SANKCJE za klauzule abuzywne - Fundacja na Rzecz Kredytu

Sankcje za stosowanie klauzul abuzywnych w umowach kredytowych
[wersja 11 stycznia 2010 r.]
SANKCJE GROŻĄCE ZA STOSOWANIE
NIEDOZWOLONYCH POSTANOWIEŃ UMOWNYCH WE WZORCACH
UMÓW I UMOWACH Z KONSUMENTAMI
Stosowanie we wzorcach umownych lub w umowach kredytowych z konsumentami
postanowień umownych, które naruszają przepisy prawa lub też kształtują prawa i obowiązki
konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami zarazem w rażący sposób naruszając jego
interesy, naraża bank na poniesienie dotkliwych sankcji. Sankcje te mają charakter cywilno-,
administracyjno- i karnoprawny i wiążą się z naruszeniem postanowień Ustawy o kredycie
konsumenckim oraz ze stosowaniem przez banki niedozwolonych postanowień umownych (tzw.
klauzul abuzywnych) we wzorcach umownych i faktycznie zawartych z konsumentami umowach.
Poniżej zostały omówione poszczególne naruszenia oraz sankcje z nimi związane.
1. SANKCJA: KREDYT DARMY
SPRZECZNOŚĆ UMOWY Z POSTANOWIENIAMI USTAWY Z DNIA 20 LIPCA 2001 R. O KREDYCIE
KONSUMENCKIM (DZU NR 100 POZ. 1081 ZE ZM.; DALEJ JAKO KREDKONSU)
Jeżeli w umowie o kredyt konsumencki, do której zastosowanie mają przepisy KredKonsU
(przypadki, do których ustawa nie ma zastosowanie wymienione są w art. 3 KredKonsU; zalicza się do
nich m.in. umowy o kredyt przekraczający 80 000 zł albo równowartość tej kwoty w obcej walucie) nie
znajdą się szczegółowe informacje dotyczące kredytu, wymagane przez art. 4-7 KredKonsU,
konsument jest obowiązany do zwrotu kredytu bez oprocentowania i innych kosztów kredytu
należnych bankowi (art. 15 KredKonsU). W sytuacji, w której konsument przejmie dług albo przystąpi
do niego i nie zostanie poinformowany na piśmie o warunkach kredytu, jest on zobowiązany tylko do
spłaty kredytu bez oprocentowania i innych kosztów kredytu. W praktyce można powiedzieć, że w
takich sytuacjach bank udziela konsumentowi „kredytu darmego”.
2. SANKCJA: KARY PIENIĘŻNE:
A. DLA PRZEDSIĘBIORCY W WYSOKOŚCI 10% JEGO ROCZNEGO PRZYCHODU,
B. DLA PRZEDSIĘBIORCY W WYSOKOŚCI RÓWNOWARTOŚCI 10 000 € DZIENNIE,
C. DLA CZŁONKA ZARZĄDU W WYSOKOŚCI 50-KROTNOŚCI PRZECIĘTNEGO WYNAGRODZENIA.
STOSOWANIE WE WZORCACH UMÓW KLAUZUL ABUZYWNYCH
Jeżeli bank stosuje w swoich wzorcach umów kredytowych postanowienia, które zostały
wpisane do rejestru postanowień niedozwolonych, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów (dalej jako Prezes UOKiK-u) lub postanowienia do nich podobne bądź
tożsame co do treści lub skutków, musi liczyć się z poważnymi konsekwencjami finansowymi.
Działania takie stanowią bowiem praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.
Prezes UOKiK-u za stosowanie wspomnianych postanowień niedozwolonych (klauzul
abuzywnych) może nałożyć na bank karę w wysokości 10% przychodu osiągniętego w roku
rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, bez względu na to, czy bank stosował takie
postanowienia umyślnie, czy też nieumyślnie. Należy zwrócić uwagę, że kara odnosi się do
przychodów, a nie dochodów.
Jeśli Prezes UOKiK-u wyda decyzję zakazującą bankowi stosowania klauzul abuzywnych we
wzorcach umów, za każdy dzień zwłoki w wykonaniu tej decyzji Prezes może nałożyć na bank karę
pieniężną w wysokości równowartości 10 000 €.
W sytuacji, w której osoba pełniąca funkcję kierowniczą lub wchodząca w skład organu
zarządzającego banku umyślnie albo nieumyślnie nie wykonała decyzji nakazującej zaprzestania
stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umów, Prezes UOKiK-u może nałożyć na nią karę w
wysokości 50-krotności przeciętnego wynagrodzenia.
Wymienione kary płatne są z dochodu po opodatkowaniu lub innej formy nadwyżki dochodów
nad wydatkami zmniejszonej o podatki. Celem takiej regulacji jest zapewnienie, że bank nie przerzuci
kosztów kary na kontrahentów, a zapłaci ją z własnych zysków netto.
Strona 1 z 2
ul. Dąbrowiecka 17/1, 03-932 Warszawa
tel. (022) 870 73 60, fax (22) 870 73 72, e-mail: [email protected], www.ehipoteka.pl
Sankcje za stosowanie klauzul abuzywnych w umowach kredytowych
[wersja 11 stycznia 2010 r.]
Bank ma obowiązek uiścić kary w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji Prezesa
UOKiK-u. Jeśli tego nie zrobi, kara zostanie ściągnięta w trybie administracyjnego postępowania
egzekucyjnego.
3. SANKCJA: GRZYWNA NA PODSTAWIE KODEKSU WYKROCZEŃ
STOSOWANIE KLAUZUL ABUZYWNYCH
ŁAMANIE PRZEPISÓW O KREDYCIE KONSUMENCKIM
Jeżeli przeciwko bankowi toczyło się postępowanie sądowe o wpis postanowień stosowanych
przez bank we wzorcach umów do rejestru postanowień niedozwolonych, prowadzonego przez
Prezesa UOKiK-u i zakończyło się ono przegraną banku (czyli: wpisaniem odpowiednich klauzul do
rejestru), a bank nadal stosuje abuzywne postanowienia we wzorcach umów, może zostać na niego
nałożona sankcja karna w postaci grzywny, na podstawie Kodeksu wykroczeń (postępowanie
karne). Grzywna może zostać nałożona w wysokości do 5000 zł.
Taka sama sankcja grozi za zawieranie z konsumentem umowy o kredyt konsumencki z
rażącym naruszeniem wymagań dotyczących treści umowy albo za niedoręczenie konsumentowi
dokumentu umowy, jak i za przyjmowanie od konsumenta wekslu lub czeku bez klauzuli „nie na
zlecenie” (lub bez innej wyłączającej zbycie przez indos).
Grzywna jest nakładana na osobę kierującą przedsiębiorstwem lub upoważnioną do
zawierania umów z konsumentami.
Omawiane wykroczenia mogą zostać popełnione umyślnie i nieumyślnie. Wykroczenie
przyjęcia wekslu lub czeku bez klauzuli „nie na zlecenie” może zostać popełnione tylko umyślnie.
4. SANKCJA: NIEZWIĄZANIE KONSUMENTA POSTANOWIENIAMI ZAWARTYMI W UMOWIE
KREDYTOWEJ
STOSOWANIE KLAUZUL ABUZYWNYCH W KONKRETNYCH UMOWACH Z KONSUMENTAMI
Należy mieć na uwadze, że sankcje z tytułu stosowania klauzul abuzywnych nie są związane
tylko z rejestrem postanowień niedozwolonych. Sankcje powstają także wtedy, gdy w umowach z
konsumentami znajdują się postanowienia, które nie są wpisane do rejestru postanowień
niedozwolonych.
Zgodnie z postanowieniami Kodeksu cywilnego, jeśli w umowie z konsumentem znajdują się
postanowienia, które nie były z nim uzgodnione indywidualnie (uznaje się, że nie były, jeśli
konsument nie miał na nie rzeczywistego wpływu, szczególnie chodzi o postanowienia pochodzące z
wzorca umownego; w razie sporu sądowego, to bank musi udowodnić, że uzgadniał postanowienia
indywidualnie z klientem) i spełniają dwie cechy: kształtują prawa i obowiązki konsumenta w
sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy, nie wiążą one
konsumenta.
W praktyce znaczy to, że jeśli w konkretnej umowie z konsumentem znajdzie się
postanowienie spełniające powyższe kryteria, to nawet jeśli takowego postanowienia (lub do niego
podobnego) nie ma w rejestrze klauzul abuzywnych, konsument nie musi się do takiego
postanowienia zastosować. Bank nie będzie więc mógł wyciągać konsekwencji np. z faktu, że
konsument nie zawiadamia banku o swojej sytuacji majątkowej albo że nie przedkłada określonych
dokumentów, jeśli obowiązki konsumenta zostały określone w umowie zbyt ogólnikowo; konsument
będzie mógł zbyć nieruchomość, na której ustanowiona jest hipoteka na rzecz banku, pomimo
umownego zakazu jej zbywania; doręczenie nie zostanie uznane za skuteczne w terminie przyjętym w
umowie kredytowej itp.
Strona 2 z 2
ul. Dąbrowiecka 17/1, 03-932 Warszawa
tel. (022) 870 73 60, fax (22) 870 73 72, e-mail: [email protected], www.ehipoteka.pl