Wychowanie słuchowe

OPRACOWAŁA
Ilona Jakubowska – Żurawska
Surdologopeda, Neurologopeda
Wychowanie słuchowe -programy i ogólne założenia
Wychowanie słuchowe, według H.Rosier (1997) to rozwijanie zdolności
doznania
dźwięku
jako
elementu
wielozmysłowego
postrzegania.
Y. Csanyi (1994) określa ten termin jako stymulowanie istniejącego, zawężonego
pola słuchowego, rozwijanie, udoskonalanie zdolności do akustycznego odbierania i
różnicowania oraz wykształcenie zdolności do przetwarzania odbieranych dźwięków
mowy. Celem rehabilitacji jest kształtowanie i rozwój języka przez wykorzystanie
resztek słuchu. Twórcy programów wychowania słuchowego to m.in.:Susanna
Schmid-Giovannini, Antony van Uden, Armin Lowe,Warren Estabrooks.
Susanna Schmid-Giovannini jest zdania, że najpierw należy rozwijać słuch
fizyczny dziecka ( rozpoznawanie odgłosów otoczenia), co ułatwi percepcję
dźwięków mowy. Percepcja słuchowa ma być następnie kompensowana przez
odczytywanie mowy z ust. Mówienie powinno być efektem sprzężenia zwrotnego ze
słyszeniem wypowiedzi. Wielokrotne powtarzanie słów , zdań przez matkę stymuluje
dziecko do mówienia i korygowania własnych wypowiedzi. Dopiero w momencie, gdy
dziecko już w miarę swobodnie komunikuje się z otoczeniem pojawia się potrzeba
pracy nad poprawnością artykulacyjną (za: Kurkowski 1996).
A. van Uden szczególną uwagę przywiązuje do treningu indywidualnego (zdania,
frazy, rozpoznawanie słów, intonacja, melodyka). Percepcja powinna być rozwijana
na bazie całości językowych. Wychowanie słuchowe wspierane jest przez
wychowanie rytmiczno-muzyczne (Csanyi 1994).
A. Lowe (1990)za cele wczesnego wychowania słuchowego uznaje:
• koncentrację uwagi na dźwiękach,
• koncentrację na dostrzeganiu różnic między dźwiękami,
• sprawność w słuchowej identyfikacji dźwięków,
• słuchową orientację przestrzenną,
• słuchową percepcję mowy,
• słuchową kontrolę własnej mowy.
W. Estabrooks dzieli wychowanie słuchowe na 5 etapów: odkrywanie, rozróżnianie,
identyfikację, rozumienie i układ dźwięków użytecznych i zakłócających.
Odkrywanie to umiejętność różnicowania między bodźcem dźwiękowym a
ciszą.
Rozróżnianie to umiejętność różnicowania dźwięków ze względu na ich
intensywność czas trwania, wysokość tonu itd.
Identyfikacja to możliwość określania lub nazywania usłyszanych słów poprzez
powtarzanie, pokazywanie itp. Na tym etapie Estabrooks przewiduje kilka
specjalnych ćwiczeń w zakresie identyfikacji suprasegmentalnych (np. rytm,
intonacja, akcent) i segmentalnych składników języka.
Rozumienie to takie pojmowanie sensu krótszych lub dłuższych informacji, aby
móc udzielić odpowiedzi na pytanie, powtarzać opowiadanie, podawać słowa
bliskoznaczne itd.
Ostatnim etapem jest praca nad rozumieniem mowy w warunkach mniej
korzystnych akustycznie ( za :Lowe 1999).
Zdaniem A. Korzon (1993) do szczególnych zadań wychowania słuchowego
należą:
wprowadzenie dziecka z wadą słuchu w środowisko akustyczne (orientacja w
świecie dźwięków)
prawidłowe kształtowanie pojęć
poprawna wyrazistość artykulacji i odbioru informacji dla usprawnienia procesu
porozumiewania się
wychowanie akustyczne (słuchanie muzyki ma wpływ na rytmiczność mowy,
jej melodyjność , akcent)
wychowanie społeczne.
E. Kulczycka (1994) przedstawia szczegółowy program terapii audytywno werbalnej, który obejmuje:
wykrywanie dźwięku (reakcja na dźwięk, rozpoczynanie czynności na sygnał
dźwiękowy, poszukiwanie źródła dźwięku,
różnicowanie cech dźwięków (natężenie, częstotliwość, czas trwania, tempo)
identyfikację dźwięków:
elementów suprasegmentalnych (różnicowanie dźwięków otoczenia i
dźwięków mowy, naśladowanie cech prozodycznych wypowiedzi,
różnicowanie zdań pod względem długości, wysokości i głośności,
rytmu, akcentu i intonacji)
elementów
segmentalnych
dźwiękonaśladowczych,
słów
(identyfikacja
różniących
się
wyrazów
długością
sylab
jednosylabowych słów różniących się samogłoską lub spółgłoską,
powtarzanie
wypowiedzi
potocznych,
wyrażeń
językowych
uwarunkowanych kontekstem, rymy, trening słuchowy)
przyswajanie- zdolność do rozumienia informacji dzięki znajomości języka.
Literatura:
Csanyi Y.,1994,Słuchowo - werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym
narządem słuchu, WSIP, Warszawa
Góralówna, Hołyńska, 1993,Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu,
PZWL, Warszawa
Korzon A.red.,1993, Wychowanie słuchowe dzieci z wada słuchu, Polski
Komitet Audiofonologii, Katowice
Kulczycka E.,1994, Metoda audytywno - werbalna w usprawnianiu dzieci z
wadą słuchu w wieku przedszkolnym,(w:)red. Eckert U., Niektóre metody i
techniki pracy pedagoga specjalnego, WSPS, Warszawa,
Kurkowski Z.M.,1996, Mowa dzieci sześcioletnich z uszkodzonym narządem
słuchu, UMCS, Lublin
Lowe A.,1990,Wybór pism, Warszawa
Lowe A., 1995,Wychowanie słuchowe, PWN, Warszawa
Lowe A.,1999, Każde dziecko może nauczyć się słyszeć i mówić, Media
Rodzina, Poznań
Rosier H., 1997,Wychowanie słuchowe, IFPS, Warszawa