Nauczyciel w świecie TIK Cz. 12. Konektywizm

Nauczyciel w świecie TIK
Cz. 12.
Konektywizm - teoria nauczania XXI wieku?
„Człowiekiem kulturalnym nie jest ten,
kto zna datę urodzenia Napoleona,
ale ten kto potrafi ją znaleźć w ciągu minuty”
Umberto Eco
 Wiek XXI nazywany jest wiekiem edukacji. Człowiek w toku
swojego życia będzie musiał sprostać nowym wyzwaniom. To
stwarza
konieczność
uczenia
się
przez
całe
życie,
uzupełniania wiedzy, nabywania nowych kompetencji. W
raporcie „Polska 2050 – Wizja zrównoważonego rozwoju dla
polskiego biznesu” wskazane zostały 3 kluczowe czynniki
sukcesu: edukacja, innowacyjność, współpraca.
 Przez ostatnie 20 lat Internet połączył miliardy ludzi i
komputerów, zmieniając sposób, w jaki żyjemy, komunikujemy
się, uczymy i pracujemy. Jego zasoby rozrastają się w
tempie błyskawicznym. Ilość informacji produkowana każdego
roku wzrasta o 40%. Stworzyło to nowe wyzwania dla nauki,
edukacji, mediów, administracji. Zasoby te dostarczają
materiału do badań, Dzięki nim można zbadać jak uczą się
ludzie i dopasować do uczącego się odpowiedni zestaw
materiałów, ćwiczeń – jest to działanie prowadzące do
personalizacji procesu kształcenia. Coraz częściej do
szeroko
pojętej
edukacji
wkracza
rzeczywistość
rozszerzona**,
która
może
okazać
się
przyszłością
wirtualnego kształcenia.
1
Czy w szkole epoki sieci potrzebny jest
inny nauczyciel?
 Można powiedzieć, że dziś szkoła i nauczyciele stracili
monopol na przekazywanie wiedzy. Nauczyciele i uczniowie
mają równe szanse i możliwości w dostępie do informacji,
ale dobry nauczyciel to ten, który więcej z tych samych
informacji rozumie, potrafi je lepiej zinterpretować, ma
więcej wątpliwości, refleksyjności.
 Współczesne dziecko (Marc Prensky* nazwał obecne młode
pokolenie „cyfrowymi tubylcami”)
żyje w zupełnie innych
warunkach niż jego poprzednicy sprzed kilkunastu lat.
Świat dziecka to w dużej mierze świat mediów – telewizor,
podłączony do Internetu komputer i telefon, coraz częściej
iPod, iPad i tablet. Współtworzą one potężne środowisko
medialne, które w dużej mierze staje się środowiskiem
edukacyjnym.
 W sieci istnieje jakby drugie życie szkolne. Uczniowie
komunikują się z rówieśnikami za pomocą telefonów,
komunikatorów, poczty elektronicznej, gier sieciowych.
Kształtują w ten sposób umiejętności współpracy w sieci i
rozwijają nowe, nieznane dotąd zjawisko tzw. koleżeńskiego
uczenia się (peer learning, self-teaching).
 Janusz Morbitzer pisze: „Żyjący bowiem w świecie nowych
mediów uczeń jest przez te media silnie kształtowany,
zmienia się sposób jego myślenia, postrzegania świata,
interpretacja wartości i społecznego funkcjonowania. Bez
dobrego
rozeznawania
indywidualnego
ucznia,
jego
holistycznych
możliwości,
potrzeb,
inteligencji,
intelektualnego kapitału, a nawet oczekiwań i marzeń,
trudno jest uzyskać pozytywne rezultaty kształcenia”.
Uczeń uczy się dziś konektywnie, prawie stale
będąc podłączonym do sieci:
2
- komunikuje się intensywnie w celu rozwiązywania różnych
problemów
(z
użytkownikami
sieci,
kolegami,
nauczycielami)
- przegląda informacje dostępne w różnych zasobach, czyta
atrakcyjne dla siebie teksty, ogląda obrazy, rejestruje
dźwięki,
- wybiera i streszcza ważne treści, zapisuje je do swoich
plików,
- przetwarza, skraca, modyfikuje, treści i redaguje nowe
dokumenty,
- tworzy węzły wiedzy i nadaje im tytuły w postaci np.
linków i zakładek
- przetwarza informacje i łączy różne problemy,
- formułuje problemy do rozwiązania i stawia pytania,
- dzieli się swoimi opracowaniami z innymi,
- zbiera opinie i recenzje efektów własnej pracy
- konsultuje swoje opinie z innymi
 Gary Small (badacz, neurolog, specjalista od mózgu)
uważa, że długotrwały kontakt z Internetem powoduje zmiany
w neuronalnej budowie mózgu u notorycznych internautów.
Zmiany te u młodych ludzi są niekorzystne, powodują
powstawanie tzw. hipertekstowych umysłów, co oznacza
zmianę
myślenia
z
dotychczasowego
linearnego
na
wielowątkowy. Tacy młodzi nie są zdolni do głębszej
refleksji, nie potrafią wyciągać ogólnych wniosków,
przyjąć szerszego punktu widzenia. Zapamiętuję mnóstwo
informacji, ale nie potrafią ich interpretować, ani zrobić
z nich użytku przez są mniej kreatywni. U dzieci mózg
odłącza
korę
przedczołową,
część
odpowiedzialną
za
empatię, altruizm, tolerancję. W efekcie obojętnieją na
to, co ich nie dotyczy osobiście. Pojawiają się kłopoty z
komunikowaniem swoich uczuć, rozumieniem cudzego punktu
widzenia i utrzymywaniem prawidłowych relacji społecznych.
Mówi się, że młodzie ludzie zanurzenie w Internecie
przypominają chorych na autyzm. Z kolei w książce „iBrain”
G. Small i G. Vorgan do mocnych stron dzisiejszej
młodzieży zaliczają to, że potrafi ona szybko wyszukiwać i
selekcjonować informacje, lubi pracować z materiałami
graficznymi, ma lepszą wyobraźnię przestrzenną.
 Według
badań
Nicholasa
Carra
współcześni
młodzi
użytkownicy Internetu, mając dostęp do coraz większej
3
ilości informacji, rozumieją coraz mniej. Ich wiedza staje
się
wyrywkowa,
płytka
intelektualnie,
pozbawiona
błyskotliwości i szerszego kontekstu. Młodzi ludzie mają
poważny problem nad skupieniem uwagi na tradycyjnych
linearnych podręcznikach, wykładzie. Znakomicie natomiast
przyswajają tekst krótki, jednozdaniowy komunikat.
 Reasumując - w epoce nadużywania przez człowieka Internetu
obserwujemy
zmianę
funkcjonowania
mózgu
–
dawniej
zapamiętywał on informacje, a w mniejszym stopniu je
przetwarzał. Dzisiaj funkcję zapamiętywania powierzamy
sieci globalnej, a koncentrujemy się na przetwarzaniu
dostępnych informacji. „Cyfrowi tubylcy”
są zdolni do
multitaskingu, czyli robienia kilku rzeczy jednocześnie.
Pod
wpływem
długotrwałego
kontaktu
z
Internetem
u
notorycznych internautów następują zmiany w budowie mózgu.
Powstają tzw. hipertekstowe umysły, co oznacza zmianę
sposobu
myślenia
z
dotychczasowego
linearnego
na
hipertekstowy i wielowątkowy.
To właśnie zmiany w architekturze mózgu
wynikające z częstego korzystania z Internetu spowodowały
pojawienie się nowych koncepcji uczenia się. Dużą
popularność zdobył realizowany pod hasłem ”połącz się,
aby się nauczyć” konektywizm (jego zwolennikiem jest np.
włoski pisarz i filozof U. Eco). Termin pochodzi od
angielskiego słowa „connect”, czyli łączyć. Twórcami
teorii są kanadyjscy uczeni: George Siemens oraz Stephen
Downes - przedstawili ją w artykule Connectivism: A
Learning Theory for the Digital Age, [Konektywizm: teoria
uczenia się w epoce cyfrowej].
 Autorzy tej teorii zastępują wyrażenia „wiedzieć jak”
(know-how) czy „wiedzieć co” (know-what) przez „wiedzieć
gdzie”
(know-where),
uznając
tę
sprawność
za
najistotniejszą dla budowania własnych zasobów wiedzy.
Metaforą procesu uczenia się jest dla nich tworzenie
„węzłów” i budowanie „połączeń” między nimi.
 Uczenie się to aktywność: poszukiwanie,
decyzji, selekcjonowanie, refleksja.
4
podejmowanie
W 2008 r. zorganizowali oni pierwszy MOOC – Masowy
Otwarty Kurs Online (2200 uczestników). Stanowił on
zapowiedź nowego modelu kształcenia, w którym uczący się
może mieć większą kontrolę nad badaniem poprzez osobiste
kanały współpracy z innymi. Odeszli więc od tradycyjnego
sposobu na rzecz tego, aby uczestnicy tworzyli własne
sieci współpracy w celu docierania do informacji, których
nie udostępniono tylko podano ich lokalizacje. Ideą kursu
było dzielenie się wiedzą wśród ludzi mających wspólne
zainteresowania. Na marginesie – S. Downes przewiduje, że
za 40 lat urządzenia będą potrafiły komunikować się z
ludźmi i wyjaśniać czym są, a także tłumaczyć, czy też
nauczyć, jak się nimi posługiwać.
Konektywizm zakłada, że:






Technologie oddziałują na nasz sposób uczenia się,
Nie musimy wszystkiego wiedzieć/umieć, nasza wiedza może
znajdować się w zewnętrznych zasobach, np. w sieci,
Połączenie się z tymi zasobami uruchamia nasz proces
uczenia się,
Umiejętność tworzenia połączeń jest istotniejsza od tego,
co aktualnie wiemy,
Nasze decyzje podejmujemy na podstawie dostępnych nam
zasobów informacji,
Zasoby informacji zmieniają się, rozwijają, a więc
wpływają na zmianę naszych decyzji.
W teorii konektywizmu sieć i jej wykorzystanie są
centralną metaforą procesu uczenia. Łączenie się (z kimś,
z siecią komunikacyjną, z zasobami) ma w konektywizmie
większe
znaczenie
niż
to,
co
wiemy.
Umiejętność
znalezienia tego, czego szukamy jest ważniejsza niż
wiedza o tym, czym jest to, czego szukamy. Jednak, każdy
nauczyciel czy bibliotekarz wie, jak czasem trudno jest
znaleźć uczniowi coś czego nie zna. Dlatego nauczyciel
powinien być przewodnikiem, gdyż technologia może wspomóc
posiadane przez ucznia kompetencje, ale sama ich nie
wykreuje.
5
Uczyć się tradycyjnie czy konektywnie?
pojawienie
się
teorii
konektywizmu
wprowadziło
ożywienie
do
współczesnej
pedagogiki.
Teoria
jest
przydatna w edukacji na odległość, bo lepiej tłumaczy
praktykę e-learningu. Ale z drugiej strony zarzuca się
jej niedostateczne wyjaśnienie sposobu, w jaki się
uczymy. Konektywne uczenie się proponuje odejście od
encyklopedyzmu ku kształceniu umiejętności wykorzystania
wciąż nowych informacji lub odnajdywania tych, które są
potrzebne w celu odejścia od kultury „co wiesz” (w
tradycyjnej klasie) na rzecz kultury „skąd to wiesz”,
„gdzie to znalazłeś”. Nauczanie konektywne pozwala na
kształtowanie wszystkich umiejętności kluczowych, które
powinien zdobyć uczeń w nowoczesnej szkole. G. Gregorczyk
i A. M. Kozak („Meritum” 2012) zestawiają istotne różnice
pomiędzy tradycyjnym a konektywnym uczeniem się:
Tradycyjne,
dzisiejsze
uczenie się
Konektywne
uczenie się
w szkole jutra
Rozwój ucznia w
warunkach klasowolekcyjnych
Rozwój może przebiegać w
dowolnym czasie i miejscu;
metoda 3W: Whatever, Whenever,
Whereever tzn. „uczymy się
robiąc cokolwiek, w każdej
chwili, gdziekolwiek jesteśmy”
Wszyscy uczą się
jednocześnie i tego
samego
Indywidualny, spersonalizowany
charakter uczenia się
Zapamiętywanie faktów,
dat, szczegółów
Łączenie się z węzłami,
zasobami informacji
Przeważa metoda podająca
Kształcenie oparte jest na
ideach konstruktywistycznych,
czyli samodzielnego budowania
i rozwoju wiedzy poprzez
6
uczniów
Rozumienie procesów,
zjawisk
Gromadzenie wiedzy na
urządzeniach zewnętrznych
Rozwiązywanie
teoretycznych i
praktycznych zadań
przedmiotowych
Spostrzeganie związków między
faktami, ideami, koncepcjami
Kształcenie pojęć
Kształcenie umiejętności
skutecznego (poszukiwania)
wiedzy
Ćwiczenie umiejętności
Tworzenie nowych i
utrzymywanie połączeń
Rozwiązywanie
przykładowych testów
Wybieranie treści uczenia się
i samodzielne podejmowanie
decyzji
Nabywanie osobistych
doświadczeń
Krytyczne myślenie
Nauczyciel jest
ekspertem przedmiotowym
Nauczyciel – pomocnik,
moderator własnego rozwoju
uczniów, doradca
Bibliografia:
1.
Gregorczyk, Grażyna
Konektywizm, czyli o uczeniu się w epoce cyfrowej / Grażyna
Gregorczyk, Alicja Małgorzata Kozak // MERITUM. - 2012,nr 1,
s. 93-97
2.
Gregorczyk, Grażyna
Edukacja 2050 według konektywistów
MERITUM. - 2014, nr 1, s. 22-27
3.
/
Grażyna
Gregorczyk
//
Morbitzer, Janusz
Medialność a sprawność edukacyjna ucznia / Janusz Morbitzer //
EDUKACJA I DIALOG. - 2012, nr 11/12, s. 50-59
7
4.
Musiał, Emilia
Przyjazne środowisko uczenia się młodego pokolenia / Emilia
Musiał // HEJNAŁ OŚWIATOWY. - 2015, nr 10, s. 5-7
Odwrócona klasa. Akademia Salmana Khana. Gamifikacja.
5.
Sawiński, Julian Piotr
O konektywnym uczeniu się geografii, czyli jak będziemy się
uczyć jutro / Julian Piotr Sawiński // Geografia w Szkole. 2010 nr 4, s. 4-8
6.
Sysło, Maciej M.
Internet jako medium edukacyjne / Maciej M. Sysło // MAGAZYN
DYREKTORA SZKOŁY. - 2011, nr 10, s. 36-39
W sieci:






Fankanowski M.: Czy konektywizm jest szansą polskiej
edukacji?
http://www.cen.uni.wroc.pl/Pliki/Wydawnicza/21_wybrane_te
ksty/06_fanki.pdf(dostęp 05.10.2015.)
Prezentacja G. Gregorczyk z konferencji w Częstochowie w
2011 r. - http://www.elearning.oeiizk.waw.pl/prez/grazyna.gregorczyk.pdf
(dostęp 05.10.2015.)
Polak M.: Konektywizm: połącz się, aby się uczyć
http://www.edunews.pl/badania-i-debaty/badania/1068konektywizm-polacz-sie-aby-sie-uczyc
(dostęp 14.07.2015.)
Raport „Polska 2050 – Wizja zrównoważonego rozwoju dla
polskiego biznesu”
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8383/MG_WIZJA.pdf
(dostęp 20.07.2015.)
Edukacja
2050
http://www.edunews.pl/systemedukacji/przyszlosc-edukacji/215-edukacja-2050(dostęp
20.07.2015.)
http://www.ldc.edu.pl/phocadownload/Nowe_produkty/manuale
/model_konektywizm.pdf
z
materiałów
projektu
„Laboratorium Dydaktyki Cyfrowej dla Szkół Województwa
Małopolskiego”(dostęp 05.10.2015.)
http://www.ldc.edu.pl/multimedia/7/web/index.html
8
- prezentacja Prezi z materiałów projektu „Laboratorium
Dydaktyki Cyfrowej dla Szkół Województwa Małopolskiego”
*Marc Prensky – amerykański badacz
projektant gier i systemów edukacyjnych.
mediów,
pisarz,
**rzeczywistość rozszerzona – to obszar informatyki
zajmujący się łączeniem świata realnego z rzeczywistością
wirtualną z elementami stworzonymi przy użyciu grafiki
komputerowej.
Opracowanie przewodnika: Barbara Kozik
PBW Nowy Sącz
tel/fax: 18 443 70 67 w.25
email:[email protected]
www.pbwnowysacz.pl
9