Rekomendacja Rady dotycząca poprawy etycznego postępowania

Rekomendacja Rady dotycząca poprawy etycznego postępowania w służbie
publicznej, obejmująca zasady zarządzania kwestiami etycznymi w służbie
publicznej
23 kwietnia 1998 r. - C(98)70/WERSJA OSTATECZNA
RADA,
MAJĄC NA UWADZE art. 5 b) Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju;
ZWAŻYWSZY, ŻE etyczne postępowanie w służbie publicznej przyczynia się do jakości demokratycznego sprawowania
rządów oraz postępów ekonomicznych i społecznych poprzez poprawę przejrzystości i skuteczności działania instytucji
publicznych;
ZWAŻYWSZY, ŻE rosnące obawy opinii publicznej dotyczące zaufania do rządu stały się poważnym wyzwaniem publicznym
i politycznym w państwach członkowskich OECD;
UZNAJĄC, że reformy sektora publicznego prowadzą do fundamentalnych zmian w administracji publicznej, które stanowią
nowe wyzwania etyczne;
UZNAJĄC, że choć rządy działają w różnych środowiskach kulturowych, politycznych i administracyjnych, często muszą
stawić czoła podobnym wyzwaniom etycznym, a ich działania na tym obszarze mają cechy wspólne;
UZNAJĄC, że państwa członkowskie OECD mają obowiązek zadbać o standardy etyczne w życiu publicznym poprzez
wzmocnienie podejmowanych przez rząd wysiłków na rzecz etycznego postępowania;
UWZGLĘDNIAJĄC podjęte przez rządy państw członkowskich zobowiązanie polityczne, które przejawia się w działaniach na
rzecz przeglądu i ponownego zdefiniowania stosowanych ram etycznych dla służby publicznej;
ZWAŻYWSZY, ŻE uczciwość służby publicznej ma kluczowe znaczenie dla rozwoju globalnych rynków i poszanowania
międzynarodowych umów;
MAJĄC NA UWADZE Konwencję o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy
międzynarodowych transakcjach handlowych, która została podpisana 17 grudnia 1997 r.;
publicznych
w
MAJĄC NA UWADZE inne mające ostatnio miejsce zdarzenia, które zwiększają międzynarodowe zrozumienie i współpracę
w zakresie promowania kultury etycznej w służbie publicznej, takie jak Rozporządzenie w sprawie przeciwdziałania korupcji,
w tym Międzynarodowy kodeks postępowania dla funkcjonariuszy publicznych, przyjęty przez Organizację Narodów
Zjednoczonych 12 grudnia 1996 roku, Konwencję państw amerykańskich przeciwko korupcji przyjętą przez Organizację
Państw Amerykańskich w marcu 1996 roku, Program przeciwdziałania korupcji przyjęty przez Radę Europy w listopadzie
1996, w tym przygotowanie wzoru Europejskiego kodeksu postępowania dla funkcjonariuszy publicznych oraz przyjęcie
przez Radę Europejską Planu działań na rzecz zwalczania przestępczości zorganizowanej w dniu
28 kwietnia 1997 roku, oraz Konwencję w sprawie zwalczania korupcji funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich lub
funkcjonariuszy państw członkowskich Unii Europejskiej z 26 maja 1997 roku;
UZNAJĄC potrzebę zapewnienia państwom członkowskim punktu odniesienia w procesie łączenia elementów skutecznego
systemu zarządzania kwestiami etycznymi, zgodnego z okolicznościami politycznymi, administracyjnymi i kulturowymi, w
jakich działają;
Na wniosek Komitetu Zarządzania Publicznego;
I. ZALECA, aby państwa członkowskie podjęły działania zapewniające stworzenie skutecznie działających instytucji i
systemów na rzecz propagowania etycznego postępowania w służbie publicznej. Cel ten można osiągnąć poprzez:
• Stworzenie i regularny przegląd polityki, procedur, praktyk i instytucji wpływających na etyczne postępowanie w służbie
publicznej;
• Promowanie działań rządowych na rzecz utrzymania wysokich standardów postępowania i przeciwdziałania korupcji w
sektorze publicznym;
• Włączenie wymiaru etycznego do ram zarządczych w celu dopilnowania, aby praktyki zarządcze były zgodne z
wartościami i zasadami służby publicznej;
• Rozsądne powiązanie aspektów systemów zarządzania kwestiami etycznymi, które oparte są na ideałach z aspektami
opartymi na poszanowaniu zasad;
• Ocenę wpływu reform zarządzania publicznego na postępowanie etyczne służby publicznej;
• W celu zapewnienia wysokich standardów postępowania etycznego wykorzystanie jako punktu odniesienia Zasad
zarządzania kwestiami etycznymi w służbie publicznej, które zostały opisane w Aneksie.
II. POLECA Komitetowi Zarządzania Publicznego, aby ten:
• Przeanalizował informacje przekazane przez państwa członkowskie na temat sposobu, w jaki stosują te zasady w
swoim kontekście krajowym. Celem tej analizy jest przekazywanie danych porównawczych, które będą wspierać
działania państw członkowskich na rzecz utrzymania dobrze funkcjonujących instytucji i systemów promujących etyczne
postępowanie;
• Wspierał państwa członkowskie w działaniach na rzecz poprawy postępowania w służbie publicznej poprzez m. in.
usprawnianie procesu wymiany informacji oraz popularyzację obiecujących praktyk w państwach członkowskich;
• Przedstawił za dwa lata sprawozdanie na temat doświadczeń, działań i praktyk stosowanych w państwach
członkowskich, które okazały się skuteczne w danym kontekście krajowym.
ANEKS:
ZASADY ZARZĄDZANIA KWESTIAMI ETYCZNYMI W SŁUŻBIE PUBLICZNEJ
Przedmowa
1. Wysokie standardy postępowania w służbie publicznej stały się kluczową kwestią dla rządów w państwach członkowskich
OECD. Reformy zarządzania publicznego, które pociągają za sobą przekazanie urzędnikom większego zakresu obowiązków
i większego pola do podejmowania decyzji, presja budżetowa oraz nowe formy świadczenia usług publicznych stanowią
wyzwanie dla tradycyjnych wartości służby publicznej. Globalizacja i dalszy rozwój międzynarodowych relacji gospodarczych,
w tym handlu i inwestycji, wymagają wysokich i powszechnie uznawanych standardów postępowania w służbie publicznej.
Przeciwdziałanie zachowaniom niezgodnym z etyką jest równie skomplikowanym zjawiskiem jak same zachowania tego typu,
dlatego aby osiągnąć na tym polu sukces niezbędny jest szereg zintegrowanych mechanizmów, w tym sprawnie działające
systemy zarządzania kwestiami etycznymi. Rosnące obawy dotyczące obniżenia poziomu zaufania do rządu oraz korupcji
zmusiły rządy do przeglądu stosowanego przez nie podejścia do etycznego postępowania.
2. W odpowiedzi na powyższe wyzwania państwa członkowskie opracowały załączone do niniejszego dokumentu zasady.
Te dwanaście zasad stworzono, aby pomóc poszczególnym krajom dokonać przeglądu instytucji, systemów i mechanizmów,
które wykorzystują do promocji etycznego postępowania w służbie cywilnej. Zidentyfikowano w nich funkcje wytycznych,
zarządzania i kontroli, które mogą stanowić punkt odniesienia dla publicznych systemów zarządzania kwestiami etycznymi.
Zasady te stanowią kwintesencję doświadczeń państw OECD i odzwierciedlają wspólne poglądy na temat efektywnego
zarządzania takimi kwestiami. Państwa członkowskie samodzielnie dobiorą odpowiednie elementy pod kątem swoich
aspiracji oraz wymogów prawnych, aby stworzyć skuteczne ramy, które będą odpowiadać okolicznościom, w jakich działają.
3. Zasady te mogą być wykorzystywane przez osoby zarządzające w instytucjach rządowych na szczeblu krajowym i
lokalnym. Liderzy polityczni mogą wykorzystać je do przeglądu systemów zarządzania kwestiami etycznymi i ocenić, w jakim
stopniu zasady etyczne zostały praktycznie wdrożone do struktur rządowych. Zasady te zostały pomyślane jako instrument,
który będzie dostosowywany przez poszczególne państwa do warunków krajowych. Same w sobie nie są one wystarczające
-- należy patrzeć na nie jak na jeden ze sposobów integracji zarządzania kwestiami etycznymi z szerszym środowiskiem
zarządzania publicznego.
Zasady zarządzania kwestiami etycznymi w służbie publicznej
1. Standardy etyczne dla służby publicznej powinny być czytelne
Urzędnicy muszą znać podstawowe zasady i standardy, które mają stosować w swojej pracy, oraz wiedzieć, gdzie przebiega
granica dopuszczalnego zachowania. Osiągnąć to można dzięki zwięzłemu i dobrze zredagowanemu opisowi
najważniejszych standardów i zasad etycznych, które będą stanowić wytyczne dla służby publicznej, np. w formie kodeksu
postępowania, co przyczyni się do ogólnego zrozumienia problemu w strukturach rządowych i w całym społeczeństwie.
2. Standardy etyczne powinny znaleźć odzwierciedlenie w ramach prawnych
Podstawą zakomunikowania każdemu urzędnikowi minimalnych obowiązkowych standardów i zasad zachowania są ramy
prawne. Ustawy i przepisy mogą zawierać podstawowe wartości służby publicznej i powinny zapewniać ramy, na których
opierać się będą wytyczne, dochodzenie, działania dyscyplinarne oraz wniesienie oskarżenia.
3. Urzędnicy publiczni powinni mieć dostęp to wytycznych w dziedzinie etyki
Do wykształcenia niezbędnych zdolności oceny i umiejętności umożliwiających urzędnikom stosowanie zasad etycznych w
konkretnych okolicznościach powinna przyczynić się wymiana poglądów miedzy osobami zajmującymi się zawodowo tym
obszarem. Szkolenia mogą zwiększać świadomość kwestii etycznych i prowadzić do wykształcenia kluczowych umiejętności
niezbędnych do etycznej analizy i rozumowania uwzględniającego aspekty moralne. Bezstronne porady mogą pomóc w
stworzeniu środowiska, w którym urzędnicy będą chętniej konfrontować się z wątpliwościami i problemami etycznymi i je
rozwiązywać. Należy opracować mechanizmy dotyczące wytycznych i konsultacji wewnętrznych, które pomogą im stosować
podstawowe standardy etyczne w miejscu pracy.
4. Urzędnicy publiczni powinni znać swoje prawa i obowiązki kiedy ujawniają nieprawidłowości
Urzędnicy muszą wiedzieć, jakie mają prawa i obowiązki w przypadku ujawniania faktycznych lub domniemanych
nieprawidłowości w działaniu służby publicznej. Powinny one obejmować jasne zasady i procedury, których urzędnicy będą
przestrzegać, oraz formalnie określoną hierarchię odpowiedzialności. Urzędnicy muszą ponadto wiedzieć, na jaką ochronę
mogą liczyć w przypadku ujawnienia nieprawidłowości.
5. Zaangażowanie polityków na rzecz etyki powinno sprzyjać etycznemu postępowaniu urzędników
Liderzy polityczni są odpowiedzialni za utrzymanie wysokich standardów postępowania podczas wypełniania obowiązków
służbowych. Ich zaangażowanie przejawia się przez przykłady oraz podejmowanie działań, które możliwe są tylko na
szczeblu politycznym, np. poprzez tworzenie umów legislacyjnych i instytucjonalnych, które sprzyjają etycznemu
postępowaniu i prowadzą do sankcji za naganne postępowanie dzięki przekazywaniu odpowiedniego wsparcia i zasobów na
potrzeby działań związanych z etyką w całym rządzie oraz dzięki niewykorzystywaniu zasad etycznych i praw do celów
politycznych.
6. Proces podejmowania decyzji powinien być przejrzysty i podlegać kontroli
Opinia publiczna ma prawo wiedzieć, jak instytucje publiczne korzystają z powierzonych im środków i uprawnień. Kontrolę
publiczną należy ułatwić poprzez przejrzyste i demokratyczne procesy, nadzór legislatury oraz dostęp do informacji
publicznych. Przejrzystość powinna być zwiększona przez takie środki, jak systemy ujawniania informacji oraz uznanie roli
aktywnych i niezależnych mediów.
7. Należy opracować czytelne wytyczne dotyczący interakcji między sektorem publicznym i prywatnym
Czytelne zasady definiujące standardy etyczne powinny być wskazówką dla etycznego postępowania urzędników w
kontaktach z sektorem prywatnym, na przykład w zakresie zamówień publicznych, outsourcingu lub warunków zatrudniania w
podmiotach publicznych. Coraz bardziej intensywne kontakty między sektorem publicznym i prywatnym wymagają
poświęcenia większej uwagi wartościom przestrzeganym przez służbę publiczną i tego, aby partnerzy zewnętrzni
przestrzegali tych samych wartości.
8. Menedżerowie powinni zachowywać się w sposób etyczny i promować takie postępowanie
Zorganizowane środowisko, w którym do wysokich standardów postępowania zachęcają odpowiednie czynniki sprzyjające
etycznemu postępowaniu, np. należyte warunki pracy oraz skuteczna ocena wyników, ma bezpośredni wpływ na codzienne
stosowanie wartości i standardów etycznych służby publicznej w praktyce. Na tym obszarze istotną rolę odgrywają
menedżerowie, którzy kierują ludźmi i swoim etycznym postępowaniem w zawodowych relacjach z przywódcami
politycznymi, pozostałymi urzędnikami i obywatelami dają przykład innym.
9. Polityka, procedury i praktyki zarządcze powinny promować etyczne postępowanie
Polityka i praktyki zarządcze powinny odzwierciedlać zaangażowanie organizacji na rzecz stosowania standardów etycznych.
Nie wystarczy aby struktura rządów była oparta na zasadach lub stosowaniu się do przepisów. Systemy przestrzegania
przepisów mogą nieumyślnie zachęcać niektórych urzędników do funkcjonowania na pograniczu złego postępowania, gdyż
mogą twierdzić, że skoro nie łamią prawa postępują etycznie. Polityka rządowa powinna nie tylko wyznaczać minimalne
standardy etyczne, poniżej których działania urzędnika nie będą tolerowane, ale powinna także wyraźnie określać zestaw
wartości służby publicznej, do których pracownicy powinni aspirować.
10. Warunki panujące w służbie publicznej i zarządzanie zasobami ludzkimi powinny wspierać postępowanie
etyczne
Warunki zatrudniania w służbie publicznej, w tym perspektywa kariery zawodowej, rozwoju osobistego, odpowiednie
wynagrodzenie i polityka zarządzania zasobami ludzkimi powinny tworzyć środowisko sprzyjające etycznemu postępowaniu.
Konsekwentne stosowanie w codziennych procesach dotyczących rekrutacji i awansu podstawowych zasad, takich jak
zasługi, pomaga zaszczepić uczciwość w służbie publicznej.
11. W służbie publicznej powinny funkcjonować odpowiednie mechanizmy rozliczalności
Urzędnicy powinni odpowiadać za swoje działania przed przełożonymi i szerzej przed opinią publiczną. Odpowiedzialność ta
powinna dotyczyć przestrzegania przepisów oraz zasad etycznych a także osiągania wyników. Mechanizmy sprzyjające
rozliczalności mogą być mechanizmami wewnętrznymi dla danej instytucji jak również obejmować cała administrację lub być
tworzone przez społeczeństwo obywatelskie. Mechanizmy takie mogą zostać opracowane w taki sposób, aby zapewnić
należytą kontrolę, jednocześnie umożliwiając odpowiednio elastyczne zarządzanie.
12. Należy wprowadzić odpowiednie procedury i sankcje, aby przeciwdziałać nagannym zachowaniom
Niezbędnym elementem infrastruktury sprzyjającej etycznemu postępowaniu są mechanizmy umożliwiające wykrycie i
niezależne zbadanie nagannych zachowań, np. korupcji. Konieczne jest stworzenie wiarygodnych procedur i dysponowanie
zasobami umożliwiającymi monitorowanie, raportowanie i zbadanie naruszeń zasad obowiązujących w służbie publicznej
oraz odpowiednich sankcji administracyjnych i dyscyplinarnych zniechęcających do nagannych zachowań. Menedżerowie
powinni należycie ocenić sytuację stosując te mechanizmy, kiedy konieczne jest podjęcie działań.