Technologie informacyjne jako narzędzia

Technologie informacyjne jako narzędzia
aktywizowania ucznia i studenta
do uczenia się w ujęciu konstruktywistycznym
Dr Anna Rybak
Uniwersytet w Białymstoku
Wydział Matematyki i Informatyki
[email protected]
Wprowadzenie
Kształcenie wsparte wykorzystaniem technologii informacyjnej jest
coraz częściej realizowane i zyskuje coraz większe uznanie uczniów,
studentów i nauczycieli – zarówno tych pracujących w szkołach, jak
i akademickich. Dostępnych jest coraz więcej multimedialnych
materiałów dydaktycznych, coraz więcej nauczycieli korzysta z nich,
obserwując, że ich wykorzystanie powoduje wzrost atrakcyjności
procesu kształcenia. Wszystkich jednak nurtuje pytanie: czy
wykorzystanie komputerów w kształceniu wpływa pozytywnie na
jego efektywność w sferze poznawczej? Przygotowujemy uczniów
i studentów do życia i działania w szybko zmieniającym się – wręcz
nieprzewidywalnym – świecie, dlatego też musimy wykształcić w nich
umiejętność samodzielnego przystosowywania własnej wiedzy
i umiejętności do stanu, jakiego ten świat – za lat kilka, kilkanaście,
kilkadziesiąt – będzie wymagał. Musimy wzmacniać aktywność
i kreatywność uczniowską i studencką. Najbardziej sprzyja rozwojowi
twórczemu ucznia kształcenie konstruktywistyczne.
Konstruktywizm
Teoria konstruktywizmu mówi, że najbardziej cenimy, najlepiej
rozumiemy i najdłużej pamiętamy tę wiedzę, którą sami
skonstruowaliśmy. Nauczyciel-konstruktywista przestaje więc być
osobą, która wie wszystko i przekazuje swoją wiedzę uczniom.
Nauczyciel-konstruktywista staje się organizatorem „przestrzeni
edukacyjnej”, środowiska kształcenia i sytuacji dydaktycznych
pełnych czynników inspirujących twórcze myślenie
uczniów/studentów skutkujące samodzielnym skonstruowaniem
przez nich nowej (dla nich) wiedzy. Na tę przestrzeń dydaktyczną
składać się będą głównie: postawione uczącym się do
rozwiązania problemy oraz odpowiednie środki dydaktyczne,
które będą pełniły rolę narzędzi badawczych w procesie
dochodzenia do wiedzy. Tymi środkami w dużej mierze są
narzędzia z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Kształcenie multimedialne
„Kształcenie multimedialne to strategia
realizacji procesu nauczania i uczenia się
oparta na kompleksowym wykorzystaniu
funkcjonalnie dobranych tradycyjnych
(prostych) i technicznych (złożonych) środków
dydaktycznych, czyli mediów”.
Prof. Józef Bednarek
Tworzenie koncepcji
Przy opracowywaniu koncepcji wykorzystania technologii
informacyjno-komunikacyjnych w procesie kształcenia należy
pamiętać, że celem edukacji jest umożliwienie uczniom
i studentom podwyższenia poziomu ich kompetencji, czyli
wiedzy i umiejętności poprzez ułatwianie nauki i pomoc
w procesie uczenia się, w atmosferze pobudzania do
samodzielnej aktywności, rozwijanie aspiracji osoby uczącej
się, ukierunkowywanie jej na sukces i stawianie przed nią
coraz trudniejszych zadań czyli podwyższanie poprzeczki (ale
zawsze w granicach jej możliwości) oraz wdrażanie do
krytycznego i twórczego myślenia. Technologia ma
w osiąganiu tego celu pomóc, a nie zubożyć go.
Funkcje środków multimedialnych
W procesie kształcenia pomoce naukowe (również
multimedialne) mogą pełnić rolę:

wizualizacyjną, umożliwiającą upoglądowienie treści
(z wykorzystaniem animacji i objaśnień słownych) –
podczas stosowania metod podających,


narzędzia pracy badawczej ucznia/studenta –
podczas rozwiązywania problemów,
źródła atrakcyjnych w formie i bogatych w treści
ćwiczeń interaktywnych.
Praca badawcza ucznia/studenta
Jeżeli chcemy zaktywizować ucznia/studenta do
samodzielnego i kreatywnego uczenia się
prowadzącego do odkrywania wiedzy,
powinniśmy zwrócić główną uwagę na rolę
technologii informacyjno-komunikacyjnych jako
narzędzi pracy badawczej ucznia/studenta,
prowadzącej – poprzez eksperymentowanie - do
formułowania wniosków.
Zmiany w podejściu do kształcenia w szkole
i na uczelni


Zamiast: „Uczeń korzysta ze związków między kątami
utworzonymi przez prostą przecinającą dwie proste równoległe”
używamy sformułowania:„Uczeń bada i ustala związki między
kątami utworzonymi przez prostą przecinającą dwie proste
równoległe”. A później z nich korzysta, naturalnie.
Temat „Równanie okręgu” formułujemy jako: „Odkrywamy
równanie okręgu”.
W każdej z przytoczonych sytuacji uczeń konstruuje wiedzę
korzystając z multimedialnych narzędzi badawczych – odpowiedniego
oprogramowania edukacyjnego, np. programu GeoGebra.
Zmiany w podejściu do kształcenia w szkole
i na uczelni

Strategia nauczania wyprzedzającego,

Metodyka kształcenia zdalnego,

Konektywizm
Strategia nauczania wyprzedzającego

Aktywacja - aktywowanie wiedzy uprzedniej
oraz formułowanie pytań, na które należy
znaleźć odpowiedź.

Przetwarzanie – w środowisku cyfrowym.

Systematyzacja.

Ocena i ewaluacja.
Odniesienie do metodyki kształcenia
zdalnego
Zmiana roli ucznia i nauczyciela. Uczący się jest w tym procesie
podmiotem, a wiedza jest dynamicznym procesem jego interakcji ze
światem. Proces zdobywania wiedzy to odkrywanie praw rządzących
rzeczywistością. Wykładowca-instruktor online towarzyszy studentowi
w procesie poznawania świata, inspiruje go do samodzielnego budowania
wiedzy.
Treść wykładu zastępowana jest przez możliwie dużą liczbę
przykładów oraz zadań i to takich, które wymagają formułowania
wniosków i spostrzeżeń, poszukiwania alternatywnych rozwiązań.
Student, który ma znaleźć rozwiązanie problemu, stara się pozyskać w tym
celu potrzebną wiedzę i robi to bardziej skutecznie niż gdyby najpierw
otrzymał porcję wiadomości do zapamiętania, a dopiero później
dowiadywał się gdzie można je zastosować.
Odniesienie do metodyki kształcenia
zdalnego
Tradycyjną formę wykładu (uznawaną za podstawę
w akademickim kształceniu stacjonarnym) należy w miarę
możliwości zastępować formami aktywizującymi, głównie
dyskusją (pomiędzy studentami oraz pomiędzy studentami
i prowadzącym zajęcia),
Chociaż niektóre zasady metodyczne e-learningu brzmią dla
tradycjonalistów jak herezja (np. ta powyżej przytoczona), to warto
je zastosować również w kształceniu stacjonarnym, np. opracować
listę pytań i problemów, które studenci będą przygotowywać
w charakterze przygotowania się do wykładu – oczywiście
z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych.
Konektywizm
Teoria nauczania – uczenia się w epoce cyfrowej. Opiera się na
przekonaniu, że celem nauczania jest nauka myślenia, która ma
prymat nad zdobywaniem wiedzy. Twórcą tej teorii jest George
Siemens, który swoje założenia zaprezentował w dokumencie
Connectivism: A Learning Theory for the Digital Age, oraz
Stephen Downes. Kluczową kompetencją w tej teorii jest
umiejętność właściwego korzystania ze zdobyczy
technologicznych i odnajdywania wiadomości w zewnętrznych
bazach danych (tzw. know – where), a nie – jak dotąd – z informacji
wyuczonych w toku kształcenia – oraz ich kojarzenia
i powiązania z innymi informacjami. Na tej podstawie osoba
ucząca się ma możliwość wyciągania wniosków.
O czym jeszcze powinniśmy pamiętać –
indywidualizacja kształcenia
Uczenie się przez:

przyswajanie,

odkrywanie,

działanie,

przeżywanie.
Jak wykorzystanie technologii może wspomagać uczenie
się osób o różnych preferencjach?
Podsumowanie
Technologie zmieniają się szybko. Dlatego też
zamiast na technologiach powinniśmy skupić się
na takiej metodyce ich wykorzystania, aby
wspomagały wszechstronny rozwój osoby uczącej
się niezależnie od czasów, w jakich żyjemy
i z jakich technologii korzystamy.
Dziękuję za uwagę