pełny tekst

FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS
Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Agric., Aliment., Pisc., Zootech. 259 (4), 41–48
Agnieszka DOBROWOLSKA, Magdalena KLESSA, Monika PLACEK
OCENA PRZYDATNOŚCI PODŁOŻY Z DODATKIEM
KOMPOSTU Z KOMUNALNEGO OSADU ŚCIEKOWEGO W UPRAWIE
NIECIERPKA WALLERIANA I NIECIERPKA NOWOGWINEJSKIEGO
Część II. KWITNIENIE I WARTOŚĆ DEKORACYJNA
EVALUATION OF USE OF MEDIA WITH ADDITION OF MUNICIPAL
SEWAGE SLUDGE COMPOST IN CULTIVATION OF IMPATIENS
WALLERIANA AND IMPATIENS HAWKERI
Part II. FLOWERING AND DECORATIVE VALUE
Katedra Roślin Ozdobnych, Akademia Rolnicza
ul. Janosika 8, 71-424 Szczecin
Abstract. In the year 2004 two experiments were carried out. Effect of addition of municipal
sewage sludge compost to media on diameter and total number of flowers and on decorative
value of cultivars of Impatiens walleriana and Impatiens hawkeri was examined. Municipal
sewage sludge was used as the addition to media in amount of 20, 40 and 60%. Plants cultivated in peat with Osmocote Exact (15+8+10+3 MgO+microelements) were the control object.
Addition of 20% of municipal sewage sludge compost to peat affected abundant flowering and
high decorative value of plants, similar to control plants. Plants cultivated in variants with addition of 40 and 60% of municipal sewage sludge flowered poorly and had low decorative value.
Słowa kluczowe: komunalny osad ściekowy, kwitnienie, niecierpek, wartość dekoracyjna.
Key words: decorative value, flowering, Impatiens, municipal sewage sludge.
WSTĘP
Komunalne osady ściekowe, ze względu na zawartość składników pokarmowych
(z wyjątkiem potasu), są stosowane w Polsce jako nawóz organiczny (Gambuś i Wieczorek
1999; Krzywy i in. 2004). Mogą być jednak tak traktowane pod warunkiem, że nie zawierają
nadmiaru związków toksycznych dla roślin i że spełniają normy sanitarno-higieniczne (Czekała 1999). Przeprowadzone na świecie doświadczenia wskazują na korzystną reakcję roślin, także ozdobnych, na zastosowanie osadów ściekowych jako podłoża lub dodatku do
podłoża (Ingelmo i in. 1998; Klock-Moore 1999; Andre i in. 2002; Nascimento 2002; Wilson
i in. 2002). W uprawie m.in. niecierpka Walleriana i wyżlinu większego dodatek osadu ściekowego korzystnie wpływał na wzrost i kwitnienie roślin (Klock 1997b).
Celem przeprowadzonych doświadczeń było określenie wpływu dodatku do podłoża
osadów ściekowych na kwitnienie i wartość dekoracyjną dwóch gatunków z rodzaju Impatiens – niecierpka Walleriana i niecierpka nowogwinejskiego.
MATERIAŁ I METODY
Materiał roślinny w doświadczeniu I stanowiły dwie odmiany niecierpka Walleriana z grupy
Fiesta – ’Fiesta Sparkler Rose’ i ‘Fiesta Sparkler Salmon’, a w doświadczeniu II – dwie odmiany niecierpka nowogwinejskiego z grupy Riviera – ‘Riviera Deep Salmon’ i ‘Riviera Fire’.
42
A. Dobrowolska i in.
Oba doświadczenia przeprowadzono, według tej samej metody, od 1 kwietnia do 15 września
2004 roku. Sadzonki niecierpków posadzono w doniczkach o pojemności 0,75 dm–3, w następujących wariantach podłożowych: 1) kontrolny – torf wysoki odkwaszony z dodatkiem 5 g·dm–3 nawozu Osmocote Exact Lo-Start (15+8+10+3MgO+mikroelementy) oraz mieszanki kompostu z komunalnego osadu ściekowego z torfem; 2) 20% kompostu + 80% torfu; 3) 40% kompostu + 60% torfu; 4) 60% kompostu + 40% torfu. Wszystkie podłoża odkwaszono kredą i dolomitem do
pH 5,9–6,1. Metodykę doświadczeń przedstawiono w I części pracy.
Niecierpki we wszystkich kombinacjach rozpoczęły kwitnienie w tym samym czasie.
W obu doświadczeniach od momentu rozpoczęcia kwitnienia (od ósmego tygodnia uprawy), w odstępach tygodniowych, liczono kwiaty, po czym je usuwano. Po dwóch i czterech
miesiącach od posadzenia roślin przeprowadzono pomiary średnicy kwiatów oraz ocenę
bonitacyjną niecierpków w skali 1–9, obejmującą takie cechy, jak: pokrój roślin, rozkrzewienie, liczbę wytworzonych kwiatów, obfitość ulistnienia i zdrowotność. Ocenę tę przeprowadziły niezależnie 3 osoby. Wyniki pomiarów średnicy kwiatów oraz całkowitej liczby
kwiatów na roślinie zweryfikowano statystycznie za pomocą analizy wariancji, przy poziomie istotności α = 0,05, oraz testu Tukeya i przedstawiono w tab. 1, 2, a ocenę bonitacyjną
przedstawiono na rys. 1–4.
WYNIKI
Stwierdzono, że niecierpek nowogwinejski oraz niecierpek Walleriana w podobny sposób reagowały na zastosowane w doświadczeniu podłoża (tab. 1, 2). Po dwóch miesiącach
prowadzenia doświadczenia największe kwiaty miały niecierpki w podłożu z 20-procentowym
dodatkiem komunalnego osadu ściekowego, a także niecierpki w wariancie kontrolnym. Większa zawartość komunalnego osadu ściekowego wpływała na zmniejszenie średnicy kwiatów
obu gatunków. Po czterech miesiącach od założenia doświadczenia dodatek komunalnego
osadu ściekowego do podłoża ograniczał wielkość kwiatów u niecierpka nowogwinejskiego.
Komunalny osad ściekowy bardzo silnie wpłynął na obfitość kwitnienia niecierpków.
Niezależnie od gatunku i odmiany najwięcej kwiatów w ciągu całego okresu uprawy wytworzyły rośliny rosnące w podłożu torfowym z dodatkiem Osmocote Exact w dawce 5 g·dm–3.
Dużo kwiatów wytworzyły także niecierpki w podłożu z 20-procentowym dodatkiem komunalnego osadu ściekowego. Najmniej kwiatów miały niecierpki nowogwinejskie, które
uprawiano w podłożu z 60-procentowym dodatkiem tego osadu, przy czym niektóre rośliny
odmiany ‘Riviera Fire’ w ogóle nie zakwitły.
Stwierdzono, że odmiany niecierpka Walleriana niejednakowo reagowały na zastosowane podłoża. Odmiana ‘Fiesta Sparkler Salmon’ była bardziej odporna na początku uprawy na większą zawartość komunalnego osadu ściekowego. W wariantach z dodatkiem
40 i 60% komunalnego osadu ściekowego miała ona czterokrotnie więcej kwiatów (o średnicy zbliżonej do roślin kontrolnych) niż rośliny odmiany `Fiesta Sparkler Rose`.
Odmiana niecierpka nowogwinejskiego ‘Riviera Fire’ charakteryzowała się słabszym
kwitnieniem niż odmiana ‘Riviera Deep Salmon’. Po dwóch miesiącach uprawy niecierpki
odmiany ‘Riviera Deep Salmon’, rosnące jedynie w podłożach z dodatkiem 40 i 60% komunalnego osadu ściekowego, miały mniejsze kwiaty niż rośliny uprawiane w torfie z Osmocote Exact. Po czterech miesiącach prowadzenia doświadczenia zmniejszenie średnicy
kwiatów u tej odmiany było widoczne we wszystkich wariantach z dodatkiem osadu.
Ocena przydatności podłoży z dodatkiem...
43
Tabela 1. Wpływ podłoża na średnicę i ogólną liczbę kwiatów odmian niecierpka Walleriana
Table 1. The influence of medium on diameter and number of flowers of Impatiens walleriana
Podłoże
Medium (P)
Cecha
Trait
Średnica kwiatu
[cm] po dwóch
miesiącach
uprawy
Flower diameter
[cm] after two
months
of cultivation
Odmiana
Cultivar
(O)
Fiesta
Sparkler
Rose
Fiesta
Sparkler
Salmon
średnia
mean (P)
NIR0,05
Średnica kwiatu
[cm] po czterech
miesiącach
uprawy
Flower diameter
[cm] after four
months
of cultivation
kontrola – torf
+ Osmocote
Exact 5 g·dm–3
control – peat
+ Osmocote
Exact 5 g·dm–3
4,36
3,38
3,84
4,00
4,38
4,89
4,42
4,24
4,48
4,39
4,63
3,90
4,04
–
O – 0,217
Fiesta
Sparkler
Rose
Fiesta
Sparkler
Salmon
średnia
mean (P)
NIR0,05
P – 0,410 P(O) – 0,579 O(P) – 0,434
4,16
3,95
3,33
3,29
3,68
3,97
3,94
3,31
3,25
3,62
4,07
3,95
3,32
3,27
–
O – r.n.
Fiesta
Sparkler
Rose
Fiesta
Sparkler
Salmon
średnia
mean (P)
Średnia
Mean
(O)
4,40
NIR0,05
Ogólna liczba
kwiatów [szt.]
Total number
of flowers [no.]
60% kompo20% kompostu 40% kompostu
stu + 40%
+ 80% torfu
+ 60% torfu
torfu
20% compost + 40% compost +
60% compost
80% peat
60% peat
+ 40% peat
P – 0,441 O×P – r.n.
342,80
274,70
38,80
15,85
168,04
319,48
286,38
165,03
63,93
208,71
331,14
280,54
101,92
39,89
–
O – 16,589 P – 31,333 P(O) – 44,312 O(P) – 33,177
r.n. – różnice nieistotne – no differ significantly.
Na podstawie oceny bonitacyjnej, przeprowadzonej po dwóch miesiącach uprawy,
stwierdzono, że dodatek komunalnego osadu ściekowego do podłoża ograniczył wartość
dekoracyjną niecierpków Walleriana (rys. 1). Najniższą ocenę otrzymały niecierpki odmiany
’Fiesta Sparkler Rose’, uprawiane w podłożu z dodatkiem 60% komunalnego osadu ściekowego, które nie miały żadnej wartości handlowej. Po czterech miesiącach od założenia
doświadczenia, po zastosowaniu we wszystkich wariantach nawożenia pogłównego, wysokie oceny uzyskały rośliny z podłoża kontrolnego oraz z podłoża z dodatkiem 20% osadu
ściekowego (rys. 2).
Odmiany niecierpka nowogwinejskiego reagowały podobnie na duże dawki osadu ściekowego. Wysoką wartością dekoracyjną, po dwóch miesiącach od założenia doświadczenia, charakteryzowały się obie odmiany niecierpka uprawiane w podłożu kontrolnym oraz
w podłożu z 20-procentowym dodatkiem komunalnego osadu ściekowego (rys. 3). W trakcie
dalszej uprawy silniej zaznaczyły się różnice odmianowe; odmiana ‘Riviera Deep Salmon’ w
podłożu z dodatkiem 20% komunalnego osadu ściekowego miała kwiaty o 16 i o 20% mniejsze niż rośliny kontrolne, w porównaniu z wynikami pomiarów przeprowadzonych dwa miesiące wcześniej, przez co uzyskała niską ocenę bonitacyjną (rys. 4).
44
A. Dobrowolska i in.
9
8
Ocena bonitacyjna
Decorative value
7
6
5
4
3
2
1
0
Fiesta Sparkler Rose
Fiesta Sparkler Salmon
Odmiana – Cultivar
–3
–3
kontrola
control –– peat
peat ++ Osmocote
Osmocote Exact
Exact 55 g·dm
g·dm–3
kontrola––torf
torf++Osmocote
OsmocoteExact
Exact55g·dm–3
g·dm –– control
20%kompostu
kompostu++80%
80%torfu
torfu––20%
20%compost
compost++80%
80%peat
peat
20%
40%kompostu
kompostu++60%
60%torfu
torfu––40%
40%compost
compost++60%
60%peat
peat
40%
60%kompostu
kompostu++40%
40%torfu
torfu––60%
60%compost
compost++40%
40%peat
peat
60%
Rys. 1. Wpływ podłoża na wartość dekoracyjną niecierpka Walleriana po dwóch miesiącach prowadzenia
doświadczenia
Fig. 1. The influence – of medium on decorative value of Impatiens walleriana after two months of carrying
of the experiment
9
Ocena bonitacyjna
Decorative value
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Fiesta Sparkler Rose
Fiesta Sparkler Salmon
Odmiana – Cultivar
–3
–3
kontrola –– torf
torf ++ Osmocote
Osmocote Exact
Exact 55 g·dm–3
g·dm ––control
kontrola
control––peat
peat++Osmocote
OsmocoteExact
Exact55g·dm
g·dm–3
20% kompostu
kompostu ++ 80%
80% torfu
torfu –– 20%
20% compost
compost ++ 80%
80% peat
peat
20%
40% kompostu
kompostu ++ 60%
60% torfu–
torfu –40%
40%compost
compost++60%
60%peat
peat
40%
60% kompostu
kompostu ++ 40%
40% torfu
torfu –– 60%
60% compost
compost ++ 40%
40% peat
peat
60%
Rys. 2. Wpływ podłoża na wartość dekoracyjną niecierpka Walleriana po czterech miesiącach prowadzenia doświadczenia
Fig. 2. The influence of medium on decorative value of Impatiens walleriana after four months
of carrying of the experiment
Ocena przydatności podłoży z dodatkiem...
45
9
Ocena bonitacyjna
Decorative value
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Riviera Deep Salmon
Riviera Fire
Odmiana – Cultivar
–3
kontrola
+ Osmocote
Exact
5 g·dm–3,
control
– peat +
Exact 5 g·dm–
kontrola– –torf
torf
+ Osmocote
Exact
5 g·dm
– control
– Osmocote
peat + Osmocote
Exact 5 g·dm–3
20%kompostu
kompostu
+ 80%
torfu
– 20%
compost
80% peat
20%
+ 80%
torfu
– 20%
compost
+ 80%+peat
40%kompostu
kompostu
+ 60%
torfu
– 40%
compost
60% peat
40%
+ 60%
torfu
– 40%
compost
+ 60%+peat
60%kompostu
kompostu
+ 40%
torfu
– 60%
compost
40% peat
60%
+ 40%
torfu
– 60%
compost
+ 40%+peat
Rys. 3. Wpływ podłoża na wartość dekoracyjną niecierpka nowogwinejskiego po dwóch miesiącach
prowadzenia doświadczenia
Fig. 3. The influence of medium on decorative value of Impatiens hawkeri after two months of carrying of the experiment
9
Ocena bonitacyjna
Decorative value
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Riviera Deep Salmon
Riviera Fire
Odmiana – Cultivar
–3
kontrola – torf + Osmocote Exact 5 g·dm–3 – control
– peat + Osmocote Exact 5 g·dm–3
kontrola – torf + Osmocote Exact 5 g·dm – control – peat + Osmocote Exact 5 g·dm–3
20% kompostu + 80% torfu – 20% compost + 80% peat
40% kompostu + 60% torfu – 40% compost + 60% peat
40% kompostu + 60% torfu – 40% compost + 60% peat
60% kompostu + 40% torfu – 60% compost + 40% peat
60% kompostu + 40% torfu – 60% compost + 40% peat
20% kompostu + 80% torfu – 20% compost + 80% peat
Rys. 4. Wpływ podłoża na wartość dekoracyjną niecierpka nowogwinejskiego po czterech miesiącach prowadzenia doświadczenia
Fig. 4. The influence of medium on decorative value of Impatiens hawkeri after four months of carrying of the experiment
46
A. Dobrowolska i in.
Tabela 2. Wpływ podłoża na średnicę i ogólną liczbę kwiatów odmian niecierpka nowogwinejskiego
Table 2. The influence of medium on diameter and number of flowers of Impatiens hawkeri
Podłoże
Medium (P)
Cecha
Trait
Średnica kwiatu
[cm] po dwóch
miesiącach
uprawy
Flower diameter
[cm] after two
months
of cultivation
NIR0,05
Średnica kwiatu
[cm] po czterech
miesiącach
uprawy
Flower diameter
[cm] after four
months
of cultivation
NIR0,05
Ogólna liczba
kwiatów [szt.]
Total number
of flowers [no.]
NIR0,05
Odmiana
Cultivar
(O)
kontrola – torf
+ Osmocote
Exact 5 g·dm–3
control – peat
+ Osmocote
Exact 5 g·dm–3
60% kompo20% kompostu 40% kompostu
stu + 40%
+ 80% torfu
+ 60% torfu
torfu
20% compost + 40% compost +
60% compost
80% peat
60% peat
+ 40% peat
Średnia
Mean
(O)
Riviera
Deep Salmon
6,70
6,78
4,70
4,18
5,59
Riviera Fire
5,83
6,38
5,10
5,00
5,58
średnia
mean (P)
6,27
6,58
4,90
4,59
–
O – r.n. P – 0,841 P(O) – 1,189 O(P) – 0,891
Riviera
Deep Salmon
6,40
5,40
5,20
5,13
5,53
Riviera Fire
6,13
5,25
5,00
4,83
5,30
średnia
mean (P)
6,27
5,33
5,10
4,98
–
O – r.n. P – 0,554 O×P – r.n.
Riviera
Deep Salmon
149,50
118,88
27,13
5,75
75,32
Riviera Fire
101,75
95,75
19,63
0,88
54,50
średnia
mean (P)
125,63
107,32
23,38
3,32
–
O – 7,329 P – 13,843 P(O) – 19,577 O(P) – 14,658
Objaśnienia oznaczeń zob. tab. 1 – Explanations see Table 1.
DYSKUSJA
Podłoże torfowe jest przydatne do uprawy niecierpka nowogwinejskiego, zwłaszcza
w fazie wegetatywnej. Dodatek do torfu innych komponentów, np. perlitu, iłu głębinowego
lub włókna kokosowego, powoduje obfitsze kwitnienie roślin (Startek i in. 1998; LisKrzyścin 2002; Startek 2003). Optymalne w uprawie niecierpka pH wynosi 5,8–6,4. Przy
zbyt niskim lub wysokim pH zaburzone jest pobieranie przez roślinę przede wszystkim żelaza i magnezu (Erwin i in. 1992). Kompost z osadów ściekowych ma pH zbliżone do obojętnego i dlatego nie może być stosowany w uprawie wszystkich roślin. W uprawie roślin
rabatowych zaleca się mieszanie osadów ściekowych z podłożem o niskim pH, takim jak
torf wysoki, w ilości 20% (Gouin 1992); z badań Ingelmo i in. (1997) wynika, że może to
być nawet 50%. Ilość zalecanych osadów ściekowych w podłożu jest różna w zależności
od uprawianego gatunku. Jak wynika z badań własnych, na kwitnienie i wartość dekoracyjną niecierpków, zarówno Walleriana, jak i nowogwinejskiego, najkorzystniej wpłynął dodatek do podłoża 20% osadu ściekowego. Rośliny w tym wariancie, w porównaniu z pozostałymi podłożami z udziałem kompostu, miały zarówno średnicę kwiatu, jak i ogólną liczbę
kwiatów najbardziej zbliżoną do roślin kontrolnych. Podłoże z najniższą zawartością kompostu przypuszczalnie miało najbardziej zbliżoną, do zalecanych dla niecierpka, ilość ma-
Ocena przydatności podłoży z dodatkiem...
47
kro- i mikroskładników, a najmniejszą – metali ciężkich, co wpłynęło na obfite kwitnienie
i wysoką wartość dekoracyjną roślin.
Wraz ze wzrostem dodatku kompostu z osadu ściekowego i z terenów zieleni do podłoża w uprawie niecierpka Walleriana i wyżlinu większego rośliny rosły silniej (Klock 1997b;
Klock-Moore 1999), a w fazie generatywnej kwitły obficiej (Klock-Moore i in. 2001). Badania
te dotyczyły jednak odmian z innej grupy hodowlanej niż w badaniach własnych. Pelargonia dobrze rosła w podłożu z wysoką zawartością osadów ściekowych – od 50 do 100%,
ale w podłożu z mniejszą ich ilością rośliny wcześniej zakwitały (Andre 2002). Osady ściekowe sprawdziły się także jako podłoże do wysiewu roślin ozdobnych. Nasiona aksamitki
rozpierzchłej (Tagetes patula) najszybciej kiełkowały w samych osadach ściekowych, a ich
dodatek do podłoża powodował, że rośliny były najwyższe (Nascimento i in. 2002).
Zastosowanie jako podłoża ogrodnicze mogą mieć także inne odpady komunalne. Według Jamroz (2000), która badała przydatność kompostów z odpadów miejskich jako komponentów podłoży ogrodniczych, do uprawy roślin mogą być polecane tylko komposty dojrzałe, gdyż komposty niedojrzałe, zwłaszcza przy dużych dawkach, powodują zwiększenie
pobierania przez rośliny niektórych metali ciężkich oraz hamują wzrost i rozwój roślin. Petunia × hybrida i Dianthus chinensis dobrze rosły w podłożach z dodatkiem 30 i 60% odpadów miejskich, jednak wzrost roślin uprawianych w samym kompoście był zahamowany
(Klock 1997a). Byliny, uprawiane w podłożach z dodatkiem kompostów z odpadów miejskich, różnie na nie reagowały. Rośliny Gloxinia sylvatica uprawiane w kompoście miały
mniejsze kwiaty i kwitły mniej obficie, niż rosnące w torfie. U Justicia carnea komposty nieznacznie wpłynęły na wzrost wegetatywny roślin i nie miały wpływu na fazę generatywną,
jednak jakość roślin była niska, gdy uprawiano je w samym kompoście. Rośliny Lysimachia
congestiflora nie różniły się, bez względu na podłoże, zarówno cechami wegetatywnymi,
jak i generatywnymi (Wilson i in. 2002).
WNIOSKI
1. Podłoża z dodatkiem kompostu z komunalnego osadu ściekowego mogą być stosowane do uprawy niecierpków.
2. Niecierpki nowogwinejskie i niecierpki Waleriana, uprawiane w torfie z dodatkiem
Osmocote Exact w ilości 5 g.dm–3, kwitły najobficiej, a po czterech miesiącach prowadzenia doświadczenia odznaczały się także największymi kwiatami.
3. Niecierpki, uprawiane w podłożu z dodatkiem 20% komunalnego osadu ściekowego,
miały zbliżoną do roślin kontrolnych wartość handlową, mimo iż kwitły nieco słabiej
i uzyskały niższe oceny w skali bonitacyjnej.
4. Duże dawki komunalnego osadu ściekowego (40 i 60%) hamowały kwitnienie roślin, powodowały redukcję wielkości kwiatów, a tym samym znacznie obniżały wartość dekoracyjną roślin.
PIŚMIENNICTWO
Andre F., Guerrero C., Beltrao J., Brito J. 2002. Comparative study of Pelargonium sp. grown
in sewage sludge and peat mixtures. Acta Hort. 573, 63–69.
Czekała J. 1999. Osady ściekowe źródłem materii organicznej i składników pokarmowych.
Folia Univ. Agric. Stetin., Ser. Agricultura 200 (77), 33–38.
48
A. Dobrowolska i in.
Erwin J., Ascerno M., Pfleger F., Heins R. 1992. New Guinea Impatiens production. Minn.
Comm. Fl. Gro. Associ. Bull. 41 (3), 1–15.
Gambuś F., Wieczorek J. 1999. Skład chemiczny i wartość nawozowa kompostów
i wermikompostów z osadów ściekowych nadmiernie zanieczyszczonych metalami ciężkimi.
Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 467, 513–520.
Gouin F.R. 1992. Using Composted Sewage Sludge in the Production and Maintenance of Ornamental Plants. College of Africulture & Natural Resources, University of Maryland.
Ingelmo F., Canet R., Ibañez M.A., Pomares F., García J. 1998. Use of MSW compost, dried
sewage sludge and other wastes as partial substitutes for peat and soil. Bioresource Technol. 63 (2), 123–129.
Jamroz E. 2000. Wykorzystanie kompostowanych odpadów miejskich jako komponentów podłoży ogrodniczych. Zesz. Nauk. AR Wroc., Ser. Rolnictwo 396 (77), 9–27.
Klock K.A. 1997 a. Growth of dianthus and petunia in media amended with composted urban
waste. J. Environ. Hort. 15 (3), 135–137.
Klock K.A. 1997 b. Growth of salt sensitive bedding plants in media amended with composted
urban waste. Compost Sci. Util. 5, 55–59.
Klock-Moore K.A. 1999. Growth of impatiens 'Accent Orange' in two compost products. Compost Sci. Util. 7, 58–62.
Klock-Moore K.A., Nell T.A., Clark D.G. 2001. Post-production performance of impatiens
plants grown in substrates containing compost. Acta Hort. 543, 127–130.
Krzywy E., Iżewska A., Wołoszyk C. 2004. Ocena składu chemicznego i wartości nawozowej
osadu ściekowego oraz kompostów wyprodukowanych z komunalnego osadu ściekowego.
Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 499, 165–171.
Lis-Krzyścin A. 2002. Wpływ różnych podłoży na wzrost i kwitnienia niecierpka nowogwinejskiego. Rocz. AR Pozn., Ser. Ogrodnictwo 341 (35), 147–152.
Nascimento D.M.C., Brito J.M.C., Guerrero C.A.C., Dionisio L.P.C., Aksoy U., Anac D.,
Anac S., Beltrao J., Ben Asher J., Cuartero J., Flowers T.J., Hepaksoy S. 2002. Sewage sludge
use as a horticultural substratum in Tagetes patula seed germination. Acta Hort. 573, 71–76.
Startek L. 2003. Wpływ podłoża i nawożenia na cechy morfologiczne i walory dekoracyjne odmian niecierpka nowogwinejskiego z grupy Sonic i z grupy Super Sonic. Cz. II. Kwitnienie
roślin. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 494, 431–438.
Startek L., Wojcieszczuk T., Żurawik P. 1998. Wpływ podłoży na ukorzenianie, wzrost i kwitnienie trzech odmian niecierpka nowogwinejskiego (NGI). Folia Univ. Agric. Stetin., Ser. Agricultura 187 (70), 115–120.
Wilson S.B., Stoffella P.J., Graetz D.A. 2002. Development of compost-based media for containerized perennials. Sci. Hort. 93, 311–320.