taw c::::,z:a WYd1Z:~::~~erue Gazet

Stowarzyszenie
Gazel
Lokalnych
@
ID
HELSINSKA FUNDACJA
UU~ PRAW CZŁOWI EKA
KANCELARIA PREZYDENTA RP ,
Kancehria Główna
Warszawa, 3 lipca 2012 r.
WPŁYNEŁO
D"-12012 -07D~ zał.
o~
Szanowny Pan
Bronisław Komorowski
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
ul. Wiejska 10
00H902 Warszawa
_ .. _H...... Symbol Jedoostld ................ . (;
~~
~~::taw c::::,~z:a WYd1Z:~::~~erue Gazet
Lokalnych oraz Stowarzyszenie Wolnego Słowa z zadowoleniem przyj ęły otwarcie
w czerwcu b.r. przez Pana Prezydenta "Skweru Wolnego Słowa" w Warszawie przy siedzibie
dawnej cenzury. W związku z zaangażowaniem Pana Prezydenta w o chronę wolności słowa
w Polsce pragniemy zwrócić się z apelem o wystąpienie na mocy art. 118 ust. 1 Konstytucji
z inicjatywą ustawodawczą mającą na celu zniesienie o dpowiedzialności karnej za
przestęp stwo zniesławienia, tj. usunięcie art. 212 z Kodeksu karnego (Dz. U. 1997 r., nr 88,
poz. 553).
Pragniemy
przypomnieć, iż
w okresie wyborów parlamentarnych nasze organizacje
212 k. k.", zmierzającą do us unięcia przestępstwa
zniesławi enia z Kodeksu karnego. Podczas kampanii 144 kandydatów ze wszystkich opcji
politycznych jasno opowiedziało się za zniesieniem art. 212 k.k., ponad 3400 osób wsparło
akcję na Facebooku, a sama akcja " Wykreśl 212 k.k." stała się jednym z tematów kampanii
wyborczej , podejmowanym przez największe media.
prowadziły kampanię społeczną " Wykreśl
Kampania wpisuje się w wieloletnie starania organizacji na rzecz usunięcia kontrowe r
syjnego artykułu, w tym poprzez liczne apele kierowane do kolejnych Prezydentów,
Premierów i Ministrów Sprawiedl i wości . Ponadto, He l sińska Fundacja Praw Człowieka,
w ramach litygacji strategicznej, prowadziła kilka przełomowych spraw z art. 212 k.k., które
były rozpoznawane przez Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny, jak również Europejski
Trybunał Praw Człowieka.
H
Pragniemy wskazać , i ż zgodnie z oficjalnymi statystykami Ministerstwa
w 2000 r. skazanych za zniesławienie było 44 osób (39 osób z art. 2 12 §
l oraz 13 osób z art. 212 § 2). W 2006 r. liczna skazanych wzrosła do 176 (132 osób z art.
Sprawiedliwoś ci
212 § l oraz 44 osób z art. 212 § 2), podczas gdy w 2008 r. doszło do wydania 194 wyroków
skazujących (195 osób z art. 2 12 § l oraz 51 osób z art. 212 § 2). W 20 lOr. liczba osób
skazanych oraz tych, wobec których warunkowo umorzono po stępowanie na podstawie art.
212 k.k. wzrosła do 246 ( w tym 13 1 osób zostało skazanych z art. 2 12 § 1 oraz 31 osób z art.
212 § 2). Ten kilkusetprocentowy wzrost liczby skazanych jest wynikiem coraz częstszych
procesów o zniesławienie wytaczanych przez polityków lokalnych, jak rówruez
przedsiębiorców i urzędników. Art. 21 2 k.k. coraz powszechniej używany jest bowiem do
tłumienia krytyki. Dotyka on nie tylko dziennikarzy, lecz w znacznej mierze zwykłych
obywateli, którzy komentują otaczającą ich rzeczywistość, piszą na blogu, składają petycje
i wnioski do władz administracyjnych i sądowych. Organizatorzy kampanii odnotowali np.
sprawy, w których nauczycielka szkoły została oskarżona przez dyrektorkę za słowa krytyki
wypowiedziane w trakcie zebrania pracowników czy też właścicieli mi e szkań o wadach
konstrukcyjnych, którzy po wyrażeniu swojego stanowiska zostali pozwani przez developera.
W ostatnim czasie dochodzi do wydania wyroków skazuj ących za zniesławienie nawet za
słowa wypowi dziane na sali rozpraw przez strony procesu lub w pismach procesowych. Tak
daleka ingerencja w swobodę obywateli stoi w sprzeczno śc i z m iędzynaro dowymi
standardami ochrony praw człowieka.
W świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka odpowiedzi alność
karna za słowo jest co do zasady uzasadniona jedynie w najbardziej drastycznych
przypadkach nadużycia swobody wypowiedzi tj . np. w przypadku tzw. mowy nienawi ści czy
podżegania do przemocy, a te karane są na podstawie odrębnych przepisów karnych.
Należy podkreślić, że konsekwencje procesu karnego są bardzo dotkliwe. O skarżony
musi stawiać się na kolejne rozprawy, w razie skazania wpisywany jest do Krajowego
Rejestru Karnego, co ogranicza możliwość pełnienia funkcji publicznych i pracę w zawodach
zaufania publicznego, zaciągnięcia kredytu czy też otrzymania dotacj i z Unii Europej skiej.
Sam proces jest również bardzo dolegliwy, np. niezwykle często oskarżeni kierowani są na
obserwacje psychiatryczne . W ramach procesu karnego mogą b yć także stosowane wobec
oskarżonego dotkliwe środki zapobiegawcze. Dolegliwo śc i te są czę sto zamierzoną przez
oskarżyci li prywatnych represj ą wobec pozwanych i nawet gdy nie dochodzi do skazania,
odgrywają rolę swoistego mechanizmu zastraszenia i ukarania osób głoszących krytykę.
Obecnie w Europejskim Trybunale Praw Człowi eka czeka na rozpatrzenie ki lka
kolejnych spraw dotyczących art. 212 k.k. (np. sprawa Maciejewski p . Polsce, skarga nr
34447/05, sprawa Lewandowska-Malec p . Polsce, skarga nr 39660/07). Kolejne skazania
z art. 2 12 k.k. na szczeblu krajowym będą skutkowały negatywnymi dla Polski orzeczeniami
Trybunału Strasburskiego i narażają Polskę na odpowied z i alność odszkodowawczą
wyni kającą z naruszenia przepisów EKPC.
Jednocześn i e,
pragniemy wskazać, że - wbrew obiegowym opmIOm - skutecznej
ochronie wizerunku, reputacj i oraz dobrego imienia mogą służyć przepisy cywilne,
w szcze gólności art. 23 i 24 Kodeksu cywi lnego (Dz. U. 1964 r., nr 16, poz. 93, z późno zm.).
Na skuteczność i wy starczalność drogi cywilnej w swoim orzecznictwie wskazuje również
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Usunięcie z dysputy społ e cznej owego straszaka
procedur karnych za zn iesławienie, przy jednoczesnym usprawnieniu procedur cywilnych
służących ochronie dóbr osobistych, służyłoby lepszemu funkcjonowaniu demokracji
2
w naszym kraju i nie tylko nie zagrażałoby poziomowi owej społecznej dysputy, ale
pomogłoby zapewnić jej poziom właściwy dla krajów demokratycznych.
W związku z powyższym Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Izba Wydawców
Prasy, Stowarzyszenie Gazet Lokalnych oraz Stowarzyszenie Wolnego Słowa pragną zwrócić
się do Pana Prezydenta z prośbą o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu
zniesienie odpowiedzialności karnej za zniesławienie. Zwracamy s ię także z prośbą
o umożliwienie nam przedstawienia i uzasadnienia naszych racji w trakcie spotkania z Panem
Prezydentem, w dogodnym dla Pana terminie.
Dominik
Księski
Prezes
Stowarzyszenia
Gazet Lokalnych
Wojciech Borowik
Prezes
Stowarzyszenia
Wolnego Sło wa
Danuta Przywara
Prez
Izby Wydawców
Prasy
3
Prezes
He l sińskiej
Praw
Fundacj i
Człow ieka