Kryzys humanitarny w Rogu Afryki: Sprostanie najgorszemu

1
Kryzys humanitarny w Rogu Afryki: Sprostanie najgorszemu kryzysowi żywnościowemu
Świat doświadcza najgorszego kryzysu żywnościowego od wielu lat. Przeszło 10 milionów
ludzi walczy o życie z powodu ostrej suszy, która nawiedziła niektóre części Kenii, Etiopii
i Somalii. Ceny jedzenia wzrosły ze względu na jego niedobór. W Somalii koszt sorgo wzrósł
od ostatniego roku o 240%. Wiele osób jest też zagrożonych eskalacją konfliktów,
a w niektórych regionach trudno jest dotrzeć do mieszkańców z pomocą, które potrzebują.
Ostra susza – w niektórych częściach regionu jest to najbardziej suchy rok od sześćdziesięciu
lat – niewątpliwie przyczyniła się do skali zniszczeń. Niemniej jednak kryzys został
spowodowany nie tylko przez naturę, ale też przez ludzi i politykę. Ratowanie życia i ochrona
środków do życia wymagają obecnie znacznego wzrostu pomocy kryzysowej, ale rządy
i donatorzy muszą też przede wszystkim podjąć większe wysiłki w celu rozwiązania
problemów, które czynią miejscową ludność wrażliwą na sytuacje kryzysowe.
Reakcja Europy na kryzys żywnościowy w Rogu Afryki była nie tylko ospała, ale też
nieodpowiednia, a państwa członkowskie UE dostarczały tylko niewielkich kwot pomocy,
niewystarczających do poradzenia sobie z pierwszym głodem pierwszego wieku, jak oficjalnie
określiła sytuację w niektórych częściach Somalii ONZ.
Polska Prezydencja w UE pokazała
pokazała inicjatywę zachęcając Radę UE do zajęcia się kryzysem
w Rogu Afryki. Obecnie niezbędne jest zintensyfikowanie zaangażowania poprzez:
1. Szybkie uzgodnienia w Radzie w celu omówienia priorytetowych działań i mobilizacji środków,
tak żeby UE w odpowiedni sposób zareagowała na kryzys;
2. Nacisk na państwa członkowskie UE żeby przekazały więcej środków pomocowych – wiele
krajów wniosło bardzo ograniczony wkład, o wiele mniejszy niż należałoby się spodziewać od
tak bogatych gospodarek;
3. Przyspieszenie osiągnięcia porozumienia w zakresie uruchomienia kryzysowych środków
z rezerwy budżetowej UE przez Komisję Europejską jako źródła dodatkowych funduszy w celu
poradzenia sobie z bieżącym kryzysem w Rogu Afryki.
Skuteczna pomoc dla ubogich
Forum Wysokiego Szczebla nt. Skuteczności Pomocy w Pusan, które odbędzie się w dn. 29
listopada-1 grudnia 2011, będzie najważniejszym międzynarodowym wydarzeniem
dotyczącym rozwoju podczas Polskiej Prezydencji w Radzie UE, ze uwagi na to, że wpłynie
ono na przyszły kształt pomocy rozwojowej.
Silne, wspólne stanowisko UE było znaczącym atutem, mającym wpływ na rezultaty szczytów
w Paryżu i Akrze, a obecnie stworzenie go jest kluczowe w celu osiągnięcia pozytywnych
rezultatów w Pusan. Jako kraj sprawujący prezydencję w UE oraz przewodniczący grupie
roboczej ds. rozwoju, Polska powinna odegrać kluczową rolę – przy wsparciu Komisji
Europejskiej – jako lider w procesie przygotowania ambitnego stanowiska UE przed
spotkaniem Rady Ministrów ds. Rozwoju 14 listopada, a także zadbać o to, by Europa
przemówiła silnym głosem w Pusan.
2
Polska Prezydencja w UE powinna dążyć do stworzenia ambitnego stanowiska UE na forum
w Pusan,
Pusan dbając o to, by komunikat KE, który ma być opublikowany we wrześniu, a następnie
stanowisko UE na forum zawierały następujące elementy:
1. Przesunięcie od skuteczności pomocy do skuteczności rozwoju powinno być oparte
o uprzednio ustalone zobowiązania w zakresie skuteczności pomocy. Forum w Pusan powinno
wypracować zestaw odświeżonych wskaźników globalnej skuteczności pomocy – do
osiągnięcia MCR i poza nie – które będą możliwe do monitorowania, określone w czasie,
i towarzyszyć im będzie solidny globalny proces monitorowania.
2. Nowi aktorzy w dziedzinie rozwoju powinni zostać wciągnięci do współpracy, zakładając, że
zobowiążą się do uznania redukcji ubóstwa za podstawowy cel swoich działań.
Zaangażowanie nowych aktorów nie powinno prowadzić do osłabienia porozumień
nt. skuteczności pomocy w wyniku poszukiwania wspólnego mianownika niższego szczebla.
3. Należy priorytetowo potraktować osiąganie rezultatów, które przynoszą realne korzyści
osobom ubogim oraz długoterminowo poprawiają ich jakość życia. W szczególności
stanowisko UE i dokument końcowy z Pusan powinny odzwierciedlać silną perspektywę praw
człowieka i równości płci.
4. Należy położyć nacisk na potrzebę transparentności, przewidywalności oraz wykorzystywania
systemów rządowych jako elementy kluczowe, by biorcy skutecznie używali pomocy dla
osiągnięcia rozwoju. Państwa członkowskie UE powinny przyłączyć się do IATI, publicznie
informować o wieloletnim planie podziału pomocy miedzy kraje-biorców, a także przekazywać
znacznie większą część pomocy przez systemy krajowe. Co do ostatniej kwestii, liczymy,
że stanowisko UE na forum w Pusan będzie zawierać jasną deklarację, że UE będzie
dostarczać więcej pomocy poprzez wsparcie budżetowe, a także będzie promować kontrakty
MCR.
5. Należy jasno wyrazić poparcie dla sprzyjających warunków dla krajowych społeczeństw
obywatelskich i parlamentów. Wiąże się to z określeniem konkretnych, wymiernych
zobowiązań co do tego, jak rządy mogą działać na rzecz ochrony sprzyjających warunków
dla społeczeństwa obywatelskiego. Ze względu na swoje doświadczenia historyczne, Polska
znajduje się w szczególnie dobrym miejscu by naciskać na tę kwestię jako na niezbędny
warunek wstępny inkluzywnego, demokratycznego rozwoju.
6. Należy odnieść się do kwestii warunkowości, wiązania pomocy oraz wykonawstwa działań,
zapewniając dostarczanie pomocy bez stawiania warunków w zakresie polityki gospodarczej
i rekomendując zwiększenie użycia systemów krajowych oraz lokalnego wykonawstwa.
Innowacyjne finansowanie rozwoju: Podatek UE od transakcji finansowych
W ostatnich miesiącach poparcie dla podatku UE od transakcji finansowych (PTF) stale
wzrastało: Francja, Niemcy, Austria, Belgia, Hiszpania, Finlandja, Portugalia i Grecja, a także
przeszło 1000 ekonomistów, wyraziło swoje poparcie. Nowe badanie Eurobarometr,
przeprowadzone na przeszło 27 000 respondentach, pokazuje, że Europejczycy
zdecydowanie popierają wprowadzenie PTF (61%) i uważają (80%), że jeśli nie da się
osiągnąć globalnego porozumienia, PTF powinien zostać najpierw wdrożony w UE. Wpływy
z europejskiego PTF wyniosłyby nawet 210 mld Euro rocznie.
Komisja Europejska poinformowała, że przedstawi projekt regulacji wdrażających PTF na
poziomie UE jesienią, a francuska prezydencja w G20 jasno stwierdziła, że osiągnięcie
porozumienia w tej sprawie podczas spotkania G20 3-4 listopada jest sprawą priorytetową.
Porozumienie unijne o jednostronnym wdrożeniu PTF będzie kluczowym czynnikiem wpływu na
rezultaty spotkania G20.
3
Niemniej jednak PTF wykorzystywany tylko do wypełnienia dziur budżetowych UE i państw
członkowskich nie zyskałby poparcia obywateli UE. Należy go wykorzystać do zwalczania
ubóstwa w krajach rozwiniętych i rozwijających się oraz do sfinansowania walki ze zmianami
klimatu w świecie rozwijającym się. Publiczne wystąpienie Polski na ten temat w najbliższych
tygodniach byłoby bardzo mile widziane przez PAH i Oxfam. Obie organizacje zachęcają też
Polską Prezydencję w UE do przywrócenia tej kwestii do programu spotkania Ministrów ds.
Rozwoju, co pozwoli zasygnalizować, że PTF powinien być związany z rozwojem.
Polska Prezydencja w UE powinna starać się osiągnąć porozumienie w zakresie unijnego
unijnego PTF
poprzez:
1. Publiczny wyraz wsparcia dla podjęcia dalszych kroków w temacie unijnego PTF, który
pomoże w walce z ubóstwem i zmianami klimatu.
2. Jasne stwierdzenie, że osiągnięcie porozumienia w zakresie unijnego PTF podczas Polskiej
Prezydencji jest priorytetem. W celu osiągnięcia sukcesu, należy podjąć następujące kroki:
• naciskać na Komisję Europejską, żeby opublikowała swoją propozycję na początku
września, tak by pozostało wystarczająco dużo czasu na osiągnięcie porozumienia przed
spotkaniem Rady Europejskiej 17-18 października;
• umieścić tę kwestię w programie nieformalnej Rady Ministrów ECOFIN 16 września, w celu
rozpoczęcia szczerej dyskusji na temat propozycji KE;
• pracować na rzecz stworzenia tekstu możliwego porozumienia UE podczas ECOFIN
i Rady ds. Ogólnych w październiku;
• naciskać na osiągnięcie porozumienia w zakresie unijnego PTF podczas Rady Europejskiej
17-18 października.
Finanse dla klimatu: Ramy regulujące emisje w sektorze transportu morskiego
Gama czynników działających na światowy system żywnościowy oznacza, że światowe ceny
żywnościowe upraw ciętych według przewidywań ulegną podwojeniu w 2030 roku,1
a przeszło połowa wzrostu cen będzie wynikać ze zmian klimatu. Mali rolnicy w krajach
rozwijających się będą wśród pierwszych osób, które zostaną dotknięte wpływem zmian
klimatycznych, choć nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za ich przyczyny. Z uwagi na to,
że obecnie dostarczają oni żywność niemal trzeciej części ludzkości,2 ich zdolność do
skutecznego przystosowania się do zmian klimatycznych jest kluczowa dla uniknięcia
globalnego kryzysu żywnościowego, szybko wymykającego się spod kontroli. W chwili
obecnej praktycznie nie ma pieniędzy dla krajów rozwijających się, które pomogłyby im
przystosować się do zmian klimatu. O ile kraje rozwinięte zobowiązały się w Kopenhadze, że
do 2020 roku znajdą 100 mld USD rocznie na międzynarodowy fundusz klimatyczny, nie ma
pieniędzy na okres po 2013 roku, kiedy wyczerpany zostanie pakiet Fast Start Finance.
Niezależnie od obecnych ograniczeń budżetowych związanych z kryzysem ekonomicznym,
Europa nie może wymigać się z odpowiedzialności za dostarczenie uczciwej części globalnych
funduszy klimatycznych, zwłaszcza, że wiąże się to także z jej własnym bezpieczeństwem
i celami ekonomicznymi.
1 Więcej informacji zawiera raport Oxfam z kampanii GROW, dostępny pod adresem:
http://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/cr-growing-better-future-170611-en.pdf. Dane badawcze pochodzą z: D.
Willenbockel (2011) „Exploring Food Price Scenarios Towards 2030 with a Global Multi-Region Model”, zleconego przez Oxfam na
użytek kampanii „Grow: Food. Life. Planet”, zrealizowanego przez Institute of Development Studies, University of Sussex, UK.
Oxford: Oxfam i IDS.
2
http://www.ifad.org/operations/food/farmer.htm
4
Prawdziwy postęp w zakresie finansowania przystosowania do zmian klimatu może zostać
osiągnięty bez głębszego sięgania do krajowych kieszeni. Globalna umowa o walce
z emisjami gazów cieplarnianych z międzynarodowego sektora transportu morskiego
doprowadzi do redukcji emisji, a jednocześnie dostarczy znaczące nowe – i dodatkowe –
kwoty na walkę ze zmianami klimatycznymi. Umowa ta powinna być powszechnie stosowana,
a dochody, które przynosi powinny zostać wykorzystane do zrekompensowania krajom
rozwijającym się negatywnego wpływu ekonomicznego zmian. Pozostały dochód powinien
zostać przekazany jako fundusze klimatyczne do Green Climate Fund, zgodnie z ustaleniami
z Cancun. Eksperci wyliczyli, że takie globalne podejście mogłoby wygenerować 10-15 mld
USD rocznie do 2020 roku, a kwoty te mogłyby zostać zaliczone krajom rozwiniętym według
ich udziału w globalnym transporcie morskim. Na przykład Polsce, której udział w transporcie
morskim wynosi 0,73%, zaliczono by wkład ok. 175 mln USD z całości dochodu. Całkowity
zaliczony tym sposobem wkład UE w 2020 roku wyniósłby ok. 7 mld USD. Byłaby to znacząca
część finansów publicznych wymaganych od UE w celu realizacji zobowiązania do
znalezienia do 2020 roku 100 mld USD długoterminowych funduszy klimatycznych rocznie.
Polska Prezydencja
Prezydencja w UE powinna aktywnie dążyć do osiągnięcia międzynarodowego
porozumienia o stworzeniu uczciwych globalnych ram regulujących emisje sektora transportu
morskiego, które zwiększą fundusze klimatyczne, poprzez:
1. Bycie liderem silnego, jednolitego stanowiska UE, naciskającego na wypracowanie podczas
szczytu w Durbanie, w grudniu 2011, uczciwej, globalnej umowę nt. transportu morskiego.
2. Nacisk na ministrów finansów G20, którzy spotkają się 15 października, by poparli uczciwe
globalne ramy regulujące emisje w sektorze transportu morskiego jako jedno z innowacyjnych
źródeł funduszy klimatycznych, wraz ze szczegółową analizą propozycji zawartą w raporcie
Banku Światowego i MFW nt. funduszy klimatycznych, który zostanie wkrótce opublikowany.
3. Zachęcanie podczas Rady Ministrów ECOFIN i innych stosownych spotkań w październiku do
porozumienia w zakresie ambitnego pakietu funduszy klimatycznych po 2013 roku, który
zawierać będzie globalne ramy regulujące emisje w transporcie morskim.
4. Promowanie wspólnego stanowiska UE w celu osiągnięcia postępów podczas zgromadzenia
Międzynarodowej Organizacji Morskiej 20 listopada.
5. Zadbanie o to, by przygotowania do jednostronnego stanowiska UE nt. transportu morskiego
nie osłabiły ram globalnych.