PROGRAM WYCHOWAWCZY

Transkrypt

PROGRAM WYCHOWAWCZY

Program Wychowawczy Szkoły Podstawowej nr 4 im. prof. Władysława Szafera w Ełku
________________________________________________________________________________________
PROGRAM WYCHOWAWCZY
SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 4 IM. PROF. WŁADYSŁAWA SZAFERA W EŁKU
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 15 lutego 1999 r. w sprawie podstawy
programowej kształcenia ogólnego Dz. U. Nr 14 z 1999 r. poz. 120 dla sześcioletniej szkoły
podstawowej
Program wychowawczy Szkoły Podstawowej nr 4 im. prof. Władysława Szafera w
Ełku opracowano celem stworzenia jednolitego systemu oddziaływań wychowawczych podejmowanych przez szkołę i współpracujące z nią środowisko wychowawcze uczniów.
Wzmocni to skuteczność działań edukacyjnych szkoły i pozwoli jasno i precyzyjnie określić
zasady i ramy tej współpracy. Program zawiera opis działań wychowawczych, których realizacji podejmuje się szkoła, jako środowisko uczniów, rodziców i nauczycieli.
CELE WYCHOWANIA:
Naczelny cel, jaki przyświeca wszystkim podejmowanym działaniom edukacyjnym
zawarty został w misji szkoły:
Misją Szkoły Podstawowej nr 4 im. prof. Władysława Szafera w Ełku jest zapewnienie warunków do takiego kształcenia umiejętności i postaw naszych uczniów, aby potrafili
wykorzystać je w dalszym etapie nauki i byli wrażliwi na potrzeby drugiego człowieka i środowiska.
Realizowana przez Szkołę Podstawową nr 4 im. prof. Władysława Szafera w Ełku
praca służy:
 wspomaganiu rozwoju osobowości dziecka w wymiarze intelektualnym, psychicznym,
społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym i duchowym;
 kształtowaniu zachowań i postaw opartych na akceptowanym przez środowisko szkoły
systemie wartości: szacunku dla siebie i innych, szacunku wobec symboli narodowych i
szkolnych, miłości do Ojczyzny, wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka i środowi1
________________________________________________________________________________________
ska, tolerancji, uczciwości, prawdomówności, sprawiedliwości, poszanowania dobra
wspólnego;
 wspieraniu wychowawczej roli rodziny
 rozwijaniu w uczniach dociekliwości poznawczej ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy i dobra w świecie;
 kształtowaniu odpowiedzialności za planowanie, organizowanie i ocenianie własnych
działań, samodzielności w dążeniu do dobra w wymiarze indywidualnym społecznym,
godząc własne dążenia z dobrem innych i własną wolność z wolnością innych;
 kształtowaniu umiejętności rozpoznawania wartości moralnych i świadomego dokonywania wyborów zgodnie z przyjętym programem wychowawczym;
 kształtowaniu postawy dialogu, umiejętności słuchania innych i rozumienia ich poglądów,
działania na rzecz tworzenia w szkole wspólnoty nauczycieli, uczniów i rodziców;
 umacnianiu wiary dziecka we własne siły i w zdolności osiągania wartościowych i trudnych celów;
 wyrabianiu czujności wobec zagrożeń dla zdrowia fizycznego, psychicznego i duchowego.
ZADANIA SZKOŁY W OBSZARZE WYCHOWANIA:
Dążenie do osiągania akceptowanych przez środowisko szkoły celów wychowania
wyznacza zadania, jakich realizacji podejmują się pracownicy szkoły wspólnie z rodzicami
uczniów w toku ich nauki w szkole. Filozoficzną podstawę podejmowanych działań stanowi
idea zrównoważonego rozwoju jednostki i jej środowiska.
Wspierając obowiązki wychowawcze rodziców szkoła:
 stwarza warunki do integralnego rozwoju różnych sfer osobowości ucznia;
 współdziała ze środowiskiem rodzinnym w zakresie wychowawczym i różnych sfer rozwoju;
 utrzymuje stały kontakt z rodzicami ucznia informując ich o podejmowanych działaniach
w celu uzyskania akceptacji i współpracy z ich strony;
 uwzględnia potrzeby i oczekiwania rodziców w sprawach istotnych dla ich dzieci;
 stwarza sytuacje umożliwiających uczniom efektywne współdziałanie w zespole i grupie
oraz formułowanie zadań sprzyjających w budowaniu więzi międzyludzkich, podejmo-
2
________________________________________________________________________________________
waniu indywidualnych i grupowych decyzji oraz skutecznego działania na gruncie obowiązujących norm;
 uczy metod i technik negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów w twórczy
sposób;
 wdraża do uczestnictwa w życiu szkoły , lokalnej społeczności i Ojczyzny poprzez udział
w obchodach świąt i uroczystości, kultywowanie tradycji szkolnych i lokalnego środowiska, udział w działaniach na rzecz środowiska przyrodniczego i społecznego ze szczególnym uwzględnieniem rodziny;
 uczy właściwych zachowań w stosunku do otaczającej przyrody;
 wyzwala i utrwala potrzebę życia zgodnego z ideami zrównoważonego rozwoju;
 podejmuje działania na rzecz uświadamiania uczniom, że rodzina, środowisko lokalne
społeczne i przyrodnicze, Ojczyzna - stanowią wielką wartość w życiu każdego człowieka
i że każdy ma wobec nich obowiązki;
 uczy właściwych zachowań w środowisku rodzinnym i szkolnym, wobec kolegów i dorosłych;
 wspiera rozwój samodzielności, obowiązkowości, przyjmowania odpowiedzialności za
siebie i najbliższe otoczenie;
 stwarza warunki do indywidualnego i grupowego działania na rzecz innych;
 wdraża do uczestnictwa w życiu kulturalnym i społecznym lokalnego środowiska;
 zapewnia bezpieczne i przyjazne warunki rozwoju psychicznego i fizycznego;
 realizuje programy z zakresu profilaktyki uzależnień i prowadzi formy alternatywnych
działań profilaktycznych;
 budzi potrzebę dbania o własne ciało i zdrowie.
PODSTAWOWE KIERUNKI PRACY WYCHOWAWCZEJ SZKOŁY
Wychowanie - jest uczeniem się szczególnego rodzaju - uczeniem się postaw, rozwijaniem
wrażliwości, także odkrywaniem swoich zdolności, możliwości, mocnych stron i budowaniem na nich własnej tożsamości i siły. Jest też uczeniem się konstruktywnego radzenia sobie
z własnymi brakami, trudnościami i negatywnymi emocjami. Jest więc budowaniem człowieczeństwa.
3
________________________________________________________________________________________
Program wychowawczy Szkoły Podstawowej nr 4 im. prof. Władysława Szafera w Ełku zawiera się w działach:
I.
Rozwój społeczny
II.
Wychowanie dla zrównoważonego rozwoju
III.
Wychowanie patriotyczne i regionalne
IV.
Wychowanie prozdrowotne i działania profilaktyczne na rzecz bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego
V.
Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze
VI.
Tradycje szkolne
4
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
I.
ROZWÓJ SPOŁECZNY
Zadanie: Wspieranie prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego, w tym koleżeństwa i przyjaźni
Treści
Sposób realizacji
Pożądane zachowania uczniów
1. Jednostka i grupa.
Integracja środowiska klasowego szkolnego i lokalnego
2. Dziecko i jego potrzeby emocjonalne i
poprzez realizację wspólnych zadań i współuczestnictwo
sowego przyjmuje na siebie role wy-
w działaniach, np.:
znaczone przez grupę i odpowiednio
społeczne.
3. Dziecko jako członek zespołu (klasowe-
-
go, organizacji szkolnej, społeczności
szkolnej).
-
4. Życie w grupie (więzi, wartości, role,
podejmowanie decyzji, konflikty, nego-
-
5. Podstawowe zasady i reguły obowiązują- -
Jako jednostka i członek zespołu kla-
Przyjęcie uczniów kl. I w poczet społeczności szkol-
do swoich możliwości wywiązuje się z
nej.
obowiązków
Udział w konkursach międzyklasowych i międzysz-
-
kolnych
cjacje)
ce w relacjach międzyludzkich
-
Organizację wspólnych imprez kulturalnych, wycie-
Dostrzega potrzeby własne i innych
ludzi
-
Respektuje obowiązujące w grupie
czek itp.
zasady współżycia
Podejmowanie aktualnej problematyki, działań zgod- -
Swoim zachowaniem prezentuje takie
nych z kalendarzem na dany rok
wartości, jak: koleżeństwo, przyjaźń,
6. Istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny Bliższe poznanie uczniów, wychowawców, rodziców
szacunek, tolerancja
szacunek, udzielanie sobie pomocy,
poprzez wspólną pracę i zabawę.
-
Szanuje potrzeby innych
współpraca, empatia
Uczenie się wzajemnych relacji interpersonalnych, spre-
-
Skutecznie i kulturalnie porozumiewa
7. Wartości i normy życia społecznego.
cyzowanie wspólnych celów edukacyjnych
8. Metody i techniki negocjacyjnego roz-
Budzenie zainteresowań własną osobowością. Analizo-
się w różnych sytuacjach
-
Prezentuje własne poglądy z szacun-
5
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
wiązywania konfliktów i problemów
9. Problemy i potrzeby kolegów niepełnosprawnych, osób chorych i starszych
wanie potrzeb własnych i zespołu.
Uczenie tolerancji i zrozumienia dla ludzi innych religii,
kiem dla poglądów innych ludzi
-
Pozytywnie wpływa na zachowania
wyznań, przekonań, pochodzenia.
rówieśników i potrafi przyjąć odpo-
Uwrażliwianie na konieczność niesienia pomocy lu-
wiedzialność za zachowania grupy,
dziom potrzebującym, w tym:
której jest członkiem
-
Udział w akcjach charytatywnych
-
Podejmowanie działań na rzecz członków społeczności klasowej i szkolnej
-
-
Uczestniczy w grupowym podejmowaniu decyzji
-
Koleżeńska pomoc
Rozumie, że jako jednostka ma prawo
do wyrażania własnych sądów i opinii,
Stwarzanie warunków do indywidualnego i grupowego
ale jako członek grupy (klasy, szkoły)
działania na rzecz innych
swoją postawą reprezentuje ją wobec
Wdrażanie do współdziałania w zespole i grupie oraz
innych
formułowanie zadań sprzyjających w budowaniu więzi
-
Z własnej woli przyjmuje na siebie
międzyludzkich, podejmowaniu indywidualnych i gru-
obowiązki, za które jest wobec grupy
powych decyzji oraz skutecznego działania na gruncie
odpowiedzialny
obowiązujących norm
-
Dostrzega problemy w lokalnym śro-
Planowanie, realizacja i ocena działań zespołowych.
dowisku i uczestniczy w działaniach
Podejmowanie tematyki przyjaźni i koleżeństwa – wza-
na rzecz ich rozwiązywania
jemnych relacji, oczekiwań i zobowiązań.
-
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla uczniów z zaburzeniami sfery emocjonalno-społecznej
Właściwie reaguje na przeżycia innych ludzi
-
Postępuje zgodnie z przyjętymi nor-
6
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
mami
-
Potrafi krytycznie ocenić swoje zachowanie
-
Prezentuje postawę akceptacji i chęć
pomocy ludziom chorym, niepełnosprawnym i starszym
-
Angażuje się w działania na rzecz chorych i niepełnosprawnych
Zadanie: Przygotowywanie uczniów do świadomego, aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu publicznym
Treści
Sposób realizacji
1. Szkolny samorząd uczniowski
Rozwijanie samorządności uczniów. m.in. poprzez:
2. Prawa i obowiązki obywatelskie
-
3. Kultura społeczna i polityczna.
4. Kategoria dobra wspólnego
-
Wie, że organem uprawnionym do
Przeprowadzenie kampanii wyborczej i wyborów do
reprezentowania każdego ucznia jest
Samorządu Uczniowskiego.
samorząd uczniowski
-
Redagowanie gazetki szkolnej
-
Wspólne tworzenie prawa wewnątrzszkolnego
-
Opiniowanie podejmowanych działań i inicjatyw
-
Wdrożenie uczniów do wyrażania opinii na temat
życia szkoły
-
Zna działalność samorządu i jego
przedstawicieli
-
Uczestniczy w wyborach przewodniczącego samorządu
-
Rozróżnia i prawidłowo klasyfikuje
7
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
Prace w Radzie Szkoły
Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za prawidłowe
prawa i obowiązki obywatelskie
-
Wie, że podstawowym zbiorem praw i
funkcjonowanie szkoły poprzez poznanie podstawowych
obowiązków obywatelskich jest Kon-
mechanizmów jej działania, np.:
stytucja RP
-
-
Przeprowadzanie wywiadów z pracownikami szkoły
-
W symulowanych sytuacjach propo-
i przedstawicielami samorządu lokalnego.
nuje działania i interpretuje je w
Współudział uczniów i rodziców w organizowaniu
aspekcie praw i obowiązków obywa-
różnych imprez kulturalnych w szkole.
telskich
Rozwijanie inicjatywy uczniowskiej poprzez zachęcanie
-
do inicjowania działań i wspieranie w toku ich realizacji.
Wyrabianie poczucia wartości i przydatności indywidu-
Potrafi podporządkować się dobrze
pojętym interesom grupy
-
W swoim działaniu kieruje się katego-
alnego i grupowego działania na rzecz społeczności
rią dobra wspólnego (klasy, szkoły,
szkolnej i lokalnej.
rodziny, lokalnej społeczności)
Stwarzanie sytuacji sprzyjających kształtowaniu postaw
obywatelskich, np.:
-
Udział w obchodach świąt i rocznic,
-
Podejmowanie wybranych tematów z zakresu prawa,
-
Podejmowanie na lekcjach aktualnych zagadnień
-
Potrafi wskazać miejsca użyteczności
publicznej w najbliższej okolicy i zna
ich przeznaczenie
życia społecznego (wybory parlamentarne i samorządowe, lokalne inicjatywy itp.)
Poznanie i upowszechnianie praw i obowiązków ucznia i
8
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
formułowanie na tej podstawie praw obywatela. Poznanie podstawowych dokumentów określających prawa i
obowiązki (Konstytucja RP)
Organizacja zajęć pozalekcyjnych zgodnych z oczekiwaniami, zainteresowaniami i potrzebami uczniów
Zadanie: Integrowanie wychowawczych działań szkoły i rodziny
Treści
1. Podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka w rodzinie
Sposób realizacji
Poznanie środowiska rodzinnego dziecka.
-
Współpraca z rodzicami w celu zapewnienia dziecku
Prezentuje związki uczuciowe ze swoją rodziną, darzy miłością i szacun-
2. Realizacja potrzeb i oczekiwań rodziców warunków i materiałów do nauki.
kiem wszystkich jej członków
wobec szkoły w sprawach istotnych dla
Wzajemne wywiązywanie się z „Kontraktu Edukacyjne-
ich dzieci
go”
zane z rolą dziecka/ jednego z dzieci w
Utrzymywanie stałego kontaktu z rodzicami ucznia w
stosunku do rodziców i pozostałych
celu:
członków rodziny
3. Współdziałanie ze środowiskiem rodzinnym
4. Przekaz wartości i tradycji w rodzinie,
-
Wspólnego określenia celów edukacyjnych
-
-
Przyjmuje na siebie obowiązki zwią-
Okazuje na zewnątrz swoje związki
wspólne świętowanie, spędzanie wolnego -
Informowania o podejmowanych działaniach
uczuciowe z członkami rodziny, anga-
czasu
Akceptacji podejmowanych działań
żuje się w przeżywanie wydarzeń ro-
Współpracy w realizacji zadań statutowych szkoły
dzinnych
-
5. Więź rodzinna, związki uczuciowe i inne -
9
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
relacje w rodzinie
-
Zapewnienia jednolitości oddziaływań wychowaw-
-
dzinnych i spędzania świąt
czych
Wzmacnianie prawidłowych relacji dziecka z rodziną
Potrafi podać przykłady tradycji ro-
-
Zna ważne dla rodziny daty (imieniny,
poprzez zajęcia warsztatowe dla rodziców i podejmowa-
urodziny, Dzień Matki, Ojca, Babci,
nie zagadnień na lekcjach.
Dziadka...)
Uczestnictwo oraz udział uczniów i rodziców w organi-
-
zowanych przez szkołę uroczystościach i imprezach rozrywkowych wynikających z kalendarza np. jasełka,
Uczestniczy w przygotowaniach do
uroczystości rodzinnych
-
Zna tradycje rodzinne związane z uro-
wspólna wigilia, Dzień Babci itp.
czystościami i świętami i mocno an-
Organizowanie prelekcji dla uczniów i rodziców prowa-
gażuje się w kultywowanie tych trady-
dzonych przez psychologa, pedagoga.
cji
Organizowanie cyklicznych spotkań z rodzicami i
-
Umie i chce spędzać czas wolny z
uczniami.
rodziną
Projektowanie planów spędzania czasu wolnego z rodzi- -
Chętnie uczestniczy z rodzicami w
ną.
działaniach szkoły.
10
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadanie: Wdrażanie do świadomego kierowania własnym rozwojem
Treści
1. Odpowiedzialność za własny rozwój –
samowychowanie
2. Kara i nagroda jako konsekwencja określonych zachowań
3. Szkolny System Oceniania
Sposób realizacji
Analizowanie zachowań uczniów w kontekście po-
-
Respektuje obowiązujące normy i wie,
wszechnie przyjętych norm i uregulowań wewnątrz-
że sprzeczne z nimi zachowania po-
szkolnych.
ciągają za sobą określone konsekwen-
Samoocena postępowania
cje
Określanie skutków własnego postępowania lub zacho-
-
Potrafi przewidzieć konsekwencje
wań postaci fikcyjnych
zachowań negatywnych i w oparciu o
Projektowanie sposobów naprawiania popełnionych błę-
to planuje własne postępowanie
dów lub wykroczeń.
Analiza założeń Szkolnego Systemu Oceniania szczególnie w zakresie oceny zachowania uczniów
11
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
II.
WYCHOWANIE
DLA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
Zadanie: Działania na rzecz uświadamiania uczniom, że środowisko naturalne – stanowi wielką wartość w życiu każdego człowieka i że
każdy ma wobec niego obowiązki
Treści
Sposób realizacji
1. Ziemia jako ekosystem
Programowa realizacja treści edukacji ekologicznej.
–
2. Ekologia – nauka o domu
Poznanie problemów środowiska w skali globalnej (efekt –
3. Współzależności człowieka i środowiska, cieplarniany, kwaśne deszcze, dziura ozonowa, problem
w którym żyje
Jest wrażliwy na problemy środowiska
Reaguje na zjawiska degradacji środowiska naturalnego wywołane dzia-
głodu i nadprodukcji, zaludnienia, wyczerpywania się
łalnością człowieka dostrzegając w
zasobów naturalnych, ekspansji człowieka, lasów Ama-
nich zagrożenie dla zdrowia i życia
wpływ na zdrowie człowieka oraz jej
zonki, konsumpcyjnego stylu życia, klęski żywiołowe i –
Potrafi wskazać skutki pozytywnych i
związek z formami działalności ludzi
zagrożenia chemiczne itp.) poprzez:
negatywnych dla środowiska zacho-
4. Degradacja środowiska – przyczyny,
-
Podejmowanie zagadnień na lekcjach,
wań oraz zaplanować i przeprowadzić
-
Śledzenie artykułów prasowych, audycji telewizyj-
działania zmierzające do poprawy sta-
nych, filmów
nu środowiska.
Korzystanie z internetu jako źródła wiadomości o –
Analizuje i ocenia własne zachowania
świecie
pod kątem ich wpływu na środowisko
Udział w konkursach ekologicznych (wiedzy, pla- –
Angażuje rodziców i rówieśników do
styczny, literacki, Śmieciosztuka itp.)
współdziałania
-
-
12
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
–
-
Sesje popularno-naukowe
-
Wycieczki (stacja uzdatniania wody, oczyszczalnia
nień ekologicznych, chętnie uczestni-
ścieków, Nadleśnictwo Ełk, Straż Pożarna itp.)
czy w proponowanych działaniach
-
Redagowanie gazetki szkolnej
-
Prace Klubu Ekologicznego
-
Prowadzenie obserwacji, hodowli, doświadczeń
Jest otwarty na podejmowanie zagad-
Analizowanie wpływu stanu środowiska na jakość życia
i zdrowie ludzi. Badanie opinii:
–
Realizacja zagadnień ekozespołów
–
Ankietowanie lokalnej społeczności
–
Spotkania
–
Wywiady
–
Prowadzenie doświadczeń, obserwacji, obliczeń,
prezentacje wyników
Współpraca z rodzicami, urzędami i instytucjami prowadzącymi przyjazne środowisku działania
Rozpatrywanie własnych zachowań i możliwości w skali
globalnej
13
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadanie: Wyzwalanie i utrwalanie potrzeby życia zgodnego z ideami zrównoważonego rozwoju
Treści
Sposób realizacji
1. Rozwój zrównoważony – ekorozwój
Zapoznanie uczniów z ideą rozwoju zrównoważonego
2. Style życia i ich związek z wyczerpywa-
(ekorozwoju), w którym projektowanie działań uwzględ-
nych działaniach prezentuje postawy
nia aspekt ekologiczny (wpływ na środowisko):
przyjazne środowisku
niem się zasobów naturalnych
3. Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro i
Całościowe (blokowe) podejmowanie zagadnień w toku
-
-
Poprzez uczestnictwo w proponowa-
Krytycznie ocenia działania i zacho-
realizacji materiału programowego różnych przedmiotów
wania na rzecz ochrony zasobów natu-
4. Ekologiczne produkty
(edukacji)
ralnych środowiska oraz przyczyniają-
5. Wpływ codziennych czynności i zacho-
Organizacja działań pod hasłem: Dzień ...... (wybrane
cych się do jego degradacji
wań w domu, szkole, miejscu zabawy i
państwo) i wieloaspektowe poznawanie warunków życia, -
Prezentuje zachowania składające się
pracy na stan środowiska naturalnego
kultury, tradycji, gospodarki, środowiska ludzi żyjących
na ekologiczny styl życia, m.in.:
w innych państwach, na innych kontynentach
uczestniczy w kampaniach na rzecz
Analizowanie wpływu codziennych czynności i zacho-
środowiska, aktywnie działa w szkol-
wań ludzi na stan otoczenia na przykładzie własnych
nym klubie ekologicznym, w klasie i
działań i ich skutków dla środowiska. Różnicowanie
domu rodzinnym stara się realizować
działań i ich efektów na przyjazne i szkodliwe dla śro-
postulaty ekozespołów
AGENDA 21
dowiska
Uspołecznianie procesów decyzyjnych:
-
Współpraca z rodzicami, samorządem uczniowskim,
-
W najbliższym otoczeniu społecznym
(grupa rówieśnicza, rodzina) popularyzuje idee ekologicznego stylu życia
14
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
lokalnym środowiskiem mieszkańców osiedla,
-
-
-
Jest otwarty na inicjatywy ukierunko-
Badanie opinii i angażowanie innych środowisk do
wane na kształtowanie postaw przyja-
współdziałania na rzecz środowiska
znych środowisku
Określanie efektu ekologicznego projektowanych w
szkole zmian
-
Propagowanie zmian i pozyskiwanie akceptacji zainteresowanych środowisk
-
Angażowanie uczniów w działania
Wyszukiwanie, gromadzenie informacji o światowych
inicjatywach na rzecz ekorozwoju.
Popularyzowanie idei Szczytu Ziemi – „myśl globalnie –
działaj lokalnie”:
-
Postery
-
Konkursy
-
Spotkania
-
Artykuły
-
Przeprowadzenie sesji, debaty na temat zagrożeń
cywilizacyjnych
Oszczędne gospodarowanie zasobami szkoły, wprowadzanie zmian na rzecz efektywnego gospodarowania
energią, wodą itp. – popularyzowanie ich w środowisku
15
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Uczestnictwo w programie ekozespołów
„Ekologiczny koszyk” – wdrażanie uczniów do świadomego dokonywania zakupów
–
Rozpoznawanie produktów ekologicznych po znakach na opakowaniach
–
Projektowanie znaków
–
Happeningi popularyzujące ekologiczne zakupy ze
zwróceniem uwagi na zagadnienia nadprodukcji,
opakowań, zbędnych promocji ...
Uwrażliwianie uczniów na wyczerpywanie się zasobów
planety i rabunkową gospodarkę prowadzoną przez
człowieka:
-
Gromadzenie i analizowanie dostępnych danych i
prognoz
-
Spotkania, wywiady, filmy
-
Przewidywanie skutków
-
Projektowanie działań alternatywnych minimalizujących lub eliminujących eksploatację zasobów nieodnawialnych
-
Popularyzowanie efektów pracy – prezentacje
16
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadanie: Wspieranie rozwoju samodzielności, obowiązkowości, przyjmowania odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie
Treści
Sposób realizacji
1. Przykłady miejsc (w najbliższym otocze- Realizacja strategii Szkolnej Agendy
-
Dostrzega i krytycznie ocenia zmiany
niu), w których obserwuje się korzystne i Poznawanie najbliższego otoczenia i terenu miasta i oko-
jakie zaszły w środowisku najbliższej
niekorzystne zmiany zachodzące w śro-
lic poprzez
okolicy oraz wskazuje ich ewentualne
dowisku przyrodniczym
-
Wycieczki,
przyczyny
2. Szkolna Agenda 21
-
Spotkania
3. Lokalne, krajowe i międzynarodowe
-
Poznawanie miejsc pracy rodziców
szkołę akcjach zgodnie z kalendarzem
-
Opracowywanie planów z uwzględnieniem terenów
imprez ekologicznych
zielonych, zakładów produkcyjnych, urzędów, tere- -
Aktywnie uczestniczy w działaniach
nów zagrożonych
zespołu rówieśniczego na rzecz naj-
działania na rzecz Ziemi
4. Obszary chronione oraz ich znaczenie w
zachowaniu różnorodności biologicznej;
-
Uczestniczy w organizowanych przez
zasady zachowania się na obszarach
-
badanie natężenie ruchu ulicznego
bliższego środowiska w ramach
chronionych
-
badanie stanu środowiska
Szkolnej Agendy 21
-
analizowanie zagrożeń
5. Mazurska Kraina na mapie Zielonych
Płuc Polski
-
Jest wrażliwy na piękno przyrody
Przeprowadzenie debaty rankingowej. Wybór najważ- -
Troszczy się o stan zieleni w najbliż-
niejszego problemu i opracowanie propozycji rozwiąza-
szym otoczeniu
nia
-
Stosuje się do zasad zachowania się
Określenie własnych możliwości i instytucji, które zo-
obowiązujących na terenach chronio-
staną włączone do współpracy
nych
17
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Badanie opinii lokalnego środowiska i budowanie -
Rozumie konsekwencje wynikające z
wsparcia dla projektowanych działań
zakłócenia równowagi biologicznej
Uczestnictwo w działaniach na rzecz Ziemi inicjowa-
dla człowieka i środowiska przyrod-
nych lokalnie bądź w skali kraju i międzynarodowych,
niczego a tym samym konieczność za-
np.:
chowania bioróżnorodności w skali
-
Dzień Ziemi
-
Clean up the world
-
Współpraca z innymi placówkami oświatowymi
globalnej
-
Rozumie potrzebę i popiera swoją
postawą działania na rzecz ochrony
Wycieczki do rezerwatów, parków narodowych i krajo-
środowiska
brazowych – zrozumienie idei tworzenia obszarów chro- -
Dostrzega zachodzące w otoczeniu
nionych
zmiany związane z ekorozwojem mia-
Przybliżanie postaci prof. Władysława Szafera – patrona
sta
szkoły – orędownika idei ochrony przyrody:
-
prace literackie, plastyczne
-
obchody Dni Patrona
Popularyzowanie niepowtarzalnego piękna i czystości
Mazur i obszaru Zielonych Płuc Polski
Zapoznanie z założeniami programu Zielonych Płuc Polski w kontekście postanowień Agendy 21- zrównoważonego rozwoju regionu:
-
udział w konkursach
18
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
III.
WYCHOWANIE
promocja znaku
PATRIOTYCZNE I REGIONALNE
Zadanie: Wdrażanie do uczestnictwa w życiu lokalnej społeczności i Ojczyzny
Treści
Sposób realizacji
1. Godło i hymn państwowy
Kształtowanie szacunku dla własnego państwa, symboli
2. Lokalne miejsca pamięci narodowej
narodowych, religijnych oraz pamiątek historycznych
3. Patriotyzm
poprzez m.in.:
4. Sylwetki wielkich Polaków (artystów, uczonych, polityków, żołnierzy)
-
Podczas hymnu narodowego zachowuje właściwą postawę
-
Potrafi odpowiednio zachować się w
poznanie pieśni patriotycznych
czasie uroczystości szkolnych i pań-
-
poznanie historii narodu polskiego
stwowych
-
poznanie utworów literackich, obrazów, filmów o
-
obecności symboli narodowych i trak-
tematyce historyczno-patriotycznej
Dostarczanie wiedzy na temat najważniejszych wydarzeń
i najwybitniejszych Polaków z dziejów regionu, Polski i
Wie jak należy zachowywać się w
tuje je z szacunkiem
-
Zna historię lokalnych miejsc pamięci
świata.
narodowej. Odnosi się do nich z sza-
Organizowanie konkursów czytelniczych, wystawek
cunkiem i otacza opieką
tematycznych oraz inscenizacji z wybranych dzieł lite-
-
Rozumie pojęcie patriotyzmu i potrafi
19
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
rackich.
podać przykłady obowiązków wobec
Organizowanie wycieczek krajoznawczo-historycznych
Ojczyzny w ujęciu historycznym
do muzeów, skansenów, miejsc pamięci narodowej itp.
-
Jest dumny ze swojego kraju i wkładu,
Organizowanie apeli, wieczornic z okazji świąt pań-
jaki Polacy wnieśli w rozwój cywili-
stwowych wynikających z kalendarza np. Święto Nie-
zacyjny
podległości, rocznice Konstytucji 3 Maja itp.
-
Chętnie uczestniczy w szkolnych i
Udział w obchodach świąt na terenie miasta
miejskich obchodach świąt państwo-
Organizowanie spotkań z członkami samorządu lokalne-
wych
go oraz z przedstawicielami władz samorządowych ,
wojewódzkich i parlamentarnych.
Udział w rożnych formach konkursowych
Dokumentowanie i zbieranie informacji na temat regionów Polski.
Zadanie: Wdrażanie do uczestnictwa w życiu społecznym lokalnego środowiska
Treści
Sposób realizacji
1. Ogólna charakterystyka geograficzna i Zdobywanie wiadomości o mieście i regionie poprzez:
-
Chętnie uczestniczy w działaniach
kulturowa regionu oraz jego podstawowe -
podejmowanie zagadnień programowych na lekcjach
kulturalnych i społecznych lokalnego
nazewnictwo; główne symbole regional- -
konkursy
środowiska
20
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
ne
-
2. Elementy historii regionu i ich związki z historią i tradycją własnej rodziny
-
3. Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje
-
4. Miejscowe podania, przysłowia, muzyka, architektura, plastyka, tradycyjne rzemiosło, sztuka ludowa i folklor
wycieczki
prezentacje
-
-
opracowanie folderu turystycznego, trasy wycieczki
-
prace literackie, filmy itp.
-
-
Dostrzega
walory
przyrodniczo-
krajobrazowe okolicy
Uczestniczy w przygotowaniu i obchodach świąt
regionu Warmii i Mazur poprzez wskazywanie na
związki własnej rodziny z historią tych ziem
Jest dumny z osiągnięć i pozycji swojego miasta
5. Sylwetki osób zasłużonych dla środowi- Kształtowanie poczucia przynależności do społeczności ska lokalnego i regionu
Z szacunkiem odnosi się do historii
regionu i ludzi, którzy ją kształtowali
albumy
pracę z mapą
Reprezentuje klasę i szkołę na konkursach wiedzy o Ełku i regionie
lekcje w izbie regionalnej
po najciekawszych miejscach
-
-
-
Posiadane informacje wykorzystuje do
opracowanie drzewa genealogicznego ze wskaza-
aktywnego uczestnictwa w życiu lo-
niem momentu od kiedy rodzina zamieszkała na tych
kalnej wspólnoty i kultywowaniu tra-
terenach
dycji
kultywowanie tradycji rodzinnych (np. obchodzenie -
Nazwy ulic kojarzy z ich patronem i
świąt) charakterystycznych dla regionu
jego działaniem na rzecz regionu lub
Zaznajamianie z miejscowymi podaniami, folklorem,
tradycjami rzemiosła i kultury:
-
legenda o Ełku
-
prace plastyczne
-
konkursy poetyckie
kraju
-
Uczestniczy w spotkaniach z ciekawymi ludźmi
21
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
wytwory sztuki ludowej
Rozbudzanie zainteresowań historycznych poprzez zaznajamianie z najstarszymi dziejami Ełku i okolic, ukazywanie związków między historią a dniem dzisiejszym
(układ ulic, architektura, mieszkańcy), osób zasłużonych
dla regionu, zwłaszcza tych, którzy walczyli o polskość
Mazur (Kajki, Gizewiusza, Kętrzyńskiego, braci Małeckich)
Prezentacja działań ludzi zasłużonych dla Ziemi Ełckiej:
- pozyskiwanie informacji z różnych dostępnych źródeł
(archiwum miejskie, stare roczniki gazet, wywiady)
Angażowanie uczniów w działania o charakterze kulturalnym, kultywującym tradycje i adresowanych do rodziców.
Poznanie kuchni mazurskiej – przygotowywanie potraw
22
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
IV.
WYCHOWANIE
PROZDROWOTNE I DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA FIZYCZNEGO I PSYCHICZNEGO
Zadanie: Budzenie potrzeby dbania o własne ciało i zdrowie
Treści
1. Higiena ciała, odzieży, obuwia, miejsca
wypoczynku i pracy
Sposób realizacji
Realizacja treści ścieżki edukacji prozdrowotnej.
-
Organizowanie spotkań z pracownikami służby zdrowia. -
2. Bezpieczeństwo na drodze, podczas gier i Organizowanie wycieczek do instytucji służących profizabaw ruchowych; pierwsza pomoc w
laktyce, leczeniu i ochronie zdrowia.
niektórych urazach
Wdrażanie do przestrzegania obowiązujących w szkole
3. Zabawy ruchowe i rekreacja, organizacja zasad: zmienne obuwie, strój na zajęcia sportowe, wie-
4. Urozmaicenie i regularność posiłków,
Obowiązki dyżurnego
Przestrzega zasad higieny w odniesieniu do własnego ciała i ubioru
-
Utrzymuje w porządku swoje otoczenie
-
Prezentuje
zachowania
sprzyjające
własnemu zdrowiu i bezpieczeństwu
odrabiania lekcji i czasu wolnego, prawi- trzenie sal.
dłowa postawa ciała
Dba o swój wygląd.
-
Prezentuje nawyki świadczące o ro-
Współpraca z Sanepidem.
zumieniu pojęć „zdrowa żywność”,
estetyka ich spożywania, zabezpieczenie
Podejmowanie zagadnień chorób „brudnych rąk” na lek-
„zdrowy styl życia”
żywności przed zanieczyszczeniem i ze-
cjach przyrody, techniki.
psuciem
Organizacja gier i zabaw promujących zdrowie i bezpie-
w czasie gier i zabaw terenowych re-
czeństwo np. : turnieje sportowe, spartakiady, zgaduj-
gułom
zgadule i inne.
-
-
Podporządkowuje się obowiązującym
Wie do kogo należy zwrócić się z
23
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Organizowanie zajęć w plenerze.
Organizowanie lekcji i spotkań z policjantem, z inspek-
prośbą o pomoc w nagłych wypadkach
-
Zachowuje zasady bezpiecznego poru-
torem bhp itp.
szania się po drogach, podczas gier i
Zorganizowanie Turnieju Bezpieczeństwa Ruchu Dro-
zabaw ruchowych
gowego.
-
Przestrzega regulaminów pracowni
Działania zmierzające do uzyskania przez uczniów karty -
Czuje się odpowiedzialny za siebie i
rowerowej.
rówieśników korzystających z oko-
Projekcje filmów z serii „Bądź bezpieczny”
licznych jezior: przestrzega zasad bez-
Kształtowanie postaw kulturalnego kibica i zawodnika:
piecznych kąpieli, nie wchodzi na za-
-
Udział szkoły w rozgrywkach sportowych.
marznięte jezioro – wie, jak należy się
-
Organizowanie turniejów sprawnościowych, olim-
zachować w sytuacjach zagrożenia
piad sportowych dla klas I-III, rozgrywek.
własnej osoby lub innych
-
Dzień Sportu Szkolnego
-
Przestrzega zasad zabezpieczania po-
Organizacja akcji zimowego wypoczynku: Bezpieczna
siłków przed zanieczyszczeniem lub
zima
zepsuciem – zna przemysłowe metody
Nauka pływania podczas zajęć na basenie.
zabezpieczania żywności
Uczenie zdrowej rywalizacji, aktywnego wypoczynku,
-
pożytecznego i kulturalnego spędzania wolnego czasu.
Tworzenie klas sportowych i propagowanie zdrowego
zachowaniu właściwej postawy
-
stylu życia.
Wyrabianie w uczniach nawyku ekonomicznego gospo-
Podczas nauki i zabawy pamięta o
Nie pali papierosów, nie pije alkoholu,
nie zażywa środków uzależniających
-
O sytuacjach zagrożenia informuje
24
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
darowania czasem.
Kontrola wydawanych przez stołówkę szkolną posiłków
dorosłych
-
pod względem zgodności z normami prawidłowego żywienia.
gramów prozdrowotnych
-
Realizacja programów zdrowotnych np. "Śnieżnobiały
uśmiech", "Klub wiewiórka" itp.
Korzystanie przez nauczycieli, rodziców i pracowników
Chętnie uczestniczy w realizacji pro-
Jest aktywny w kampaniach przeciwko uzależnieniom
-
Przeciwdziała próbom rozprowadzania
takich środków w swoim środowisku
szkoły z sali gimnastycznej (wspólne gry i zawody sportowo-rekreacyjne).
Ochrona przed zagrożeniami cywilizacyjnymi i naturalnym poprzez np.:
-
wskazywanie miejsc mogących stanowić zagrożenie
(pobliskie jezioro, tereny budowy, ruchliwa jezdnia,
urządzenia elektryczne itp.)
-
projekcje filmów
-
uczenie zachowań asertywnych
Analizowanie przyczyn i skutków używania środków
psychoaktywnych, nadużywania leków i innych nałogów.
Podnoszenie wiedzy rodziców na temat zagrożeń społecznych:
25
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
Uświadamianie rodzicom istniejących zagrożeń:
przemoc, narkotyki, toksykomania, grupy nieformalne itp.
-
Pogadanki i prelekcje na temat zagrożeń dla rodziców i uczniów (oddzielnie).
-
Zachęcanie do zapoznania się z odpowiednią literaturą.
-
Spotkania z pedagogiem, kuratorami sądowymi,
przedstawicielami policji.
-
Pokazy filmów na określony temat
-
Organizowanie doraźnych spotkań z rodzicami i
dzieckiem oraz odpowiednim specjalistą.
Uczenie właściwych zachowań na zagrożenia:
-
telefony alarmowe
-
pierwsza pomoc
26
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadanie: Prowadzenie działań profilaktycznych
Treści
Sposób realizacji
1. Rozpoznawanie własnych mocnych i Analizowanie słabych i mocnych stron charakteru:
-
Potrafi określić swoje słabe i mocne
słabych stron, zalet i wad; kształtowanie -
postaci fikcyjnych
strony – dokonując krytycznej samoo-
właściwego stosunku do własnych pozy- -
własnej osoby – samoocena na zajęciach wycho-
ceny
tywnych i negatywnych emocji; radzenie
wawczych
-
Panuje nad negatywnymi emocjami
sobie w sytuacjach trudnych i umiejęt- -
dramy
-
W sytuacjach trudnych korzysta z po-
ność
szukania
pomocy;
zachowania Zachęcanie uczniów do pracy nad własnym charakterem
sprzyjające i zagrażające zdrowiu
poprzez:
2. Rozpoznawanie zagrożeń cywilizacyj- -
mocy innych
-
dostrzeganie i nagradzanie ich wysiłku
nych oraz nabycie umiejętności właści- -
przydział zadań i eksponowanie wkładu pracy w ich
wego zachowania się w przypadku kon-
wykonanie
Rozpoznaje zagrożenia i reaguje adekwatnie do sytuacji
-
Zna numery alarmowe Policji, Straży
Pożarnej, Pogotowia Ratunkowego
taktu z przedmiotami niebezpiecznymi, - wzmacnianie i podnoszenie ich samooceny
toksycznymi, łatwopalnymi, wybucho- Uczenie właściwych zachowań w kontakcie z substanwymi, niewybuchami i niewypałami
cjami i sytuacjami niebezpiecznymi:
3. Ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi
-
Analiza regulaminów pracowni
Organizowanie wycieczek do Straży Pożarnej, Pogotowia Ratunkowego itp.
27
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
Projekcje filmów o kataklizmach i katastrofach cywilizacyjnych.
-
Zapoznawanie dzieci z sygnałami alarmowymi.
-
Organizowanie w szkole próbnych ewakuacji.
-
Opieka nad dziećmi podczas przerw lekcyjnych.
-
Organizowanie apeli wynikających z kalendarza.
-
Wykonywanie tematycznych gazetek ściennych.
Badania logopedyczne uczniów rozpoczynających naukę
szkolną
Zadanie: Stworzenie bezpiecznych i przyjaznych warunków rozwoju psychicznego i fizycznego
Treści
Sposób realizacji
1. Rozwój zainteresowań i uzdolnień
Opracowanie atrakcyjnej oferty zajęć pozalekcyjnych
2. Aranżacja pomieszczeń szkolnych
Aktywizowanie uczniów do udziału w konkursach
3. Opieka psychologiczno-pedagogiczna
Stworzenie warunków do samoprezentacji (występy
-
chętnie spędza wolny czas w szkole
przed rodzicami, zaproszonymi gośćmi, podczas apeli
-
chętnie i godnie reprezentuje kla-
-
Uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych
szkolnych, wystawki pracy...)
sę/szkołę w popisach uczniowskich,
Udział w pracach nad stopniową zmianą wyposażenia
konkursach itp.
szkoły celem przybliżenia panujących w niej warunków
-
Właściwie wykorzystuje szkolne wy-
28
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
do atmosfery życia rodzinnego (zieleń w pomieszczeniach, wykładziny, wersalki, miejsca odpoczynku...)
Dopasowanie ławek i krzeseł do wzrostu uczniów w kla-
posażenie
-
Podczas przerw nie stanowi zagrożenia dla innych uczniów
sa 0 -III.
Udział uczniów z wadami postawy w zajęciach gimnastyki korekcyjnej.
Organizowanie efektywnych dyżurów nauczycieli podczas przerw szkolnych.
Współpraca z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w
Ełku
Opieka pedagoga szkolnego
Współdziałanie z rodzicami uczniów:
-
wspólne zabawy i zajęcia
-
rozpoznanie sytuacji zdrowotnej dzieci
-
poradnictwo dla rodziców.
29
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadanie: Przeciwdziałanie zjawisku przemocy i agresji w szkole
Treści
1. Opracowanie i stosowanie systemu inter-
Sposób realizacji
-
wencji wobec sprawcy i ofiary przemocy
-
przeprowadzenie warsztatów dla nauczycieli,
-
rozróżnia zachowania agresywne
uczniów i rodziców ukierunkowanych na jedno-
-
rozumie, że w sytuacjach przemocy
znaczne definiowanie zjawiska przemocy i zachowań
odpowiedzialność ponoszą także bier-
agresywnych
ni świadkowie zajść
przybliżenie postaci (zachowanie, wygląd, sposoby
-
manifestowania cech właściwych dla sprawcy/ofiary
przemocy)
-
-
dochodzi do przemocy
-
zdiagnozowanie form i miejsc, w których na terenie
szkoły najczęściej dochodzi do sytuacji niepożąda-
informuje o sytuacjach, w których
prezentuje aktywne pożądane postawy
wobec sprawcy/ofiary
-
współpracuje z nauczycielem i klaso-
nych
wym zespołem przeciwdziałania
utworzenie klasowych zespołów przeciwdziałania
przemocy
przemocy
30
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Przedstawienie propozycji reagowania
-
przeprowadzenie zajęć z elementami komunikacji
doraźnego w sytuacjach przemocy
-
sformułowanie wypowiedzi będącej reakcją na zaobserwowane niepożądane zachowania:
-
wane zachowanie agresywne
-
a) rzeczowe nazwanie zaobserwowanego zachowania
b) wyrażenie sprzeciwu
umie określić rzeczowo zaobserwowyraża sprzeciw wobec zachowań
agresywnych
-
szuka pomocy w przypadku dostrze-
c) powołanie się na szkolne normy
żenia sytuacji, w których innemu
d) wskazanie konsekwencji zachowania dla poszkodo-
dziecku dzieje się krzywda
wanego
e) sformułowanie oczekiwania wobec sprawcy
-
rozumie, że na terenie szkoły obowiązują normy zachowań
f) określenie w płaszczyźnie emocjonalnej
g) ewentualne wsparcie dla poszkodowanego
31
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Wdrożenie systemu reagowania długofa-
-
lowego w powtarzających się sytuacjach stosowania przemocy
przeprowadzenie zajęć wprowadzających system
reagowania długofalowego
-
przyjęcie jednolitych ogólnych zasad postępowania
wobec wielokrotnego sprawcy agresji
-
stworzenie hierarchii prowadzonych oddziaływań
(rozmowa z wychowawcą, rozmowa z wychowawcą
w obecności innego nauczyciela, rozmowa z pedagogiem, rozmowa z wychowawcą i rodzicami, rozmowa z wychowawcą i dyrektorem)
-
zawieranie kontraktów w przypadku złamania ustnych zobowiązań
-
współpraca z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną
i innymi instytucjami wspomagającymi oddziaływania wychowawcze szkoły poprzez prowadzone zajęcia socjoterapeutyczne
32
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Opracowanie i wdrożenie Szkolnego Ko-
-
deksu Norm
-
diagnoza najczęściej występujących i dotkliwie od-
-
rozpoznaje zachowania agresywne
czuwanych przez uczniów w danej klasie zachowań
-
współpracuje z wychowawcą i kole-
agresywnych
gami z klasowego zespołu przeciw-
opracowanie klasowego kodeksu norm odpowiednie-
działania agresji
go do zdiagnozowanych zachowań
-
-
opracowanie Szkolnego Kodeksu Norm na podstawie
akceptuje i przestrzega wypracowane
normy
postulatów poszczególnych klas
5. Opracowanie i wdrożenie Szkolnej Puli
-
Konsekwencji
-
-
przeprowadzenie zajęć ukierunkowanych na stwo-
-
rozumie, że zachowania agresywne
rzenie hierarchii postępowań wobec sprawcy prze-
pociągają za sobą określone konse-
mocy
kwencje
wypracowanie propozycji klasowej puli konsekwen-
-
poddaje się konsekwencjom w przy-
cji
padku prezentowania zachowań agre-
uzyskanie akceptacji rodziców dla zaproponowanych
sywnych
konsekwencji za prezentowane zachowania agresywne
-
zgromadzenie informacji i opracowanie ogólnoobowiązującej Szkolnej Puli Konsekwencji
33
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Wprowadzenie tradycji corocznego orga-
-
utworzenie zespołu koordynującego kampanię
nizowania kampanii: Przemocy stop. Nie
-
wylansowanie hasła pod jakim w danym roku reali-
zamykaj oczu.
zowana jest kampania
-
aktywnie uczestniczy w organizacji i
przebiegu kampanii
-
przekazuje informacje o prowadzo-
-
opracowanie scenariuszy akcji
nych działaniach swoim kolegom i ro-
-
rozpropagowanie działań w lokalnym środowisku
dzicom
-
przeprowadzenie kampanii z udziałem wszystkich
uczniów i nauczycieli oraz zaproszonych osób
7. Sukcesywne monitorowanie i diagnozo-
-
powołanie zespołu diagnostycznego
wanie obszaru: Wychowanie – zjawisko
-
opracowanie narzędzi monitoringu
poprzez: przygotowanie i przeprowa-
agresji.
-
zgromadzenie i analiza danych
dzenie badań, zgromadzenie wyników
-
prezentacja wyników
dotyczących klasy
-
opracowanie propozycji działań profilaktycznych
-
-
uczestniczy w diagnozowaniu obszaru
aktywnie uczestniczy w dyskusji na
temat zaprezentowanych wyników
V.
PRZYGOTOWANIE
DO UCZESTNICTWA W KULTURZE
34
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadanie: Wdrażanie do uczestnictwa w życiu kulturalnym
Treści
Sposób realizacji
1. Czytelnictwo. Wydawnictwa informacyj- Kształtowanie w uczniach zainteresowań i potrzeb czy-
-
Chętnie czyta dla zdobycia wiadomo-
ne. Literatura popularnonaukowa. Czaso- telniczych:
ści i zaspokajania potrzeb poznaw-
pisma dziecięce i młodzieżowe
czych.
2. Sztuka jako źródło przekazów medialnych.
-
praca biblioteki i czytelni szkolnej
-
współpraca z innymi bibliotekami.
-
Organizowanie i udział w konkursach czytelniczych.
telewizji, radia, prasy, itp.
Prowadzenie i eksponowanie statystyk czytelniczych -
Umiejętnie dobiera potrzebne infor-
3. Twórczość dziecięca. Wydarzenia z życia osobistego i społecznego jako inspiracja
Rozbudzanie ciekawości poznawczych w zakresie litera-
do samodzielnych rejestracji i twórczości tury lub twórczości wybranych autorów:
-
udział w spotkaniach autorskich
4. Dziedzictwo narodowe.
-
konkursy czytelnicze
5. Kultury innych narodów.
-
wystawki jednego autora
medialnej
-
Uczenie umiejętności korzystania z różnych źródeł in-
macje.
-
-
Chętnie uczestniczy w działaniach
kulturalnych szkoły, klasy
-
Prezentuje się na forum szkoły, klasy,
miasta
-
Rozbudzanie w uczniach potrzeby kontaktu z kulturą i
sztuką:
Potrafi właściwie zachować się w teatrze, muzeum, na koncercie
formacyjnych : zbiory biblioteczne, czytelnicze, informatyczne.
Wykorzystuje informacje z mediów:
W wydarzeniach z życia codziennego
dostrzega tematy warte utrwalenia
-
Współdziała z grupą w przygotowy-
35
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
edukacja muzyczna – zajęcia cykliczne
wanych
-
praca chóru szkolnego
konkursach, spotkaniach
-
uczestnictwo dzieci w spektaklach teatralnych
-
współpraca z Teatrem Amatorskim im. Węgrzyna w
Ełku
-
spotkania z aktorami
-
współpraca z Ełckim Centrum Kultury
-
organizowanie zajęć służących wyrabianiu umiejętności spostrzegania, oceniania i przeżywania, rozu-
-
programach
kulturalnych,
Chętnie odwiedza szkolną bibliotekę i
czytelnię
-
Jest dumny z dziedzictwa narodowego
własnego państwa
-
Z szacunkiem odnosi się do dorobku
kulturalnego i tradycji innych krajów
-
Interesuje się wydarzeniami kultural-
mienia piękna w sztuce, literaturze i muzyce.
nymi w mieście – chętnie w nich
-
Wyjazdy do teatru, opery, muzeów
uczestniczy
-
Zajęcia dramowe, inscenizacje dla rodziców
-
„Spotkania ze sztuką” – cykl prezentacji dla rodziców
-
wyjścia do kina na premiery wybitnych twórców
filmu i adaptacje dziecięcej klasyki
Korzystanie z wybranych audycji radiowych i telewizyjnych lub kaset video.
Rozwijanie wrażliwości i aktywności twórczej dziecka:
-
przygotowanie inscenizacji utworów literackich
-
przygotowanie atrakcyjnego programu na uroczysto-
36
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
ści klasowe i szkolne.
-
organizowanie konkursów plastycznych, wystawek i
wernisaży prac.
-
organizowanie konkursów recytatorskich i pokazów
małych form teatralnych, teleturniejów i zgadujzgaduli.
Wdrażanie do praktycznego stosowania zasad estetyki w
życiu codziennym.
Działalność "Klubu Przyjaciół Biblioteki".
Organizowanie kiermaszu książek dla uczniów, nauczycieli i pracowników.
Rozwijanie w uczniach postaw ciekawości, otwartości,
poszanowania swojej i innych kultur:
-
całościowe poznawanie życia ludzi w innych krajach
i na innych kontynentach
-
organizacja „Dni .... (państwa)”
-
utworzenie Klubu Europejskiego
-
udział w konkursach
-
prezentacje
-
wspomnienia z wakacji – albumy, prace plastyczne,
literackie
37
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
VI.
TRADYCJE
spotkania z podróżnikami
SZKOLNE
Zadanie: Podnoszenie prestiżu szkoły w oczach uczniów i społeczności lokalnej
Treści
Sposób realizacji
1. Patron szkoły
Prezentacja postaci Patrona Szkoły – prof. Władysława
2. Symbole szkoły
Szafera:
-
ekspozycja stała
-
prace twórcze uczniów
-
elementy biografii
-
prezentacje multimedialne w tym na stronach internetowych szkoły
-
-
społeczności szkolnej
-
zachowuje postawę szacunku wobec
symboli szkolnych
-
jest dumny z przynależności do „szaferowskiej” szkoły
-
eksponowanie „złotych myśli” Patrona w budynku
szkoły
prezentuje poczucie przynależności do
w gronie rodzinnym i rówieśniczym
popularyzuje ideę ochrony środowiska
-
dba o dobre imię szkoły
Popularyzowanie idei ochrony środowiska, której Wła-
38
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
dysław Szafer był prekursorem (zawarte w: wychowanie
dla zrównoważonego rozwoju)
Nawiązanie współpracy z innymi szkołami szaferowskim
w Polsce
-
wyszukanie szkół, które noszą imię W.Szafera
-
nawiązanie kontaktów z kadrą pedagogiczną – wymiana doświadczeń
-
korespondencja między klasami, uczniami.
Kształtowanie postaw szacunku wobec symboli szkoły:
-
wprowadzanie sztandaru szkoły w chwilach szczególnie uroczystych
-
reprezentacyjna funkcja sztandaru podczas uroczystości o charakterze lokalnym i patriotycznym
-
hymn szkoły
-
logo szkoły
Dbanie o dobre imię szkoły i samopoczucie całej społeczności szkolnej.
39
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
Zadanie: Wdrażanie do uczestnictwa w życiu szkoły
Treści
Sposób realizacji
1. Obrzędowość szkolna
Organizacja uroczystości z okazji rocznicy nadania
2. Tradycje szkolne
imienia szkole:
-
uczestniczy w działaniach podczas
Dni Patrona
-
Dni otwarte szkoły
-
Dni Patrona
organizuje te działania
-
Zapoznawanie i przybliżanie uczniom oraz rodzicom -
dba o wygląd i estetykę klasy, szkoły,
sylwetki patrona – prof. Władysława Szafera
otoczenia
-
Angażowanie rodziców uczniów do udziału w ob-
-
-
wspólnie z całą społecznością szkolną
chętnie spędza czas z rodzicami
chodach Dni Patrona
uczestnicząc w tradycyjnych impre-
-
Ekspozycje plastyczne
zach szkolnych
-
Imprezy kulturalne
-
Działania na rzecz środowiska (prace wokół szkoły :
sprzątanie trawników, sadzenie kwiatów, krzewów i
drzew, akcje na terenie miasta i okolicy, rajdy rowerowe,
popularyzuje osiągnięcia szkoły w
środowisku
-
gromadzi materiały i prezentuje działania szkoły
happennigi itp.)
Dokumentowanie historii szkoły:
-
Ekspozycje na terenie szkoły
40
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
Prezentacje komputerowe
-
Sporządzanie dokumentacji fotograficznej i filmowej
-
Strona internetowa szkoły
-
Notatki prasowe
-
Prowadzenie „Księgi Gości”
-
Kroniki: klasowe, organizacji działających na terenie
szkoły
Przyjęcie nowych uczniów:
-
spotkania z rodzicami przyszłorocznych pierwszaków
-
Ślubowanie pierwszoklasisty
-
Przyjęcie w poczet czytelników biblioteki szkolnej
Pożegnanie szkoły przez absolwentów
Dzień Samorządności Szkolnej
Szkolne Walentynki, Mikołajki.
Tradycyjne spotkania ze środowiskiem rodzinnym dzieci:
-
wigilia szkolna
-
wieczór kolęd
-
Dzień Matki
-
Dzień Babci i Dziadka
41
_____________________________________________________________________________________________________________________________________
-
Spotkania ze Sztuką
Współpraca z rodzicami na rzecz budowania wizerunku
szkoły:
-
Zapoznanie rodziców z programem wychowawczym
i edukacyjnym szkoły
-
Zachęcanie rodziców do współtworzenia wizerunku
szkoły i współodpowiedzialności za jej funkcjonowanie
-
Włączanie rodziców w prowadzone działania
42
__________________________________________________________________________________________
OSOBOWOŚĆ WYCHOWAWCY
Kształcenie i wychowywanie są procesy zachodzące jednocześnie w toku podejmowanych
działań edukacyjnych, dlatego też funkcję wychowawczą realizuje każdy nauczyciel prowadzący dowolne zajęcia w danej klasie. W takiej sytuacji za faktyczne wychowywanie odpowiada wspólnie zespół uczących w tej klasie nauczycieli, zaś opiekun klasy – wychowawca koordynuje podejmowane programowo działania i utrzymując stały kontakt z rodzicami i dyrekcją szkoły, reprezentuje przed nimi swą klasę.
W toku ustaleń ze środowiskiem rodziców uczniów naszej szkoły uznano, że osobowość nauczyciela – wychowawcy powinny charakteryzować przede wszystkim: obiektywizm
,
wrażliwość na problemy powierzonych mu wychowanków, wyrozumiałość oraz dobra znajomość psychologii dziecka.
Obiektywny wychowawca sprawiedliwie i rzetelnie ocenia zachowanie i postępy dziecka
kierując się prawdą jako głównym kryterium oceny, bezstronnie rozstrzyga sytuacje konfliktowe, docenia starania swoich wychowanków, stosuje jednolite i jasne zasady wobec wszystkich uczniów, sprawiedliwie wymierza kary i nagradza.
Wrażliwość wychowawcy na problemy powierzonych jego opiece wychowanków przejawia się w zdolności do empatii, trosce, zaangażowaniu i zainteresowaniu sprawami dzieci i
ich środowiska, pracy nad rozwijaniem zalet i eliminowaniem słabości, indywidualnym podejściem do każdego dziecka i pełną akceptacją jego indywidualności, potrzeb i problemów.
Wyrozumiały wychowawca bezstronnie i z troską wysłucha i zaakceptuje niedyspozycyjność
dziecka patrząc na nie w kontekście sytuacji i środowiska, wykazuje zrozumienie dla niepowodzeń i porażek swoich uczniów, potrafi wybaczyć i zaproponować rozwiązania w sytuacjach trudnych i problemowych, zdolny jest do kompromisu, jeśli sytuacja tego wymaga.
W pełnieniu funkcji wychowawczej wspomaga nauczyciela dobra znajomość psychologii,
dlatego też pogłębia swoją wiedzę i umiejętności w tej dziedzinie chcąc lepiej znać i rozumieć
potrzeby i problemy swoich wychowanków, wspomagać ich rozwój, wspierać w pokonywaniu trudności i rozwiązywaniu problemów.
43
__________________________________________________________________________________________
SZKOLNY SYSTEM MONITOROWANIA I MODYFIKOWANIA
REALIZACJI
PROGRAMU WYCHOWAWCZEGO
Szkolny Program Wychowawczy podlega ewaluacji.
Terminy i rodzaje ewaluacji:
- bieżącą – okresowa w oparciu o w przeprowadzaną klasyfikację
- roczna – na podstawie sprawozdań i oceny sytuacji pedagogicznej
- sumująca – globalna, przeprowadzana przez powołany przez Dyrektora Szkoły zespół ds. ewaluacji.
Zespół składa się z: nauczycieli, przedstawicieli samorządu uczniowskiego i komitetu
rodzicielskiego. Jego zadaniem jest redagowania i opracowywania materiałów ewaluacyjnych (ankiet, rozmów sondażowych, dyskusji, wywiadów itp.) oraz informowania społeczności szkolnej o realizacji programu wychowawczego szkoły i proponowanie zmian w tym
programie.
Zzespół swe sprawozdanie z prac przedstawia:
-
nauczycielom - na posiedzeniu rady pedagogicznej,
-
uczniom - na apelu kończącym rok szkolny,
-
rodzicom uczniów - na wrześniowym zebraniu w nowym roku szkolnym,
-
organowi prowadzącemu
Sprawozdanie ma formę informacji i nie podlega formalnemu zatwierdzeniu,
natomiast musi zawierać propozycje działań i te wymagają przyjęcia przez Radę Pedagogiczną.
44
__________________________________________________________________________________________
"Realizacja programu wychowawczego może być przyrównana do pracy nie tyle rzeźbiarza
urabiającego bezkształtny, żywy marmur według własnych lub narzuconych koncepcji, ale do
ogrodnika pochylającego się z szacunkiem nad kwiatem, któremu pomaga w rozwoju."
Wanda Papis.
"Powinnością szkoły jest wprowadzenie dzieci i młodzieży w tradycję kultury narodowej i jej
dziedzictwo, wyposażenie w system wartości, umiejętności i wiedzy oraz nauczenie uczniów
takiego organizowania wolnego czasu, które służy wielostronnemu rozwojowi ich osobowości."
[**] PYTANIA NA JAKIE WINIEN ODPOWIADAĆ SZKOLNY PROGRAM
WYCHOWAWCZY
- opisy kształtowanych przez szkołę sylwetek absolwentów poszczególnych
etapów edukacyjnych.
2. Jakimi drogami staramy się osiągnąć te cele?
Zajęcia organizowane i prowadzone przez szkołę mają przede wszystkim
charakter dydaktyczny oraz opiekuńczy. To właśnie w trakcie normalnych
szkolnych lekcji, a także innych zajęć organizowanych w szkole i poza
nią, uczniowie poddawani są rozmaitym oddziaływaniom wychowawczym, które
wobec tego są po prostu nieodłącznym elementem wszelkich aktywności
podejmowanych przez szkołę. Wynika stąd wniosek, że podstawową pracę
wychowawczą wykonuje każdy nauczyciel, przy okazji wszystkich
prowadzonych przez siebie zajęć. Niezbędne jest w związku z tym
określenie:
- w jaki sposób każdy nauczyciel, w trakcie swych zajęć przedmiotowych,
będzie starał się realizować zadania wychowawcze określone dla całej
szkoły (winien w swój system pracy z uczniami wbudować takie formy pracy
i oddziaływania, by aktywnie kształtować te postawy uczniów, na jakie
"stawia" cała placówka),
- jakie formy pracy przyjmie każdy wychowawca (opiekun), by we
współdziałaniu z uczniami swej klasy oraz ich rodzicami osiągać
zamierzone cele (powinien zaplanować tematykę godzin wychowawczych oraz
różnych działań, jakie zamierza podjąć ze swymi uczniami w nadchodzącym
roku szkolnym),
- jakie rodzaje kół zainteresowań, imprez ogólnoszkolnych, uroczystości
itd. szkoła planuje zorganizować i przeprowadzić dla uzyskania możliwie
najpełniejszej realizacji postawionych sobie celów wychowawczych (wykaz
takich przedsięwzięć powinien zostać sporządzony zgodnie ze zgłoszeniami
poszczególnych nauczycieli oraz inicjatywę dyrekcji szkoły),
45
__________________________________________________________________________________________
- z jakich elementów będzie składał się ceremoniał szkolny, by
pozostawać w zgodzie z wybranymi celami wychowawczymi i by skutecznie
integrować społeczność szkolną,
- jak samorząd uczniowski widzi swój udział w realizacji wspólnie
określonych zadań i w planowaniu kolejnych działań na rzecz
podmiotowości uczniów w szkole (określenie form, np. radiowęzeł, gazetka
szkolna itp.) komunikowania się samorządu z uczniami, nauczycielami i
rodzicami i wpływania przezeń na życie szkoły - wykaz zadań
podejmowanych w szkole przez uczniów z inspiracji samorządu,
- jaki będzie wpływ komitetu rodzicielskiego na podejmowanie i
realizację zadań wychowawczych szkoły (np. zasady dotowania wycieczek i
innych zajęć pozalekcyjnych, zasady przyznawania nagród rzeczowych
uczniom o najlepiej ocenianych wynikach w nauczaniu).
3. Co uznajemy za mierniki sukcesu / niepowodzenia?
Wyniki osiągane przez szkołę w każdym aspekcie jej aktywności muszą być
poddawane okresowej ocenie, nie tylko zewnętrznej, ale przede wszystkim
- wewnętrznej. Aby ten cel móc osiągnąć, trzeba:
- umiejętnie (a więc czytelnie, przejrzyście i konkretnie) zapisać cele
i zadania szkoły oraz drogi ich realizacji (w zakresie wychowania
określa je właśnie program wychowawczy szkoły, którego załącznikami mogą
być plany poszczególnych wychowawców, dyrekcji, samorządu uczniowskiego
i komitetu rodzicielskiego),
- precyzyjnie określić terminy realizacji przedsięwzięć, osoby
odpowiedzialne oraz sposoby weryfikacji osiągnięć - kto, kiedy i na
jakiej podstawie określa, czy zadania postawione przed poszczególnymi
nauczycielami, wychowawcami i młodzieżą zostały osiągnięte? Nie chodzi
tu jednak o "odhaczenie" odpowiedniej pozycji w wykazie działań szkoły
jako zrealizowanej, lecz o określenie, czy stawiane przed nią cele
zostały osiągnięte, a temu winny służyć wypracowane w szkole metody
ewaluacji, przede wszystkim zwrócone do młodzieży i rodziców, np. w
formie okresowo prowadzonych ankiet),
4. W jaki sposób informujemy nauczycieli, uczniów, ich rodziców i organ
prowadzący o swych sukcesach i trudnościach?
Wytyczaniu bieżących działań zawsze winna towarzyszyć świadomość
konieczności rozliczenia się przed wszystkimi zainteresowanymi z ich
realizacji oraz potrzeby wykorzystywania osiągnięć i potknięć dla
lepszego planowania dalszej pracy. Taktyka przemilczania trudności i
niepowodzeń szkoły jest krótkowzroczna i może prowadzić z jednej strony
do "niekontrolowanego wybuchu" przy jakiejś okazji, a z drugiej pozostawia szkołę samą z jej kłopotami i nie ułatwia wciągania partnerów
szkoły w ich wspólne rozwiązywanie, nie muszą więc oni odczuwać jej
kłopotów jako własnych. Nie jest też obojętne, w jaki sposób dokonujemy
tego "rozliczenia" (a już samo w sobie ma ono duże znaczenie
wychowawcze!). Odpowiednia informacja powinna przyjmować postać zależną
od jej adresata. Dlatego potrzebne jest wypracowanie przez wszystkie
podmioty szkolne (nauczycieli, wychowawców, dyrekcję, samorząd
uczniowski i komitet rodzicielski) własnych form informowania
pozostałych zainteresowanych o osiągniętych sukcesach i przyczynach
46
__________________________________________________________________________________________
niepowodzeń. A więc warto, by w czerwcu:
- każdy nauczyciel przedstawiał (w innej formie - dyrekcji, a w innej uczniom) swą ocenę postępów uczniów na ich drodze ku dojrzałości (warto
takiej refleksji poświęcić swą ostatnią lekcję z uczniami, a dyrekcji na
piśmie krótko określić skalę sukcesów i zakres oraz przyczyny
niepowodzeń),
- każdy wychowawca (opiekun) na ostatniej godzinie wychowawczej omówił
zachowania i niepowodzenia swej klasy oraz uzasadnił przynajmniej
najwyższe i najniższe oceny zachowania, dziękując za starania i
nagradzając tych, którzy nie szczędzili swego wysiłku,
- zespół wychowawców (opiekunów) i samorząd uczniowski przedstawili
komitetowi rodzicielskiemu swą ocenę realizacji wychowawczych zadań
szkoły,
- dyrekcja i samorząd uczniowski przedstawili młodzieży, na apelu
kończącym rok szkolny, swą ocenę realizacji wychowawczych zadań szkoły,
uwzględniając refleksje własne oraz uwagi wychowawców i poszczególnych
nauczycieli.
5. Jak korygujemy swoje działania, by zbliżyć się do założonych celów?
Wszystkie końcoworoczne refleksje oraz zebrane materiały ewaluacyjne
nauczycieli, wychowawców (opiekunów), dyrekcji, samorządu szkolnego i
komitetu rodzicielskiego o realizacji zadań wychowawczych szkoły
koniecznie winny być uzupełnione propozycjami skorygowanych działań na
kolejny rok szkolny.
Wyłoniony na podsumowującej radzie pedagogicznej zespół powinien
sugestie te zebrać i przygotować na nowy rok szkolny zmodyfikowaną
wersję programu wychowawczego szkoły, uwzględniającą zebrane
doświadczenia i nowe okoliczności pracy szkoły.
Dyrekcja winna uwzględnić uzyskiwane przez poszczególnych nauczycieli
efekty pracy wychowawczej przy okazji okresowo dokonywanej ocenie ich
pracy i we współpracy z organem prowadzącym dać temu wyraz w postaci
odpowiednich nagród i dodatków do wynagrodzenia.
[**] PROPOZYCJA KOLEJNYCH KROKÓW W BUDOWANIU PROGRAMU
WYCHOWAWCZEGO
3. Uzgodnione podstawowe założenia i kierunki pracy szkoły należy
przyjąć za punkt wyjścia do opracowania:
- przez każdego nauczyciela - planu własnej pracy z uczniami,
uwzględniającego te założenia i kierunki przy prowadzeniu codziennych
zajęć lekcyjnych. Ważne, by z nauczycielskiej oferty różnych rodzajów
aktywności przedmiotowej każdy uczeń mógł wybrać coś dla siebie,
osiągając sukces na miarę swych własnych aspiracji,
- przez każdego wychowawcę (opiekuna) - tematyki godzin wychowawczych i
planu różnych zajęć pozalekcyjnych (w konsultacji z uczniami), z oferty
zajęć proponowanych przez wychowawcę każdy uczeń wybiera coś dla siebie
lub wskazuje inne obszary podejmowanych przez siebie aktywności, które
mogą świadczyć o jego właściwej postawie życiowej (zgodnej z elementami
szkolnej sylwetki absolwenta),
- przez powołany do tego zespół - programu rozmaitych przedsięwzięć
szkolnych, w tym imprez i uroczystości, sprzyjających kształtowaniu
47
__________________________________________________________________________________________
pożądanych postaw uczniów (wypracowane tezy nauczycieli, wychowawców,
dyrekcji, uczniów i rodziców) - potrzebne jest przygotowanie szkolnej
oferty zróżnicowanych - indywidualnych i zespołowych - działań uczniów w
ramach kół zainteresowań, kół aktywności twórczej, różnych ekspedycji
poznawczych poza szkołę, udzielania sobie pomocy wzajemnej, wspomagania
osób spoza szkoły itd.),
- przez powołany do tego zespół - opisów świadomie kształtowanych w
szkole sylwetek absolwentów poszczególnych etapów edukacyjnych, które
winny stać się punktem odniesienia dla prac wychowawców i dla
dokonywania semestralnej i rocznej oceny zachowania uczniów,
- przez samorząd uczniowski - planu zadań kształtujących postawy
uczniów, a podejmowanych w szkole z inspiracji samorządu,
- przez komitet rodzicielski - zasad wspomagania osiągnięć uczniów w
zakresie ich postaw i zachowania.
4. Okresowa weryfikacja osiągnięć wychowawczych szkoły
Należy określić jak często (co semestr czy co rok), w jakiej formie i z
wykorzystaniem jakich danych dokonywana będzie ocena sukcesów i
trudności szkoły w realizacji przyjętych zadań wychowawczych. Potrzebny
będzie zespół do zbierania odpowiednich materiałów, oraz do proponowania
zmodyfikowanych rozwiązań na następny okres. Decyzje, po dyskusji,
powinna podejmować cała rada pedagogiczna.
5. Informowanie zainteresowanych o efektach pracy wychowawczej szkoły i
korygowanie planów na przyszłość
Konieczne jest dobranie zakresu i form przekazywania informacji o
efektach wychowawczej pracy szkoły do potrzeb i sposobu rozumowania
odbiorcy - nie może to być taka sama informacja kierowana do różnych
podmiotów życia szkolnego i do organu prowadzącego.
Z analizy uzyskanych osiągnięć i poniesionych niepowodzeń muszą być na
bieżąco, a przede wszystkim - okresowo, wyciągane wnioski co do
przyszłych działań wychowawczych, poddawane dyskusji na forum
społeczności szkolnej i kierowane do realizacji.
[**] ZAŁOŻENIA WSTĘPNE DLA BUDOWANIA SZKOLNEGO PROGRAMU
WYCHOWAWCZEGO
1. Nauczyciel - wychowawca
Jeśli zgodzimy się, że kształcenie i wychowywanie są nierozłączne, to
za wychowawcę (w znaczeniu osoby aktywnie kształtującej postawy uczniów)
powinniśmy uznać każdego nauczyciela prowadzącego dowolne zajęcia w
danej klasie. Taka relacja między kształceniem a wychowywaniem jest
całkowicie oczywista w odniesieniu do pierwszego etapu kształcenia,
gdzie z uczniami pracuje w zasadzie jeden nauczyciel-wychowawca.
Natomiast na kolejnych etapach edukacji powierzamy szczególną opiekę nad
klasą jednemu z nauczycieli prowadzących w niej zajęcia i - niestety nazywamy go wychowawcą, a nie opiekunem klasy, co natychmiast prowadzi
do powszechnego przeświadczenia, że pozostali nauczyciele mają po prostu
kształcić uczniów tej klasy, a sprawami wychowawczymi winien zajmować
się przede wszystkim wyznaczony wychowawca.
Tymczasem znane są w polskim systemie kształcenia (w niektórych
szkołach społecznych) rozwiązania nietypowe w tym zakresie, gdy formalne
48
__________________________________________________________________________________________
obowiązki opiekuna-wychowawcy powierzane są nauczycielowi nie
prowadzącemu zajęć z żadnego przedmiotu w danej klasie (choć uczącego w
innych klasach), a dla wszystkich oczywiste jest, że na wyższych
studiach każdy rocznik dostaje opiekuna roku, którego nikt nie nazywa
wychowawcą (co wcale nie znaczy, że młodzież dwudziestoletnia nie
podlega na studiach procesowi wychowywania, tyle, że prowadzonemu
niejako "nieformalnie" przez wszystkich pracowników dydaktycznych
uczelni).
Szkoda, że formalne rozwiązania obecnej reformy utrzymują stare i
nieadekwatne do potrzeb szkoły nazewnictwo, operując osobnymi
określeniami "nauczyciel" i "wychowawca". Nowoczesne podejście w tym
zakresie powinno zdecydowanie łączyć te dwa elementy w nierozerwalną
całość (każdy nauczyciel wychowawcą), zaś szczególną opiekę nad klasą
powinno się powierzać jej "opiekunowi", który oczywiście także pełniłby
bardzo ważną rolę wychowawczą.
W obecnej sytuacji wielu nauczycieli niezbyt poczuwa się do wchodzenia
w rolę wychowawcy wobec "nie swojej klasy", nie chcąc "wtrącać się" w
pracę jej formalnego "wychowawcy". Jeśli to podejście nie ulegnie w
szkołach zasadniczej zmianie, to trudno będzie na szerszą skalę
uruchomić potencjalne możliwości wychowawczych oddziaływań wszystkich
nauczycieli na każdą klasę. Można jednak - w ramach szkolnego programu
wychowawczego - rozważyć wprowadzenie na terenie danej szkoły funkcji
opiekuna klasy (w świetle przepisów byłby to jej "wychowawca"), a
wszystkich nauczycieli prowadzących w tej klasie zajęcia upoważnić do
szerokiego podejmowania spraw wychowawczych, oczywiście w porozumieniu z
opiekunem klasy, ale na równych prawach. W takiej sytuacji za faktyczne
wychowywanie odpowiadałby wspólnie zespół uczących w tej klasie
nauczycieli (jej zespół klasyfikacyjny), zaś opiekun klasy koordynowałby
różne działania i w większym niż inni stopniu utrzymywałby kontakty z
rodzicami i dyrekcją szkoły, reprezentując przed nimi swą klasę.
2. Strategiczny cel wychowawczy - współpraca ogniw społeczności
szkolnej
Jeśli zgodzimy się, że za wszechstronny rozwój młodego człowieka
odpowiedzialni są i jego rodzice i szkoła i on sam, to jako oczywistość
musimy przyjąć, że wzajemne porozumienie i współdziałanie tych trzech
podmiotów jest niezbędne. Zaś za kluczowe zadanie wychowawcze dla owych
podmiotów można uznać stopniowe przejmowanie przez młodego człowieka
odpowiedzialności za siebie.
Gdy rodzi się dziecko, to za jego rozwój odpowiedzialni są Jego
rodzice. Ale już paroletnie dziecko w pewnym zakresie samo odpowiada za
różne drobne obowiązki, począwszy od dbałości o swą higienę i ubranie, a
więc zaczyna przejmować od rodziców część obowiązków na siebie i rośnie
jego samodzielność. Gdy młody człowiek wkracza w dorosłe życie ( granicę
można tu przyjąć "egzamin dojrzałości", czyli maturę, a więc zakończenie
obowiązkowej nauki), sam przejmuje odpowiedzialność za swe dalsze losy.
Do szkoły młodzież uczęszcza pomiędzy wskazanymi tu etapami rozwojowymi,
co w naturalny sposób stawia przed szkołą zadanie wspomagania rodziców i
dziecka w kształtowaniu jego samodzielności i ułatwianiu mu stopniowego
podejmowania rosnącego zakresu odpowiedzialności za swe działania i
zachowanie.
49
__________________________________________________________________________________________
Jednak w żadnym momencie szkoła nie powinna się czuć bardziej
odpowiedzialna za prawidłowy rozwój młodego człowieka niż jego rodzice,
a z biegiem czasu - także niż on sam. Szkoła to rodzaj instytucji
społecznej powołanej dla wspomagania rozwoju młodego pokolenia, ale nie
dla wyręczania rodziców i samej młodzieży w tym zakresie. I nie należy
mylić funkcji szkoły z typową działalnością usługową - nie sprowadzać
jej roli do świadczenia usług w zakresie kształcenia i wychowania, a
roli uczniów i ich rodziców do roli klientów, konsumentów,
usługobiorców, którzy płacą (państwu podatki, a szkole składki) i
wymagają.
Absolutnie konieczne jest powszechne zrozumienie tej specyfiki
działania szkoły. A ponieważ na końcowe efekty kształcenia i
wychowywania w wieku szkolnym pracują i rodzice i szkoła i sami
uczniowie, więc niezbędne staje się uznanie różnych zasług każdej ze
stron i określenie zasad współdziałania i wpływu każdego z podmiotów
społeczności szkolnej na pracę szkoły. Nie jest to możliwe bez
wypracowania odpowiednich sposobów porozumiewania się i wzajemnego
przekazywania sobie opinii, bowiem bez tego trudno uzyskać poczucie
współuczestnictwa i współodpowiedzialności.
Rada pedagogiczna, z racji merytorycznego przygotowania nauczycieli w
zakresie kształcenia i wychowywania, winna w znacznej mierze wziąć na
siebie inicjatywę i zaproponować uczniom i ich rodzicom reguły
współpracy i współdziałania, ale jeśli przyjmie rolę "jedynego
oświeconego" i narzuci je siłą (choćby nawet przy zachowaniu pozorów
demokratycznych rozstrzygnięć), to na pewno nie ułatwi pozostałym
partnerom twórczego podjęcia ich ról i doprowadzi ich do poczucia
mniejszej lub większej alienacji. Od tego zaś już tylko krok do
wzajemnego odmawiania innym praw do poczucia sukcesu, gdy w jakimś
zakresie uda się takowy osiągnąć, do wzajemnego przerzucania się
odpowiedzialnością za niepowodzenia, do wzajemnych podejrzeń i oskarżeń,
a to nie służy kształtowaniu właściwej atmosfery wychowawczej w szkole.
O wiele lepiej jest, gdy i sukces i porażka "mają wielu ojców", zaś
wszyscy czują się ich współautorami.
3. Znaczenie i cel właściwego określenia sylwetki absolwenta szkoły
Wspólne określenie przez szkołę, jej uczniów i ich rodziców świadomie
kształtowanej sylwetki absolwenta tej szkoły oznacza w gruncie rzeczy
zgodę wszystkich stron co do oczekiwanych efektów ich działań
wychowawczych. Bowiem sylwetka absolwenta to właśnie opis tych jego
cech, które w okresie uczęszczania ucznia do szkoły powinny zostać u
niego ukształtowane lub rozwinięte.
Bardzo istotna jest procedura określania sylwetki absolwenta szkoły.
Zacząć trzeba od wyboru tych cech, które winny zostać u ucznia
ukształtowane lub rozwinięte. A ponieważ wybór ów jest zawsze pochodną
systemu wartości osób dokonujących wyboru, więc z góry można powiedzieć,
że do żadnej szkoły nie da się "przywieźć w teczce" gotowego zestawienia
- mogłoby się ono okazać niewystarczająco spójne z poglądami i systemem
wartości lokalnego środowiska, a wówczas trudno byłoby mówić o wspólnym
zaangażowaniu nauczycieli, uczniów i ich rodziców w kształtowanie tych
cech. Procedura określania sylwetki absolwenta mogłaby wyglądać
następująco:
50
__________________________________________________________________________________________
- rolą odpowiedniego zespołu rady pedagogicznej danej szkoły powinno
stać się zaproponowanie nauczycielom, rodzicom i uczniom szerokiego
zestawu pożądanych cech młodego człowieka i zwrócenie się z prośbą o
wskazanie kilku z nich, uznawanych przez daną osobę za najistotniejsze,
- w zgodzie o dokonany przez nauczycieli, rodziców i uczniów wybór
zespół ten powinien opracować ostateczne zestawienie cech absolwenta,
uporządkowane hierarchicznie, a więc zgodnie z nadaną im przez
wypowiadające się osoby rangą (na czele cechy wskazane najpowszechniej),
- wskazany zespół nauczycieli powinien zapisać, co na danym etapie
kształcenia oznacza posiadanie przez ucznia określonej cechy, na
przykład "absolwent klasy trzeciej szkoły podstawowej winien być
rozważny, co oznacza, że zna i szanuje podstawowe zasady bezpieczeństwa
i higieny i potrafi je stosować w swoich typowych czynnościach
codziennych. Ta sama cecha u absolwenta klasy szóstej winna wyrażać się
w rozszerzonym zakresie, np. "absolwent klasy szóstej szkoły podstawowej
winien być rozważny, co oznacza, że zna zagrożenia związane z życiem w
swoim środowisku i modyfikuje swoje zachowanie w ich przewidywaniu, w
typowych sytuacjach (np. na ulicy) potrafi zapewnić bezpieczeństwo sobie
i innym, postępuje zgodnie z zasadami higieny i wykazuje odpowiednią
aktywność fizyczną".
- zapisy objaśniające cechy absolwenta danego etapu nauczania lub
absolwenta szkoły powinny być konstruowane nie tak, by w formie laurki
nadawały się do powieszenia na ścianie korytarza szkolnego, ale tak, by
na koniec semestru czy roku szkolnego można było dokonać oceny
zachowania ucznia w relacji do opisu oczekiwanej sylwetki absolwenta
szkoły. Winny więc zostać określone w taki sposób, by opis ten stał się
narzędziem oceny zachowania. W przeciwnym przypadku sylwetka absolwenta
szkoły stanie się pustą deklaracją jej celów wychowawczych, a opis ten
nie będzie bliżej znany nikomu ze społeczności szkolnej.
4. Rozwój poprzez aktywność, samodzielność i odpowiedzialność
Tworzenie w szkole szerokiego pola dla aktywności uczniów i dla
dokonywania przez nich różnych wyborów można uznać za podstawowy czynnik
ich rozwoju. Aktywność daje poczucie samodzielnego osiągania założonych
celów i kształtuje odpowiedzialność za podejmowane działania ("nie
ponosi odpowiedzialności kto nie decyduje"). Tak więc jednym z
podstawowych zadań wychowawczych dla całej społeczności szkolnej staje
się wypracowanie kierunków rozwijania tej aktywności i stopniowego
poszerzania zakresu celów i działań podlegających samodzielnym decyzjom
uczniów, biorących też odpowiedzialność za ich realizację.
Typowe drogi osiągania tych celów, uzgodnione z uczniami i ich
rodzicami, winny obejmować:
- rozpoznawanie samoistnych i kształtowanie pożądanych obszarów
emocjonalnego zaangażowania uczniów dla umiejętnego i konstruktywnego
wykorzystywania go ("nakładaj na haczyk to, co lubi ryba, a nie ty
sam!") - tu przydatne byłyby odpowiednie narzędzia rozpoznanie ich
oczekiwań wobec szkoły, jak też ich gotowości do podejmowania rozmaitych
form aktywności,
- stwarzanie uczniom realnych możliwości podejmowania rozmaitych
aktywności na terenie szkoły, przy czym propozycje szkoły w tym zakresie
powinny dotyczyć zarówno prowadzenia możliwie wielu zajęć szkolnych
51
__________________________________________________________________________________________
metodami aktywnymi, jak też organizowania wielu zajęć pozalekcyjnych,
najczęściej dobrowolnych dla uczniów, o charakterze kół zainteresowań
czy rozmaitych wyjść lub wyjazdów poza szkołę (takie zajęcia, nie
usztywnione obowiązkowym programem nauczania, dają niepowtarzalne okazje
tworzenia osobistych więzi między nauczycielami i uczniami oraz w
grupach uczniów, bez czego trudno mówić o autorytecie, własnym
przykładzie, zafascynowaniu i innych podstawach oddziaływania
wychowawczego),
- podział oczekiwań i wymagań na obowiązkowe i zależne od własnej
decyzji ucznia (w starszych klasach jak najwięcej wolności i
odpowiedzialności) - jeśli wszystkie zajęcia szkolne, a w ich trakcie wszystkie działania uczniów, będą przez nauczycieli traktowane jako
obowiązkowe dla wszystkich, to w takim podejściu zagubi się indywidualne
traktowanie uczniów, stracą oni chęć i zapał do działania, a zajęcia
staną się dla nich nudne, bowiem podstawą zaangażowania jest poczucie
decydowania przynajmniej w jakimś zakresie o rodzaju i poziomie swej
aktywności i dokonywanie odpowiednich wyborów (każdy nauczyciel i każdy
wychowawca-opiekun winni w swym systemie pracy z uczniami z góry
zaplanować rozszerzający się z czasem zakres swobody uczniów co do
podejmowania określonych prac, działań i zadań, choćby w zakresie prac
domowych, umożliwiając im dokonywanie wyboru),
- takie określanie progów wymagań dla ocen zachowania i wyników w
nauce, by każdy, wybierając to, co jemu bliskie, też mógł osiągnąć
sukces. Tradycyjne podejście do oceny bardzo dobrej sprowadza się do
zasady - uzyskuje ją uczeń, który zrealizował wszystkie cele określone
realizowanym programem nauczania. Podobnie traktuje się wymagania co do
oceny wzorowej z zachowania. Paradoksalnie - w tym systemie tylko uczeń
osiągający niższe oceny może w znacznej mierze decydować o kierunkach i
poziomie swego zaangażowania i przyjmowanych postawach, a uczeń wzorowy
stawiany jest w roli wykonawcy pełnych założeń programu nauczania,
którego nie wybierał i zadań wychowawczych szkoły, których najczęściej w
żadnym stopniu nie współokreślał. W szkolnym systemie oceniania wyników
w nauce i zachowaniu warto więc tak określić wymagania, by uczniowie
różnymi indywidualnymi drogami mogli dojść do - wyrażonych wysokimi
ocenami - sukcesów w różnych dziedzinach.
5. Warunki pomyślnej realizacji programu wychowawczego szkoły
By przyjęty przez społeczność szkolną program wychowawczy miał
rzeczywiste szanse właściwej i pełnej realizacji, powinny zostać
spełnione określone warunki:
- jego kształt musi naprawdę wynikać ze wspólnie przez społeczność
szkolną podjętych i skonsultowanych z organem prowadzącym szkołę decyzji
i rozwiązań. Tak więc, przystępując do budowania programu wychowawczego,
zacząć należy od wypracowania narzędzi zbierania opinii nauczycieli,
uczniów i ich rodziców o kierunkach pracy wychowawczej szkoły i dopiero
w wyniku ich uważnej analizy zaproponować spójne z uzyskanymi
odpowiedziami rozwiązania,
- każdy nauczyciel i każdy wychowawca (opiekun) powinien opracować
sposoby oceny swych osiągnięć w zakresie kształtowania postaw uczniów
podczas prowadzonych lekcji i zajęć pozalekcyjnych - ocena ta nie może
sprowadzać się do stwierdzenia "zajęcia odbyły się",
52
__________________________________________________________________________________________
- konieczne jest systematyczne, okresowe zwracanie się do nauczycieli,
uczniów i ich rodziców z pytaniami nastawionymi na ocenę realizowanych w
szkole działań wychowawczych oraz uwzględnianie uzyskanych odpowiedzi w
korygowaniu planów działań na następny okres,
- ocenianie zachowania uczniów oraz ich postępów w nauce winno wspierać
szkolny program wychowawczy. Niezbędne jest zbudowanie kryteriów
semestralnych i rocznych ocen zachowania uczniów opartych o zasadę: "Nie
wystarczy, że nikt nie ma do ciebie pretensji (ocena "poprawny").
Powinien jeszcze mieć cię za co szanować (ocena "dobry"), a może i
podziwiać (ocena "wzorowy")". Ważne jest też przyjęcie zasady, że uczeń
dokonuje samooceny swego zachowania w odniesieniu do przyjętego w szkole
opisu sylwetki absolwenta odpowiedniego etapu kształcenia i w zakresie
wywiązywania się przezeń z podstawowych obowiązków szkolnych, nie
proponuje jednak konkretnej oceny swego zachowania, bo to należy do
wychowawcy,
- nowoczesny system okresowej oceny pracy nauczyciela winien wspomagać
osiąganie założonych przez społeczność szkolną celów. Jeśli ocena taka
zostanie sprowadzona przede wszystkim do stwierdzenia, które formalne
wymagania systemu awansu zawodowego nauczyciel zostały spełnione, to
zapewne zainteresowanie nauczycieli realizacją wspólnych celów
wychowawczych szkoły nie będzie wielkie. W szkole, w formie dyskusji w
obrębie rady pedagogicznej, powinny zostać wypracowane takie elementy
owej oceny, które jednoznacznie połączą opinię o wypełnianiu
nauczycielskich obowiązków z realizacją programu działania szkoły,
- wyniki uzyskiwane już wkrótce przez uczniów podczas sprawdzianów /
egzaminów zewnętrznych muszą być uwzględniane przy dokonywaniu
okresowych korekt funkcjonowania szkoły, ale warunkiem jest tu
dopracowanie się umiejętności porównywania ocen wewnątrzszkolnych i ocen
zewnętrznych oraz interpretacji ewentualnych różnic między nimi przez
całą społeczność szkolną i przez organ prowadzący szkołę.
[**] W JAKIM KIERUNKU WINNY ZMIERZAĆ DZIAŁANIA SZKOŁY?
1. Obszar kontaktów nauczyciele (wychowawcy) - rodzice
Konieczne wydaje się poszerzenie kontaktów nauczycieli i wychowawców z
rodzicami uczniów, gdyż to domowa sytuacja uczniów jest w bardzo wielu
przypadkach praźródłem ich kłopotów w szkole. Jeśli rodzice nie będą
znajdować czasu na zajmowanie się w domu swymi dziećmi, to telewizor lub
podwórko staną się światem dziecka, a wysiłki wychowawcze szkoły trafią
w próżnię.
By dotrzeć z tą myślą do jak największej liczby rodziców, warto:
- zorganizować niezbyt formalne kontakty rodziców ze szkołą, np. ich
wspólne z młodzieżą i nauczycielami gry, zabawy, zawody, imprezy itp.,
- zorganizować dla rodziców zajęcia warsztatowe (nie tylko prelekcje z
zakresu pedagogizacji rodziców), ułatwiające im dostrzeganie,
rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów rozwojowych i wychowawczych ich
dzieci,
- ułatwić rodzicom korzystanie z zasobów biblioteki szkolnej w zakresie
53
__________________________________________________________________________________________
zagadnień wychowania i psychologii oraz kontakt z pedagogiem
(psychologiem) szkolnym.
2. Obszar kontaktów nauczyciele - uczniowie
Kontakty nauczycieli ("przedmiotowców") z uczniami mają w ostatnich
latach coraz bardziej formalny charakter, uwypuklający dydaktyczną i
ograniczający wychowawczą rolę nauczycieli. Zakres tych kontaktów winien
ulec poszerzeniu, a ich charakter - zmianom jakościowym:
- każdy nauczyciel powinien w naturalny sposób podejmować na
prowadzonych przez siebie zajęciach różne istotne dla klasy problemy
wychowawcze, nie pozostawiając ich do rozwiązania wyłącznie wychowawcy,
- młodzież potrzebuje osobowości i warto, by nauczyciel taką
osobowością dla swych uczniów był. Jego gotowość podejmowania różnych
spraw podnosi autorytet i poszerza płaszczyzny kontaktów z uczniami,
budując zróżnicowane więzi,
- organizowanie rozmaitych zajęć pozalekcyjnych, wspólnych wyjść poza
szkołę, wycieczek i imprez poszerza płaszczyzny wzajemnych kontaktów i
buduje relacje interpersonalne, ułatwiające później pożądane
funkcjonowanie wszystkich stron w codziennym życiu szkolnym,
- potrzebne są efektywne sposoby ujawniania przez wychowawców "liderów
negatywnych" w swoich klasach i wypracowanie metod ukierunkowywania ich
aktywności na cele i działania społecznie w szkole akceptowane.
3. Atmosfera szkoły i organizacja jej pracy
Atmosfera porządku, ładu oraz dyscypliny organizacji zajęć szkolnych i
ich prowadzenia jest ważnym czynnikiem wychowawczym. Spójność
oddziaływań wychowawczych różnych nauczycieli i konsekwencja w
przestrzeganiu ustalonych przez szkołę wymagań oraz w egzekwowaniu
odpowiedzialności uczniów za ich zachowania to niezbędny warunek
uzyskiwania sukcesów wychowawczych. Jednak nie jest jasne, jakie są
akceptowane przez społeczność szkolną granice w tym ostatnim zakresie.
Potrzebne są częste i mało sformalizowane wzajemne kontakty wychowawców
różnych klas, służące wymianie opinii i doświadczeń, a także
wypracowywaniu wspólnych podejść i rozwiązań w różnych sprawach
(dotychczasowe formy nie całkiem wystarczają i każda szkoła powinna
poszukać nowych własnych rozwiązań).
Potrzebna jest sprawna organizacja codziennych czynności (np. wydawania
obiadów) i powszechne przestrzeganie obowiązujących zasad (np.
codziennej obowiązkowej zmiany obuwia w szkole) oraz porządku dnia
(punktualność zaczynania i kończenia lekcji).
Warte rozważenia jest jasne określenie w regulaminie zachowania, że
uczniowie winni sami naprawiać te ze szkód, wyrządzonych przez siebie na
terenie szkoły, których skutki mogą własną pracą usunąć (sprzątanie,
czyszczenie, drobne naprawy).
[**] PLANY PRACY WYCHOWAWCÓW KLAS
Wychowawcy (opiekunowie) klas zobowiązani są do opracowania
szczegółowych planów organizowanych przez siebie dla swych klas
wychowawczych rozmaitych zajęć rozwijających i kształcących uczniów.
Plany te powinny stać się załącznikami do szkolnego programu
54
__________________________________________________________________________________________
wychowawczego.
55

PROGRAM WYCHOWAWCZY

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ankieta

jubilleusz z edukacją w tle - Szkoła Podstawowa nr 4 w Ełku

więcej - Gimnazjum nr 1 w Ełku

Dnia 7 stycznia wieczorem, Pan Bóg powołał do wieczności

ZARZĄDZENIE NR 101/2007 PREZYDENTA MIASTA EŁKU z dnia

Przedłużenie powierzenia stanowiska dyrektora Szkoły Policealnej

regulamin konkursu i.misztal

REGULAMIN konkursu plastycznego na projekt kartki świątecznej z

program wychowawczy - Szkoła Podstawowa nr 4 w Ełku