spis tresci - Wydawnictwo UKW

s p i s t re s c i
Wstęp. Prolegomena do badań kamieni symbolicznych . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rozdział 1. Archeologia wierzeń i symboli religijnych . . . . . . . . . . .
1.1. Przesłanki badania religii archaicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Zagadnienia metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Klasyfikacja archaicznych systemów mitologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.1. Mitologia łowców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.2. Mitologia rolników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.3. Mitologia miejska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.4. Mitologia osiowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Przemiany systemów mitologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 2. Dzieje i metody badań nad kamieniami
symbolicznymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Pomniki, miejsca pamięci i domeny symboliczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.1. Pomniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.2. Miejsca pamięci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1.3. Domeny symboliczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Systematyki kamieni symbolicznych w aspekcie chronologicznym . . . . .
2.3. Poglądy na temat kamieni symbolicznych w nauce
i tradycji kulturowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.
Rozdział 3. Kamień macierzysty (petra genitrix)
Symbolika kamienia w paleolicie i mezolicie . . . . . . .
Preegzystencja w kamieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Narzędzia i skamieliny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Minerały i barwniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ryty ożywiające ściany skalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Magiczne otoczaki i płytki kamienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Świadectwa symboliki kamienia w okresie mitologii łowców
na ziemiach polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 4. Kamień przodków. Symbolika skał i minerałów
w neolicie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Narodziny telluryczne. Przemiany religijne od animizmu do
antropomorfizmu na tle mitów i języka społeczeństw agrarnych . . . . . .
4.2. Monolity i inne kamienne obiekty kultowe w epoce mitologii
rolników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Faktury i ornamenty neolitycznych kamieni kultowych . . . . . . . . . . . . . .
15
15
18
22
22
29
38
46
56
58
58
59
64
65
67
78
101
101
108
115
118
123
130
135
135
143
157
8
Spis treści
4.4. Żarna, rozcieracze i płyty szlifierskie na tle witalnej symboliki
kamieni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
4.5. Barwniki mineralne i skamieniałości w rytuałach neolitycznych . . . . . . 173
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.5.
6.6.
7.1.
7.2.
7.3.
7.4.
Rozdział 5. Symbolika kamieni w epoce brązu
Od antropomorfizmu do kultu heroicznego . . . . . . . .
Demiurgowie, górnicy, kowale i herosi na tle języka i mitologii
epoki brązu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kamienie ofiarne i monolity kultowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.1. Kamienie ofiarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2.2. Monolity antropomorficzne i wizerunki naskalne . . . . . . . . . . . . .
Przedmioty kamienne w rytuałach pogrzebowych . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.1. Eschatologiczna symbolika żaren i rozcieraczy . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.2. Rillensteine i gładziki w obrzędach pogrzebowych
społeczeństw epoki brązu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3.3. Metamorficzne relacje ognia i krzemienia w czasach
ciałopalenia zwłok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Barwniki mineralne i skamieniałości w rytuałach społeczeństw
epoki brązu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.1. Ochra w obrzędach pogrzebowych epoki brązu . . . . . . . . . . . . . . .
5.4.2. Skamieliny z cmentarzysk epoki brązu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 6. Symbolika kamieni w epoce żelaza. Od tradycji
osiowej do religijności ludowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Od mitologii epoki osiowej do tradycyjnej symboliki kamienia . . . . . . .
Monolity antropomorficzne w starożytności i średniowieczu
na tle ówczesnych przemian światopoglądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stele kamienne i monumenty upamiętniające zmarłych . . . . . . . . . . . . .
Kamienie kultowe z zagłębieniami i znakami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Głazy i kamienie ofiarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Magia przedmiotów kamiennych i skamielin – pomiędzy
symboliką eschatologiczną a apotropeizmem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 7. Symbolika kamieni w światopoglądzie
nowożytnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trwałość i zmiana symboliki kamieni w nowożytności
na tle socjoregulacyjnej teorii kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kamienie symboliczne w tradycyjnej religii i magii ludowej . . . . . . . . . .
Kamienne miejsca ceremonialne w ideologii nazizmu . . . . . . . . . . . . . . .
Kamienne miejsca pamięci Holocaustu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
183
183
191
196
209
215
215
220
227
231
231
235
238
238
245
275
285
305
319
329
329
331
342
356
Zakończenie. Palimpsestowa natura kamieni symbolicznych
w miejscach kultowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396