korupcja - Instytut Spraw Publicznych

KORUPCJA
: '2:,$'&=(1,8 &2'=,(11<0
3RGVXPRZDQLH Z\QLNyZ EDGD∗
%DGDQLH MHVW GRVW
SQH QD
www.przeciw-korupcji.org.pl i www.isp.org.pl
Badania Programu Przeciw Korupcji 3UDZ
-
&]áRZLHND
GR ZLDGF]H
oraz InstytuWX
NRUXSF\MQ\FK
)XQGDFML LP 6WHIDQD %DWRUHJR L +HOVL VNLHM )XQGDFML
6SUDZ
SU]HFL WQ\FK
3XEOLF]Q\FK
3RODNyZ
PLDá\
RUD]
QD
FHOX
SR]QDQLH
DQDOL]
FRG]LHQQ\FK
SRWRF]Q\FK
GHILQLFML
korupcji.
: EDGDQLDFK VWDUDQR VL
miejscach i okolic]QRFLDFK
ZL F
GR
RSLVX
LQWHUDNFML
,QWHUHVRZDáD QDV UyZQLH
]HEUDü LQIRUPDFMH R ]DFKRZDQLDFK NRUXSF\MQ\FK LFK F] VWRWOLZR FL
*
Z\VW SRZDQLD Z\VRNR FL L URG]DMDFK ZU F]DQ\FK áDSyZHN D
NRUXSF\MQ\FK
L
RGWZRU]HQLD
VSRáHF]QHJR
PLNURNOLPDWX
NRUXSFML
EXG] FD VSRáHF]QH NRQWURZHUVMH NZHVWLD NDUDOQR FL áDSyZHN RUD]
przyczyn ich Z\VW
SRZDQLD
%DGDQLH ]RVWDáR VILQDQVRZDQH ] JUDQWyZ )XQGDFML )RUGD L %DQNX
¾
ZLDWRZHJR
FKRü QD RJyá
ODNRQLF]QH RGGDM VHQV WHJR EDUG]R ]áR*RQHJR L ZLHORZ\PLDURZHJR SRM
FLD :
swobodnych Z\SRZLHG]LDFK QDMF]
FLHM NRUXSFMD XWR*VDPLDQD MHVW ] áDSRZQLFWZHP
SU]HNXSVWZHP =ZUDFD XZDJ
VWRVXQNRZR Z\VRND SRQDG LORü RVyE NWyUH WHJR
VáRZD QLH UR]XPLHM QLH SRWUDIL JR ]GHILQLRZDü EG( QLH SRWUDIL ]ZHUEDOL]RZDü
Przedstawione przez respondentów spontaniczne definicje korupcji
odpowiedzi.
¾
Zdecydowana wi
NV]Rü
EDGDQ\FK
X]QDMH
]ZL]DQH ]H VIHU SXEOLF]Q RILFMDOQ
-
]D
]DFKRZDQLD
WH
NWyUH
V
D ZL
F ] SUDF XU]
GyZ G]LDáDOQRFL SROLW\NyZ
partii politycznych, dysponowanie publicznym dobrem badanych uznaje je za zachowDQLD
NRUXSF\MQH
NRUXSF\MQH
]GHF\GRZDQD
1DWRPLDVW
JG\
Z
JU
ZL
NV]Rü
ZFKRG]L
ZG]L
F]QRü GUREQH XVáXJL SUH]HQW\ D RVRE\ SRWHQFMDOQLH SU]HNXS\ZDQH QDXF]\FLHO
OHNDU] V WUDNWRZDQH QLH MDN IXQNFMRQDULXV]H SDVWZRZL OHF]
RNROLF]QRFLDFK
XVáXJL
ZyZF]DV
WUDNWRZDQLH
W\FK
ZLDGF]F\
]DFKRZD
MDNR
Z RNUHORQ\FK
NRUXSF\MQH
MHVW
]QDF]QLH U]DGV]H =QDPLHQQ\P SU]\NáDGHP MHVW WXWDM SUH]HQW GOD OHNDU]D 2G ODW Z
∗
%DGDQLD ]RVWDá\ ]UHDOL]RZDQH Z WHUHQLH SU]H] &%26 QD RJyOQRSROVNLHM SUyELH ORVRZHM osób w dn. 3 - 6 listopada 2000 roku.
1
EDGDQLDFK
RSLQLL
SXEOLF]QHM
VáX*ED
]GURZLD
Z\PLHQLDQD
MHVW
MDNR
G]LHG]LQD
EDUG]R
F]
VWHJR Z\VW
SRZDQLD SRGVWDZRZHJR HOHPHQWX NRUXSFML MDNLP MHVW áDSRZQLFWZR MHGQDN
EDGDQL EDUG]R Z\UD(QLH RGUy*QLDM ZG]L
F]QRü SRG]L
NRZDQLD GOD OHNDU]\ RG NRUXSFML
3U]\M FLH SU]H] SROLW\ND SLHQL G]\ QD SURZDG]HQLH NDPSDQLL Z\ERUF]HM RG ILUP\
∗
SU]HGVL ELRUVWZD EH] XMDZQLDQLD WHJR IDNWX
WUSRZ
3U]\M
FLH SU]H] QDXF]\FLHOD SUH]HQWX ZDUWRFL NLONXVHW ]áRW\FK RG FDáHM NODV\ SR
]DNRF]HQLX URNX V]NROQHJR
¾
WUSRZ
:U
F]DQLH áDSyZHN ]DGHNODURZDáR EOLVNR EDGDQ\FK - PQLHM QL* QD SU]HVWU]HQL
ostatnich lat, co mRJáR Z\QLNDü ]H VWDáHJR REHFQLH QDJáDQLDQLD SUREOHPX NRUXSFML
jako
jednoznacznie
]DGHNODURZDáR
*
L
VSRáHF]QD SU]HVWU]H
]QD
negatywnego
RVREL FLH
zjawiska.
ELRUFyZ
áDSyZHN
NRUXSFML Z *\FLX EDGDQych.
2
Jednak
2]QDF]D
blisko
WR
*H
30%
LVWQLHMH
badanych
UR]OHJáD
&]\ ]QD 3DQ L RVRELFLH NRJR NWR ELHU]H áDSyZNL"
RGPRZD
RGSRZLHG]L
7$.
1,(
¾
* : UyG RVyE ZU F]DM F\FK áDSyZNL SU]HZD DM
ÄUHF\G\ZL FL´ 3RQDG SRáRZD EDGDQ\FK
*
- F]WHUHFK ODW ZU
F]DOL áDSyZN
URELáD WR
NWyU]\ ]DGHNODURZDOL L
Z FL JX RVWDWQLFK WU]HFK
kilkakrotnie. RekordzLFL
FKRü
E\á\
WR
SRMHG\QF]H
SU]\SDGNL
Z\PLHQLDOL
RVLHP
G]LHVL
ü D QDZHW GZDG]LHFLD SU]\SDGNyZ ZU
F]DQLD áDSyZHN
¾
:áDVQH
*
GRZLDGF]HQLD NRUXSF\MQH UHVSRQGHQWyZ SRND]XM
*
UyZQLH L
OXG]LH ZU F]DM
W\ONR SU]\]QDáR L*
]RVWDáR GR WHJR EH]SRUHGQLR ZSURVW SU]\PXV]RQH :LHG]D R W\P *H áDSyZN
QDOH*\
ZU
F]\ü ER MHVW WR MHG\QD GURJD SRVW
SRZDQLD Z GDQHM V\WXDFML MHVW X]QDZDQD ]D FR
áDSyZNL F] VWR X]QDM F MH ]D SU]\PXVRZH FKRü MHGQRF]H QLH
oczywistego.
¾ 'RPLQXM áDSyZNL R skromnym wymiarze finansowym - WR áDSyZNL SRQL*HM ]á
7\ONR áDSyZHN SU]HNUDF]D ZDUWRü ]á - V WR áDSyZNL ZU
F]DQH SU]HGH
ZV]\VWNLP OHNDU]RP D WDN*H Z XU]
GDFK DGPLQLVWUDFML WHUHQRZHM RUD] Z XU]
GDFK
celnych.
∗
ResSRQGHQFL PL
G]\ LQQ\PL RFHQLDOL FKDUDNWHU RSLVDQ\FK Z ]DFKRZD QD VNDOL RG GR JG]LH R]QDF]DáD L* UHVSRQGHQW
*
- L* UHVSRQGHQW RFHQLD GDQH VWZLHUG]HQLH MDNR SU]\NáDG
zachowania zdecydowanie korupcyjnego.
QLH XZD D RSLVDQHJR SU]\NáDGX ]D ]DFKRZDQLH NRUXSF\MQH D 3
¾ :LHG]D QD WHPDW NDUDOQRFL ]MDZLVN NRUXSF\MQ\FK MHVW niedostateczna. Tylko 48%
EDGDQ\FK XG]LHOLáR RGSRZLHG]L WUDIQHM QD S\WDQLH GRW\F]FH MDN polskie prawo karne
SRGFKRG]L GR ZU
F]DQLD L SU]\MPRZDQLD áDSyZHN %H] PDáD MHGQD F]ZDUWD EDGDQ\FK QLH
SRWUDILáD XG]LHOLü RGSRZLHG]L EOLVNR X]QDáR *H NDUDOQH MHVW W\ONR EUDQLH áDSyZHN D
*H QLH SU]HZLGXMH VL
NDU DQL ]D EUDQLH DQL ]D GDZDQLH áDSyZHN
¾ 'RPLQXM
QDVWDZLHQLD XPLDUNRZDQHJR L VáDEHJR PRUDOQHJR SRW SLHQLD SU]\]ZROHQLD MDN
G]LH L ]DZV]H X]naje 80%
EDGDQ\FK DOH MHGQRF]HQLH Z SHZQ\FK V\WXDFMDFK X]QDMH GDZDQLH áDSyZHN ]D
* DNFHSWDFML áDSRZQLFWZD
UyZQLH
àDSyZNL ]D QLHPRUDOQH ZV]
usprawiedliwione.
,QWHQV\ZQRü PRUDOQHJR SRW
SLHQLD áDSRZQLFWZD
6LOQH SRW
SLHQLH LGHQW\ILNDFMD ]H
ZV]\VWNLPL VWZLHUG]HQLDPL ]
NWyU\FK ]EXGRZDQR
ZVND(QLN
8PLDUNRZDQH
SRW
SLHQLH LGHQW\ILNDFMD ] VWZLHUG]HQLDPL ]
NWyU\FK ]EXGRZDQR
ZVND(QLN
20%
31%
6áDEH SRW
SLHQLH LGHQW\ILNDFMD ] OXE ]H VWZLHUG]H ]
NWyU\FK ]EXGRZDQR
ZVND(QLN
41%
%UDN SRW
SLHQLD EUDN
LGHQW\ILNDFML ]
NWyU\PNROZLHN ]H
VWZLHUG]H WZRU]F\FK
ZVND(QLN
8%
6LOQLH U\JRU\VW\F]QH QDVWDZLHQLH Z\ND]XMH W\ONR MHGQD SLWD EDGDQ\FK FKRü áDSyZN
]DZV]H L ZV]
G]LH ]D QLHPRUDOQ X]QDZDáR EDGDQ\FK 'RPLQXMH VáDEH L
4
XPLDUNRZDQH SRW
SLHQLH QDWRPLDVW EDUG]R U]DGNLH MHVW QDVWDZLHQLH SR]EDZLRQH
moralnego rygoryzmu.
¾ .RUXSFMD Z RSLQLDFK ZL
NV]RFL EDGDQ\FK MHVW
pozbawiona jakichkolwiek cech
SR]\W\ZQ\FK &L NWyU]\ MH GRVWU]HJDM W\ONR ZVND]XM QD LFK SUDJPDW\F]Q\
wymiar - MHVW WR V]DQVD QD ]DáDWZLHQLH VSUDZ WUXGQ\FK D NRQLHF]Q\FK JZDUDQFMD
U]HWHOQRFL SU]\VSLHV]HQLH G]LDáD PQLHMV]\ NRV]W
Czy danie áDSyZNL 3DQDL ]GDQLHP JZDUDQWXMH
U]HWHOQH Z\NRQDQLH SUDF\ OHSV] XVáXJ
F]\ WH* QLH"
WUXGQR
SRZLHG]LHü
]GHF\GRZDQLH QLH
]GHF\GRZDQLH
WDN
WDN
UDF]HM QLH
ü *H MHVW QLHPRUDOQD ]DVáXJXMH QD NDU
WR MHV]F]H QLH GDMH RF]HNLZDQHM
JZDUDQFML 3RGQRVL MHGQDN ÄVNXWHF]QRü´ G]LDáDQLD - ZLGDü WR Z RGSRZLHG]LDFK EDGDQ\FK
Z\PLHQLDMF\FK ]DOHW\ MDNLH GREUH VWURQ\ NRUXSFML =GHF\GRZDQD ZL
NV]Rü EDGDQ\FK
VWZLHUG]LáD *H NRUXSFMD QLH PD *DGQ\FK GREU\FK VWURQ F]\ ]DOHW QLH PLDáR ]GDQLD
Z WHM VSUDZLH QDWRPLDVW X]QDáR *H NRUXSFMD PD MDNLH ]DOHW\
àDSyZND QLH GR
¾
3U]\F]\Q\ NRUXSFML ]GDQLHP EDGDQ\FK F]
*HQLX
QLHXF]FLZR FL EH]Z]JO GQR FL Z G
FLHM
WNZL
GR FHOX
-
Z OXG]LDFK
- w ich braku zasad,
QLHFR U]DG]LHM Z ]á\FK UR]ZL ]DQLDFK
instytucjonalno - prawnych czy tradycji i tym samym s WUXGQLHMV]H GR SU]H]Z\FL
*HQLD
5
:VND]DQLD SU]\F]\Q áDSRZQLFWZD ZHGáXJ F]
VWRFL LFK Z\ERUyZ
3U]\F]\Q\ Z\VW
SRZDQLD áDSRZQLFWZD
ZVND]D
- FK
ü GRURELHQLD VL
FK
ü Z]ERJDFHQLD
66
- EUDN ]DVDG PRUDOQ\FK QLHXF]FLZRü ZLHOX OXG]L
58
- (OH G]LDáDMFD niesprawna administracja
46
- ]E\W ZLHOND LORü QLHMDVQ\FK SU]HSLVyZ SUDZD
43
- SU]\]Z\F]DMHQLH GR áDSRZQLFWZD ] F]DVyZ SRSU]HGQLHJR XVWURMX
28
- áDSRZQLFWZR Z\VW
SXMH ZH ZV]\VWNLFK VSRáHF]HVWZDFK L Z ND*G\FK F]DVDFK
25
- niedostatek niektórych towaryZ L XVáXJ
5
- WUXGQR SRZLHG]LHü
4
ZVND]DQLD QLH VXPXM VL
GR JG\* UHVSRQGHQW PyJá Z\EUDü PR*OLZRFL
6