Hieronim Dekutowski

2013 – Rok Żołnierzy Wyklętych
Wykl
1 marca Dzieńń Żołnierzy Wykl
Wyklętych
Żołnierze Wyklęci
ęci związani z Podkarpaciem cz.5
major Hieronim Dekutowski ps. Zapora
Hieronim Dekutowski urodził się
si 24 września
nia 1918 r. w Dzikowie, na przedmieściach
przedmie
Tarnobrzegu. Był najmłodszym z dziewięciorga
dziewi ciorga dzieci Jana Dekutowskiego, blacharza,
członka PPS i piłsudczyka. Matka Hieronima Maria, z domu Sudacka, nie pracowała, więc
wi
mogła poświęcić sięę wychowaniu dzieci i działalności
działalno ci społecznej. W domu panowała
atmosfera patriotyczna,
zna, pamiętano
pamiętano zarówno o tradycji Legionów Polskich, jak też
te o wojnie
polsko-bolszewickiej 1919-1920,
1920, w której brał udział najstarszy z jego braci Józef
Dekutowski. Uczęszczał
szczał do Gimnazjum i Liceum hetmana Jana Tarnowskiego
w Tarnobrzegu W latach szkolnych związał
zwi
się z harcerstwem, był także
że członkiem Sodalicji
Mariańskiej
skiej i szkolnego hufca Przysposobienia Wojskowego. Planował studiować
studiowa we
Lwowie, ale uniemożliwił
żliwił mu to wybuch wojny.
Jego losy podczas wojny obronnej w 1939 r. nie są do końca
ca znane, prawdopodobnie brał
udział w obronie Lwowa jako ochotnik i z resztkami oddziału przeszedł na Węgry,
W
gdzie
został internowany. Po ucieczce z obozu przedostał się
si w listopadzie 1939 r. do Francji, gdzie
zgłosił się do odtwarzanej Armii
Armii Polskiej. Otrzymał przydział do 4. Pułku Piechoty
2. Dywizji Strzelców Pieszych. Po klęsce
sce Francji w wojnie z Niemcami okrężną
okręż drogą przez
Szwajcarię przedostał sięę do Wielkiej Brytanii. Służył
ył w III batalionie I Brygady Strzelców
jako karabinowy. Następnie
ępnie szkolił się
si w Szkole Podchorążych
ych Piechoty, którą
któr ukończył
z wyróżnieniem.
nieniem. Jako prymus otrzymał z rąk
r k wicepremiera Stanisława Mikołajczyka oficerski
kordzik. Następnie został
ostał przydzielony do plutonu czołgów w III Batalionie I Brygady
Strzelców, a później 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. 24 kwietnia 1942 zgłosił się
si
ochotniczo na przeszkolenie dywersyjne do służby
słu
w kraju.
4 marca 1943 r. został
ostał zaprzysiężony
zaprzysiężony jako „cichociemny” w Audley End w Wielkiej Brytanii.
Brytan
Obrał pseudonimy organizacyjne „Zapora” i „Odra”, oraz pseudonim paszportowy Henryk
Zagon. Równocześnie
nie przydzielono go do Sekcji Szkolnej Ośrodka
środka Radiowego Sztabu
Naczelnego Wodza. We wrześniu
wrześniu 1943 r. wraz z dwoma innymi cichociemnymi został
zrzucony do okupowanej Polski na placówkę
placówk w okolice Wyszkowa. Po awansie na
porucznika, otrzymał nowy przydział do Kedywu Okręgu
Okr gu Armii Krajowej Lublin. W nowym
terenie początkowo
tkowo był oficerem w oddziale partyzanckim Tadeusza Kuncewicza Podkowy.
Przeprowadzał akcje likwidacji konfidentów, zwalczał bandytyzm oraz osłaniał ludność
ludno
Zamojszczyzny. Za wzorową służbę najpierw objął dowództwo w skadrowanej 4. kompanii
w 9. Pułku Piechoty Legionów AK w Inspektoracie Rejonowym AK "Zamość", a w styczniu
1944 r. został szefem Kedywu w Inspektoracie Rejonowym AK Lublin-Puławy i jednocześnie
dowódcą oddziału dyspozycyjnego Kedywu. Dzięki połączeniu sześciu niewielkich
samodzielnych jednostek AK, operujących w różnych rejonach powiatów lubelskiego
i puławskiego, stworzył najliczniejszy na Lubelszczyźnie oddział partyzancki typu lotnego,
który przeprowadził ponad 80 akcji przeciwko Niemcom. Podczas jednej z nich pod
Kożuchówką został ranny w rękę. Leczył się potem w Lublinie, Tarnogrodzie i w klasztorze
w Borku Starym niedaleko Rzeszowa. Podczas akcji "Burza" jego oddział otrzymał zadanie
objęcia ochrony sztabu Komendy Okręgu, pozostającego w konspiracji, po zajęciu
Lubelszczyzny przez wojska sowieckie. Przy końcu lipca 1944 r., po decyzji zwierzchników
złożenia broni przez oddziały, ppor. Dekutowski rozwiązał swoją kompanię i ukrywał się,
wraz z podkomendnymi, w Puławach, Lublinie i Tarnobrzegu, by w sierpniu ponownie
zmobilizować swój oddział na pomoc walczącej Warszawie Po nieudanej próbie
przekroczenia Wisły, rozformował go i nadal ukrywał się na dawnych akowskich kwaterach.
W styczniu 1945 r. postanowił powrócić do konspiracji, tym razem skierowanej przeciwko
komunistom i Sowietom. Jednym z głównych powodów było zamordowanie jego 4 byłych
żołnierzy przez komendanta posterunku Milicji Obywatelskiej /Urzędu Bezpieczeństwa w
Chodlu, Abrama Taubera. W odwecie, w nocy z 5 na 6 lutego 1945 r., Hieronim Dekutowski
rozbił ten posterunek. Zapora decydując się pozostać w konspiracji, zrezygnował z założenia
rodziny, mimo zaręczyn e studentką medycyny Teresą Partyką-Gaj, sanitariuszką Armii
Krajowej. Wiosną 1945 dowodził licznymi akcjami rozbijania posterunków Milicji
Obywatelskiej i likwidacji funkcjonariuszy aparatu władzy. Od kwietnia do czerwca jego
oddział, który liczył ponad 300 żołnierzy dokonał kilku brawurowych akcji np. atak na bank
w Lublinie skąd zabrał ponad milion złotych oraz zajęcie Janowa Lubelskiego, gdzie zdobył
posterunek Milicji Obywatelskiej , uwalniając aresztantów z miejscowego więzienia.
Podobnie uczynił w Kazimierzu Dolnym.
Latem 1945 r. na rozkaz dowództwa, złożył broń i ujawnił większość swoich żołnierzy, ale,
wobec znikomych gwarancji bezpieczeństwa, sam, wraz z kilkoma podkomendnymi, ukrył się
w rodzinnych stronach. Jesienią został dowódcą dywersji i komendantem oddziałów
partyzanckich na terenie Inspektoratu Wolność i Niezawisłość "Lublin". Na przełomie lat
1945 i 1946 przeprowadził wiele akcji dywersyjnych i samoobrony w województwie
lubelskim, rzeszowskim i kieleckim. Po wyborach w styczniu 1947 do Sejmu
Ustawodawczego i ogłoszeniu w lutym amnestii, rozformował i ujawnił oddział, jednak
wkrótce zaprzestał tego, gdyż wielu jego żołnierzy zostało jednak aresztowanych. 22 czerwca
1947 ujawnił się, ale, zagrożony aresztowaniem, podjął, z kilkoma podkomendnymi,
ponowną próbę przedostania się na Zachód. Wcześniej, 12 września 1947, wydał ostatni
rozkaz, w którym przekazał dowództwo nad pozostałymi oddziałami kpt. Zdzisławowi
Brońskiemu ps. "Uskok".
Hieronim Dekutowski wpadł 16 września 1947 r.. Został przewieziony do Powiatowego
Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Będzinie, w którym przebywał do 23 października.
Następnie trafił do centralnego więzienia Warszawie na Mokotowie. Od 19 września 1947 r.
do 1 czerwca 1948 r. przechodził okrutne śledztwo. Ubecy wybili mu zęby, połamali kości
i wyrywali paznokcie. 15 listopada 1948 r. Hieronim Dekutowski został skazany na
siedmiokrotną karę śmierci, a prośbę matki o łaskę zostały odrzucone przez Bolesława
Bieruta. Na przełomie stycznia i lutego 1949 r. wraz z Władysławem Siłą - Nowickim podjął
próbę ucieczki. Postanowili wywiercić dziurę w suficie i przez strych dostać się na dach
jednopiętrowych zabudowań gospodarczych, a stamtąd zjechać na powiązanych
prześcieradłach i zeskoczyć na chodnik przy ulicy Rakowieckiej. Kiedy do zrealizowania
planu zostało ledwie kilkanaście dni, jeden z więźniów kryminalnych uznał, że akcja jest zbyt
ryzykowna i wsypał uciekinierów, licząc na złagodzenie wyroku. Ostatnie dni życia „Zapora”
spędził zakuty w kajdany, nago w karcerze. W chwili śmierci, pomimo tego, że miał tylko
30 lat, wyglądał jak starzec z siwymi włosami, wybitymi zębami, połamanymi rękami, nosem
i żebrami oraz zerwanymi paznokciami. Wyrok wykonano 7 marca 1949 r., ostatnie słowa
skazanego brzmiały: "Przyjdzie zwycięstwo! Jeszcze Polska nie zginęła!". Podobno dla
większego znieważenia „Zapory” przebrano go w mundur żołnierza Wermachtu
Do dziś nie jest znane miejsce pochówku "Zapory". Jednym z hipotetycznych miejsc jest
kwatera na Łączce. Dziś posiada aż trzy miejsca symbolicznych grobów: na cmentarzu
wojskowym w Lublinie, Tarnobrzegu oraz na warszawskich Powązkach w kwaterze „Na
Łączce”
Major Hieronim Dekutowski był odznaczony w 1945 r. Krzyżem Walecznych, a w 1964 r.
(pośmiertnie) krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę obronną 1939 r. 15
listopada 2007 r. Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Hieronima
Dekutowskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.