1 Druga strona medalu reform zamykających rynek apteczny na

Druga strona medalu reform zamykających rynek apteczny na Węgrzech
Uwagi do sprawozdania Kancelarii Zgromadzenia Narodowego Węgier nr B/1764 o aptekach
ogólnodostępnych z dnia 27 października 2014 r.
I.
Uwagi wprowadzające
Reformy zamykające rynek apteczny, wprowadzone na Węgrzech od 2010 r.1, stanowiły ostry zwrot
w dotychczas liberalnej polityce tego państwa w obszarze działalności aptek. Na tle innych państw Unii
Europejskiej reformy te stanowią trend odosobniony, gdyż aktualnie można zaobserwować wyraźne
tendencje urynkowienia sektora2.
Parlament węgierski wprowadził szereg zmian obejmujących między innymi: ograniczenia przy
otwieraniu nowych aptek, wprowadzenie wymogu większościowych udziałów farmaceuty w
podmiocie posiadającym aptekę (tzw. zasada „apteka dla farmaceuty”) oraz wprowadzenie
restrykcyjnych kryteriów demograficznych i geograficznych. Wśród deklarowanych celów reformy
wymieniane były przede wszystkim zwiększenie poziomu fachowości i bezpieczeństwa zaopatrywania
ludności w leki, wzrost jakości usług farmaceutycznych świadczonych przez apteki oraz bardziej
równomierne rozłożenie aptek, szczególnie na rzadziej zaludnionych obszarach wiejskich.
Kancelaria Zgromadzenia Narodowego Węgier, w sprawozdaniu nr B/1764 o aptekach
ogólnodostępnych z dnia 27 października 2014 r.3, sporządziła ocenę funkcjonowania i praktycznej
realizacji reformy po 4 latach od jej wprowadzenia. Autorzy sprawozdania z entuzjazmem wykazują
powodzenie reformy, analizując jej wpływ na strukturę aptek oraz rentowność prowadzenia
działalności dla farmaceuty.
Uwagę zwraca jednak fakt nieuwzględnienia w sprawozdaniu kluczowych czynników oceny sektora
aptecznego z perspektywy pacjenta, takich jak dostępność i jakość świadczonych usług
farmaceutycznych przed i po wprowadzeniu reformy. Sprawozdanie nie odnosi się również do skutków
zmian własnościowych, które dokonują się na Węgrzech w sektorze aptecznym.
Kwestie te zostaną poruszone poniżej, gdzie omawiamy kolejno:

aktualny stan prawny dotyczący kształtu rynku aptecznego na Węgrzech (po wprowadzonych
reformach),

istotne z perspektywy pacjenta i przedsiębiorców zagadnienia związane z reformą, dotyczące:
(i) dostępności aptek i przyjętego modelu przetargowego na wydawanie nowych koncesji na
prowadzenie apteki, (ii) dostępności leków (iii) jakości świadczonych usług farmaceutycznych i
systemu opłat za świadczone usługi, oraz (iv) zmian własnościowych i ich skutków.
1
Nowelizacja ustawy nr XCVIII z 2006 r. o bezpiecznym i ekonomicznym zaopatrzeniu w leki i wyroby medyczne będące
przedmiotami ortopedycznymi i środki pomocnicze.
2
Np. w Holandii, Irlandii, Szwecji, Norwegii i Portugalii.
3
Tekst sprawozdania został przetłumaczony na j. polski na wniosek Prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej i jest dostępny na
stronie http://www.nia.org.pl/dat/attach/1253_sprawozdanierrzaduwegierskiegoapteki.pdf
1
II.
Aktualny stan prawny na Węgrzech
Prowadzenie aptek na Węgrzech zostało uregulowane w prawie o produktach medycznych i
dystrybucji leków z 2006 r. (Törvény a biztonságos és gazdaságos gyógyszer- és
gyógyászatisegédeszköz-ellátás, valamint a gyógyszerforgalmazás általános szabályairól).
Obecny stan prawny jest rezultatem reform zamykających rynek apteczny, podjętych od roku 2010.
W poprzednim stanie prawnym, obowiązującym w latach 2007-2010, otwieranie i prowadzenie aptek
było dozwolone także nie-farmaceutom, w tym spółkom. Reforma liberalizacyjna z 2007 r. była
odpowiedzią na zastój na rynku – przykładowo w latach 1995-2001 przybyło zaledwie 25 aptek, przy
stałym wzroście liczby farmaceutów. Zliberalizowano również obowiązujące w latach 1994-2007
ograniczenia demograficzne (1 apteka na 5.000 mieszkańców) i geograficzne (odległość miedzy
aptekami 250-300 m), w ten sposób, że dozwolono na otwieranie nowych aptek niezależnie od tych
kryteriów, jeżeli gwarantowały one podwyższony poziom usług farmaceutycznych (całodobowa
obsługa, wydłużone godziny pracy w tygodniu, dyżur, dostawa leków do domu, realizacja zamówień
składanych przez Internet).
W 2010 r. trend regulacyjny uległ odwróceniu. W pierwszym kroku wprowadzono moratorium na
otwieranie nowych aptek i przekształcenia własnościowe, w celu przygotowania właściwej reformy. W
2011 r. weszły w życie nowe zasady dotyczące zakładania nowych aptek i posiadania aptek już
istniejących.
W nowym stanie prawnym właścicielem apteki może być farmaceuta lub spółka z większościowym
udziałem farmaceuty / farmaceutów.
Przepisy przejściowe przewidują, że udział farmaceutów w spółkach prowadzących apteki powinien był
osiągnąć poziom przekraczający 25 % udziałów w aptece do końca 2014 r., a poziom większości
udziałów ma zostać zapewniony do końca 2017 r. Przy obliczaniu udziału farmaceutów w spółce
uwzględnia się: a) farmaceutów, którzy mają prawo wykonywania zawodu, będących udziałowcami lub
akcjonariuszami; b) pracowników farmaceutów zatrudnionych w aptece; c) studentów farmacji, którzy
nabyli udziały w aptece na zasadzie dziedziczenia. Podmioty nie będące farmaceutami, które były
właścicielami aptek do 31 maja 2011 r., mogą zatrzymać mniejszościowy pakiet udziałów.
Jednocześnie przewidziano regulację dotyczącą wykupu udziałów w aptekach będących własnością
nie-farmaceutów. Daje ona prawo pierwokupu udziałów w aptece następującym kategoriom osób
według następującej kolejności: a) farmaceutom będącym dotychczasowymi udziałowcami spółki, b)
farmaceutom zatrudnionym w aptece, 3) innym farmaceutom, 4) państwu węgierskiemu. Prawo
pierwokupu powinno być wykonane w terminie 30 dni od wezwania do jego wykonania. Prawo
pierwokupu nie obowiązuje w przypadku, gdy sprzedaż udziałów następuje między osobami
spokrewnionymi.
W celu ułatwienia wykupu udziałów przez farmaceutów rząd zadeklarował zainicjowanie specjalnych
programów oraz systemu pomocy preferencyjnych kredytów dla farmaceutów w celu sfinansowania
wykupu udziałów (Program Kredytowy Apteka i Program Kapitałowy Apteka).
W roku 2011 wprowadzono również ograniczenie liczby aptek, które może posiadać (w całości lub
poprzez większościowy udział w spółce) jeden podmiot, do czterech.
2
Przywrócono bezwzględnie obowiązywanie limitów demograficznych i geograficznych. Inne reguły
obowiązują przy tym w stosunku do pierwszej apteki na danym terenie, a inne w odniesieniu do
kolejnych aptek. W stosunku do pierwszej apteki niezbędne jest spełnienie kryterium demograficznego
co najmniej 4.500 mieszkańców stale zamieszkałych na danym terenie. W stosunku do kolejnych aptek
obowiązują następujące kryteria geograficzne i demograficzne:
a) dla obszarów i miejscowości do 50.000 mieszkańców minimalna odległość od już istniejącej
apteki wynosi 250 m (liczone jako najkrótsza droga pieszego), zaś minimalna liczba ludności
przypadająca na aptekę wynosi 4.500 mieszkańców;
b) dla miast powyżej 50.000 mieszkańców kryterium geograficzne to 300 m, a demograficzne to
4.000 mieszkańców.
Kryteria powyższe są stosowane jako podstawa do oceny, czy istnieje konieczność otwarcia na danym
terenie nowej apteki. Ministerstwo Zdrowia dokonuje takiej cyklicznej oceny co 6 miesięcy i w oparciu
o wyniki oceny ogłasza przetargi na udzielenie licencji. Zapotrzebowanie na otwarcie nowej apteki
może zgłosić Ministerstwu także każda jednostka samorządu terytorialnego. W przypadkach
uzasadnionych szczególnymi uwarunkowaniami lokalnymi jednostka samorządu terytorialnego może
wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie przetargu na otwarcie nowej apteki także jeżeli nie są
spełnione ustawowe kryteria geograficzne i demograficzne. Przetarg ma być rozstrzygany m.in. w
oparciu o kryteria dotyczące jakości opieki farmaceutycznej i ułatwień dla pacjenta.
III.
Sprawozdanie Kancelarii Zgromadzenia Narodowego Węgier
Kancelaria Zgromadzenia Narodowego Węgier, w sprawozdaniu nr B/1764 o aptekach
ogólnodostępnych z dnia 27 października 2014 r., przygotowała ocenę funkcjonowania reformy po
niemal 4 latach od jej wprowadzenia (za okres od 2011 r. do 1 lipca 2014 r.). Autorzy raportu
podkreślają powodzenie reformy, w tym przede wszystkim wyższą rentowność prowadzenia
działalności aptecznej. Autorzy podsumowują, że „poprzez wprowadzone zmiany w zakresie otwierania
nowych aptek, rosnącą odpowiedzialność zawodową ponoszoną przez farmaceutów, wzrost
odpowiedzialności ekonomicznej oraz stosowanie rekompensat z budżetu w przypadku niektórych
usług farmaceutycznych, sytuacja bezpośredniego zaopatrzenia ludności w leku uległa poprawie. W
związku z tym można stwierdzić, ze w wyniku przekształcenia sektora aptecznego powstaje
oszczędniejszy, działający w sposób bardziej ekonomiczny system bezpośredniego zaopatrzenia
ludności w leki, w którym obowiązuje zasada odpowiedzialnej gospodarności.4”
Sprawozdanie nie operuje jednak żadnymi danymi empirycznymi lub porównawczymi, które
potwierdzałyby, że z punktu widzenia pacjenta system zaopatrzenia ludności w leki rzeczywiście uległ
poprawie. Wręcz przeciwnie, analizując te fragmenty sprawozdania, które odnoszą się do stanu
ilościowego aptek czy stanu zapasów produktów w aptekach można odnieść wrażenie, że z
perspektywy pacjenta sytuacja albo nie uległa poprawie albo pogorszyła się względem tej z 2010 r., a
beneficjentem zmian są przede wszystkim wybrani właściciele aptek.
4
Sprawozdanie, s.7.
3
(i) Dostępność aptek
Na skutek wprowadzonych ograniczeń nastąpił zarówno spadek liczby aptek na Węgrzech, jak i spadek
liczby podmiotów prowadzących apteki. W sprawozdaniu wskazuje się, ze w roku 2010 istniało 2470
aptek ogólnodostępnych, a w 2014 roku już tylko 2329. Co więcej, nadal prognozowana jest tendencja
spadkowa. Władze węgierskie przewidują, że docelowo prawdopodobne jest funkcjonowanie ok. 2300
placówek. Jednocześnie w okresie od 1 stycznia 2012 r. do 1 lipca 2014 r. wydano zaledwie 18 nowych
zezwoleń na prowadzenie apteki5.
Powyższe statystyki rodzą pytania o dogodność reformy dla pacjentów w zakresie dostępności
placówek. Zmniejszenie się liczby aptek oznacza dla części z pacjentów między innymi konieczność
dalszej podróży. Nowy system, podkreślający wzrost rentowności aptek, zdaje się nie zwracać uwagi
na preferencje pacjentów, zaburzając naturalną konkurencję wolnorynkową.
Przedstawione w sprawozdaniu statystyczne dane dotyczące znikomej ilości wydanych nowych
zezwoleń wskazują przy tym, że w wyniku reform nie dochodzi do „bardziej równomiernego”
zlokalizowania aptek w skali kraju i zwiększenia dostępności do aptek dla pacjentów na mniej
zaludnionych obszarach wiejskich.
Dodatkowym aspektem jest wprowadzenie przetargowego modelu przyznawania koncesji na otwarcie
nowej apteki. Ze względu na złożoną procedurę przetargową, liczne kryteria oceny oraz fakt, że
działalność przyszłej apteki musi być prognozowana jako rentowna, postępowania te często są
odwoływane (zgodnie z danymi zawartymi w sprawozdaniu na 7 przetargów ogłoszonych w 2014 r.
zaledwie 1 zakończył się przyznaniem koncesji)6. Oznacza to, że faktyczna potrzeba ludności w postaci
dostępności apteki nie zostaje zaspokojona. Rentowność placówki i inne formalne kryteria stają się
ważniejsze niż oczekiwania pacjentów.
Ogłoszenie i przeprowadzenie nowego przetargu oznacza przy tym wydłużony czas oczekiwania dla
pacjenta. Długi czas trwania postępowania przetargowego jest niekorzystny także dla samych
przedsiębiorców. Są oni często zmuszani do ponoszenia dodatkowych kosztów, np. wniesienia opłat za
wynajem lokalu za kolejny miesiąc, bez gwarancji pozytywnego dla nich rozstrzygnięcia. Ponownie,
pomimo, iż w warstwie deklaratywnej sprawozdanie wskazuje na pozytywne efekty wprowadzonej
reformy, ze szczegółowego opisu poszczególnych rozwiązań wynika, że system przetargowy nie
funkcjonuje prawidłowo. Sami autorzy sprawozdania wskazują:
5
6
-
„w przypadku większej ilości wnioskodawców, przetarg na otwarcie nowej apteki był często
odwoływany. Przyczyną tych decyzji nie były błędy proceduralne, czy nieodpowiednia
interpretacja przepisów prawnych, ale nieekonomiczna działalność (w przypadku oferowania
przez zwycięzcą dłuższych godzin otwarcia). Po fakcie odwołujący się wnioskodawca również
zaoferowałby daĪsze godziny otwarcia (po zapoznaniu się z danymi przetargowymi) (…).
-
ze względu na egzekwowanie praw strony okres od ogłoszenia przetargu do otwarcia nowej
apteki uległ znacznemu wydłużeniu, pomimo, że Krajowy Urząd Lekarski przeprowadza ocenę
wniosków w ciągu dwóch tygodni. W związku z wnoszonymi odwołaniami termin otwarcia apteki
przeciąga się w czasie i nieprzewidywalnym stało się, na jaki okres trzeba podpisać umowę i
Sprawozdanie, s.24.
Sprawozdanie, s. 39
4
opłacić kwotę najmu za lokal apteki. Może to powodować znaczne koszty dla prowadzących
działalność.” (…).
(ii) Dostępność leków dla pacjenta
W raporcie właściwie pominięte zostało zagadnienie dostępności leków dla pacjenta. Pośrednio można
wnioskować, że po reformie dostępność ta nie jest wyższa niż przed reformą. W sprawozdaniu
wskazano bowiem na nieznacznie zmniejszający się stan zapasów w aptekach w porównaniu z okresem
przed reformą (wiążąc go jednak ze spadkiem obrotu w tym samym okresie i oczekując znacznej
poprawy praktyk tworzenia zapasów w przyszłości)7.
Odnotowana została natomiast zmiana wysokości marż aptecznych i hurtowych. Po reformie marża
hurtowa zmalała, a marża apteczna się zwiększyła8. Pozwala to aptekom wypracować większe zyski
przy utrzymaniu dotychczasowego obrotu. Jak przy tym wskazano, „w przypadku aptek, przychody
związane z wydawaniem leków refundowanych (w wyniku regulacji poziomu marży aptecznej, opłaty
za usługę farmaceutyczną oraz wprowadzenia zachęty generycznej), wzrosły w porównaniu do 2010 r.
o 5%”, a rentowność aptek niemal dwukrotnie9. Mimo to apteki, mimo większych możliwości obniżki
cen (niższe ceny hurtowe, wyższa marża apteczna, dodatkowa opłata za usługę farmaceutyczną),
zasadniczo nie decydują się na takie działanie. Świadczy to o zaburzonych mechanizmach
konkurencyjnych – apteka może narzucić cenę, gdyż pacjentowi ogranicza się możliwość wyboru
placówki i aptece nie grozi odpływ pacjentów ze względu na niekorzystną ofertę cenową.
(iii) Jakość świadczonych usług farmaceutycznych
W sprawozdaniu podkreślany jest fakt wspierania i wymagania od aptek ogólnodostępnych
prowadzenia opieki farmaceutycznej. W ramy tego pojęcia wchodzi kontrola bezpieczeństwa
farmakoterapii w ramach wydawanych leków refundowanych, sprawdzanie możliwych interakcji
lekowych, czynny nadzór nad działaniami niepożądanymi leków. Apteki otrzymują specjalne
dofinansowanie z budżetu w ramach wsparcia dla prowadzenia opieki. Co interesujące, aptekom
przysługuje dodatkowa opłata także za usługę farmaceutyczną w postaci wydawania leków na
receptę10.
O ile dodatkową płatność za świadczoną opiekę farmaceutyczną w postaci przeglądów lekowych,
konsultacji czy analiz interakcji lekowych trudno kwestionować, to pojawia się pytanie o zasadność
dodatkowej opłaty za działania w ramach nadzoru na działaniami niepożądanymi leków czy za wydanie
produktu.
Wymaga przy tym podkreślenia, że dopuszczalne jest wykorzystanie przez pacjenta zniżki, bonu czy
kuponu przyznanego przez aptekę przy zakupie leków, do realizacji w formie usługi opieki
farmaceutycznej w tej samej aptece11. Tym samym pacjent faktycznie płaci za usługę, która – w dużym
7
Sprawozdanie, s.29
Sprawozdanie, s.34
9 Sprawozdanie, s.23.
10 Zgodnie z § 44/B ustawy Gyftv od 1 stycznia 2013 roku podmiotom prowadzącym apteki ogólnodostępne oraz aptekom
instytucjonalnym zapewniającym bezpośrednie zaopatrzenie ludności w leki, przyznaje się opłatę za usługi wydawania leków
na receptę oraz sporządzania leków recepturowych, wypłacaną ze środków rocznego budżetu Funduszu Ubezpieczeń
Zdrowotnych przeznaczonych na świadczenia w ramach usług z zakresu wsparcia bezpieczeństwa chorego i farmakoterapii.
11 Sprawozdanie, s.46.
8
5
stopniu - powinna być świadczona przez aptekę w ramach jej standardowej działalności, zamiast być
traktowana jako luksus.
Odnośnie samej jakości świadczonych usług sprawozdanie w ogóle nie zawiera analizy porównującej
jakość usług przed i po wprowadzeniu reformy, w tym wskazującej na ewentualne korelacje dotyczące
jakości świadczonych usług w zależności od tego czy właścicielem apteki jest farmaceuta czy niefarmaceuta. Jest to o tyle zaskakujące, że podstawowym, deklarowanym celem wprowadzania reformy
było właśnie zwiększenie jakości świadczonych usług farmaceutycznych.
W rzeczywistości, wobec silnej ingerencji państwa w strukturę własnościową i geograficzną rynku
aptecznego można zaobserwować znaczny spadek konkurencyjności w branży. Przedsiębiorcy nie są
motywowani do rozwoju i podnoszenia jakości swoich usług przez naturalne czynniki rynkowe i nie
muszą walczyć o pacjenta.
(iv) Skutki zmian własnościowych i ich przeprowadzenie w praktyce
Zamknięcie węgierskiego rynku aptecznego zakłada, że w każdej istniejącej na tamtejszym rynku
aptece, należącej do nie-farmaceuty, większościowym udziałowcem ma stać się farmaceuta. W
konsekwencji zmian w prawie prywatni przedsiębiorcy – nie będący farmaceutami zostali zmuszeni do
przymusowej odsprzedaży udziałów w aptekach.
W celu wsparcia procesu przejmowania własności w spółkach aptecznych przez farmaceutów, rząd
węgierski zadeklarował wprowadzenie specjalnego programu nieskooprocentowanych pożyczek
(Program Kredytowy Apteka) oraz programu funduszu aptecznego, którego celem jest uzyskanie
udziałów własnościowych na rzecz farmaceuty (Program Kapitałowy Apteka). Nadto, w razie braku
zakupu udziałów przez farmaceutów, państwo węgierskie ma prawo pierwokupu udziałów w aptece.
W praktyce powyższy system pomocowy prawie w ogóle nie funkcjonuje. W samych sprawozdaniu
stwierdza się, że:
(i) w ramach Programu Kapitałowego Apteka do tej pory dokonano zaledwie jednej transakcji12,
(ii) w ramach Programu Kredytowego Apteka do tej pory uruchomiono trzy kredyty13.
Okazało się, że stworzono system nakazujący prywatnym właścicielom sprzedaż majątku,
gromadzonego przez nich przez lata w dobrej wierze, lecz nie stworzono systemu zapewniającego
zakup tego majątku przez określone podmioty po rynkowej cenie.
W praktyce okazuje się również, co potwierdzają ww. statystyki, że dotychczas nie posiadający aptek
farmaceuci-potencjalni współwłaściciele spółek aptecznych nie garną się do przejmowania własności.
Własność to bowiem prawa, ale też obowiązki i ryzyko biznesowe.
W efekcie przyjętych zmian, pod koniec roku 2013 doszło do kuriozalnej sytuacji, w której właściciele
aptek nie będący farmaceutami wręcz poszukiwali farmaceutów, którzy zgodziliby się objąć ponad 25
proc. udziałów w ich spółkach. W przeciwnym razie aptece groziła utrata koncesji. Często
dotychczasowi właściciele aptek stawiali swój personel wobec wyboru: albo obejmiecie akcje, albo
stracę koncesję, będę zmuszony zamknąć aptekę, wobec czego stracicie pracę. Nowi „właściciele” nie
mieli jednak środków na zakup akcji. Farmaceuci zresztą nie byli zainteresowani braniem na siebie
12
13
Sprawozdanie, s.21
Sprawozdanie, s.20
6
wieloletnich zobowiązań, zwłaszcza na trudnym rynku detalicznej dystrybucji farmaceutycznej. W razie
bankructwa apteki zostawaliby z kredytem do spłaty i długami po zbankrutowanej firmie.
W efekcie doprowadzono do ogromnego przewłaszczenia majątku na siłę, w wyniku którego nie
zrealizowano żadnego potwierdzonego danymi empirycznymi celu społecznego czy zdrowotnego,
który by taką ingerencję państwa w prawo własności usprawiedliwiał.
Ochrona zdrowia publicznego na gruncie prawa Unii Europejskiej i kształt rynku aptecznego leży co do
zasady w wyłącznych kompetencjach państw członkowskich. Przesłanka ochrony zdrowia publicznego
nie może jednak stanowić uzasadnienia dla przymuszenia prywatnych przedsiębiorców do wyzbycia się
udziałów w spółkach prowadzących apteki bez odszkodowania. W konsekwencji Komisja Europejska
wszczęła postępowanie w przedmiocie wprowadzonych ograniczeń własnościowych.
Sprawozdanie w żaden sposób nie odnosi się do wyżej wymienionych skutków zmian własnościowych.
IV.
Podsumowanie
Przy ocenie skutków wprowadzenia nowych regulacji na rynku aptecznym pożądane byłoby przede
wszystkim przedstawienie danych istotnych z perspektywy pacjenta - w sposób usystematyzowany i
poparty analizami źródłowymi. W szczególności analizie porównawczej poddane powinny zostać
kwestie dotyczące dostępności asortymentu w aptekach, cen koszyka produktów w aptekach, czy
poziomu satysfakcji pacjentów. Sprawozdanie w ogóle jednak pomija te zagadnienia. Zamiast tego, na
plan pierwszy wysuwana jest kwestia poprawy rentowności placówek aptecznych. Sprawozdanie
stawia w centrum zainteresowania interes farmaceuty-właściciela, a nie pacjenta. Interesy te nie są
przy tym ze sobą zbieżne.
W ten sposób dochodzi do podważenia najważniejszej idei istnienia aptek jako elementu zapewnienia
wysokiego poziomu ochrony zdrowia publicznego dla pacjenta. Może dlatego też w sprawozdaniu, w
części podsumowującej i dotyczącej przyszłych wyzwań, pomiędzy deklaratywnymi wypowiedziami o
sukcesie reformy, padają stwierdzenia w istocie podważające jej sens oraz skuteczność:
(i)
„mimo, że korzystne procesy dają nadzieję na przyszłość, należy wziąć pod uwagę, że
zrealizowane działania są same w sobie niewystarczające do zagwarantowania wysokiego poziomu
jakości oraz fachowości bezpośredniego zaopatrzenia ludności w leki”.
(ii)
„system ochrony zdrowia w obszarze detalicznej dystrybucji leków musi sprostać wyzwaniom
związanym z postępującym zjawiskiem starzenia się społeczeństwa. Na szczególną uwagę zasługuje
również zapewnienie stałego zaopatrzenia w leki na obszarach wiejskich”.
(iii)
W celu utrzymania wysokiego poziomu usług świadczonych przez apteki ogólnodostępne
należy za wszelką cenę kontynuować poprawę poziomu fachowych usług oraz długofalowo utrzymać
wprowadzone w związku z tymi usługami dofinansowanie ze środków publicznych.14
Zakrawa na paradoks, że cele na przyszłość, które zakreślają autorzy sprawozdania po 4 latach
funkcjonowania nowego prawa, pokrywają się z celami, które to nowe prawo miało zrealizować.
Ochrona zdrowia może z powodzeniem być realizowana zgodnie z liberalnymi zasadami co do kształtu
rynku aptecznego, przy zachowaniu rygorystycznych wymogów dotyczących jakości świadczenia usług.
Dowodzi tego praktyka w wielu państwach Unii Europejskiej (Szwecja, Wielka Brytania, Irlandia,
14
Sprawozdanie, s.7
7
Czechy, Holandia, Litwa). Sztuczne ingerencje w stan własnościowy aptek zaburzają naturalną
konkurencję rynkową, działając na niekorzyść pacjenta.
Wydaje się przy tym, że państwo powinno wspierać wszelkie formy własnościowe i udziałowe
działalności przedsiębiorców aptecznych, które mają na celu oferowanie pacjentom wysokiej jakości
usług. Z drugiej strony, uczciwa konkurencja, w granicach uzasadnionych interesem publicznym,
wymusza kształtowanie przez apteki cen leków na poziomie przystępnym dla pacjentów, a wiele z
elementów opieki farmaceutycznej powinno być standardem gwarantowanym w ramach
podstawowej, nieodpłatnej dla pacjenta działalności placówki aptecznej.
***
8