Wst´p - Kaukaz.pl

TOASTY_210x210_30.qxd
3/14/10
11:19 AM
Page 1
Wst´p
Drogi Czytelniku,
oddajàc t´ ksià˝k´ w Twoje r´ce, zapraszam Ci´ do lektury i wyg∏aszania tradycyjnych gruziƒskich
toastów-opowieÊci.
Wierz´, ˝e u zarania dziejów ka˝demu z narodów Êwiata Bóg odda∏ na przechowanie jedno ziarenko z wielkiego spichrza prastarej tradycji. Ziarnko, które przypad∏o Gruzinom, kolejne pokolenia
ho∏ubi∏y i przekazywa∏y swym nast´pcom, tak ˝e pomimo wszystkich Êwiatowych burz szcz´Êliwie przetrwa∏o do naszych czasów. Ziarnem tym jest tradycja biesiadna – kultura wina i s∏owa.
Boskie poczàtki tej tradycji pozostawi∏y w niej trwa∏e Êlady: sakralny aspekt biesiady, dominujàcy
nad jej wymiarem doczesnym, oraz podobieƒstwo przebiegu uczty do porzàdku nabo˝eƒstwa. Na poczàtku biesiady zgromadzeni z kielichami wina w d∏oniach odmawiajà modlitw´ Ojcze nasz, po czym
dokonujà wyboru tamady – mistrza ceremonii, który do koƒca spotkania b´dzie dba∏ o dobry nastrój
ucztujàcych i strzeg∏ uÊwi´conej tradycjà kolejnoÊci wznoszenia toastów.
„GoÊç w dom, Bóg w dom” – g∏osi przedwieczne przys∏owie. Przyjmij wi´c, Drogi Czytelniku, moje zaproszenie i bàdê goÊciem tradycyjnej gruziƒskiej uczty!
– autor
TOASTY_210x210_30.qxd
3/14/10
11:19 AM
Page 2
miwis ganawileba
1. Dzielenie ziemi
Dawno, dawno temu Pan Bóg dzieli∏ Êwiat mi´dzy stworzone przez siebie narody.
Wszystkie ludy ustawi∏y si´ w d∏ugiej kolejce, a ka˝dy z nich otrzyma∏ w∏asny kawa∏ek
ziemi: jeden pustyni´ i morze, inny góry i wodospady, kolejny – równiny i stepy. ˚aden jednak nie dosta∏ wszystkiego po trochu.
Trwa∏o to tak d∏ugo, ˝e zdawa∏o si´, i˝ ka˝dy naród otrzyma∏ mniejszy lub wi´kszy fragment Êwiata. Zm´czony Bóg odpoczywa∏ po ci´˝kiej pracy, gdy nagle us∏ysza∏ dochodzàcy
z oddali pi´kny Êpiew. Poszed∏ wi´c w kierunku êród∏a tego g∏osu i spotka∏ Êwi´tujàcych
Gruzinów.
– Có˝ wy tu robicie? – zapyta∏. – Skàd wasza radoÊç? DziÊ rozdzieli∏em przecie˝ wszystkie ziemie Êwiata i dla was nic ju˝ nie zosta∏o. – Âwi´tujemy dzieƒ rozdawania ziemi – odrzekli jednog∏oÊnie i zacz´li na nowo Êpiewaç hymny na czeÊç Pana.
Bogu tak spodoba∏a si´ ta odpowiedê, a jeszcze bardziej Êpiew Gruzinów, ˝e zechcia∏
mieç ich blisko siebie, by zawsze s∏yszeç ich pieÊni. Da∏ im wi´c kawa∏ek swego rajskiego
ogrodu. Mo˝e w∏aÊnie dlatego na terenie Gruzji znajdujà si´ zarówno najwy˝sze góry Europy, jak i najpi´kniejsze morze, ogromne pustynie, pi´kne lasy, kwitnàce ogrody i obficie
owocujàce winnice?
WznieÊmy toast za tych, którzy uwa˝ajà swój kraj za fragment Raju, kochajà go i cenià. Pijmy za Gruzj´ i za wszystkie kraje na ca∏ym Êwiecie!
Ostatnio pewien obcokrajowiec zapyta∏: – Dlaczego Gruzini pami´tajà ten toast? Tamada odpowiedzia∏: – Bo byli na samym koƒcu kolejki.
2
TOASTY_210x210_30.qxd
3/14/10
11:19 AM
Page 4
anbanis da enebis ganawileba
2. Rozdawanie alfabetów i j´zyków
Drugiego dnia Pan Bóg rozdawa∏ alfabety i j´zyki – wczeÊniej wszystkie narody pos∏ugiwa∏y si´ tà samà mowà. Ludy ziemi znów stan´∏y w d∏ugiej kolejce.
Gdy pod koniec dnia Stwórca darowa∏ ostatni j´zyk i przydzieli∏ do niego alfabet, ponownie us∏ysza∏ pi´kny Êpiew… Uda∏ si´ ku jego êród∏u i jak poprzednio napotka∏ Gruzinów.
– Wczoraj poleci∏em wam przyjÊç do mnie na czas – upomnia∏ ich. – Wszystkie alfabety i j´zyki rozdzieli∏em ju˝ pomi´dzy inne narody. Gruzini odrzekli: – Âwi´towaliÊmy wczorajszy dzieƒ i tworzyliÊmy nowe hymny na Twojà czeÊç, Panie. Zechciej ich pos∏uchaç!
– i zaÊpiewali chórem.
Gruziƒskie pieÊni i teraz przypad∏y Stwórcy do serca. Powiedzia∏: – Dobrze. Ujà∏ mnie
wasz Êpiew, zatem przeka˝´ wam j´zyk samego Boga. Odtàd zawsze b´dziecie porozumiewali si´ Êpiewem. Nast´pnie ujà∏ ze swej g∏owy pukiel w∏osów i ofiarowa∏ im jako alfabet.
Od tej pory swà Êpiewnà mow´ Gruzini zapisujà za pomocà „loczków Pana Boga”.
WznieÊmy wi´c toast za wszystkie alfabety i j´zyki Êwiata – za mow´, która s∏u˝y nam
do wypowiadania myÊli, emocji i uczuç, wyra˝ania radoÊci i ˝alu, uk∏adania wierszy i spisywania historii przechodzàcych z pokolenia na pokolenie.
4
TOASTY_210x210_30.qxd
3/14/10
11:19 AM
Page 6
uflis naboZebi
3. Dar od Boga
Wszyscy doskonale wiemy, w jakiej kolejnoÊci Bóg stwarza∏ wszechÊwiat. Wiemy te˝, ˝e
na koƒcu do istnienia powo∏a∏ praojca ludzkoÊci – Adama. Gruziƒski rzeczownik adamiani
oznacza „cz∏owieka – istot´ ludzkà”, a przymiotnik adamianuri znaczy tyle, co „cz∏owieczy,
ludzki”. W tradycji gruziƒskiej zapisa∏a si´ pewna legenda osnuta wokó∏ tego tematu.
Otó˝ gdy Bóg ulepi∏ z gliny Adama, ten – przeszed∏szy si´ nieco po rajskim ogrodzie poczu∏ si´ samotny. Poprosi∏ zatem Pana, aby ponownie wzià∏ w swe r´ce glin´ i uformowa∏
dla niego kobiet´. W ten sposób Bóg powo∏a∏ do istnienia Ew´.
Po ukszta∏towaniu Pierwszych Rodziców zosta∏a Mu w r´ku jeszcze odrobina gliny.
Adam i Ewa poprosili Stwórc´, aby z tej resztki uformowa∏ dla nich szcz´Êcie. Pan Bóg zafrasowa∏ si´, bo sam nie wiedzia∏ dok∏adnie, jak ono wyglàda. Glin´ odda∏ zatem Adamowi i Ewie, polecajàc: – Sami ulepcie swoje szcz´Êcie. Od tamtej pory ka˝dy z nas w∏asne
szcz´Êcie kszta∏tuje sam.
WznieÊmy wi´c toast za szcz´Êcie, które spoczywa w naszych w∏asnych r´kach. I niech
nam tu obecnym, naszym krewnym i bliskim tego szcz´Êcia nigdy nie zabraknie – w domu, w sercu i w duszy!
6
TOASTY_210x210_30.qxd
3/14/10
11:19 AM
Page 8
imedis
4. Toast za bezgranicznà nadziej´
Zanim Bóg zes∏a∏ cz∏owieka na Ziemi´, odby∏ z nim rozmow´. Poniewa˝ ˝al mu by∏o
w∏asne dzieci´ wysy∏aç z pustymi r´koma, wr´czy∏ mu trzy zapiecz´towane szkatu∏ki i powiedzia∏: – Nie wolno ci ich otwieraç, póki nie przyb´dziesz na Ziemi´. Cz∏owiek podzi´kowa∏ Bogu za ten dar, nie Êmia∏ jednak zapytaç o zawartoÊç.
Poniewa˝ podró˝ by∏a niezwykle d∏uga, cz∏owiek – nim stanà∏ na Ziemi – z ciekawoÊci
otworzy∏ pierwszà szkatu∏k´. Wówczas ulecia∏o z niej Szcz´Êcie. Z biegiem czasu niepokój
i pokusa tylko si´ nasila∏y, tak ˝e w po∏owie drogi cz∏owiek uchyli∏ wieczko drugiego puzderka. Wtedy wyfrun´∏a z niego Mi∏oÊç.
Gdy wi´c cz∏owiek stanà∏ na Ziemi, pozbawiony Szcz´Êcia i Mi∏oÊci zdecydowa∏ si´
otworzyç ostatnià szkatu∏k´. Wylecia∏a z niej Nadzieja, która pozosta∏a na Êwiecie i towarzyszy ˝yciu ludzi wszystkich pokoleƒ.
Drodzy paƒstwo, proponuj´ wznieÊç toast za utracone szcz´Êcie oraz za mi∏oÊç, która
ulecia∏a, ale tak˝e za pozosta∏à z nami bezgranicznà nadziej´. Nadzieja jest bowiem kotwicà pozwalajàcà nam przetrwaç ˝yciowe sztormy.
8
TOASTY_210x210_30.qxd
3/14/10
11:19 AM
Page 50
siyvaruls ras gaugebs kaci
xidan xemde manZilis
31. Za Êlepà i szalonà mi∏oÊç
32. Od drzewa do drzewa
Dawno, dawno temu zebra∏y si´ wszystkie czàstki ludzkiego ducha.
Szaleƒstwo zaproponowa∏o zabaw´ w chowanego. – Ja szukam, a wy si´ chowacie – powiedzia∏o do pozosta∏ych.
Lenistwo ukry∏o si´ najbli˝ej. Prawda postanowi∏a wcale si´ nie chowaç, bo i tak d∏ugo
nie pozosta∏aby w ukryciu. Pi´kno skry∏o si´ w t´czy; wolnoÊç – w podmuchu wiatru. Wiara znalaz∏a kryjówk´ pomi´dzy ob∏okami na niebie, a Rozsàdek – mocno, g∏´boko wczepi∏
si´ w ziemi´. Dobroç wszystkim ust´powa∏a miejsca, tak ˝e zamiast niej w ludzkich oczach
ukry∏a si´ ZazdroÊç. To jednak Mi∏oÊç najd∏u˝ej szuka∏a dla siebie miejsca. Gdy ju˝ prawie
wszystkie kryjówki by∏y zaj´te, wypatrzy∏a bujny ró˝any krzew, w którym si´ schowa∏a.
Szaleƒstwo odnajdywa∏o kolejne kryjówki. Kiedy podesz∏o do ró˝anego krzewu, tak
gwa∏townie rozchyli∏o cierniste ga∏àzki, ˝e kolce ró˝y wbi∏y si´ Mi∏oÊci w oczy. Od tego momentu Êlepa Mi∏oÊç idzie przez Êwiat wiedziona przez Szaleƒstwo.
Przyjaciele – pijmy za mi∏oÊç! Niech trwa!
Dàb i orzech majà w Gruzji wa˝ne znaczenie symboliczne.
Zaraz po urodzeniu dziecko k∏adzione jest w orzechowej ko∏ysce, której Êcianki strzegà
malca przed upadkiem na ziemi´.
Wzrastamy, czynimy dobro, pope∏niamy b∏´dy i uczymy si´ na nich, a ˝ycie toczy si´ dalej i w mgnieniu oka dobiega koƒca. Up∏ywa tak szybko, jak woda wyciekajàca pomi´dzy
palcami…
Kiedy ˝ycie koƒczy si´, w g∏owie zaczyna ko∏ataç pytanie: – Co dobrego uczyni∏em
krewnym, bliskim i Êwiatu? RozmyÊlaç o tym warto tak˝e i wczeÊniej, póki jeszcze czas
na zmian´ post´powania. Liczy si´ bowiem nie to, kim si´ jest, lecz co z siebie da∏o si´ innym.
„Jak z orzechu robi si´ ko∏yski, tak z d´bu – trumny”, g∏osi powiedzenie. Pijmy za d∏ugà drog´ dzielàcà drzewo orzechowe i drzewo d´bowe. Pijmy za d∏ugie ˝ycie!
50