Plik źródłowy - Urząd Gminy Szastarka

Wójt Gminy Szastarka
Prognoza oddziaływania na środowisko
dotycząca
projektu
zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego
gminy Szastarka
Opracowanie:
mgr inż. Hanna Czajkowska
mgr inż. Monika Szymańska
Warszawa 2013
SPIS TREŚCI:
1.
PODSTAWA PRAWNA............................................................................................................ 4
2.
PRZEDMIOT, CEL, ZAKRES OPRACOWANIA ............................................................................. 4
3.
METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY .................................................. 7
4.
INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU ZMIANY STUDIUM, JEGO
POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI .................................................................................. 9
5.
4.1.
Zawartość dokumentu............................................................................................................. 9
4.2.
Główne cele projektu zmiany studium oraz cele polityki przestrzennej ............................... 10
4.3.
Powiązania projektu zmiany studium z innymi dokumentami ............................................. 11
CHARAKTERYSTYKI, ANALIZY I OCENY ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA .......................... 12
5.1.
Charakterystyka środowiska przyrodniczego ........................................................................ 12
5.2.
Charakterystyka powiązań przyrodniczych, system przyrodniczy gminy .............................. 40
5.3.
Charakterystyka stanu ochrony - zasoby przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe oraz ich
ochrona prawna ................................................................................................................................ 43
5.4.
Sozologia - najważniejsze zagrożenia środowiska oraz potencjalne źródła uciążliwości ...... 54
5.5.
Potencjalne zmiany istniejącego stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektu
zmiany studium…………………………………………………………………………………………………………………………….71
6.
CHARAKTERYSTYKA, ANALIZA I OCENA USTALEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM .................... 72
6.1.
Ustalenia ogólne studium i ich przewidywany wpływ na środowisko .................................. 72
6.2.
Przewidywany wpływ oraz znaczące oddziaływanie na środowisko ustaleń studium.......... 88
6.3.
Wpływ ustaleń projektu zmiany studium na ustawowe formy ochrony przyrody ............... 96
6.4.
Kompleksowa ocena wpływu na środowisko projektu zmiany studium w ujęciu
scenariuszowym ................................................................................................................................ 97
7.
ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ
PRZYRODNICZĄ NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ........................................101
8.
ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ZAWARTYCH W DOKUMENCIE MAJĄCE NA UWADZE CEL I
PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ........................................................................104
9.
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI
POSTANOWIEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEGO PRZEPROWADZANIA
………………………………………………………………………………………………………………………………………….105
10. ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ..................................................................................105
11. STRESZCZENIE PROGNOZY W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ..............................................105
2
SPIS RYSUNKÓW:
Rysunek 1. Budowa geologiczna gminy Szastarka ................................................................................ 14
Rysunek 2. Schemat przedstawiający lokalizację złóż na terenie gminy Szastarka............................... 15
Rysunek 3. Obszary predysponowane do występowania ruchów masowych na terenie gminy .......... 17
Rysunek 4. Zasięg obszaru szczególnej ochrony oraz obszaru bardzo podatnego i podatnego na
zagrożenie na terenie gminy Szastarka ................................................................................................. 20
Rysunek 5. Schemat przedstawiający lokalizację terenów leśnych na terenie gminy .......................... 23
Rysunek 6. Rozmieszczenie punktów obserwacyjnych-czerwony X, transektów - zielona linia, buforu
(500m od turbin)- niebieski okrąg oraz powierzchni MPPL- czerwona linia, na badanym terenie....... 28
Rysunek 7. Rozmieszczenie stanowisk lęgowych wybranych gatunków ptaków na badanym terenie. 31
Rysunek 8. Transekty kontrolne i punkty nasłuchowe na powierzchni badawczej .............................. 37
Rysunek 9. Rozmieszczenie poszczególnych stwierdzeń nietoperzy na powierzchni badawczej ......... 39
Rysunek 10. Gmina Szastarka na tle Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET-PL ...................................... 41
Rysunek 11. Schemat przedstawiający korytarze ekologiczne na terenie gminy ................................. 42
Rysunek 12. Formy Ochrony Przyrody bezpośrednio graniczące z gminą Szastarka ............................ 45
Rysunek 13. Stan gleb na terenie powiatu kraśnickiego ....................................................................... 58
Rysunek 14. Lokalizacja planowanych elektrowni wiatrowych wraz ze strefą ponadnormatywnego
oddziaływania 45 dB.............................................................................................................................. 66
Rysunek 15. Lokalizacja obszarów przeznaczonych w projekcie studium pod tereny rolne z
dopuszczeniem lokalizacji urządzeń fotowoltaicznych na terenie miejscowości Brzozówka, Brzozówka
Kolonia, Polichna I, II oraz IV. ................................................................................................................ 85
Rysunek 16. Fragment syntezy uwarunkowań z gminą Szastarka ........................................................ 99
SPIS TABEL:
Tabela 1. Rejestr złóż na terenie gminy Szastarka ................................................................................ 15
Tabela 2. Powierzchnia gruntów leśnych na terenie gminy Szastarka.................................................. 22
Tabela 3. Zestawienie składu gatunkowego, liczebności całkowitej i gatunków kluczowych na
podstawie wyników uzyskanych z kontroli przeprowadzonych w cyklu rocznym w obszarze
projektowanej farmy wiatrowej (liczenia MPPL, liczenia punktowe i transektowe). ........................... 33
Tabela 4. Rejestr pomników przyrody na terenie gminy ...................................................................... 44
Tabela 5. Wykaz obiektów nieruchomych i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz do
wojewódzkiej ewidencji zabytków ........................................................................................................ 53
Tabela 6. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej
dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi ...................... 56
Tabela 7. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej
dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin .................................. 56
Tabela 8. Wybrane właściwości chemiczne gleb ................................................................................... 57
Tabela 9. Wykaz stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie gminy Szastarka .......................... 67
Tabela 10. Matryca oddziaływań........................................................................................................... 91
Tabela 11. Syntetyczna charakterystyka ustaleń studium mających największy wpływ na
oddziaływanie projektu zmiany studium na środowisko ...................................................................... 92
Tabela 12. Waloryzacja oddziaływania na środowisko przyrodnicze terenów o różnym przeznaczeniu
............................................................................................................................................................... 96
Tabela 13. Zbiorcza tabela potencjalnych wpływów projektu zmiany studium na środowisko ......... 100
Tabela 14. Zestawienie zabiegów łagodzących ustalenia projektu zmiany studium .......................... 101
3
1. PODSTAWA PRAWNA
Obowiązek przeprowadzenia postępowania strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko dla dokumentów planistycznych, w tym przestrzennego studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego nakłada art. 46 pkt 1 ustawy z dnia 3
października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z
2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). W zakres postępowania strategicznego wchodzi
opracowanie Prognozy oddziaływania na środowisko skutków realizacji dokumentu
planistycznego. Szczegółowy zakres prognozy określa art. 51 ww. ustawy o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
ocenach oddziaływania na środowisko.
Zakres terytorialny określają uchwały:
 Uchwała Nr XXI/101/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 2 marca 2012 r.
 Uchwała Nr XXIII/114/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 11 maja 2012 r.
 Uchwała Nr XXV/140/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 27 lipca 2012 r.
 Uchwała Nr XXIX/151/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 20 września 2012 r.
 Uchwała Nr XXXIX/167/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 30 listopada 2012 r.
w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka, które jednocześnie rozpoczęły
procedurę opracowania niniejszej prognozy.
2. PRZEDMIOT, CEL, ZAKRES OPRACOWANIA
Powierzchnia obszaru objętego zmianą studium zajmuje ok. 1580,7 ha. Łącznie 23
obszary są objęte zmianą studium (zgodnie z Uchwałami Nr: XXI/101/2012, XXIII/114/2012,
XXV/140/2012, XXIX/151/2012, XXXIX/167/2012 Rady Gminy Szastarka w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Szastarka). Obszary położone są na terenie 11 obrębów geodezyjnych:
Blinów I, Blinów II, Brzozówka Kolonia, Brzozówka, Huta Józefów, Majdan Obleszcze,
Moczydła Stare, Polichna I, Polichna II, Polichna III, Polichna IV, Rzeczyca Kolonia, Szastarka.
Gmina Szastarka położona jest w południowo-zachodniej części województwa
lubelskiego oraz w południowo-wschodniej części powiatu kraśnickiego. Od północy graniczy
z Gminą Zakrzówek (powiat kraśnicki), od wschodu z Gminą Batorz (powiat janowski), od
południowego-wschodu z Gminą Modliborzyce (powiat janowski), od południowego-zachodu
z Gminą Potok Wielki (powiat janowski), a od zachodu z Gminą Trzydnik Duży i od
północnego-zachodu z Gminą Kraśnik (powiat kraśnicki). Dzięki drodze krajowej nr 19,
rozbudowanej sieci dróg powiatowych i gminnych oraz linii kolejowej Lublin-Stalowa Wola,
posiada atrakcyjne powiązania komunikacyjne z sąsiednimi gminami i resztą kraju m.in. z
Lublinem oddalonym o ok. 50 km, z Kraśnikiem – 15 km oraz Janowem Lubelskim – 25 km.
Spośród 18 wsi zlokalizowanych w 18 sołectwach, największe znaczenie ma Szastarka
oraz Polichna (I, II, III i IV). Ze względu na dobre warunki glebowe, wiodącą funkcją gminy jest
rolnictwo. Ponadto gmina ma duże predyspozycje do rozwoju turystyki (ze względu na
atrakcyjne walory krajobrazowe).
Wprowadzane zmiany są następstwem wniosków złożonych do UG, które dotyczą zmiany
przeznaczenia terenu głownie pod: zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zabudowę
mieszkaniową jednorodzinną oraz zagrodową, zabudowę zagrodową, zabudowę usługową,
produkcję rolną (ferma drobiu), zalesienie, realizację farm wiatrowych i fotowoltaicznych.
4
Zmiana studium, oprócz zmiany przeznaczenia terenów, dotyczy także ustalenia zasad
realizacji inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej, korekty zapisów
dotyczących uniemożliwienia lokalizacji inwestycji celu publicznego z zakresu łączności
publicznej, korekty zapisów planu dotyczących geometrii dachów budynków lokalizowanych
w zabudowie mieszkaniowej zagrodowej (RM) oraz mieszkaniowej jednorodzinnej (MN).
Istotą prognozy jest naukowe przewidywanie możliwych zagrożeń1 dla środowiska i
ograniczanie ich rozmiaru już na etapie planowania. Celem zaś jest optymalizacja procesu
podejmowania decyzji zezwalającej na dane przeznaczenie i użytkowanie terenu, a więc
pośrednio na realizację danego przedsięwzięcia. Tak więc, prognoza oddziaływania na
środowisko projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego:
1) oceni czy i jak zapisane w projekcie studium kierunki zagospodarowania przestrzennego
wpłyną na środowisko oraz czy i w jakim stopniu naruszą zasady prawidłowej gospodarki
zasobami naturalnymi,
2) zweryfikuje projektowane ustalenia studium pod względem uwarunkowań przyrodniczych
oraz zgodności projektu z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz aktami i dokumentami
wyższego szczebla,
3) określi skutki wdrożenia dokumentu.
Prognoza nie jest więc dokumentem rozstrzygającym o słuszności realizacji zamierzeń
inwestycyjnych przewidzianych projektowanymi ustaleniami studium, a jedynie
opracowaniem przedstawiającym prawdopodobne skutki jakie niesie za sobą realizacja
ustaleń studium na poszczególne komponenty środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w
szczególności na ekosystemy, krajobraz, ludzi, dobra materialne i dobra kultury.
Niniejszą prognozę sporządzono w oparciu o wymogi art. 51 ust 2. ustawy z dnia 3
października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
uwzględniając jednocześnie wnioski Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Lublinie
(Wydział Spraw Terenowych V w Kazimierzu Dolnym) oraz Państwowego Powiatowego
Inspektora Sanitarnego w Kraśniku do opracowywanej prognozy, skierowane pismami,
odpowiednio:
1) WSTV.411.19.2013.AS z dnia 18 czerwca 2013 r. (data wpływu 21.06.2013 r.)
2) ONS-NZ.700/29/2013 z dnia 25 czerwca 2013 r. (data wpływu 27.06.2013 r.)
Zgodnie z określonymi wymogami prawnymi, niniejsza prognoza oddziaływania na
środowisko:
1) zawiera:
a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego
powiązaniach z innymi dokumentami,
1
Prognozowanie zmian środowiska przyrodniczego możliwe jest także dla obszarów naturalnych czy
półnaturalnych. Rozumiane może być wtedy jako czaso-przestrzenna i strukturalno-dynamiczna transformacja
geokompleksów zachodząca pod wpływem czynników przyrodniczych, jak i gospodarczych (Richling A.,1992 za
Nikołajew W.A., 1997). Jak zauważa Richling (1992) za innymi naukowcami, większość prognoz zmierza do
określenia antropogenicznego przekształcenia środowiska, co wynika z faktu, iż działalność człowieka stanowi
podstawowe źródło zmian przyrody [i środowiska (autor)].
5
b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,
c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień
projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania,
d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,
e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym;
2) określa, analizuje i ocenia:
a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku
realizacji projektowanego dokumentu,
b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem,
c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających
ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,
d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym,
wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz
sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas
opracowywania dokumentu,
e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie,
pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i
długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot
ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a
w szczególności na:
– różnorodność biologiczną,
– ludzi,
– zwierzęta,
– rośliny,
– wodę,
– powietrze,
– powierzchnię ziemi,
– krajobraz,
– klimat,
– zasoby naturalne,
– zabytki,
– dobra materialne
z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między
oddziaływaniami na te elementy;
3) przedstawia:
a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą
negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji
projektowanego dokumentu,
b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu – rozwiązania alternatywne
do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich
wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo
wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności
wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy.
Integralną częścią opracowania jest załącznik graficzny.
6
3. METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY
Podstawą do sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko jest projekt zmiany
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka.
Prognoza dostosowana jest do rodzaju i skali dokumentu jakim jest projekt zmiany studium –
do skali dostosowano stopień szczegółowości analiz oraz opis stanu środowiska.
Części opisowa i graficzna prognozy są wynikiem analiz i ocen potencjalnych skutków
jakie mogłaby spowodować realizacja projektu zmiany studium w stosunku do:
1) studium obecnie obowiązującego,
2) obecnego stanu środowiska obszaru gminy oraz jego otoczenia.
Szczegółowe oceny dotyczyły przede wszystkim zagadnień z zakresu stanu i funkcjonowania
środowiska, jego zagrożeń, odporności i zdolności do regeneracji, rozwiązań funkcjonalnoprzestrzennych i innych ustaleń zawartych w projekcie zmiany studium, zagrożeń środowiska
oraz możliwości rozwiązań eliminujących lub ograniczających negatywne oddziaływania na
środowisko.
Rozdział „Oceny i analizy” składa się z dwóch zasadniczych części: części pierwszej
określającej aktualny stan środowiska zgodnie z zapisami studium, opracowania
ekofizjograficznego i danymi Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz części
drugiej - prognozy oddziaływania na środowisko. Prognoza oddziaływania na środowisko
obejmuje wszystkie tereny objęte studium, które po ich generalizacji pod względami
ocenianymi w tym opracowaniu zostały poddane ocenie. Poszczególne kategorie obszarów
poddano analizie możliwego znaczącego oddziaływania na poszczególne elementy
środowiska: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze,
powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne oraz
zależności między wymienionymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te
elementy - zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 lit e ustawy z dnia 3 października 2008 r. o
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227). W
opisie uwzględniono przewidywane znaczące oddziaływanie, w tym bezpośrednie,
pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe,
stałe i chwilowe, pozytywne i negatywne.
Podstawowymi materiałami źródłowymi do opracowania prognozy były:
− Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka z
2000 r. (Uchwała Nr XXXI/146/2000 Rady Gminy Szastarka z dnia 26 października 2000 r.)
z późniejszymi zmianami;
− Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z elementami
strategii Gminy Szastarka - studium wartości kulturowych i krajobrazowych, Lublin 2000
r.;
− Miejscowy Plan zagospodarowania Przestrzennego Gminy Szastarka (Uchwała nr
LIV/286/2002 Rady Gminy Szastarka z dnia 27 maja 2002 r.) z późniejszymi zmianami;
− Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Gminy Szastarka na lata
2006-2014, Lublin 2005 r.;
− Przegląd ekologiczny Składowiska Odpadów w Polichnie, Lublin 2002 r.;
− Dokumentacja określająca warunki geologiczne dla ustanowienia obszaru ochronnego
zbiornika wód podziemnych Niecka Lubelska (GZWP nr 406), Lublin 2008 r.;
7
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
Raport ornitologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej w gminie Szastarka, w
województwie lubelskim. Kraśnik 2013 r.
Monitoring chiropterologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej „Szastarka”, Lublin
2012 r.;
Przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej w województwie lubelskim, Lublin
2011 r.;
Wojewódzki program rozwoju alternatywnych źródeł energii dla województwa
lubelskiego, Lublin 2006 r.;
Program Ochrony Środowiska dla powiatu kraśnickiego na lata 2012-2015 z perspektywą
do 2019 r., Kraśnik 2012 r.;
Program Gospodarki Odpadami dla powiatu kraśnickiego na lata 2008-2013, Kraśnik
2008 r.;
GUS, Bank Danych Lokalnych;
Bazy Danych Państwowego Instytutu Geologicznego
/www.geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS/;
Obszary Natura 2000 /www.obszary.natura2000.pl/;
Dane IMGW /www.imgw.pl/klimat/;
Dane ze strony Nadleśnictwa Janów Lubelski
/www.lublin.lasy.gov.pl/web/janow_lubelski/;
Raporty Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie
/wios.lublin.pl/tiki-custom_home.php/:
o Raport o stanie środowiska w województwie lubelskim w 2011, 2010 i 2009 r.,
o Ocena jakości powietrza w województwie lubelskim w 2011 i 2010 r.;
Kondracki J.: Geografia fizyczna Polski, PWN 2000;
Matuszkiewicz J.: Potencjalna roślinność naturalna i geobotaniczna regionalizacja Polski,
2008;
Wysocki C., Sikorski P.: Fitosocjologia stosowana w ochronie i kształtowaniu krajobrazu.
Wyd. SGGW 2009.
oraz następujące akty prawne:
− Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko (Dz. U. z 2008 r. nr 199 poz. 1227 z późn. zm.);
− Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r.
Dz. U. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.);
− Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity z 2009 r. Dz. U. Nr
151 poz. 1220 z późn. zm.);
− Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 145);
− Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity Dz.
U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.);
− Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst ujednolicony z 2011 r. Dz. U. Nr 12 poz.
59, z późn. zm.);
− Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21, 888, 1238);
− Ustawa z dnia z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2011 r. Nr
163, poz. 981 z późn. zm.);
− Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U.
2012 r., poz. 647 z późn. zm.);
8
−
−
−
−
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003
Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 Nr 213, poz. 1397);
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 października 2012 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012
r., poz. 1109);
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826).
4. INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTU STUDIUM
UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, JEGO
POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI
4.1. Zawartość dokumentu
Projekt zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Szastarka zwany dalej „projektem zmiany studium” jest sporządzany w trybie ustawy z
dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2012 r.,
poz. 647 z późn. zm.), zaś jego zawartość jest zgodna z zakresem przedmiotowym
określonym w art. 10 ust. 1 i 2 powołanej wyżej ustawy oraz Rozporządzeniem Ministra
Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r., Nr 118, poz. 1233).
Na treść dokumentu przedłożonego do oceny składają się dwie główne części: tekstowa
oraz graficzna w skali 1:25 000.
Wg art. 10 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym - w studium
uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z:
1) dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu;
2) stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony;
3) stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i
jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu
kulturowego;
4) stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;
5) warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia;
6) zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia;
7) potrzeb i możliwości rozwoju gminy;
8) stanu prawnego gruntów;
9) występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych;
10) występowania obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych;
11) występowania udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych;
12) występowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych;
13) stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania
gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami;
14) zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych;
15) wymagań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej.
Wg art. 10 ust. 2 ww. ustawy w studium określa się w szczególności:
1) kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów;
9
2) kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym
tereny wyłączone spod zabudowy;
3) obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu
kulturowego i uzdrowisk;
4) obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej;
5) kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej;
6) obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu
lokalnym;
7) obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu
ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego
województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust. 1;
8) obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary
wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary
rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 oraz obszary
przestrzeni publicznej;
9) obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych
na cele nierolnicze i nieleśne;
10) kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej;
11) obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych;
12) obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny;
13) obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na nich ograniczenia
prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o
ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412, z późn. zm.
8);
14) obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji;
15) granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych;
16) inne obszary problemowe, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania
występujących w gminie.
4.2. Główne cele projektu zmiany studium oraz cele polityki przestrzennej
Jak stanowi Art. 9 ust 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym (Dz. U. 2012 r., poz. 647 z późn. zm.), podstawowym celem projektu
studium jest określenie polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad
zagospodarowania przestrzennego. Studium jest także narzędziem implementacji
planowania wyższych poziomów tj. planowania regionalnego i pośrednio krajowego (Art. 9
pkt 2), a także narzędziem koordynowania strategicznych zamierzeń gminy i planowania
przestrzennego na szczeblu lokalnym (Art. 9 pkt. 4) . Studium mimo, że nie jest aktem prawa
miejscowego (Art. 9 pkt 5), ma moc wiążącą dla opracowywanych miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego.
W związku z powyższym kierunki zagospodarowania przestrzennego przedstawiono w
projekcie zmiany studium w sposób powszechnie zrozumiały w środowisku planistów i
branżystów. Większość standardów, a w szczególności oznaczeń graficznych i literowych
poszczególnych terenów przyjęto wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26
sierpnia 2003 roku w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu
10
zagospodarowania przestrzennego. Z uwagi na chęć zachowania łatwości w przekładaniu
kierunków rozwoju zawartych w studium na ustalenia sporządzanych planów miejscowych,
w projekcie studium zastosowano oznaczenia zbliżone do standardów określonych dla
projektów planów miejscowych. Nie mniej jednak nie mogą i nie powinny być one
interpretowane tak samo, jak dla ustaleń planów miejscowych.
Zdefiniowana w projekcie studium funkcja wiodąca (kierunkowa), powinna być
traktowana w planie miejscowym jako funkcja podstawowa, która może, a nawet powinna
na poziomie planu miejscowego zostać wzbogacona o funkcje uzupełniające, niezbędne dla
pełnej realizacji kierunku zagospodarowania wyznaczonego w studium.
4.3. Powiązania projektu zmiany studium z innymi dokumentami
Projekt zmiany studium powstał w oparciu o dokumenty strategiczne i planistyczne na
szczeblu krajowym:
− Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju z 2011 r.;
− Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013;
wojewódzkim:
− Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego z 2002 r.;
− Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020 – aktualizacja z 2009 r.;
− Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na 2007-2013 z 2007 r.;
− Wojewódzki program Opieki nad Zabytkami w województwie lubelskim na lata 20112014 z 2011 r.;
− Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2012-2015 z
perspektywą do roku 2019 z 2012 r.;
− Plan Gospodarki Odpadami dla województwa lubelskiego 2017 z 2012 r.;
i lokalnym:
− Strategia Rozwoju Gminy Szastarka z 2010 r.;
− Miejscowy Plan zagospodarowania Przestrzennego Gminy Szastarka (Uchwała nr
LIV/286/2002 Rady Gminy Szastarka z dnia 27 maja 2002 r.) z późniejszymi zmianami;
− Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Gminy Szastarka na lata
2006-2014 z 2005 r.;
oraz opracowania branżowe:
− Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka
z 2000 r. (Uchwała Nr XXXI/146/2000 Rady Gminy Szastarka z dnia 26 października 2000
r.) z późniejszymi zmianami;
− Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z elementami
strategii Gminy Szastarka - studium wartości kulturowych i krajobrazowych, Lublin 2000
r.;
− Przegląd ekologiczny Składowiska Odpadów w Polichnie, Lublin 2002 r.;
− Rejestr i inwentaryzacja zagrożeń geologicznych
/http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS/;
i inne nie wymienione.
11
5. CHARAKTERYSTYKI, ANALIZY I OCENY ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA
5.1. Charakterystyka środowiska przyrodniczego
Szczegółowy opis podstawowych komponentów środowiska przyrodniczego obszaru
opracowania przedstawiony został w Opracowaniu ekofizjograficznym podstawowym (2013
r.) sporządzonym na potrzeby:
 zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Szastarka, zgodnie z
o Uchwałą nr XXI/101/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 2 marca 2012 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXIII/114/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 11 maja 2012 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXV/140/2012 Rady Gminy Szastarka Z DNIA 27 LIPCA 2012 R. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXIX/151/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 20 września 2012 r. w
sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXXIX/167/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 30 listopada 2012 r. w
sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka);
 zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka, zgodnie
z:
o Uchwałą nr XXI/102/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 2 marca 2012 r. W sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego gminy Szastarka, zmieniona Uchwałą nr XXIII/113/2012 Rady Gminy
Szastarka z dnia 11 maja 2012 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXIII/115/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 11 maja 2012 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXIII/141/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 27 lipca 2012 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXVII/146/2012 Rady Gminy Szastarka z dnia 24 sierpnia 2012 r. w
sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego gminy Szastarka,
o Uchwałą nr XXXIV/192/2013 Rady Gminy Szastarka z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie
przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego gminy Szastarka.
W prognozie, w celu uniknięcia powtórzeń zastosowano skrócony opis środowiska, ze
szczególnym podkreśleniem elementów ważnych dla przeprowadzanych ocen i analiz.
12
5.1.1. Charakterystyka warunków abiotycznych
5.1.1.1. Budowa geologiczna, geomorfologia i rzeźba terenu
Pod względem regionalizacji fizycznogeograficznej wg Kondrackiego zachodnia część
gminy Szastarka znajduje się na terenie:
Prowincji: Wyżyny Polskie
Podprowincji: Wyżyna Lubelsko-Lwowska
Makroregionu: Wyżyna Lubelska
Mezoregionu: Wzniesienia Urzędowskie
Z kolei część centralna i wschodnia gminy przynależy do:
Prowincji: Wyżyny Polskie
Podprowincji: Wyżyna Lubelsko-Lwowska
Makroregionu: Roztocze
Mezoregionu: Roztocze Zachodnie
Granica między jednostkami fizycznogeograficznymi przebiega na wschód od
miejscowości Kolonia Wojciechów, przez miejscowości Polichna I, II, III i IV, Szastarka oraz
Blinów II.
Budowa geologiczna
Obszar gminy zbudowany jest z szeregu niewielkich wzniesień stwarzających wrażenie
falistości. Pod względem geologicznym gmina leży w obszarze dużej jednostki geologicznej
zwanej niecką lwowsko-lubelską. Najstarszymi utworami na obszarze gminy są utwory
kredowe na które składają się wapienie, margle, piaskowce, kreda pisząca i gezy;
występujące nielicznie na powierzchni, a widoczne w rozcięciach wąwozowych. Na
podkładzie kredowym zalegają utwory trzeciorzędowe: gliny zwałowe, piaski, żwiry. Strop
utworów trzeciorzędowych układa się na głębokości kilku metrów pod powierzchnią. Ich
powierzchniowe odsłonięcia występują w południowej części gminy. Cały obszar gminy jest
pokryty utworami czwartorzędowymi o zróżnicowanej miąższości, średnio ok. 10 m. Na
powierzchni dominują lessy, rzadziej gliny zwałowe i płaty lessów pochodzenia eolicznego. W
dolinach i na stokach występują niekiedy piaski - ich zasięg jest niewielki. W dolinie rzeki
Bystrzycy zalegają osady w postaci namułów, mad, piasków gliniastych i pylastych.
Oblicze fizjograficzne gminy wynika z faktu jej granicznego położenia na skraju jednostek
fizjograficznych. Rozwój rzeźby, zapoczątkowany w trzeciorzędzie, charakteryzuje się
zróżnicowanymi formami. Są to zrównania wierzchowinowe, krawędzie, doliny i wąwozy.
Przyczyną ich wyrazistości jest materiał lessowy o zróżnicowanej miąższości i różnica
wysokości, bowiem Roztocze wznosi się 20-30 m ponad wierzchowinę Wzniesień
Urzędowskich. Wierzchowina okolic Polichny osiąga wysokość 285-290 m n.p.m. Kulminacje
w obrębie Roztocza Zachodniego znajdują się na wierzchowinie pomiędzy Starymi
Moczydłami a Majdanem Obleszcze osiągają wysokość ok. 300 m n.p.m. Urozmaicenie
powierzchni wierzchowin tworzą pagórki kemowe o wysokości 3-6 m, usytuowane w
okolicach Brzostówki w kierunkach północno-zachodnim i południowo-zachodnim, pomiędzy
Wypychowem i Polichną Dolną oraz w sąsiedztwie drogi do Kolonii Szastarka, a także liczne
płytkie zagłębienia. Zagłębienia, których pochodzenie i sposób tworzenia nie jest
dostatecznie poznany wypełnia je woda sezonowo, choć spotyka się także suche zagłębienia
bezodpływowe. Wyrazista formą rzeźby są krawędzie, we wspomnianej strefie granicznej
pomiędzy jednostkami fizjograficznymi. Północna krawędź Roztocza przebiega niemal
13
południkowo poczynając od Polichny w kierunku północnym tworzy wyraźny próg,
osiągający wysokość do 20 m. Formy dolinne, bardzo wyraźne, posiadają zróżnicowane
szerokości od kilkunastu do 200 m, nachylenia zboczy, kierunków spływu oraz uchodzących
do nich wąwozów. Szczególnie na Roztoczu bogata jest sieć dolin suchych. Procesy tworzenia
dolin nie przestają być aktywne, co ułatwia lessowe podłoże i erozja wodna działająca
zgodnie z nachyleniem terenu. Niektóre suche doliny posiadają znaczna głębokość,
przekraczającą miąższość warstwy lessowej. W przeszłości miały charakter parowów,
obecnie ich łagodniejsze stoki pokryte są roślinnością. Elementem niezwykle atrakcyjnym w
urzeźbieniu gminy są wąwozy. Duża i rozczłonkowana ich sieć występuje na północ od
Brzostówki aż do Sukowa, położonego poza północną granicą gminy. Kolejny obszar z gęsta
siecią wąwozów jest położony na południe od linii Polichna Górna - Majdan Obleszcze.
Niektóre wąwozy w utrwalonym juz kształcie i wypełnione roślinnością, nie wykazują
podatności na erozję w takim stopniu, jak te wykorzystywane jako drogi dojazdowe do pól
(głębocznice). Spływ wód powierzchniowych i działalność gospodarcza wspomaga procesy
erozji. Najniżej położony punkt 231 m n.p.m. znajduje się w południowej części gminy
(Podlesie).
W obrębie gminy występuje fragment doliny górnej Bystrzycy. Zarówno koryto rzeczne,
jak i w dużym stopniu dolina zostały przekształcone w wyniku działań gospodarczych.
Rysunek 1. Budowa geologiczna gminy Szastarka
Źródło: http://web3.pgi.gov.pl/website/cbdg/viewer.htm
5.1.1.2. Surowce mineralne
Z budową geologiczną ściśle związane jest występowanie surowców mineralnych. Gmina
Szastarka jest niezbyt zasobna w kopaliny, ich wielkość może jedynie zaspokajać potrzeby
14
lokalne. Na jej obszarze występują 3 udokumentowane złoża glin ceramiki budowlanej i
pokrewnych między miejscowością Szastarka a Polichną. Lokalizacja złoża Polichna I nie
została przedstawiona z powodu braku dokładnych informacji o nim. Szczegółowe dane nt.
złóż zawiera poniższa tabela.
Tabela 1. Rejestr złóż na terenie gminy Szastarka
Nr
rejestru
Nazwa
IB 2506
Polichna
Stan
zagospodarowania
Złoże
rozpoznane
wstępnie
Złoże
kopaliny
Kopaliny wg
NKZ
Kopalina
Pow.
złoża
Pospolitej
Miąższość
złoża
(średnia)
9,00 m
Złoża glin
Surowce ilaste 76,67
ceramiki
ceramiki
ha
budowlanej i
budowlanej
pokrewnych
IB 7099
Polichna I
Złoże
Pospolitej
Złoża glin
Surowce ilaste
1,19
rozpoznane
ceramiki
ceramiki
ha
szczegółowo
budowlanej i
budowlanej
pokrewnych
IB 8450
Szastarka
Złoże
Pospolitej
Złoża glin
Surowce ilaste
2,49
7,32 m
rozpoznane
ceramiki
ceramiki
ha
szczegółowo
budowlanej i
budowlanej
pokrewnych
Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl/midas web/index.jsp?conversationContext=2&conversationContext=2
Kierunek
rekultywa
cji
-
-
wodny
Rysunek 2. Schemat przedstawiający lokalizację złóż na terenie gminy Szastarka
Źródło: http://bazagis.pgi.gov.pl/website/cbdg/viewer.htm
Surowce gliniaste występują dość powszechnie na powierzchni niemal całej gminy. Ich
miąższość (gliny lessowe i gliny zwałowe) wynosi od kilku do kilkunastu metrów. Jak podaje
Studium wydobycie ich stwierdzono w co najmniej 20 punktach, z których czynnych jest
kilka. Wydobycie odbywa się bez koncesji i dokumentacji. Stare wyrobiska stają się często
15
miejscem gromadzenia śmieci. Składowiska te należy zlikwidować ponieważ obniżają walory
krajobrazowe i zachęcają do dalszego składowania odpadów. Stanowią one również
potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych i powierzchniowych.
Surowcami okruchowymi są deluwialne piaski kwarcowe, drobnoziarniste. Ich zasoby są
niewielkie, nie stwierdzono tez dużego wydobycia. Lokalnie korzystano z surowca w rejonach
Polichny i Wojciechowa.
Duże znaczenie w gminie miała eksploatacja wapieni, reprezentowanych przez wapienie
rafowe sarmatu oraz wapienie detrytyczne i litotamniowe tortonu. Na początku lat 90-tych
stwierdzono ich eksploatację w ok. 50 odkrywkach. Materiał pozyskiwano ręcznie na
potrzeby budownictwa i drogownictwa. W gminie istniały też kopalnie torfu.
Z uwagi na dość powszechne, lokalne pozyskiwanie surowców mineralnych, gospodarka
surowcami wymaga uporządkowania w dostosowaniu do obecnie obowiązujących przepisów
oraz wymogów rekultywacji nieczynnych i wyeksploatowanych wyrobisk. Kontynuacja
eksploatacji na terenie gminy wymaga opracowania dokumentacji geologicznej i uzyskania
koncesji.
Jak podaje POS dla powiatu kraśnickiego (2012) poza „zbadanymi” surowcami
występującymi na terenie powiatu duże znaczenie dla rozwoju powiatu i stanu czystości
środowiska naturalnego mogą mieć złoża tzw. „gazu łupkowego” którego występowanie na
terenie powiatu kraśnickiego, i to w dużych ilościach, jest wysoce prawdopodobne. W 2011
roku na terenie powiatu kraśnickiego ruszyły pierwsze prace geologiczne.
Prace te będą prowadzone pod kątem rozpoznania stref gazonośnych i głębokości ich
zalegania. Interpretacja wyników tych prac pozwoli na wyznaczenie wstępnej lokalizacji
otworów poszukiwawczych w celu udokumentowania zasobów złóż gazu łupkowego. Prace
mają być prowadzone w m.in. na terenie gminy Szastarka. Od wyników tych badań zależy,
gdzie dokładnie będą prowadzone odwierty.
Obecnie na terenie gminy nie występują tereny i obszary górnicze.
5.1.1.3. Osuwiska
W gminie nie występują osuwiska wpisane do rejestru terenów zagrożonych ruchami
masowymi ziemi oraz tereny, na których występują te ruchy. Występują jednak obszary
niebezpieczeństwo predysponowane do osuwania się mas ziemnych (zgodnie z danymi
Państwowego Instytutu Geologicznego), co przedstawia poniższy rysunek.
Naturalne zagrożenia geologiczne w postaci ruchów masowych mogą występować w
dolinach i wąwozach pokrytych lessami. Ruchy masowe nasilają się wczesną wiosną i
jesienią, ze względu na intensywniejsze opady o tej porze roku i w związku z tym większe
uwilgocenie gruntu, rozmarzanie wierzchniej warstwy gruntu i znaczne różnice temperatur,
podcięcie powierzchni lub jej nadmierne obciążenie. Tempo i natężenie ruchów masowych
silniejsze jest na stromych zboczach, w miejscach gdzie występuje cieńsza pokrywa glebowa
o małej spoistości oraz ubogiej szacie roślinnej.
16
Rysunek 3. Obszary predysponowane do występowania ruchów masowych na terenie gminy
Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO/download
Wszelkie pozostałe zmiany mają charakter antropogeniczny. Głównym działaniem
zniekształcającym rzeźbę jest nielegalna eksploatacja kruszywa. Na terenie gminy wydobycie
surowców prowadzi się w rejonie wsi Szastarka i Polichna.
5.1.1.4. Charakterystyka warunków geologiczno-inżynierskich
Zróżnicowanie litologiczne w stropie utworów czwartorzędowych, urozmaicona rzeźba
terenu oraz różne reżimy wodne są przyczyną występowania zróżnicowanych warunków
geologiczno-inżynierskich w obrębie gminy.
Na podstawie analizy warunków geologiczno-gruntowych stwierdza się, że utwory
budujące obszar równiny denudacyjnej należą do gruntów nośnych korzystnych do
zabudowy. Obszarami mniej korzystnymi dla budownictwa są doliny, obniżenia wytopiskowe
i zagłębienia terenu. Na obszarach ich występowania należy liczyć się z pewnym
ograniczeniem budownictwa lub z większym nakładem kosztów w związku z możliwością
zalegania wśród nich wkładek gruntów organicznych.
Holoceńskie utwory bagienno-aluwialne, wykształcone w postaci wilgotnych lub mokrych
torfów i namułów organicznych, występują w stanie plastycznym oraz miękko-plastycznym i
należą do gruntów słabonośnych nie wskazanych do zabudowy.
Na przeważającym obszarze gminy Szastarka tj. na równinach denudacyjnych istnieją dobre
warunki do posadowiania obiektów budowlanych (grunty nośne: głównie gliny, iły oraz piaski
akumulacji rzecznej, wody gruntowe występują poniżej 2,0 m ppt). Niekorzystne warunki
geologiczno-inżynierskie występują głównie w dolinie rzeki Bystrzycy na równinie zalewowej
(grunty nienośne: organiczne i inne wysadzinowe, wody gruntowe występują na
głębokościach mniejszych niż 2,0 m ppt) oraz na terenach wąwozów lub w ich bezpośrednim
sąsiedztwie.
17
5.1.1.5. Gleby
Użytki rolne na terenie gminy Szastarka zajmują powierzchnię 5880 ha (na podstawie
danych BDL, GUS stan na 31.12.2005), co stanowi ok. 80,2% ogólnej powierzchni gminy.
88,8% wszystkich użytków rolnych stanowią grunty orne (5223 ha). Dominują gleby dobre i
bardzo dobre (III i IV klasy bonitacyjnej), dlatego produkcja rolna ukierunkowana jest na
uprawy polowe.
Na obszarze gminy największą powierzchnię zajmują gleby utworzone z lessów i utworów
lessopodobnych, a także piasków i z glin zwałowych. Z pyłów lessowych powstały gleby
brunatne właściwe, które dominują w gminie, lokalnie występują też czarnoziemy. Są to
gleby żyzne, cechuje je dobry poziom próchnicy (ok. 30 cm), jej zawartość w granicach 2-3%,
duża zawartość związków mineralnych. Gleby bielicowe występują wspólnie z brunatnymi, a
kompleks uzupełniają rędziny (okolice Majdanu Obleszcze). W glebach bielicowych jest
niewielka ilość próchnicy ok. 1 %, a odczyn wykazują kwaśny i bardzo kwaśny. Z kolei rędziny,
wytworzone z wapieni i margli kredowych, odznaczają się dość dobrym profilem próchnicy
(3-4%) i mało zasadowym odczynem. Są to gleby żyzne ale i trudne w uprawie. Gmina
posiada niewielkie powierzchnie pokryte madami piaszczystymi (wykształcone w dolinach
rzek), należą one do słabych kompleksów o niskiej wartości użytkowej. Użytkowane są
głównie jako pastwiska lub nieużytki.
Występują tu na ogół gleby dobre i bardzo dobre, o walorach optymalnych. W związku z
wielowiekowa i dobrze rozwiniętą na obszarze gminy produkcją rolniczą, gleby ulegają
przesuszeniu, zakwaszeniu i wyjałowieniu. Mimo to gmina Szastarka ma ponadprzeciętne
wartości większości elementów decydujących o przydatności rolniczej gruntów. Nieco gorsze
są tylko warunki dostępności pól – rzeźba terenu oraz warunki wodne. Pozostałe czynniki są
bardzo korzystne.
Powierzchnia użytków rolnych wg podziału na klasy bonitacyjne gleb przedstawia się
następująco: I klasa – występuje, II klasa – 0,7%, III klasa – 70,7%, IV klasa – 27,4%, V klasa –
1,1%, VI klasa – 0,1%. Na obszarze gminy gleby najlepszych klas, czyli gleb zaliczane do I-III
klasy bonitacyjnej zajmują łącznie 71,4% powierzchni użytków.
5.1.1.6. Wody podziemne
Gmina Szastarka w całości położona jest w IX regionie hydrogeologicznym lubelskopodlaskim (rejon roztocki), na obszarze górnokredowego głównego zbiornika wód
podziemnych (GZWP-406) „Niecka Lubelska”. Zbiornik ten obejmuje poziom wód kredowych
w rejonie od Roztocza na południu do Pradoliny Wieprza na północy i dzieli się na zachodni
(Niecka Lubelska - Lublin – GZWP-406) i wschodni (Niecka Lubelska – Chełm – Zamość –
GZWP-407).
W podziale na regiony hydrogeologiczne (wg. A.S. Kleczkowskiego, 1990) przedmiotowy
obszar położony jest w obrębie górsko-wyżynnej prowincji hydrogeologicznej, a dokładnej w
obrębie wydzielonej w jej granicach kredowej Niecki Lubelskiej (NL). Głębokość
występowania wód podziemnych, w obrębie omawianego terenu, uzależniona jest od
deniwelacji powierzchni terenu oraz stopnia urozmaicenia budowy geologicznej. Wydziela
się tu trzy poziomy wodonośne:
 poziom w utworach czwartorzędowych,
 poziom w utworach trzeciorzędowych,
 poziom w utworach kredy górnej.
18
Poziomy wodonośne występujące w obrębie głębszych serii geologicznych nie mają do
chwili obecnej, z uwagi na głębokość występowania, znaczenia gospodarczego.
Dla zaopatrzenia w wodę omawianego terenu znaczenie praktyczne mają dwa poziomy;
czwartorzędowy i kredowy, które są powszechnie wykorzystywane ze względu na
przypowierzchniowe występowanie.
Wody piętra czwartorzędowego występuje tylko na niewielkiej części omawianego
obszaru, na głębokości od kilkudziesięciu centymetrów do kilku, sporadycznie do 20 m.
Poziom ten stanowi źródło zaopatrzenia w wodę studni gospodarczych w dość wąskich
dolinach Urzędówki, Wyżnicy i Bystrzycy. Utworami wodonośnymi są plejstoceńskie piaski,
żwiry rzeczne i wodnolodowcowe. Poza obszarami dolinnymi wody w utworach
czwartorzędowych występują lokalnie w różnych obniżeniach denudacyjnych. Wody te
stwierdzono na głębokości kilku metrów w piaskach leżących na iłach zastoiskowych i glinach
zwałowych, z poziomu tego zaopatrują się w wodę tylko nieliczne gospodarstwa. Z uwagi na
silne zróżnicowanie litologiczne oraz zmienny zasięg poziomy i pionowy warstw
wodonośnych, poziom ten jest bardzo niejednorodny. Ze względu na przypowierzchniowe
występowanie, wody piętra czwartorzędowego, mają związek hydrauliczny z powierzchnią i
w sposób bezpośredni reagują na zmieniające się warunki hydrologiczne: wielkość opadów
atmosferycznych i wahania wody w rzekach. Wody tego poziomu mają na ogół swobodne
zwierciadło wody i są silnie narażone na zanieczyszczenia z powierzchni – fizykochemiczne i
bakteriologiczne.
Wody piętra trzeciorzędowego, poziom ten ma charakter nieciągły i obserwowany jest
tylko lokalnie. Utworami wodonośnymi są wapienie detrytyczne, rafowe i litotamniowe
badenu i sarmatu. Głębokość występowania zwierciadła wody waha się od kilkunastu do 30
m. Jakościowo wody z trzeciorzędu odpowiadają normom dla wód pitnych.
Wody piętra kredowego są głównym źródłem zaopatrzenia w wodę na obszarze powiatu
kraśnickiego. Kolektorem wodonośnym są opoki, opoki margliste, margle i wapienie.
Głębokości występowania zwierciadła wody są bardzo zróżnicowane. Na obszarach
wierzchowinowych strefa aeracji wynosi od 40 do 50 m, miejscami osiąga 70 m. Na
obszarach głęboko wciętych dolin, głębokość zwierciadła wody waha się od kilkunastu do 30
m. Zwierciadło wód podziemnych kształtuje się na znacznych obszarach prawie poziomo,
podnosząc się nieznacznie w miarę oddalania się od dolin rzecznych. Wody występujące w
utworach kredowych mają przeważnie zwierciadło swobodne, jedynie w dolinach
zwierciadło ma charakter naporowy.
Wody podziemne piętra kredowego charakteryzują się na ogół bardzo dobrą jakością;
jest to woda słodka i czysta, która posiada naturalny chemizm i wskaźniki bakteriologiczne
spełniające wymagania dla wody pitnej. Woda ta może być stosowana do celów pitnych i
gospodarczych bez uzdatniania.
W obrębie utworów górnokredowych na obszarze województwa lubelskiego wydzielone
zostały dwa zbiorniki wód podziemnych, zaliczone do GZWP:
 zbiornik nr 406 Niecka Lubelska (Lublin);
 zbiornik nr 407 Niecka Lubelska (Chełm-Zamość).
Oba zbiorniki rozdziela dolina Wieprza. Są to zbiorniki szczelinowo-porowe, których
szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą od 1330,0 tys. m3/d (nr 406) do 1050 tys. m3/d
(nr 407), przy średniej głębokości ujęć odpowiednio 85-70 m. W obrębie obu zbiorników
występują wody bardzo nieznacznie zanieczyszczone (łatwe do uzdatniania) oraz wody
bardzo czyste i czyste (do użytku bez uzdatniania). Ich mineralizacja ogólna jest rzędu 300400 mg/l.
19
Zgodnie z „Dokumentacją określającą warunki geologiczne dla ustanowienia obszaru
ochronnego zbiornika wód podziemnych Niecka Lubelska (GZWP nr 406)” z 2008 r., gmina
Szastarka znajduje się w obszarze szczególnej ochrony oraz w obszarze bardzo podatnym i
podatnym na zagrożenie. Dokumentacja Państwowego Instytutu Geologicznego dla GZWP406 dla obszarów szczególnej ochrony oraz obszarów bardzo podatnych i podatnych na
zagrożenie, tj. w rejonach największej eksploatacji wód podziemnych podaje się propozycje
dotyczące zakazów, nakazów i zaleceń przy użytkowaniu terenu.
Obszar specjalnej ochrony
Obszar bardzo podatny
i podatny na zagrożenie
Rysunek 4. Zasięg obszaru szczególnej ochrony oraz obszaru bardzo podatnego i podatnego na
zagrożenie na terenie gminy Szastarka
Źródło: Dokumentacja określającą warunki geologiczne dla ustanowienia obszaru ochronnego zbiornika wód podziemnych
Niecka Lubelska (GZWP nr 406)
Ponadto północna i środkowa część gminy znajduje się w obszarze źródliskowym rzeki
Bystrzycy i posiada status zlewni chronionej. Głównym zagrożeniem jest brak izolacji
zbiornika szczelinowo-warstwowych wód podziemnych w skałach węglanowych, przez co są
one zagrożone degradacją jakościową i ilościową pochodzenia antropogenicznego. Obszar
ochronny terenów źródliskowych Bystrzycy obejmuje część sołectw Blinów I, Blinów II i
Cieślanki.
Obszar gminy znajduje się w zasięgu zlewni, którym nadano status zlewni chronionych, ze
względu na ochronę zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Stanowią je: zlewnia
rzeki Wyżnicy w części północno-zachodniej gminy; zlewnia górnej Bystrzycy. Ochrona zlewni
ma na celu przeciwdziałanie degradacji wód podziemnych i powierzchniowych oraz
20
zwiększenie retencyjności zlewni. Główną zasadą jest zwiększenie lesistości terenu,
wzmacnianie odporności środowiska przyrodniczego przez zabiegi fitomelioracji oraz
uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej.
Na obszarze gminy Szastarka źródłem wody pitnej są wyłącznie ujęcia wód podziemnych
tzw. wgłębnych. Na terenie gminy Szastarka znajduje się 6 ujęć wody podziemnej (Polichna I,
Szastarka Stacja, Wojciechów Kolonia, Moczydła Stare, Majdan Obleszcze i Blinów I),
wszystkie są ujęciami gminnymi. W sąsiedztwie istniejących ujęć wód podziemnych strefy
ochrony bezpośredniej znajdują się w granicach własności, brak jest natomiast stref ochrony
pośredniej.
5.1.1.7. Wody powierzchniowe
Wody płynące
Na terenie gminy Szastarka znajdują się fragmenty zlewni rzek Bystrzycy, Wyżnicy i
Sanny. W okolicy Polichny w strefie krawędziowej Roztocza przebiega dział wodny II rzędu
Wisła Wieprz i III rzędu Wyżnica - Sanna. Szczególną cechą hydrograficzną tego fragmentu
Roztocza zachodniego i Wyżyny Lubelskiej jest bardzo uboga sieć rzeczna i głęboko
zalegające wody podziemne. Przez teren gminy nie przepływają żadne rzeki. W przeszłości w
okolicy Blinowa znajdowały się źródła rzeki Bystrzycy. Rzeka skróciła swój bieg i jej źródła są
obecnie nieczynne. Obecnie Bystrzycę zasilają wody ze źródeł w Sułowie, kilka kilometrów
poniżej pierwotnego początku. W starym odcinku koryta woda płynie jedynie w okresie
roztopów.
Wody stojące
Wody powierzchniowe na terenie gminy występują w stawach (mają one duże znaczenie
przeciwpożarowe) i licznych podmokłych zagłębieniach. W okresie roztopów wiosennych i
ulewnych opadów w dnach wąwozów pojawiają się spływy okresowe. Zbiorniki małej
retencji znajdują się w Moczydłach Starych, Polichnie I, Szastarce Stacji i Kolonii Wojciechów.
W związku z tym, że gmina jest uboga w wody powierzchniowe stojące, przywiązuje się
szczególne znaczenie do ochrony wszystkich istniejących zbiorników, stawów, oczek
wodnych i glinianek oraz do wzbogacenia wodności terenu poprzez dalszy rozwój retencji, a
także odtworzenie dawnych zbiorników wodnych.
Melioracje
Melioracje odwadniające w gminie mają niewielki zasięg. Przeprowadzone zostały na
obszarze 2 ha w miejscowości Brzozówka i Kolonia Brzozówka oraz 9 ha w Moczydłach
Starych i Moczydłach Nowych (gm. Batorz).
5.1.1.8. Warunki klimatyczne
Wg bonitacji klimatycznej gmina leży w całości w obszarze dzielnicy Lwowsko-Chełmskiej,
będącej strefą klimatyczną umiarkowana o cechach przejściowych. Gmina jako jednostka
obszarowa, jest zbyt mała, aby posiadała wyróżniające ją cechy klimatu.
Ogólna charakterystyka warunków meteorologicznych tego regionu przedstawia się
następująco:
 średnie temperatury stycznia wynoszą -2 – (-3)°C, lipca 17-18,0°C;
 zima trwa średnio 75 dni, a lato 100;
 suma opadów w ciągu roku przekracza kształtuje się w granicach 520 mm;
21
 okres wegetacyjny trwa ok. 220 dni;
 pokrywa śnieżna występuje przez około 75 dni w roku;
 siły wiatrowe są niewielkie – o prędkości do 5m/sek.
Ze względu na zależność klimatu lokalnego od szeregu czynników (m. in. od rzeźby
terenu, głębokości zalegania wód gruntowych, rodzaju podłoża, szaty roślinnej) na terenie
gminy występują lokalne zróżnicowania cech topoklimatu i tak:
a) korzystnymi warunkami odznaczają się tereny:
 otwarte, położone wyżej – cechuje je dobre przewietrzanie, nasłonecznienie, dobre
warunki termiczne, brak zjawiska zalegania mgieł;
 południowych stoków – które cechują korzystne warunki solarne;
 o piaszczystym podłożu – cechuje dobra termika;
 położone z dala od wód – posiadają dobre stosunki wilgotnościowe;
 sąsiadujące z terenami leśnymi ze względu na obecność w powietrzu olejów
eterycznych, osłonę przeciwwietrzną, ciszę, regulację stosunków wodnych (zwiększona
retencja, zmniejszony spływ powierzchniowy wód);
b) niekorzystnymi warunkami odznaczają się tereny:
 położone blisko wód powierzchniowych i z okresowo płytko zalegającą wodą gruntową,
gdzie zachodzi pogorszenie stosunków termiczno – wilgotnościowych;
 dolin rzecznych i zagłębień bezodpływowych, które są miejscami spływu chłodnego i
wilgotnego powietrza z terenów wyżej położonych; cechują je gorsze warunki
nasłonecznienia, inwersje temperatur, częstsze przymrozki oraz większe różnice
temperatur w ciągu doby, co często prowadzi do utrzymywania się podwyższonej
wilgotności oraz powstawania tzw. mgieł radiacyjnych; nierzadko są także miejscem
kumulacji zanieczyszczeń, co przy złym przewietrzaniu (doliny i obniżenia o przebiegu
południkowym) może prowadzić do stagnacji powietrza, a w rezultacie - pogorszenia
warunków aerosanitarnych;
 bezpośredniego sąsiedztwa ze szlakami komunikacyjnymi o dużym natężeniu ruchu,
które cechują się znacznie gorszymi warunkami aerosanitarnymi i akustycznymi.
5.1.2. Charakterystyka warunków biotycznych
5.1.2.1. Flora
Stopień lesistości gminy Szastarka (GUS, BDL stan na 31.12.2012) wynosi 10,7% (781,4
ha). Wskaźnik ten jest mniejszy niż średnia lesistość powiatu wynosząca 20,9% oraz
województwa lubelskiego, która wynosi 23,1%. Prawie wszystkie lasy na terenie gminy
należą do osób prywatnych (99,3%), pozostałą częścią lasów włada Skarb Państwa. Lasy
państwowe na terenie gminy administrowane są przez Nadleśnictwo Janów Lubelski.
Szczegółowe informacje na temat lesistość zawiera poniższa tabela.
Tabela 2. Powierzchnia gruntów leśnych na terenie gminy Szastarka
lasy ogółem
[ha]
razem
781,4
lesistość
[%]
10,7
grunty leśne
publiczne
ogółem [ha]
grunty leśne
grunty leśne publiczne
publiczne Skarbu Skarbu Państwa w zarządzie
Państwa [ha]
Lasów Państwowych [ha]
4,9
Źródło: BLD, GUS 2012
22
4,9
1,8
grunty leśne
prywatne [ha]
776,5
Ze względu na duży udział użytków rolnych w powierzchni gminy, naturalne zbiorowiska
zachowały się w niewielkim stopniu. Dominuje roślinność przekształcona przez człowieka
(synantropijna). Lasy skoncentrowane są jedynie na obrzeżach gminy – głównie w północnej i
zachodniej jej części. Środkowo-południowa część gminy jest bezleśna. Do większych
zalesionych areałów należą:
 lasy położone wzdłuż zachodniej granicy (z gminą Kraśnik), na zachód od miejscowości
Szastarka, Nowy Kaczyniec i Podlesie;
 niewielki kompleks leśny położony na wschód od miejscowości Blinów II,
 las położony między miejscowościami Blinów I i Nowe Moczydła,
 las na południowy-wschód od miejscowości Majdan Obleszcze,
 niewielki kompleks leśny na południe od miejscowości Szastarka Stacja i Szastarka Wieś.
Rysunek 5. Schemat przedstawiający lokalizację terenów leśnych na terenie gminy
Źródło: http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/
Wg podziału regionalizacji geobotanicznej Polski Matuszkiewicza (2008), gmina Szastarka
przynależy do Działu Wyżyn Południowopolskich, Krainy Roztoczańskiej i Okręgu Roztocza
Zachodniego. Potencjalną roślinność naturalną stanowią: lasy liściaste z klasy Quercofagatea -głównie grądy (związek Tilio-Carpinetum), buczyny (związek Dentario glandulosaeFagetum) oraz dąbrowy świetliste (związek Potentillo albae-Quercetum rosetosum gallicae).
Lasy na terenie gminy należą do typu siedliskowego lasu świeżego z zespołu grądu
dębowo-grabowego (Querco-Carpinetum), boru mieszanego (Querco roboris-Pinetum) i
23
dąbrowy świetlistej (Potentillo albae-Quercetum), łęgów (Fraxino-Alnetum) w dnach dolin,
boru suchego (Cladonio-Pinetum) i świeżego (Peucedano-Pinetum), roślinności wąwozowej.
Jedynie w wilgotnych partiach doliny Bystrzycy zachowały się relikty łęgów nadrzecznych.
Z uwagi na żyzne i ciepłolubne siedliska lasy charakteryzują się zdrowym, urozmaiconym i
stosunkowo cennym drzewostanem, mimo stopniowego ubożenia gatunkowego. W lasach
występują przedstawiciele cennej roślinności naczyniowej - gatunków rzadkich i
chronionych. Jednakże w wyniku działalności człowieka w grądach przeważają monokultury
sosnowe i zarośla grabowe (z udziałem dębu), zaś w lasach mieszanych buki, brzozy,
nieliczne dęby i sosny z domieszką jodły. Do gatunków uzupełniających należy zaliczyć: klon,
jarząb pospolity, czeremchę i olszę czarną. Poprzez Wzniesienia Urzędowskie i Roztocze
przebiega wschodnia granica zasięgu buka i jodły oraz cisu, świerka i modrzewia polskiego.
Grądy
Grądy wykształciły się głównie w zachodniej części gminy. Niewielkie ich fragmenty
stwierdzono również w lasach na wschód i południe od miejscowości Blinów.
W drzewostanie obok sosny zwyczajnej Pinus sylvestris, dębu szypułkowego Quercus
robur i graba Carpinus betulus występuje w dużej ilości brzoza brodawkowata Betula pendula
oraz lipa drobnolistna Tilia cordata, topola osika Populus tremula, a także niekiedy olsza
czarna Alnus glutinosa. Warstwę krzewów, poza podrostem drzew buduje najczęściej
leszczyna Corylus sp., trzmielina brodawkowata Euonymus europaeus, rzadziej czeremcha
Prunus padus z domieszką bzu czarnego Sambucus nigra. Runo jest charakterystyczne dla
grądów wysokich i składa się z płatów gajowca żółtego Galeobdolon luteum, gwiazdnicy
wielkokwiatowej Stellaria holostea, pszeńca gajowego Melampyrum nemorosum, przytulii
Galium sp.
Bory mieszane
Bory mieszane sosnowo-dębowe, występują w postaci różnej wielkości płatów
rozproszonych zarówno w lasach prywatnych jak i w lasach państwowych.
Drzewostan buduje sosna Pinus sp. i dąb szypułkowy Quercus robur z niewielką
domieszką dębu bezszypułkowego Quercus petraea, brzozy brodawkowatej Betula pendula i
topoli osiki Populus tremula. Warstwa krzewów składa się z podrostu dębów Quercus sp.,
grabu Carpinus sp., leszczyny Corylus sp. i osiki Populus tremula z domieszką kruszyny
pospolitej Frangula alnus, jarzębiny Sorbus aucuparia i jałowca Junniperus communis. Runa
buduje najczęściej borówka czarna Vaccinium myrtillus, miejscami z przewagą konwalii
majowej Convallaria majalis bądź kostrzewy owczej Festuca ovina.
Bory sosnowe
Bory sosnowe występujące na terenie gminy są zróżnicowane zarówno pod względem
składu florystycznego jak i uwilgotnienia podłoża, jego żyzności oraz stopnia zakwaszenia.
Na siedliskach borów suchych wykształcił się zespół Cladonio-Pinetum (śródlądowy bór
sosnowy suchy). Na terenie gminy występują też płaty Peucedano-Pinetum
(subkontynentalny bór świeży).
Łęgi
Zbiorowiska łęgowe na terenie gminy Szastarka obecnie zajmują małe powierzchnie
ponieważ ich siedliska wykorzystywane są jako łąki. Występują w pobliżu dolny rzeki
Bystrzycy.
24
Głównym gatunkiem w drzewostanie łęgów jest olsza czarna Alnus glutinosa. Warstwę
krzewów buduje czeremcha Prunus padus oraz kruszyna pospolita Frangula alnus. W runie
panują: pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, rzadziej niecierpek Impatiens sp., sadziec
konopiasty Eupatorium cannabinum oraz gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum. Podsuszone
olszyny opanowują: malina Rubus sp., tojeść pospolita Lysimachia vulgaris, śmiałek darniowy
Deschampsia caespitosa.
Zbiorowiska roślinności wodnej i szuwarowej są niewielkie i reprezentowane przez
nieliczne gatunki. Występują nieregularnie w zagłębieniach bezodpływowych jako
zgrupowania trzciny pospolitej, tataraku zwyczajnego, pałki wąskolistnej i rzęsy. Często
towarzyszą im zbiorowiska łąk i pastwisk, wyściełających także dna dolin. Podobne zespoły
roślinne zgrupowane są na obrzeżach nielicznych zbiorników wodnych.
Wybitnie rolniczy charakter gminy powoduje, że w szeroko rozumianej szacie roślinnej
występuje duży udział gatunków uprawianych przez człowieka. Przestrzennie dominują
zbiorowiska segetalne, towarzyszące uprawom zbóż i roślin okopowych. Uprawom rolniczym
zwykle towarzyszą zbiorowiska roślinności zielnej. Dla całości ekosystemu mają znaczenie,
często niedoceniane - ugory, nieużytki rolnicze, miedze polne i rowy przydrożne.
Spośród roślinnych zbiorowisk synantropijnych łąkowe i pastwiskowe najczęściej są
spotykane w wilgotnych częściach doliny Bystrzycy i uchodzących do niej dolin. Zbiorowiska
ciepłolubne należą do najciekawszych zbiorowisk na terenie gminy. Obejmują głównie
murawy i zarośla. Zajmują one obrzeża lasów, nasłonecznione strome zbocza i grzbiety
wąwozów lessowych, rzadziej występują na wyniosłościach wyżynnych.
Jak podaje POŚ dla gminy (2005), mimo braku inwentaryzacji przyrodniczej, wiadomo że
na terenie gminy występują następujące rzadkie i chronione gatunki roślin:
 parzydło leśne Aruncus dioicus;
 paprocie (kilka gatunków);
 groszek wschodniokarpacki Lathyrus laevigatus;
 łuskiewnik różowy Lathraea squamaria;
 szczyr trwały Mercurialis perennis;
 dziewanna Verbascum Sp.;
 konwalia majowa Convallaria majalis (bory, grądy);
 wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum (grądy);
 naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora (bory);
 lilia złotogłów Lilium martagon (grądy);
 widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum (bory);
 widłak goździsty Lycopodium clavatum (bory, lasy mieszane).
Zgodnie z pismem Nadleśnictwa Janów Lubelski Zn. Spr. ZG-7024-541-3/2-13 z dnia
6.03.2013 r. na obszarze gminy Szastarka z zarządzie nadleśnictwa nie występują lasy
ochronne.
5.1.2.2. Fauna
Zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych ma swoje odzwierciedlenie w bogactwie
gatunkowym fauny, w tym rzadkich i chronionych gatunków płazów i gadów oraz rzadkich
przedstawicieli owadów, związanych z siedliskami roślin ciepłolubnych. Siedzibą licznych
25
gatunków są głównie lasy, pokryte roślinnością wąwozy i tereny podmokłe. Najliczniejsza jest
reprezentacja ptaków, występują tu także gatunki lęgowe pospolite (np. kukułka, jeżyk, kos,
modraszka, bogatka, sroka, kawka, gawron, wróbel, zięba, szczygieł) oraz zagrożone
wygięciem (np. dzięcioł zielony, dzięcioł czarny, dymówka, oknówka, pliszka, kos, wilga, gil,
dudek, zimorodek, słowik szary, bocian biały, muchołówka białoszyja). Gmina nie była objęta
specjalnym badaniem występowania ssaków, dlatego pełna ocena walorów fauny jest
możliwa.
Jako źródło informacji o faunie na terenie gminy, można potraktować dane pochodzące z
Nadleśnictwa Janów Lubelski, które swoim zasięgiem obejmuje także omawiany obszar.
Udokumentowane na terenie nadleśnictwa gatunki, mogą także występować lub pojawiać
się na terenie gminy. Na gruntach nadleśnictwa stwierdzono 118 gatunków objętych ścisłą
ochroną, 4 gatunki objęte ochroną częściową, 3 gatunki rzadkie.
Owady: stwierdzono występowanie 6 gatunków chronionych z załącznika II Dyrektywy
Siedliskowej: czerwończyk nieparek Lycaena dispar, modraszek nausitous Maculinea
nauthous, modraszek teleius Maculinea teleius, przeplatka aurina Euphudryas aurinia,
zalotka większa Leucorrhinia pectoralis, trzepla zielona Ophiogomphus cecilia. Ponadto
stwierdzono występowanie 9 gatunków objętych ochroną ścisłą: dostojka akwilonaris Boloria
aquilonaris, dostojka eunomia Boloria eunomia, modraszek bagniczek Vaccinina optilete,
straszka północna Sympecma paedisca, strzęposzek soplaczek Ceonomympha tulia, szlaczkoń
torfowiec Colias palaeno, zalotka białoczelna Leucorrhinia albifrons, zalotka spłaszczona
Leucorrhinia claudalis, żagnica zielona Aeshna viridis. Gatunki rzadkie: mieniak tęczowy
Apatura iris, paź królowej Papilio machaon, pokłonnik osinowiec Limentis populi. Wśród
pajęczaków stwierdzono występowanie 1 gatunku chronionego: tygrzyka paskowanego
Argiope bruennichi.
Płazy: z gatunków wymienionych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej w zasięgu
nadleśnictwa stwierdzono: traszkę grzebieniastą Triturus cristatus, kumaka nizinnego
Bombina bombina. Ponadto stwierdzono występowanie 10 gatunków objętych ochroną
ścisłą: grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus, ropucha paskówka Bufo calamita, ropucha szara
Bufo bufo, ropucha zielona Bufo viridis, traszka zwyczajna Triturus vulgaris, żaba
jeziorkowata Rana lessonae, żaba moczarowa Rana arvalis, żaba śmieszka Rana ridibunda,
żaba trawna Rana temporaria, żaba wodna Rana esculenta.
Gady: stwierdzono występowanie 6 gatunków objętych ochroną ścisłą: gniewosz
plamisty Coronella austriaca, jaszczurka zwinka Lacerta agilis, jaszczurka żyworodka Lacerta
vivipara, padalec zwyczajny Anguis fragilis, zaskroniec zwyczajny Natrix natrix, żmija
zygzakowata Vipera berus.
Ptaki: na terenie nadleśnictwa znajdują się stanowiska gatunków ptaków objętych
ochroną gatunkową ścisłą, dla których ustalane są granice miejsc rozrodu i regularnego
przebywania: bielik haliaeetus albicilla, bocian czarny Ciconia nigra, głuszec Tetrao urogallus,
orlik krzykliwy Aquila pomarina. Ogółem stwierdzono występowanie 60 gatunków ptaków
objętych ochroną ścisłą i 1 ochroną częściową, z czego 25 to gatunki z załącznika I Dyrektywy
Ptasiej (N): bąk Botaurus stellaris, bekas kszyk Gallinago gallinago, bielik Haliaeetus albicilla,
błotniak stawowy Circus aeruginosus, bocian czarny Ciconia nigra, bogatka Parus major,
brzegówka Riparia riparia, czapla biała Egrette alba, czarnogłówka Poecile montanus,
czubatka Lophophanes cristatus, drozd śpiewak Turdus philomelos, dudek Upupa epops,
dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos, dzięcioł czarny Dryocopus martius, dzięcioł duży
Dendrocopos major, dzięcioł średni Dendrocopos medius, dzięcioł zielonosiny Picus canus,
26
dzięcioł zielony Picus viridis, dzięciołek Dendrocopos minor, gadożer Circaetus gallicus, gil
Pyrrhula pyrrhula, głuszec Tetrao urogallus, jastrząb Accipiter nisus, lelek Caprimulgus
europaeus, łabędź niemy Cygnus olor, modraszka Cyanistes caeruleus, muchołówka
białoszyja Ficedula albicollis, muchówka żałobna Ficedula hypoleuca, mysikrólik Regulus
regulus, myszołów Buteo buteo, orlik krzykliwy Aquila pomarina, paszkot Turdus viscivorus,
pełzacz leśny Certhia familiaris, perkoz dwuczuby Podiceps cristatus, perkoz rdzawoszyi
Podiceps grisegena, perkoz zausznik Podiceps nigricollis, piecuszek Phylloscopus trochilus,
pierwiosnek Phylloscopus collybitam, pleszka Phoenicurus phoenicurus, pokrzywnica Prunella
modularis, puszczyk Strix aluco, raniuszek Aegithalos caudatus, rudzik Erithacus rubecula,
rybołów Pandion haliaetus, sikora uboga Poecile palustris, sosnówka Periparus ater, sójka
Garrulus glandarius, strzyżyk Troglodytes troglodytes, śmieszka Laurus ridibundus,
świergotek drzewny Anthus trivialis, świstunka leśna Phylloscopus sibilatrix, trzmielojad
Pernis apivorus, zięba Fringilla coelebs, zimorodek Alcedo atthis, zniczek Regulus ignicapilla,
żuraw Grus grus.
Ssaki: z pośród 29 gatunków ssaków objętych ochroną ścisłą, przede wszystkim należy
wymienić gatunki z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: mopek Barbastella barbastellus,
nocek Bechsteina Myotis bechsteinii, nocek duży Myotis myotis, ryś euroazjatycki Lynx lynx,
wilk Canis lupus oraz wydra Lutra lutra i bóbr europejski Castor fiber objęte ochroną
częściową. Inne gatunki objęte ochroną ścisłą to: borowiaczek Nyctalus leisleri, borowiec
wielki Nyctalus noctula, gacek brunatny Plecotus auritus, gacek szary Plecotus austriacus,
gronostaj Mustela erminea, jeż europejski Erinaceus europaeus, karlik drobny Pipistrellus
pygmaeus, karlik malutki Pipistrellus pipistrellus, karlik większy Pipistrellus nathusii, łasica
Mustela nivalis, mroczek posrebrzany Vespertilio murinus, mroczek pozłocisty Eptesicus
nillssonii, mroczek późny Eptesicus serotinus, nocek brandta Myotis brandtii, nocek natterera
Myotis nattererii, nocek rusy Myotis daubentonii, nocek wąsatek Myotis mystacinus,
orzesznica Muscardinus avellanarius, popielica Glis glis, ryjówka aksamitna Sorex araneus,
ryjówka malutka Sorex Minutus, rzęsorek rzeczek Neomys foediens, smużka leśna Sicista
betulina, wiewiórka pospolita Sciurus vilgaris. Gatunki objęte ochroną częściową to:
badylarka Micromys minutus, kret Talpa europaea.
W związku z planowaną realizacją elektrowni wiatrowych w okolicy miejscowości
Szastarka został wykonany monitoring przedrealizacyjny - chiropterologiczny (Monitoring
chiropterologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej „Szastarka”, Lublin 2012) i
ornitologiczny (Raport ornitologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej w gminie
Szastarka, w województwie lubelskim. Kraśnik 2013 r.).
Awifauna
Przedmiotem raportu są wyniki inwentaryzacji ornitologicznej przeprowadzonej w
ramach monitoringu przedrealizacyjnego, poprzedzającego inwestycję jaką jest budowa
zespołu turbin wiatrowych. Podstawową częścią tego dokumentu jest ocena znaczenia
badanego obszaru dla ptaków w cyklu rocznym, w celu określenia potencjalnego wpływu
planowanej inwestycji na ptaki na tym terenie. Wyniki liczeń przedstawiono w formie tabel
oraz map, obejmujących pięć głównych okresów fenologicznych: migracja wiosenna i
jesienna, okres lęgowy i polęgowy oraz zima.
Planowana farma wiatrowa znajduje się na terenie gminy Szastarka, powiat kraśnicki,
województwo lubelskie. Lokalizacja turbin została zaplanowana między miejscowościami
Blinów I, Szastarka i Brzozówka.
27
W okresie migracji wiosennej i jesiennej liczenia prowadzono z punktów obserwacyjnych
z częstotliwością jedna wizyta na powierzchni co ok. 10 dni. W tym celu wyznaczono na
powierzchni 4 punkty obserwacyjne; na każdym z nich 1 kontrola trwała 60 minut.
Rysunek 6. Rozmieszczenie punktów obserwacyjnych-czerwony X, transektów - zielona linia, buforu
(500m od turbin)- niebieski okrąg oraz powierzchni MPPL- czerwona linia, na badanym terenie.
Źródło: Raport ornitologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej w gminie Szastarka, w województwie lubelskim.
Kraśnik 2013 r.
Kontrole te rozpoczynano rano i kończono przed południem. Celem tych liczeń było
określenie liczby lecących ptaków w jednostce czasu nad powierzchnią, kierunków i
wysokości przelotów oraz różnorodności gatunkowej. W związku z tym notowano wszystkie
stwierdzone w zasięgu wzroku i słuchu osobniki wszystkich gatunków ptaków dla każdego
punktu obserwacyjnego z osobna. Poszczególne stada oraz pojedyncze osobniki notowano
oddzielnie. W przypadku obserwacji wyraźnego, ukierunkowanego przelotu
dalekodystansowego lub lokalnego zbierano informacje o liczbie osobników wraz z
podaniem kierunku przelotu w odniesieniu do 3 pułapów – do wysokości dolnego zakresu
pracy śmigła (od ziemi do 50 m), w strefie pracy śmigła (od 50 do 220 m), powyżej śmigła w
stanie wzniesienia (>220 m). W przypadku stwierdzenia wyraźnie ukierunkowanego przelotu
kierunek podawano w 4-stopniowej skali róży wiatrów.
W czasie zimy ptaki liczono z transektów notując wszystkie widziane i słyszane osobniki
analogicznie do liczeń punktowych.
W okresie lęgowym liczenia ptaków prowadzone różnymi metodami: liczenia z użyciem
modułu MPPL oraz tzw. mapowanie gatunków kluczowych.
28
W promieniu ok. 2 km od inwestycji wyznaczono bufor, w którym wyszukiwano
stanowiska rzadszych potencjalnie kolizyjnych gatunków lęgowych (derkacz, bocian biały,
błotniak łąkowy, bocian czarny itp.)
Moduł MPPL (Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych) dostarcza dokładnych danych
jakościowych i ilościowych na wydzielonych powierzchniach, którymi są kwadraty wielkości 1
km2. Kontrole kwadratów rozpoczyna się o świcie i kończy we wczesnych godzinach
przedpołudniowych. Każdy kwadrat kontrolowany jest w sezonie lęgowym dwukrotnie. Dla
potrzeby tego raportu wyznaczono 4 takie powierzchnie – każdą skontrolowano dwukrotnie.
Mapowanie gatunków kluczowych polega na penetracji powierzchni inwestycji i jej
otoczenia w poszukiwaniu stanowisk lęgowych gatunków kluczowych i kolizyjnych, które
zaznaczane są na mapach za pomocą symboliki stosowanej w kombinowanej odmianie
metody kartograficznej do liczenia ptaków.
Okres polęgowy obejmował okres od 1 lipca do 30 sierpnia. Stosowano zarówno liczenia
punktowe, jak i transekty. Wykonano 4 liczenia na transektach i 4 liczenia na punktach
obserwacyjnych.
W sumie w skali całego roku wykonano 30 kontroli.
Ze względu na rodzaj i położenie powierzchni, a także wysoki koszt nie były prowadzone
badania przy pomocy radaru.
Wyniki
Okres zimowy
 Podczas prowadzonych obserwacji metodą transektową w okresie zimowym na
powierzchni stwierdzono co najmniej 23 gatunki ptaków, w tym 3 gatunki kluczowe.
 Stwierdzono w sumie 596 ptaków; najwięcej ptaków stwierdzono podczas drugiej
kontroli grudniowej (205 os.) a w pozostałych: 30-166 os.
 Średnia liczba osobników na transekt wyniosła 31,3 os. (zakres: 2-133 os./transekt).
 Znacząca większość ptaków nie wykazywała ukierunkowanego przelotu.
 Większość stwierdzonych ptaków należała do wróblowych (572 os.).
 Najliczniej obserwowanymi gatunkami były kwiczoł (191 os.) i trznadel (158 os.).
 Gatunki kolizyjne – szponiaste: stwierdzono 2 gatunki należące do szponiastych, łącznie
14 os., najliczniej obserwowanym gatunkiem szponiastym był myszołów – 13 os. którego
regularnie obserwowano podczas kontroli: 1-5 os./kontrolę.
 Gatunki kolizyjne, wodno-błotne: nie stwierdzono koncentracji żerowiskowych ptaków
wodno-błotnych na badanej powierzchni.
 Podczas każdej kontroli obserwowano kwiczoła i trznadla.
 Gatunki często obserwowane podczas kontroli (frekwencja >50%) to: myszołów, dzięcioł
duży, bogatka, sójka, sroka, kruk, potrzeszcz.
Okres wędrówki wiosennej
 Podczas prowadzonych obserwacji punktowych w okresie wiosennym na powierzchni
stwierdzono 34 gatunki ptaków, w tym 8 gatunków kluczowych.
 Stwierdzono w sumie 817 ptaków, najwięcej ptaków stwierdzono podczas drugiej i
trzeciej kontroli marcowej (odpowiednio: 196 i 233 os.); w pozostałych –105 – 147 os.
 Średnio w ciągu godziny obserwowano 54,5 os. (zakres: 35 – 77,7 os./h).
 42,35 % ptaków wykazywała ukierunkowany przelot – 346 os.
 Większość ptaków leciała w strefie I – 226 os. (27,66%) i w strefie II – 109 os. (13,34%).
 Dominował zachodni (51,16 % lecących osobników) kierunek przelotu.
29
 Większość stwierdzonych ptaków należała do wróblowych (w sumie 648 os).
 Gatunki kolizyjne – szponiaste: stwierdzono 2 gatunki należące do szponiastych –
myszołowa i błotniaka stawowego, w sumie 13 os.; 1 - 4os. myszołowa obserwowano
podczas każdej z wiosennych kontroli.
 Gatunki kolizyjne, wodno-błotne: stwierdzono 56 os. czajki podczas drugiej kontroli
marcowej i 58 os. podczas kontroli drugiej. Wszystkie ptaki wykazywały ukierunkowany
kierunek przelotu, leciały w strefie I i II; w trakcie drugiej kontroli marcowej stwierdzono
występowanie siewki złotej (3 osobniki), ptaki leciały w strefie I pracy śmigieł; nie
stwierdzono koncentracji żerowiskowych ptaków wodno-błotnych na badanej
powierzchni.
 Najliczniej obserwowanym gatunkiem był skowronek – 262 os.
 Podczas każdej kontroli stwierdzano myszołowa, potrzeszcza, skowronka, srokę i
trznadla; pozostałe gatunki często obserwowane (frekwencja >50%) to: czajka, gawron,
grzywacz, kos, kruk, makolągwa, sójka, szpak i zięba.
 Spośród gatunków kluczowych najliczniej obserwowano skowronka.
Okres lęgowy – liczenia w standardzie Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL)
Powierzchnia 1
Podczas badań w kwadracie nr 1 odnotowano 26 gatunków, w tym 7 gatunków kluczowych.
W czasie pierwszej kontroli stwierdzono 58 os., a podczas drugiej – 70 os. Najliczniejszym
gatunkiem podczas obu kontroli był skowronek. Odnotowano również gatunki leśne, jak
świstunka, świergotek drzewny, dzięcioł duży.
Powierzchnia 2
Podczas badań w kwadracie nr 2 odnotowano 24 gatunki, w tym 7 gatunków kluczowych. W
czasie pierwszej kontroli stwierdzono 56 os., a podczas drugiej – 118 os. Najliczniejszym
gatunkiem podczas pierwszej kontroli był skowronek, natomiast podczas kontroli drugiej szpak. W niewielkich zadrzewieniach śródpolnych stwierdzono m.in. grzywacza, dzięcioła
dużego, bogatkę oraz świstunkę.
Powierzchnia 3
Podczas badań w kwadracie nr 3 odnotowano 19 gatunków, w tym 5 gatunków kluczowych.
W czasie pierwszej kontroli stwierdzono 45 os., a podczas drugiej – 76 os. Najliczniejszym
gatunkiem podczas obu kontroli był skowronek. Odnotowano również m.in. potrzeszcza oraz
myszołowa.
Powierzchnia 4
Podczas badań w kwadracie nr 4 odnotowano 13 gatunków, w tym 3 gatunki kluczowe. W
czasie pierwszej kontroli stwierdzono 52 os., a podczas drugiej – 82 os. Najliczniejszym
gatunkiem podczas obu kontroli był skowronek.
Okres lęgowy
Wyniki inwentaryzacji zawiera poniższa mapa.
30
Rysunek 7. Rozmieszczenie stanowisk lęgowych wybranych gatunków ptaków na badanym terenie.
Legenda: LC – gąsiorek, SN – jarzębatka, EH – ortolan, DE – dzięcioł średni, PEA – trzmielojad, DM –
dzięcioł czarny, FA – muchołówka białoszyja, FP – muchołówka mała, EC – potrzeszcz, B – myszołów,
CR – przepiórka.
Źródło: Raport ornitologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej w gminie Szastarka, w województwie lubelskim.
Kraśnik 2013 r.
Okres polęgowy – transekty
 Podczas prowadzonych obserwacji metodą transektową w okresie polęgowym na
powierzchni stwierdzono co najmniej 46 gatunków ptaków, w tym 12 gatunków
kluczowych.
 Stwierdzono w sumie 1053 ptaki; najwięcej ptaków stwierdzono podczas pierwszej
kontroli lipcowej r. (315 os.) a w pozostałych: 137 – 303 os.
 Średnia liczba osobników na transekt wyniosła 87,9 os. (zakres: 28-221 os./transekt).
 Znacząca większość ptaków nie wykazywała ukierunkowanego przelotu.
 Większość stwierdzonych ptaków należała do wróblowych (983 os.) ( 93 %).
 Najliczniej obserwowanymi gatunkami były, należące do gatunków kluczowych,
skowronek (138 os.) i dymówka (198 os.).
 Gatunki kolizyjne – szponiaste: stwierdzono 4 gatunki należące do szponiastych, w tym 1
gatunek – trzmielojad z Załącznika I DP (ptak lęgowy w lesie w pobliżu turbin S1-2);
najliczniej obserwowanym gatunkiem szponiastym był myszołów – 20 os. którego
obserwowano podczas każdej kontroli: 1-5 os./kontrolę,
 Gatunki kolizyjne, wodno-błotne: Podczas jednej kontroli zaobserwowano 1 os. czapli
siwej - nie stwierdzono koncentracji żerowiskowych ptaków wodno-błotnych na badanej
powierzchni.
31
 Podczas każdej kontroli obserwowano myszołowa, grzywacza, skowronka, dymówkę,
pliszkę żółtą, rudzika, kosa, kwiczoła, cierniówkę, bogatkę, gąsiorka, szpaka, makolągwę,
trznadla i potrzeszcza.
 Gatunki często obserwowane podczas kontroli (frekwencja >50%) to: dzięcioł duży,
świergotek drzewny, pierwiosnek, modraszka, wilga i sójka.
Okres polęgowy – punkty
 Podczas prowadzonych obserwacji na punktach w okresie polęgowym na powierzchni
stwierdzono 30 gatunków ptaków, w tym 12 gatunków kluczowych.
 Stwierdzono w sumie 532 ptaki; najwięcej ptaków stwierdzono podczas drugiej kontroli
sierpniowej (193 os.) a w pozostałych: 72 - 148-162 os.
 Średnia liczba osobników na godzinę wyniosła 33,3 os. (zakres: 13-62 os./h).
 Połowa obserwowanych ptaków (50,1%) wykazywała ukierunkowany przelot.
 Zdecydowana większość ptaków o ukierunkowanym przelocie leciała w strefie I – 208 os.
(77,9%) i w strefie II – 58 os. (21,7%).
 Dominował południowy (34,1% lecących osobników) oraz północny (27,3 % lecących
osobników) kierunek przelotu.
 Większość stwierdzonych ptaków należała do wróblowych (488 os.).
 Najliczniej obserwowanymi gatunkami była należące do gatunków kluczowych dymówka
(198 os.) i skowronek (118 os.).
 Gatunki kolizyjne – szponiaste: stwierdzono 4 gatunki należące do szponiastych, w tym
lęgowego w pobliżu turbin S1-2 trzmielojada (Załącznik I DP); najliczniej obserwowanym
gatunkiem szponiastym był myszołów – 14 os. którego obserwowano podczas każdej
kontroli: 2-5 os./kontrolę; podczas trzech kontroli obserwowano 1-3 os. błotniaka
stawowego – gat. kluczowy. Jego gniazdowania nie stwierdzono w obrębie powierzchni,
stąd niewielka liczebność w okresie koczowania
 Gatunki kolizyjne, wodno-błotne: podczas jednej kontroli zaobserwowano 1 os. bociana
białego; nie stwierdzono koncentracji żerowiskowych ptaków wodno-błotnych na
badanej powierzchni.
 Podczas każdej kontroli obserwowano myszołowa, skowronka, dymówkę, makolągwę i
potrzeszcza.
 Gatunki często obserwowane podczas kontroli (frekwencja >50%) to: błotniak stawowy,
przepiórka, grzywacz, pliszka żółta, kos i trznadel.
Okres wędrówki jesiennej
 Podczas prowadzonych obserwacji punktowych w okresie jesiennym na powierzchni
stwierdzono co najmniej 52 gatunki ptaków, w tym 14 gatunków kluczowych.
 Stwierdzono w sumie 6530 ptaków, najwięcej ptaków stwierdzono podczas drugiej
kontroli w październiku (2198 os.), w pozostałych – 54- 997 os.
 Średnio w ciągu godziny obserwowano 181,4 os. (zakres: 7 – 1779 os./h).
 34,8 % ptaków wykazywała ukierunkowany przelot – 2275 os.
 Większość ptaków o ukierunkowanym przelocie leciała w strefie I – 1136 os. (49,93%) i
w strefie II – 1137 os. (50,04%).
 Dominował zachodni (62,2% lecących osobników) kierunek przelotu.
 Większość stwierdzonych ptaków należała do wróblowych (w sumie 6228 os).
32
 Gatunki kolizyjne – szponiaste: stwierdzono 4 gatunki należące do szponiastych;
najliczniej obserwowanym gatunkiem szponiastym był myszołów – łącznie 39 os., max 8
osobników 18.09.; zwraca uwagę przelot w strefie śmigieł zdecydowanej większości
zaobserwowanych osobników błotniaka stawowego (gatunek kluczowy) –
11 os./12
os. zaobserwowanych.
 Gatunki kolizyjne, wodno-błotne: stwierdzono 2 gatunki należące do ptaków wodno błotnych: czajkę i łabędzia niemego. Ptaki wykazywały ukierunkowany przelot, leciały w
strefie I i II; nie stwierdzono koncentracji żerowiskowych ptaków wodno-błotnych na
badanej powierzchni.
 Najliczniej obserwowanymi gatunkiem był szpak (3030 os. – 49 % ogółu ptaków
stwierdzonych jesienią). Jego frekwencja na powierzchni w okresie wrzesień-pierwsza
dekada października oscylowała w zakresie 200-370 osobników. Jedynie 18.10 obserwowano duże koczujące stado > 1500 osobników, jednak już na kolejnych
kontrolach nie spotkano tak dużych ilości tego gatunku.
 Gatunki często obserwowane podczas kontroli (frekwencja >50%) to: myszołów,
skowronek, kwiczoł, szpak, zięba, makolągwa, potrzeszcz.
 Spośród gatunków kluczowych najliczniej obserwowano szpaka – 3030 os.; licznie
występował również skowronek – 684 os..
Podsumowanie
Wielkość bogactwa gatunkowego na obszarze planowanej inwestycji
Tabela 3. Zestawienie składu gatunkowego, liczebności całkowitej i gatunków kluczowych na
podstawie wyników uzyskanych z kontroli przeprowadzonych w cyklu rocznym w obszarze
projektowanej farmy wiatrowej (liczenia MPPL, liczenia punktowe i transektowe).
Lp.
Gatunek
1
2
3
4
5
6
7
1
błotniak stawowy
23
+
2
bocian biały
1
+
+
3
bogatka
127
4
cierniówka
58
5
czajka
121
+
6
czapla siwa
1
+
7
czarnogłówka
2
8
czyż
20
9
dymówka
507
+
10 dzięcioł czarny
1
+
11 dzięcioł duży
14
12 dzwoniec
44
13 gajówka
1
14 gawron
21
15 gąsiorek
36
+
+
16 gil
28
17 grubodziób
1
18 grzywacz
298
19 jarzębatka
1
+
+
20 jastrząb
2
21 jer
10
22 jerzyk
5
33
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
kapturka
kawka
kopciuszek
kos
kowalik
krogulec
kruk
krukowate
krzyżodziób świerkowy
krzyżówka
kulczyk
kuropatwa
kwiczoł
lerka
łabędź niemy
łozówka
makolągwa
mazurek
modraszka
muchołówka szara
mysikrólik
myszołów
oknówka
ortolan
paszkot
pierwiosnek
pleszka
pliszka siwa
pliszka żółta
pokląskwa
pokrzywnica
potrzeszcz
potrzos
przepiórka
pustułka
rudzik
rzepołuch
sierpówka
siewka złota
siewnica
sikora uboga
siniak
skowronek
sójka
sroka
srokosz
strzyżyk
szczygieł
szpak
śmieszka
18
53
3
62
1
8
99
53
4
4
1
2
747
4
1
22
419
49
36
4
5
97
23
15
6
6
2
153
110
13
31
418
12
31
3
16
10
11
3
1
4
2
1466
84
52
6
2
60
3238
11
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
34
73 śpiewak
74 świergotek drzewny
75 świergotek łąkowy
76 świstunka leśna
77 trzmielojad
78 trznadel
79 wilga
80 wrona
81 wróbel
82 zaganiacz
83 zięba
84 Passeriformes
85 Inne species
16
133
79
4
3
382
7
18
11
1
572
34
1
+
+
+
Legenda: 1. całkowita liczebność. Czcionka pogrubiona – gatunki kluczowe. Kategoria gatunku kluczowego: 2. liczba par
strefowe, 6. Dyrektywa Ptasia Zał. 1, 7. SPEC 1-3.
Źródło: Raport ornitologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej w gminie Szastarka, w województwie lubelskim.
Kraśnik 2013 r.
Powyższa tabela zawiera zestawienie 82 gatunków stwierdzonych podczas kontroli
przeprowadzonych w cyklu rocznych na omawianej powierzchni (MPPL, liczenia z punktów i
transektów). W tym okresie zaobserwowano 5 gatunków ptaków szponiastych (myszołów,
jastrząb, krogulec, pustułka, trzmielojad i błotniak stawowy), 7 gatunków wodno-błotnych
(wyłączając wodno-błotne ptaki szponiaste i wróblowe), 2 gatunki grzebiących (kuraki), 3
gatunki gołębi i inne. Dosyć niska liczba gatunków spowodowana jest mało zróżnicowanych
krajobrazem rolniczym oraz barku obecności terenów podmokłych zarówno bezpośrednio na
omawianym obszarze jak i w najbliższym sąsiedztwie. Ogółem w trakcie inwentaryzacji
stwierdzono 12 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, z czego 8 z nich to ptaki lęgowe
na powierzchni lub w jej najbliższym sąsiedztwie.: gąsiorek, jarzębatka, ortolan, dzięcioł
czarny, dzięcioł średni, trzmielojad, muchołówka mała, muchołówka białoszyja. Pozostałe
stwierdzone gatunki z Załącznika to ptaki przelotne. 18 gatunków wśród wszystkich
zestawionych w powyższej tabeli to gatunki z kategorii SPEC 1-3 (tzw. gatunki specjalnej
troski na poziomie europejskim). Nie wykazano gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi
Zwierząt oraz tych, których lęgowa liczebność w kraju jest mniejsza niż 1000 par. Na
omawianym obszarze nie stwierdzono gniazdowania bociana białego (Ciconia ciconia).
Najwięcej gatunków stwierdzono podczas migracji jesiennej (50 gat.), wiosną
stwierdzono 34 gatunki, a zimą 22 gatunki. W okresie lęgowym na powierzchniach MPPL
stwierdzono 13-26 gatunków lęgowych , zaś w polęgowym (30-45 gat.; odpowiednio: liczenia
punktowe-liczenia transektowe). W porównaniu z danymi z innych regionów Polski
przedstawiona liczebność gatunków nie jest wysoka. Zwraca uwagę bardzo niska ilość
gatunków wodno-błotnych. Występowanie takiej liczby gatunków na badanym obszarze
związane jest z nieurozmaiconym krajobrazem rolniczym, brakiem terenów podmokłych na
oraz w sąsiedztwie powierzchni.
Analiza danych terenowych zebranych w trakcie inwentaryzacji ornitologicznej
przeprowadzonej na terenie projektowanej farmy wiatrowej w okolicach Szastarki wykazała,
iż w wyniku realizacji tej inwestycji nie należy spodziewać się znaczącego negatywnego
oddziaływania planowanych siłowni wiatrowych na awifaunę tego obszaru pod warunkiem
35
wykonania proponowanych działań minimalizujących oraz sprawdzenia ich funkcjonowania
w trakcie monitoringu poinwestycyjnego.
Chiropterofauna
Celem wykonania Monitoringu chiropterologicznego terenu projektowanej farmy
wiatrowej „Szastarka” było oszacowanie ryzyka realizacji przedsięwzięcia oraz możliwości
wystąpienia znaczących negatywnych oddziaływań farmy wiatrowej na nietoperze,
wynikających z potencjalnej uciążliwości planowanej inwestycji. Podstawą były
przeprowadzona inwentaryzacja i roczny monitoring aktywności nietoperzy na badanej
powierzchni.
W okresie prowadzenia monitoringu i obserwacji aktywności nietoperzy na badanej
powierzchni od 15 marca do 15 listopada 2011 r. przeprowadzono kontrole podczas 6
okresów aktywności nietoperzy:
 okres I – 15 - 31 marca - opuszczanie zimowisk,
 okres II – 1 kwietnia - 15 maja - wiosenne migracje, tworzenie kolonii rozrodczych,
 okres III – 1 czerwca - 31 lipca - rozród; szczyt aktywności lokalnych populacji,
 okres IV – 1 sierpnia – 15 września - rozpad kolonii rozrodczych i początek jesiennych
migracji, rojenie,
 okres V – 16 września – 31 października - jesienne migracje i rojenie.
 okres VI – 1 listopada - 15 listopada - jesienne migracje.
Na badanej powierzchni wykonano 26 pełnych kontroli aktywności nietoperzy na
transektach. Część kontroli wykonano w dwóch kolejnych dniach za względu na rozległość
powierzchni – a więc niemożliwość wykonania danej kontroli jednego wieczora lub nocy.
Podczas 15 kontroli prowadzono rejestrację w okresie ok. 4 godzin po zachodzie słońca (
tzw. kontrole 4-ro godzinne). Natomiast podczas 11 kontroli prowadzono rejestrację
całonocną – dwukrotne przejście transektów w ciągu nocy, oraz rejestrację punktową w
wybranych miejscach. Podczas 9 kontroli jesiennych (15 wrzesień – 15 listopad) obserwacje
rozpoczynano 2-3 godziny przed zachodem słońca w celu określenia migracji nietoperzy.
Po dokładnej lustracji dziennej wskazanego terenu wytypowane zostały transekty
(odcinki kontrolne łączące grupy projektowanych turbin), na których wykonywano nagrania
głosów nietoperzy. Transekty przeprowadzono w taki sposób, aby przecinały cały
inwentaryzowany obszar (obejmowały wszystkie typy siedlisk) oraz przechodziły w
bezpośrednim sąsiedztwie planowanych lokalizacji turbin wiatrowych, jak również w pobliżu
struktur krajobrazowych potencjalnie ważnych dla nietoperzy (skraju lasu, zadrzewień
liniowych) w granicach powierzchni i oraz bezpośrednim otoczeniu farmy.
36
Rysunek 8. Transekty kontrolne i punkty nasłuchowe na powierzchni badawczej
Źródło: Monitoring chiropterologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej „Szastarka”, Lublin 2012
Ponadto rejestrowano aktywność nietoperzy w okolicznych miejscowościach.
Prowadzono tam również poszukiwania kolonii letnich i kryjówek nietoperzy w budynkach
bądź przyległych zadrzewieniach.
Łącznie przeprowadzono 26 kontroli (15 czterogodzinnych i 16 całonocnych).
W I-szym OKRESIE monitoringowym na badanych transektach stwierdzono minimalną
aktywność nietoperzy – 2 osobniki. Wyniki takie sugerują, iż na badanej powierzchni nie
występowała migracja z zimowisk (gatunków osiadłych).
Podczas II-go OKRESU monitoringu na badanej części powierzchni przeprowadzono 6
kontroli, skupiając się na określeniu natężenia wiosennej migracji nietoperzy oraz tworzeniu
kolonii rozrodczych. W okresie tym zarejestrowano 120 stwierdzeń nietoperzy.
W trakcie prowadzenia nasłuchów w tym okresie monitoringu stwierdzenia nietoperzy
rejestrowanych były pojedyncze na całej powierzchni. Początkowo aktywność nietoperzy na
terenie planowanej inwestycji była niska, następnie znacznie wzrosła w czasie 2 ostatnich
kontroli w maju.
Podczas III-go OKRESU – przeprowadzono 4 kontrole, w czasie których łącznie
zarejestrowano 64 stwierdzeń nietoperzy. Aktywność nietoperzy w tej części monitoringu
była średnia. Jedynie podczas kontroli 21 i 22 lipca aktywność wyraźnie wzrosła.
W IV-tym OKRESIE monitoringu przeprowadzono 5 kontroli i zarejestrowano 70
stwierdzeń nietoperzy. Aktywność przypadająca na ten okres monitoringowy była
umiarkowana.
37
W V-tym OKRESIE przeprowadzono 7 kontroli i zarejestrowano stwierdzenia 24
nietoperzy. Aktywność nocna nietoperzy przypadająca na ten okres monitoringowy była
niska.
W VI-tym OKRESIE przeprowadzono 2 kontrole i nie zarejestrowano nietoperzy. Co
sugeruje, iż na badanej powierzchni nie występowała aktywność związana z końcowym
okresem migracji.
Podczas wszystkich kontroli powierzchni stwierdzono łącznie 280 nietoperzy.
Natomiast aktywność zarejestrowana podczas rojenia przy kryjówkach, wśród zbudowań
i nie była wliczana do ogólnej aktywności na powierzchni.
Stwierdzone na badanej powierzchni nietoperze należały do co najmniej 8 gatunków były to :
 borowiec wielki Nyctalus noctula (67 stwierdzeń, 23,96%),
 borowiaczek Nyctalus leisleri (18 stwierdzeń, 6,48%),
 mroczek późny Eptesicus serotinus (60 stwierdzeń, 21,46%),
 mroczek pozłocisty Eptesicus nilssonii (76 stwierdzeń, 26,95%),
 mroczek posrebrzany Vespertilio murinus (8 stwierdzeń, 2,82%),
 karlik większy Pipistrellus nathusii (8 stwierdzeń, 2,99%),
 karlik drobny Pipistrellus pygmaeus (1 stwierdzeń, 0,16%),
 nocek duży Myotis myotis (7 stwierdzeń, 2,32%).
Część zarejestrowanych stwierdzeń nietoperzy oznaczono tylko do rodzaju :
 nocek Myotis sp. - 13 stwierdzeń, 4,65%;
 gacek Plecotus sp. – 1 stwierdzeń, 0,33%.
Niewielkiej części sekwencji sygnałów echolokacyjnych nie udało się oznaczyć do
gatunku – Chiroptera indeterminata - 21 stwierdzeń (7,65%).
Najliczniej na badanej powierzchni występowały 3 gatunki, były to:
 mroczek pozłocisty - 76 stwierdzeń,
 mroczek późny – 60 stwierdzeń
 borowiec wielki – 67 stwierdzeń - gatunek odbywający długodystansowe migracje i
zaliczany do grupy najsilniej narażonych na kolizje z turbinami wiatrowymi,
Pozostałe gatunki były reprezentowane mniej licznie – po kilkanaście lub kilka
stwierdzeń.
Łącznie, gatunki o bardzo silnym narażeniu na kolizje (przedstawiciele rodzajów Nyctalus,
Pipistrellus) stanowiły 36,41% zarejestrowanych osobników (102 stwierdzeń). Natomiast
gatunki o niższych kategoriach narażenia (rodzaje Eptesicus, Myotis, Plecotus) 56,07% (157
stwierdzeń). Rozkład poszczególnych stwierdzeń nietoperzy na badanej powierzchni na
podstawie zgromadzonych danych okazał się nierównomierny – większość stwierdzeń
skupiało się w kilku miejscach, a były to sąsiedztwa lasów.
38
Rysunek 9. Rozmieszczenie poszczególnych stwierdzeń nietoperzy na powierzchni badawczej
Źródło: Monitoring chiropterologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej „Szastarka”, Lublin 2012
Na badanej powierzchni przeprowadzono poszukiwania kryjówek kolonii rozrodczych a
także miejsc hibernacji nietoperzy. Jednak nie stwierdzono żadnych kryjówek letnich ani
zimowych wykorzystywanych przez nietoperze.
Na omawianej powierzchni migracja wiosenna i jesienna nie osiągała wysokiego
natężenia i nie przejawiała się wyraźnym szczytem aktywności migrantów. Podczas jesiennej
migracji na przelotach kierunkowych przed zapadnięciem, zmroku nie zarejestrowano
żadnych migrujących nietoperzy. Największa śmiertelność nietoperzy na farmach wiatrowych
jest zwykle notowana w okresie wędrówek sezonowych. Dotyczy ona głównie wędrownych
gatunków nietoperzy.
Wartość indeksu aktywności nietoperzy na transekcie liniowym dla całego sezonu i całej
powierzchni łącznie, wyniosła 5,25 przelotu/godzinę. Jest to więc, wartość umiarkowana.
Podczas kolejnych okresów monitoringu wartość tego indeksu dla powierzchni zmieniała się
tylko w dość dużym stopniu :
 w I i II okresie – 9,31 przelotu na godzinę,
 w III-cim okresie - 5,44 przelotu/godzinę,
 w IV-tym okresie - 4,17 przelotu/godzinę,
 w V-tym i VI-tym okresie - 1,70 przelotu/godzinę.
Ogólnie podwyższoną aktywność nietoperzy rejestrowano w pobliżu kompleksów
leśnych. Sytuacja ta przełożyła się następnie na zawyżone indeksy aktywności dla całej
powierzchni oraz poszczególnych kontroli. Szczególnie wyraźnym przykładem tego były
bardzo wysokie aktywności pod koniec wiosny gdy podczas kontroli majowych indeks
39
aktywności osiągał wartości bardzo wysokie, podobna sytuacja wystąpiła 21 i 22 lipca.
Podczas pozostałych kontroli i na pozostałych częściach badanej powierzchni były to wartości
średnie lub niskie.
Na podstawie wyników rocznego monitoringu chiropterologicznego na badanym terenie
można stwierdzić, że teren projektowanej fermy zespołu elektrowni wiatrowych
charakteryzował się średnim zróżnicowaniem gatunków nietoperzy i niską aktywnością w
ciągu całego okresu monitorowania.
5.2. Charakterystyka powiązań przyrodniczych, system przyrodniczy gminy
Korytarze ekologiczne nie są prawną formą ochrony przyrody. Zgodnie z definicją
zawartą w ustawie o ochronie przyrody korytarz ekologiczny to obszar umożliwiający
migrację roślin, zwierząt lub grzybów.
Celem wyznaczeni sieci korytarzy ekologicznych jest przeciwdziałanie izolacji
najcenniejszych przyrodniczo obszarów przez umożliwienie migracji zwierząt i roślin w skali
Polski i Europy oraz ochrona i odbudowa bioróżnorodności zarówno dla obszarów Natura
2000 jak i innych terenów o dużej wartości przyrodniczej.
Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego i łączności
przyrodniczej terenów niezwykle ważne są występujące na danym terenie powiązania
przyrodnicze.
Powiązania szczebla krajowego
W celu ochrony środowiska przyrodniczego, zachowania powiązań przyrodniczych a tym
samym zwiększenia bioróżnorodności powstała krajowa sieć ekologiczne EKONET-PL, będąca
częścią Europejskiej Sieci Ekologicznej ECONET. Zasadniczymi elementami sieci są obszary
węzłowe, w których wyróżniono biocentra i strefy buforowe, oraz korytarze ekologiczne.
Obszary węzłowe odznaczają się dużą bioróżnorodnością gatunkową oraz różnorodnością
form krajobrazowych i siedliskowych. Ponadto stanowią ostoję dla gatunków rodzimych i
wędrownych. Biocentra obejmują obszary w których nagromadzone są większe walory
przyrodnicze, natomiast wokół nich znajdują się strefy buforowe (o mniejszych walorach
przyrodniczych). Z kolei korytarze ekologiczne to struktury przestrzenne, które umożliwiają
przemieszczanie się gatunków pomiędzy obszarami węzłowymi.
40
Rysunek 10. Gmina Szastarka na tle Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET-PL
Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, 2002 r.
Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego (2002)
w granicach województwa lubelskiego wyodrębniają się następujące elementy sieci: obszary
węzłowe o znaczeniu międzynarodowym, obszary węzłowe o znaczeniu krajowym, korytarze
ekologiczne o znaczeniu międzynarodowym oraz korytarze o znaczeniu krajowym.
Wzdłuż północnej granicy gminy przebiega korytarz o znaczeniu krajowym. Z punktu
widzenia struktury i funkcjonowania ciągłego systemu przyrodniczego gminy, ma on
największe znaczenie i stanowi jej podstawowy układ ekologiczny. Korytarz włączony jest do
Krajowej Sieci Ekologicznej (ECONET-PL) oraz systemu obszarów chronionych województwa
lubelskiego. Ponadto umożliwia wymianę informacji genetycznej między obszarami
przyrodniczymi, pełniącymi funkcję regionalnych korytarzy ekologicznych. Łączy obszary
węzłowe Wisły Środkowej i Roztocza oraz m.in. Obszar o znaczeniu wspólnotowym (OZW)
Natura 2000 „Polichna”, Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu oraz Kraśnicki Obszar
Chronionego Krajobrazu. Stanowi on ciąg miejsc zajętych przez siedliska zasobne w gatunki
zapewniające rozprzestrzenianie się osobników.
41
Powiązania szczebla lokalnego
Ze względu na charakter rolniczy gminy, brak cieków wodnych i duże rozproszenie
kompleksów leśnych o małej powierzchni, nie występują tu typowe korytarze ekologiczne.
Jako wspomagający dla korytarza krajowego uznać należy korytarz ekologiczny o znaczeniu
lokalnym związany z doliną rzeki Bystrzycy. Mimo to w granicach gminy znajdują się miejsca,
które mogą pełnić funkcje węzłów ekologicznych (biocentrów), zasilające jej strukturę
przyrodniczą, będące ostoją różnorodności biologicznej. W rejonie wsi Blinów II znajduje się
węzeł wodno-łąkowy, zadrzewiony, którego oddziaływanie jest lokalne w skali gminy. W
południowej, centralnej i północnej części gminy bardziej naturalny charakter mają węzły
leśne.
Rysunek 11. Schemat przedstawiający korytarze ekologiczne na terenie gminy
Źródło: opracowanie własne na podstawie http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/
W celu ochrony w sumie dość skromnego potencjału biotycznego gminy i narażonego na
dalsze uszczuplenie - dla zapewnienia warunków zasilania ekologicznego ubogich
przyrodniczo terenów - w strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy wyznacza się strefę
ochrony i kształtowania środowiska. Za osnowę strefy uznaje się lokalny Ekologiczny System
Obszarów Chronionych, koncentrujący w wyznaczonych w Studium (2000 z późn. zm.)
granicach potencjał biotyczny gminy i grupujący tereny najbardziej przydatne i wskazane do
współtworzenia ciągłego systemu biotopów. ESOCH jest definiowany jako ekologicznie
aktywny układ przestrzenny zapewniający łączność pomiędzy terenami prawnie chronionymi
42
oraz terenami o pobyciu roślinnym i ukształtowaniu naturalnym wyróżniającym je z ogólnego
tła gminy (o podwyższonej w stosunku do rolniczego otoczenia aktywności ekologicznej).
Bariery ekologiczne
Barierami ekologicznymi dla ciągów przyrodniczych położonych na obszarze gminy są
przede wszystkim bariery liniowe tj. drogi o znacznej szerokości przekroju poprzecznego i
równocześnie dużym natężeniu ruchu (przede wszystkim droga wojewódzka) oraz linie
kolejowe. Dla ptaków znaczną barierą jest występowanie napowietrznych linii
energetycznych.
W związku z planowaną inwestycją na terenie gminy, w postaci elektrowni wiatrowej,
należy przyjąć, że w przyszłości inwestycja może stanowić barierę dla zachowania ciągów
przyrodniczych oraz korytarzy migracyjnych dla zwierząt, w tym przede wszystkim ptaków i
nietoperzy (mimo iż stosowne raporty wskazują na brak większych oddziaływań na ptaki i
nietoperze).
Bezpośrednio w pobliżu planowanej inwestycji nie znajduje się żaden obszar specjalnej
ochrony ptaków Natura 2000. Najbliżej położone są obszary Natura 2000 „Lasy Janowskie”
(ok. 12 km na S) oraz Staw Boćków (ok. 14 km na E). W przypadku Stawu Boćków 2 gatunki z
Załącznika I spełniają kryteria zakwalifikowania tego terenu do sieci Natura 2000: zielonka
(20 par), dzięcioł syryjski (6-10 par). W przypadku Lasów Janowskich są to: bączek (2-10 par),
bocian czarny (15-20 par), bielik (5-6 par), głuszec (3-6 kogutów), lelek (300-340 samców),
dzięcioł zielonosiwy (32-40 par), dzięcioł czarny (280-320 par).
Ze względu na znaczną odległość, brak odpowiednich biotopów oraz brak wyraźnych
korytarzy migracyjnych w/w gatunków, lokalizacja inwestycji na omawianym terenie nie
będzie oddziaływać w sposób znaczący na przedmioty ochrony obszarów Natura 2000: Lasy
Janowskie oraz Staw Boćków.
5.3. Charakterystyka stanu ochrony - zasoby przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe
oraz ich ochrona prawna
5.3.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody
Do podstawowych form ochrony przyrody w Polsce należy tworzenie rezerwatów
przyrody, parków narodowych, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu.
Coraz większe znaczenie mają także użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz
zespoły przyrodniczo – krajobrazowe.
Gmina nie jest objęta wielkorzestrzennymi formami ochrony przyrody oraz krajobrazu
(zgodnie z rejestrem obszarów chronionego krajobrazu znajdujących się na terenie
województwa lubelskiego, zamieszczonym na stronie internetowej RDOŚ w Lublinie,
Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu nie obejmuje gminy Szastarka).
Na obszarze gminy Szastarka występuje 6 pomników przyrody. Według art. 28 ustawy o
ochronie przyrody z 16 października 1991 r. pomnikami przyrody są „pojedyncze twory
przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej,
historyczno – pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami,
wyróżniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów
drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki,
jary, głazy narzutowe, jaskinie”. Pomniki przyrody są ważnym elementem składowym
krajobrazu, podnoszą jego piękno, posiadają wysokie walory dydaktyczne i edukacyjne.
43
W Brzozówce na terenie dawnego folwarku znajdują się 2 klony pospolite (Acer
platanoides), 2 lipy krymskie (Tilia euchlora) oraz dąb szypułkowy (Quercus robur). W parku
szkolnym w Blinowie II znajduje się okazała lipa drobnolistna (Tilia cordata). Szczegółowe
dane dotyczące pomników przyrody zawiera poniższa tabela.
Tabela 4. Rejestr pomników przyrody na terenie gminy
Lp.
1.
2.
Opis pomnika
przyrody
lipa drobnolistna
Tilia cordata
o okazałej,
równomiernie
rozwiniętej
koronie
lipa krymska Tilia
euchlora
o nieregularnej
koronie,
pochylona w
kierunku
południowym
dąb szypułkowy
Quercus robur
Opis lokalizacji
m. Blinów II, rośnie w parku szkolnym
60 m na północny-wschód od starej
szkoły. Drzewo rośnie w kępie innych
starych lip. Powierzchnia terenu
zadarniona i zazieleniona. Siedlisko
żyzne i wilgotne.
m. Brzozówka Kolonia, rośnie w
północnej części dawnego folwarku
w szpalerze
ograniczającym teren ogrodu. W
sąsiedztwie młodsze lipy i klony.
Siedlisko żyzne i wilgotne.
Obwód
na 1,3
m [cm]
610
Wys.
[m]
28
300
21
m. Brzozówka Kolonia, rośnie w
północnej części dawnego folwarku
w szpalerze
ograniczającym teren ogrodu. W
sąsiedztwie młodsze lipy i klony.
Siedlisko żyzne i wilgotne.
m. Brzozówka Kolonia, rośnie w
północnej części dawnego folwarku
w szpalerze
ograniczającym teren ogrodu. W
sąsiedztwie młodsze lipy i klony.
Siedlisko żyzne i wilgotne.
m. Brzozówka Kolonia, rośnie w
południowej części dawnego
folwarku w szpalerze starych drzew.
Siedlisko żyzne i wilgotne.
300
21
155
18
255
21
m. Brzozówka Kolonia, rośnie we
wschodniej części
dawnego folwarku w szpalerze
starych drzew:
jesiony i klony ok. 100 m na wschód
od domu mieszkalnego w kępie
starodrzewu. Siedlisko żyzne i
wilgotne.
Źródło: http://lublin.rdos.gov.pl/
220
19
3.
4.
lipa krymska Tilia
euchlora
5.
klon pospolity
Acer platanoides
o owalnym
kształcie korony
6.
klon pospolity
Acer
platanoides
korona
spłaszczona,
pionowo-kulista
Obowiązująca podstawa prawna
Zarządzenie Nr 34 Wojewody
Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia
1988 r. w sprawie uznania tworów
przyrody za pomnik przyrody (Dz.
Urz. Woj. Tarnob. z 1989 r. Nr 1,
poz. 2)
Zarządzenie Nr 34 Wojewody
Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia
1988 r. w sprawie uznania tworów
przyrody za pomnik przyrody (Dz.
Urz. Woj. Tarnob. z 1989 r. Nr 1,
poz. 2)
Zarządzenie Nr 34 Wojewody
Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia
1988 r. w sprawie uznania tworów
przyrody za pomnik przyrody (Dz.
Urz. Woj. Tarnob. z 1989 r. Nr 1,
poz. 2)
Zarządzenie Nr 34 Wojewody
Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia
1988 r. w sprawie uznania tworów
przyrody za pomnik przyrody (Dz.
Urz. Woj. Tarnob. z 1989 r. Nr 1,
poz. 2)
Zarządzenie Nr 34 Wojewody
Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia
1988 r. w sprawie uznania tworów
przyrody za pomnik przyrody (Dz.
Urz. Woj. Tarnob. z 1989 r. Nr 1,
poz. 2)
Zarządzenie Nr 34 Wojewody
Tarnobrzeskiego z dnia 30 grudnia
1988 r. w sprawie uznania tworów
przyrody za pomnik przyrody (Dz.
Urz. Woj. Tarnob. z 1989 r. Nr 1,
poz. 2)
W stosunku do obiektów objętych statusem pomnika przyrody, ochrona powinna
polegać na zastosowaniu się do przepisów ustawy o ochronie przyrody. W związku z tym
zabrania się: pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew; wykonywania prac ziemnych
w bezpośrednim sąsiedztwie drzew; uszkadzania pomników lub ich części; uszkadzania i
zanieczyszczania gleby; wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych
nieczystości w otoczeniu pomników przyrody; umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń
reklamowych i innych znaków nie związanych z ochroną pomnika; wznoszenia i rozbudowy
obiektów budowlanych w obrębie rzutu korony pomnika; zbioru kwiatów i owoców.
44
Ponadto z gminą Szastarka bezpośrednio graniczą następujące formy ochrony przyrody:
 Obszar o znaczeniu wspólnotowym (OZW) Natura 2000 „Polichna” (od zachodu);
 Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu (od północy i zachodu);
 Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu (od wschodu).
Rysunek 12. Formy Ochrony Przyrody bezpośrednio graniczące z gminą Szastarka
Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/
Obszar o znaczeniu wspólnotowym (OZW) Natura 2000 „Polichna”(PLH060078)
Obszar położony w środkowo-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, w strefie graniczącej z
Roztoczem Zachodnim, w podregionie Wzniesień Urzędowskich. Grzbiety wierzchowinowe
pocięte są wąwozami i dolinkami denudacyjnymi. Wąwozy o dnie niekiedy podmokłym
osiągają do kilkunastu metrów wysokości. Przez obszar przebiega wododział Wisły i Wieprza.
Obszar ważny w skali regionalnej dla zachowania: żyznej buczyny karpackiej oraz grądu,
w tym grądu z bukiem (odmiana małopolska). Jodła i buk mają tu stanowiska na północnowschodniej granicy zasięgu.
Jednym z poważniejszych zagrożeń dla obszaru jest pinetyzacja, powodująca zatracenie
swoistych i wyróżniających dla grądów i buczyn cech. Uciążliwa jest także przebiegająca
przez obszar droga, która jest źródłem hałasu, zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, lokalnie
powoduje zaburzenie mikroklimatu lasu, oraz utrudnia poruszanie się zwierząt w obrębie
kompleksu leśnego. Inne zagrożenia to: usuwanie martwych i obumierających drzew,
juwenalizacja i monotypizacja, pozbywanie się odpadów z gospodarstw domowych
45
Od stycznia 2011 r. obszar został zaliczony do grupy obszarów OZW.
Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu
Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu ustanowiony został na podstawie
Rozporządzenia Nr 44 Wojewody Lubelskiego z dnia 17 lutego 2006 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 31
marca 2006 r. Nr 65, poz 1229).
Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje wyróżniające się tereny o mało
zniekształconym środowisku przyrodniczym. Obejmuje obszary o dużej różnorodności typów
ekosystemów charakterystycznych dla pasma Roztocza, bezpośrednio sąsiadujące z
Kraśnickim OCK oraz PK "Lasy Janowskie". Ponadto Roztoczański OChK obejmuje tereny
chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach,
wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i
wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Obszar obejmuje powierzchnię 20.000,00 ha i położony jest w powiecie janowskim, na
terenie gmin: Batorz, Chrzanów, Dzwola, Godziszów, Modliborzyce. Nadzór nad Obszarem
sprawuje Dyrektor Zarządu Parku Krajobrazowego "Lasy Janowskie" w Janowie Lubelskim.
Do najważniejszych walorów Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu zaliczyć
należy obecność źródeł szczelinowych wchodzących w skład jednego z najwartościowszych
obszarów źródliskowych na terenie Polski. Szczególnymi walorami omawianego obszaru są
ponadto bardzo bogata rzeźba powierzchni z dużymi różnicami wysokości względnej i
pięknymi punktami widokowymi, obecność sieci malowniczych jarów z zachowanymi
fragmentami rzadkich na niżu zbiorowisk roślinnych (buczyna typu karpackiego) oraz
gatunków roślin i zwierząt o charakterze reliktowym i na granicy zasięgów.
Rozporządzenie w sprawie ustanowienia obszaru chronionego krajobrazu zawiera
ustalenia dotyczące ochrony czynnej ekosystemów obszaru oraz wprowadza zakazy.
Ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów obszaru:
1 zachowanie oraz poprawa stosunków wodnych poprzez ograniczanie nadmiernego
odpływu wód, gospodarowanie zasobami wodnymi w sposób uwzględniający potrzeby
ekosystemów wodnych i wodno-błotnych, zachowanie naturalnego charakteru rzek,
cieków wodnych, zbiorników wodnych i starorzeczy, ochronę funkcji obszarów
źródliskowych o dużych zdolnościach retencyjnych, zachowanie lub przywracanie
dobrego stanu ekologicznego wód;
2 zachowanie lub odtwarzanie różnorodności biologicznej właściwej dla danego typu
ekosystemu, głównie poprzez zachowanie lub przywracanie właściwego stanu siedlisk
przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów;
3 uwzględnianie potrzeb ochrony przyrody w gospodarce człowieka, w tym w gospodarce
rolnej, leśnej, wodnej, rybackiej i turystyce;
4 ochrona i kształtowanie zadrzewień, ze szczególnym uwzględnieniem zadrzewień
nadwodnych i śródpolnych;
5 ochrona specyficznych cech krajobrazu Roztocza Zachodniego, w tym meandrów rzeki,
starorzeczy, naturalnych form rzeźby terenu;
6 odtwarzanie siedlisk dziko występujących gatunków roślin, grzybów oraz zwierząt, w
tym dążenie do przywrócenia tradycyjnego sposobu użytkowania łąk (koszenie,
spasanie);
7 tworzenie i ochrona korytarzy ekologicznych, umożliwiających migrację gatunków;
46
kształtowanie zagospodarowania przestrzennego w sposób umożliwiający zachowanie
walorów przyrodniczych i krajobrazowych oraz wartości kulturowych, w szczególności
przez: ochronę otwartej przestrzeni przed nadmierną zabudową, zachowanie ciągłości
korytarzy ekologicznych, kształtowanie zalesień w sposób optymalny dla ochrony
różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych, ochronę punktów, osi i przedpoli
widokowych,
usuwanie
lub
przesłanianie
antropogenicznych
elementów
dysharmonijnych w krajobrazie;
9 dążenie do rewitalizacji zespołów zabudowy, w tym układów zabytkowych,
propagowanie tradycyjnych cech architektury;
10 eliminowanie lub ograniczanie źródeł zagrożeń, w szczególności powietrza, wód i gleb,
poprzez usuwanie zanieczyszczeń antropogenicznych, kształtowanie prawidłowej
gospodarki wodno-ściekowej, promowanie sposobów gospodarowania gruntami,
ograniczających erozję gleb.
8
Na obszarze tym zakazuje się:
1 zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor i legowisk, innych schronień i
miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz
wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarka rolną, leśną, rybacką i
łowiecką;
2 realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu
art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.- Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62,
poz.627, z późn.zm.2));
3 likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli
nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia
bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania,
remontów lub naprawy urządzeń wodnych;
4 wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym
kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
5 wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac
związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub
przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem
urządzeń wodnych;
6 dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody
lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka
wodna lub rybacka;
7 likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
8 lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek,
jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów
służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej.
Zakaz, zawarty w pkt 2, nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko, dla których sporządzenie raportu o oddziaływaniu na
środowisko nie jest obowiązkowe i przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na
środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę Obszaru.
Zakaz, zawarty w pkt. 3, nie dotyczy prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody.
Zakaz, zawarty w pkt 4, nie dotyczy terenów, dla których udzielono koncesji na
wydobywania kopalin przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.
47
Zakaz, zawarty w pkt 8, nie dotyczy obiektów lokalizowanych w obszarach wyznaczonych
w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin lub w
miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gmin lub w ciągach istniejącej
zabudowy.
Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu
Kraśnicki Obszar Chronionego Krajobrazu ustanowiony został na podstawie
Rozporządzenia Nr 39 Wojewody Lubelskiego z dnia 17 lutego 2006 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 31
marca 2006 r. Nr 65, poz. 1224).
Obszar jest położony na Wzniesieniach Urzędowskich, których rzeźbę urozmaica
rozczłonkowanie erozyjne. Jest to obszar o wysokiej atrakcyjności krajobrazowej. W
wąwozach pod Kraśnikiem występują rzadkie gatunki roślin, m.in. obuwik. Bardzo bogate
florystycznie są torfowiska w dolinie Wyżnicy, gdzie występuje pełnik europejski. W
drzewostanach leśnych występuje buk i jodła. W faunie na uwagę zasługuje jedyne w woj.
lubelskim stanowisko żołny. Jest to obszar o znikomych przekształceniach środowiskowych,
dzięki czemu występuje w nim wiele rzadkich roślin. Ponadto Kraśnicki OChK chroniony jest
ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowy ze
względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także
pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Obszar obejmuje powierzchnię 29.270 ha i położony jest w powiecie kraśnickim, na
terenie gmin: Zakrzówek, Dzierzkowice, Urzędów, Wilkołaz, miasta i gminy Kraśnik oraz w
powiecie opolskim, na
terenie gminy Józefów. Nadzór nad Obszarem sprawuje Dyrektor Zarządu Zespołu Lubelskich
Parków Krajobrazowych w Lublinie.
Celem powołania Kraśnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu jest ochrona walorów
przyrodniczych i krajobrazowych. Wśród roślinności, największą powierzchniowo rolę
odgrywają zbiorowiska leśne i polne. Znikomy udział mają zbiorowiska roślin rudealnych,
pastwiskowych i łąkowych. Na niewielkich powierzchniach spotyka się zbiorowiska
murawowe i zarośli kserotermicznych oraz zbiorowiska torfowisk niskich i miejsc bagiennych.
Roślinność wodna i nawodna towarzyszy tylko rzece Wyżnicy i stawom rybnym. Natomiast
brak jest torfowisk wysokich.
Ze względu na zajmowaną powierzchnię i właściwości fitosocjologiczne oraz florystyczne
najbardziej interesującymi zbiorowiskami są lasy. Dominują w nich zespoły kontynentalnego i
subkontynentalnego boru mieszanego Querco roboris-Pinetum i Serratulo-Pinetum, oraz
subkontynentalnego grądu Tilio–Carpinetum, występującego najczęściej na terenach
lessowych, pociętych wąwozami. Obfitują one w rzadką i chronioną roślinność naczyniową:
parzydło leśne Aruncus silvester, groszek wschodniokarpacki Lathyrus laevigatus, szczyr
trwały Mercurialis perennis, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, lilia złotogłów
Lilium martagon, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum.
Wśród zbiorowisk synantropijnych największą rolę odgrywają zbiorowiska polne z
chwastami związanymi z glebami wytworzonymi na lessach i rędzinach.
Rozporządzenie w sprawie ustanowienia obszaru chronionego krajobrazu zawiera
ustalenia oraz zakazy analogiczne do tych przedstawionych dla Roztoczańskiego OChK.
48
5.3.2. Obszary proponowane do objęcia ochroną prawną na podstawie przepisów o
ochronie przyrody
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego (2002) zakłada
powiększenie Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Granica OChK obejmować
będzie południowo-wschodnią część gminy. W oparciu o załącznik graficzny do pisma
Zarządu Województwa Lubelskiego Nr BPP.L.WG.KM.4200/72/12 z dnia 18 grudnia 2012 r.
na części graficznej niniejszego opracowania prognostycznego naniesiono granicę
projektowanego poszerzenia.
Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego (2002)
do czasu ustanowienia parku krajobrazowego lub obszaru chronionego krajobrazu tereny
przewidziane do objęcia tymi formami ochrony obejmuje się ochroną planistyczną. Polega
ona na:
 szczególnej dbałości o estetykę krajobrazu, w tym:
o ochronie punktów i panoram widokowych,
o ochronie naturalnego krajobrazu dolin rzecznych i zbiorników wodnych,
o ochronie krajobrazu naturalnych ekosystemów;
 szczególnej dbałości o harmonię użytkowania gospodarczego z wartościami
przyrodniczo-krajobrazowymi;
 wymogu zachowania przestrzennej zwartości oraz przestrzennych powiązań pomiędzy
obszarami o wysokiej aktywności biologicznej;
 zakazie lokalizowania inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko i
wymagających opracowania oceny oddziaływania na środowisko z wyjątkiem
gazociągów.
Ponadto zachodnia część gminy Szastarka położona jest na obszarze objętym
programem kształtowania „zielonego pierścienia" wokół miasta Kraśnik (również zgodnie z
Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego (2002)).
„Zielonemu pierścieniowi" przypisuje się, poza stabilizującym wpływem na
środowiskowe warunki życia w mieście, również:
 funkcję ochrony struktury ekologicznej z pozostałościami przyrody zbliżonej do
naturalnej i osobliwościami przyrodniczo - krajobrazowymi;
 funkcję ochrony tożsamości osadnictwa i krajobrazu wiejskiego przed semiurbanizacją;
 funkcję ochrony struktury przestrzennej przed chaotyczną urbanizacją prowadzącą z
czasem do zupełnego zaniku charakterystycznego dla terenów podmiejskich krajobrazu
mozaikowego (drobnoskalowego);
 funkcję buforową, osłabiające presję miasta na tereny wiejskie;
 funkcję wypoczynku codziennego i świątecznego dla mieszkańców miast.
„Zielony pierścień" traktuje się jako strefę czynnej ochrony fizjonomii krajobrazu, co
oznacza również konieczność wzbogacania przyrodniczego terenów znajdujących się w jego
obrębie, głównie drogą fitomelioracji (zadrzewień i zakrzewień) oraz - o ile pozwalają na to
warunki naturalne - rozwoju małej retencji. Za elementy konstytuujące „zielony pierścień"
wokół Kraśnika uznaje się:
 doliny rzeczne;
 większe kompleksy leśne;
49
 rolnicze tereny otwarte z zachowanym harmonijnym krajobrazem.
Z obszaru „zielonego pierścienia" wyłącza się tereny przeznaczone w planach
zagospodarowania przestrzennego pod zwarte zainwestowanie kubaturowe lub obszary
przewidziane w studiach uwarunkowań jako tereny rozwojowe miast z funkcjami
uciążliwymi dla środowiska. Struktura ekologiczna „zielonego pierścienia" podlega
ochronie i kształtowaniu w kierunku jego wzbogacenia. Cenne pod względem przyrodniczokrajobrazowym elementy powinny być wskazane do ochrony indywidualnej (przewidzianej
w ustawie o ochronie przyrody), natomiast pozostałe przyrodnicze elementy krajobrazu - do
ochrony planistycznej, z określeniem związków z systemem przyrodniczym miasta, roli w
utrzymaniu stabilności krajobrazu oraz znaczenia dla rekreacji.
Ponadto cały obszar gminy Szastarka objęty jest priorytetem zalesień przeciwerozyjnych
i wodochronnych.
5.3.3. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym,
wspólnotowym i krajowym
Ochrona środowiska na szczeblu międzynarodowym i wspólnotowym realizowana jest w
Polsce poprzez odpowiednie akty prawne, w tym ustawy i rozporządzenia. Za najważniejszą
należy uznać ustawę z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko, na podstawie której sporządzona została niniejsza prognoza. Ustawa jest
częściowo wynikiem ustaleń na szczeblu międzynarodowym. Konwencja o Różnorodności
Biologicznej sporządzona w Rio de Janeiro w dniu 5 czerwca 1992 r. w art. 14 wprowadza
odpowiednie procedury wymagające wykonania oceny oddziaływania na środowisko
projektów, które mogą mieć znaczenie dla różnorodności biologicznej.
Z punktu widzenia niniejszego opracowania szczególnej wagi nabiera aspekt ekologiczny
w planowaniu przestrzennym ujęty w Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z
perspektywą do roku 2016. Projektowana zmiana studium powinna spełniać wymogi
zawarte w tym dokumencie tj. kształtować ład przestrzenny pozwalając na racjonalną
gospodarkę. Przez ład przestrzenny należy rozumieć sposób ukształtowania przestrzeni,
który tworzy harmonijną całość. Nie należy przy tym zapominać o zasadzie zrównoważonego
rozwoju, o której mówi Konstytucja RP w art. 5 – „Rzeczpospolita Polska (...) zapewnia
ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Kryteria
zrównoważonego rozwoju zostały uwzględnione w projektowanej zmianie studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.in. poprzez utrzymanie i
wprowadzenie możliwie jak największych obszarów biologicznie czynnych na terenach
zabudowanych i wskazanych do zabudowy, nie blokujących jednocześnie rozwoju inwestycji
na terenach zurbanizowanych. Jest to swego rodzaju kompromis społeczno - ekologiczny,
którego wypracowanie jest niezbędne by zachować środowisko przyrodnicze dla przyszłych
pokoleń.
Najważniejszymi ustaleniami w zakresie ochrony środowiska na szczeblu państw
członkowskich są dyrektywy, wśród których jako najważniejsze należy wymienić:
- dyrektywę Rady 79/40/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków ze
zmianami (Dyrektywa Ptasia);
50
- dyrektywę Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa).
Obie dyrektywy są podstawą prawną tworzenia sieci NATURA 2000, której celem jest
zachowanie zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt
w skali Europy. Realizacja projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego dla gminy Szastarka nie powinna wpływać negatywnie na
sąsiadujące obszary NATURA 2000.
Z powyższego wynika, że cele ochrony środowiska na szczeblu międzynarodowym,
wspólnotowym i krajowym zostały uwzględnione w zmianie studium, dla której sporządzona
została niniejsza prognoza. Uwidacznia się to przede wszystkim w próbie zapisania jak
najbardziej racjonalnych zasad kształtowania już zurbanizowanej przestrzeni objętej zmianą
studium, z jednoczesnym zachowaniem dużej ilości zieleni, cennych przyrodniczo obiektów i
uwzględnieniem powiązań przyrodniczych.
Stan zasobowy i jakościowy wód
Cele środowiskowe określone w "Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza
Wisły”.
Ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych jest głównym
celem środowiskowym wskazanym w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza
Wisły”. W związku z tym wyznaczono wartości graniczne dla wskaźników jakości wód. Jak
podaje ten dokument: „Dla jednolitych części wód, będących obecnie w bardzo dobrym
stanie/potencjale ekologicznym, celem środowiskowym będzie utrzymanie tego
stanu/potencjału. Ponadto, ustalając cele uwzględniano także różnicę pomiędzy
naturalnymi, a silnie zmienionymi oraz sztucznymi częściami wód. Dla naturalnych części
wód celem będzie osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego, dla silnie
zmienionych i sztucznych części wód – co najmniej dobrego potencjału ekologicznego.
Ponadto, w obydwu przypadkach, w celu osiągnięcia dobrego stanu/potencjału konieczne
będzie dodatkowo utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego.” Dla obszarów
Natura 2000, do czasu sporządzenia planów ochrony, celem środowiskowym będzie
osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu. Zbiorcze wyniki dla tego odcinka rzeki
Wisły pozwalają określić jej stan ekologiczny jako dobry. W przypadku wód podziemnych
(zgodnie z art. 4 RDW) główne cele środowiskowe obejmują:
 zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszczeń do wód
podziemnych,
 zapobieganie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód podziemnych (z
zastrzeżeniami wymienionymi w RDW),
 zapewnienie równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych,
 wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia znaczącego i utrzymującego się
rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego w skutek
działalności człowieka.
Aktualna sytuacja w gminie
System zaopatrzenia w wodę gminy Szastarka oparty jest na 6 komunalnych ujęciach
wód podziemnych w miejscowościach Polichna I, Szastarka Stacja, Wojciechówka Kolonia,
Moczydła Stare, Majdan Obleszcze oraz Blinów I. Dopuszczalny pobór wód określają
pozwolenia wodno-prawne. Wszystkie ujęcia wód posiadają strefy ochrony bezpośredniej.
Żadne z ujęć nie ma wyznaczonej strefy ochronnej, poza ujęciem w Moczydłach Starych
51
(strefa ochrony pośredniej wynosi 71,5m). Stosowne pozwolenia wodno-prawne na pobór
wód podziemnych (dla wszystkich ujęć) wygasają w 2031 r.
Prawie wszystkie miejscowości gminy są zwodociągowane (stopień zwodociągowania
wynosi ok. 98%), co pozwala na kontrolowanie sąsiedztwa ujęć, ilości pobieranej wody i jej
jakości. Działania te pozwalają na monitorowanie stanu zasobowego i jakościowego wód
podziemnych. Podobna kontrola nie byłaby możliwa w przypadku pozostawienia
indywidualnych źródeł zaopatrzenia w wodę. Problem na terenie większych miejscowości
stanowi właściwe zasilanie wód podziemnych, ze względu na duży udział powierzchni
utwardzonych oraz brak obecności kanalizacji deszczowej odprowadzającej wodę opadową i
roztopową do kanałów zbiorczych i do dalszych odbiorników. Wskazane jest stosowanie
zbiorników retencyjnych umożliwiających przynajmniej częściowe odzyskanie wody
opadowej (w miarę potrzeb po wcześniejszym podczyszczeniu – np. wód z terenów
komunikacyjnych).
Dużo gorzej prezentuje się poziom skanalizowania gminy, który nie jest w żadne sposób
zorganizowany. Na mocy porozumienia Urzędu Gminy z Przedsiębiorstwem Drogowym i
Oczyszczania sp. z. o. o w Kraśniku wywóz nieczystości płynnych z szamb położonych na
terenie gminy odbywa się do oczyszczalni ścieków w Kraśniku. Odprowadzanie ścieków
opiera się na zbiornikach bezodpływowych i wywozie ścieków wozami asenizacyjnymi oraz
przydomowych oczyszczalniach ścieków. Z terenami tymi wiąże się możliwość przenikania
zanieczyszczeń do gleb i dalej wód gruntowych. W celu minimalizacji negatywnego
oddziaływania konieczny jest dalszy rozwój systemów kanalizacyjnych oraz kontrola i
modernizacja stosowanych zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych.
Analiza osiągania celów środowiskowych
1. Projekt zmiany studium dostosowuje planowane przeznaczenie terenu oraz
sformułowane dla tego terenu kierunki i zasady zagospodarowania przestrzennego, w tym
znaczący udział powierzchni zabudowy, do warunków geologiczno - hydrologicznych oraz
związanych z tym uwarunkowań prawnych.
2. Projekt zmiany studium właściwie dba o rozwój infrastruktury wodno - kanalizacyjnej i
wymuszając właściwe rozwiązana z zakresu gospodarki ściekowej, odgrywające znaczącą rolę
w utrzymaniu właściwej jakości wód.
3. Projekt zmiany studium wyznacza grupę terenów - wyłączonych z zabudowy,
odgrywające ważną rolę w prawidłowym zasilaniu poziomów wodonośnych.
4. Projekt zmiany studium wskazuje tereny wód powierzchniowych określając
jednocześnie zasady zagospodarowania pozwalające na zachowanie aktualnego użytkowania
tych terenów, co odgrywa znaczącą rolę w zasilaniu hydrologicznym i jakości wód.
5. Projekt zmiany planu postuluje (zgodnie z wynikami stosownych analiz) przestrzeganie
ograniczeń wynikających ze stosownej decyzji, jeżeli takowa zostanie wydana w celu ochrony
ujęcia wody podziemnej i utworzenia dla niej strefy ochronnej.
Podsumowując, stwierdza się że realizacja ustaleń projektu planu umożliwi spełnienie
celów środowiskowych dla jednolitych części wód podziemnych i powierzchniowych,
wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz działu III ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.
Prawo wodne (tj. Dz. u. z 2012 r., poz. 145).
52
5.3.4. Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków
W stosunku do zabytków wpisanych do ewidencji zabytków obowiązuje priorytet
wymagań konserwatorskich:
- uzgadnianie zamierzeń i działań inwestycyjnych, w trybie przepisów odrębnych, z organem
ds. ochrony zabytków,
- uzyskanie pozwolenia organu ds. ochrony zabytków dla wszelkich działań inwestorskich
realizowanych w obiektach i na nieruchomościach wpisanych do rejestru zabytków.
Tabela 5. Wykaz obiektów nieruchomych i obszarów wpisanych do rejestru zabytków oraz do
wojewódzkiej ewidencji zabytków
Lp.
1
Obiekt
Miejscowość
zespół kościoła parafialnego: kościół pw. św. Jana
Blinów II
Chrzciciela i Andrzeja Ap., dzwonnica, ogrodzenie z
czterema narożnymi kapliczkami, teren cmentarza
przykościelnego w gran. ogrodzenia
2
kapliczka
Blinów I
3
kapliczka
Szastarka
4
park
Brzozówka
5
park
Blinów II
6
cmentarz parafialny rzymskokatolicki - dawny
Blinów II dz. 1266
7
cmentarz parafialny rzymskokatolicki
Blinów II dz. 1015
8
mogiła z powstania styczniowego
Brzozówka
9
mogiła wojenna żołnierza polskiego z 2.IX.1939r.
Brzozówka
10
mogiła wojenna żołnierza niemieckiego z 2.VII.1944r.
Brzozówka
11
mogiła wojenna żołnierza niemieckiego z VII 1944r.
Majdan Obleszcze
12
mogiła wojenna z II wojny światowej
Majdan Obleszcze
13
mogiła wojenna z 1914r.
Majdan Obleszcze
14
mogiła wojenna z II wojny światowej
Majdan Obleszcze
15
cmentarz parafialny rzymskokatolicki
Polichna
16
mogiła zbiorowa Żydów z II wojny światowej
Polichna II
17
mogiła wojenna żołnierza niemieckiego z VII 1944r.
Polichna IV
18
mogiła zbiorowa Żydów z 1941r.
Polichna IV
19
mogiła zbiorowa Żydów z 1942r.
Polichna IV
20
mogiła wojenna z 1939r. (zbiorowa)
Szastarka
mogiła wojenna żołnierza polskiego z 29.IX.1939r. (przy
21
Szastarka
stacji kolejowej z pomnikiem z 1993r.)
22
cmentarz wojenny z I wojny światowej
Szastarka
23
mogiła wojenna żołnierza polskiego z IX.1939r
Szastarka
24
mogiła wojenna z 1939r. (z krzyżem z 1980r.)
Szastarka
25
mogiła wojenna z 1939r.
Szastarka
26
mogiła wojenna z I wojny światowej
Szastarka
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez WUOZ w Lublinie
Wpis do rejestru
A/421
Obiekty wpisane do rejestru bądź ewidencji wymagają ścisłego uwzględnienia w
opracowywanych planach miejscowych, a ustalenia dotyczące ich ochrony winny wynikać z
bieżącego udziału WKZ w procedurze planistycznej. Obszary, na których zlokalizowane są
„obiekty rejestrowe” bądź wpisane do ewidencji powinny w pierwszej kolejności zostać
objęte w opracowywanych przez gminę planach miejscowych.
5.3.5. Obszary i obiekty chronione na podstawie innych niż powyższe przepisów
odrębnych
5.3.5.1. Gleby
pochodzenia
bonitacyjnych
53
organicznego
i
grunty
wysokich
klas
Grunty rolne I, II, III klasy bonitacyjnej podlegają ochronie na mocy ustawy z dnia 3 lutego
1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Zgodnie z art. 7 ust. 1 i 2 tejże ustawy
przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze dokonuje się w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego i wymaga ono zgody ministra właściwego do spraw
rozwoju wsi dla klas I-III.
Ze względu na nowelizację ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Art. 5b. w
brzmieniu: przepisów ustawy nie stosuje się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne,
położonych w granicach administracyjnych miast), użytki rolne wytworzone z gleb
pochodzenia mineralnego i organicznego (zaliczone dla klas I, II, III, IIIa i IIIb) oraz użytki rolne
(klas IV, IVa, IVb, V i VI) wytworzone z gleb pochodzenia organicznego, położone w granicach
administracyjnych miast, nie podlegają warunkom ochrony określonym w tej ustawie, a co za
tym idzie nie ma konieczności uzyskiwania odrolnienia dla terenów przeznaczonych pod inne
funkcje.
5.3.5.2. Strefy ochronne wokół ujęć wód podziemnych
Zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019
z późn. zm.) w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody
wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych, mogą być ustanawiane
strefy ochronne ujęć wody.
Na terenie gminy istnieje 6 ujęć wód podziemnych (w Polichnie I, Szastarce Stacji,
Wojciechówce Kolonii, Moczydłach Starych, Majdanie Obleszcze oraz Blinowie I), służących
do zbiorowego zaopatrywania ludności w wodę pitną i na potrzeby gospodarstw domowych.
W sąsiedztwie istniejących ujęć wód podziemnych strefy ochrony bezpośredniej znajdują się
w granicach własności, brak jest natomiast stref ochrony pośredniej.
5.3.5.3. Lasy, lasy ochronne
Lasy podlegają ochronie na mocy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów
rolnych i leśnych. Zgodnie z art. 7 ust 1 i 2 tejże ustawy przeznaczenie gruntów leśnych na
cele nieleśne dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i
wymaga ono zgody:
1) Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa dla gruntów leśnych
stanowiących własność Skarbu Państwa;
2) Marszałka województwa dla pozostałych gruntów leśnych.
Na terenie gminy nie ma lasów pełniących funkcje ochronne.
5.4. Sozologia - najważniejsze zagrożenia środowiska oraz potencjalne źródła
uciążliwości
5.4.1. Stan środowiska – jakość, zagrożenia i sposoby przeciwdziałania
5.4.1.1. Powietrze atmosferyczne
Zanieczyszczeniami powietrza są gazy, ciecze i ciała stałe obecne w powietrzu, ale nie
będące jego naturalnymi składnikami lub też substancje występujące w ilościach
zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Najogólniej zanieczyszczenia
powietrza dzielą się na pyłowe i gazowe. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest
54
emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja z działalności przemysłowej, sektora
komunalno-bytowego oraz emisja komunikacyjna.
Zgodnie z „Oceną jakości powietrza w województwie lubelskim za 2011 r.” (WIOŚ, 2012)
gmina Szastarka leży w strefie lubelskiej dla oceny stężeń dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku
azotu (NO2), tlenków azotu (NOX), tlenku węgla (CO), benzenu (C6H6), ozonu (O3), pyłu
zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu B(a)P, ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni),
benzo(a)pirenu w pyle PM10, pyłu zawieszonego PM2.5. Żaden z punktów pomiarowych nie
został w 2011 r. zlokalizowany na terenie gminy.
Ocenę jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi wykonano dla
następujących zanieczyszczeń: dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), tlenku węgla
(CO), ozonu (O3), benzenu (C6H6), pyłu zawieszonego PM10, ołowiu (Pb), arsenu (As),
kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu oraz pyłu zawieszonego PM2.5. W odniesieniu do
ochrony roślin określono dopuszczalne poziomy dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOX)
oraz ozonu (O3) w powietrzu.
W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2011 r., z uwzględnieniem kryteriów
ochrony zdrowia dla strefy lubelskiej stwierdzono, że:
 strefa została zaliczona do klasy C ze względu na zanieczyszczenie powietrza pyłem
PM10. Zdecydowały o tym przekroczenia stężeń 24-godzinnych. Nie oznacza to, że w
całej strefie lubelskiej nie są spełnione kryteria dla pyłu PM10. W ocenie za 2011 r.
zostały zidentyfikowane obszary ze stwierdzonymi przekroczeniami 24 -godz. stężeń
pyłu PM10. Są nimi miasta: Biała Podlaska, Chełm, Zamość, Puławy i Radzyń Podlaski.
Stężenia średnioroczne dotrzymywały obowiązujące standardy;
 strefa została zaliczona do klasy B ze względu na zanieczyszczenie powietrza pyłem
PM2,5. Oznacza to, że poziom stężeń tego zanieczyszczenia jest wyższy od poziomu
dopuszczalnego, lecz nie przekracza poziomu dopuszczalnego powiększonego o
margines tolerancji. Wartości o tym poziomie stwierdzono w Białej Podlaskiej i
Zamościu. Ze względu na dodatkową klasyfikację dotyczącą poziomu docelowego strefę
zaliczono do klasy C2;
 na obszarach strefy lubelskiej stężenia zanieczyszczeń: benzenu, dwutlenku siarki,
dwutlenku azotu, tlenku węgla, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo/ά/pirenu nie
przekraczały obowiązujących, standardów dla obszaru kraju i obszarów ochrony
uzdrowiskowej;
 dla strefy lubelskiej, objętej obowiązkiem oceny i klasyfikacji pod względem
zanieczyszczenia ozonem wg kryteriów ochrony zdrowia, uzyskano:
 klasę A - z uwagi na brak przekroczeń poziomu docelowego,
 klasę D2 - z uwagi na stwierdzone przekroczenia poziomu celu długoterminowego.
W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2011 r., z uwzględnieniem kryteriów
ochrony roślin stwierdzono, że:
 strefa lubelska podlegająca ocenie i klasyfikacji dla 3 substancji (dwutlenku siarki,
tlenków azotu i ozonu wg poziomu docelowego) została zaliczona do klasy A dla każdego
zanieczyszczenia. Oznacza to, że na terenie strefy nie stwierdzono przekroczeń
dopuszczalnego poziomu substancji uwzględnionych w ocenie;
 ze względu na stwierdzone przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu strefa
lubelska została zaliczona do klasy D2.
55
Wymagane prawem działania dla stref o klasie C ze stwierdzonymi przekroczeniami
poziomów dopuszczalnych, to podejmowanie działań na obszarach przekroczeń w ramach
istniejących, bądź tworzonych programów naprawczych, w celu zmniejszenia emisji pyłu
PM10, a także podejmowanie działań doraźnych zmierzających do ograniczenia szkodliwego
oddziaływania stężeń tej substancji.
Dla strefy lubelskiej o klasie B ze względu na pył PM2,5 należałoby podejmować działania
w celu zmniejszania jego emisji tak, aby w 2015 r. poziom stężeń nie przekraczał wartości
dopuszczalnej, gdyż margines tolerancji sukcesywnie maleje, aż do zera w 2015 r.
Dla stref i zanieczyszczeń dla których nie stwierdzono przekroczeń obowiązujących
standardów, działaniami wynikającymi z klasyfikacji jest utrzymanie jakości powietrza na tym
samym lub lepszym poziomie.
Tabela 6. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej
dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzi
PM2,5*
PM2,5
benzo(a)piren BaP
Nikiel Ni
Kadm Cd
Arsen As
ozon O3**
ozon O3*
tlenek węgla CO
benzen C6H6
Ołów Pb
pył zawieszony
PM10
Kod
strefy
dwutlenek azotu
NO2
Nazwa
strefy
dwutlenek siarki
SO2
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy
Klasa
łączna
strefy
strefa
B*
PL0602
A
A
C
A
A
A
A
D2
A
A
A
A
C2
lubelska
**
klasa A - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego,
klasa B – klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach substancji przekraczających poziomy dopuszczalne lecz nie
przekraczających poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji,
klasa C - klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach substancji przekraczających poziomy dopuszczalne powiększone o
margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne bądź poziomy
docelowe,
klasa C2 - w przypadku pyłu PM2,5 jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziom docelowy (dodatkowa
klasyfikacja zgodnie z pismem GIOŚ z dnia 9.02.2012 r., znak: DM/5102-07/01/2012/BT),
klasa D2 – klasa strefy dla ozonu o stężeniach przekraczających poziom celu długoterminowego
* wg poziomu docelowego
** wg poziomu celu długoterminowego
*** wg poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji
Źródło: WIOŚ, Lublin 2012
Tabela 7. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej
dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin
Ozon O3**
Ozon O3*
Kod strefy
tlenki azotu
NOX
Nazwa strefy
dwutlenek
siarki SO2
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń
dla obszaru całej strefy
Klasa
łączna
strefy
strefa lubelska
PL0602
A
A
A
D2
D2
klasa A – klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego,
klasa D2 – klasa strefy dla ozonu o stężeniach przekraczających poziom celu długoterminowego
* wg poziomu docelowego
** wg poziomu długoterminowego
Źródło: WIOŚ, Lublin 2012
56
C
5.4.1.2. Gleby
Na terenie gminy Szastarka stan gleb z każdym rokiem się pogarsza – gleby ulegają
degradacji, na co największy wpływ mają: rolnictwo, transport oraz budownictwo. Znaczące
przekształcenia i zanieczyszczenia środowiska glebowego mają lokalny charakter.
Najczęstszą przyczyną zanieczyszczenia gleb jest degradacja chemiczna i fizyczna. Do
degradacji fizycznej dochodzi w skutek wzrostu urbanizacji (rozwój budownictwa i
towarzyszącej mu infrastruktury). Erozja wodna i eksploatacja kruszywa to najczęstsze
przyczyny degradacji fizycznej w gminie Szastarka. Degradacja chemiczna jest efektem
intensywnego nawożenia mineralnego i organicznego zanieczyszczenia przemysłowego oraz
wzmożonym natężeniem ruchu kołowego. Na terenie gminy zanieczyszczenia gruntu
występują również w miejscach nielegalnego gromadzenia odpadów.
Tabela 8. Wybrane właściwości chemiczne gleb
Źródło: Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Gminy Szastarka na lata 2006-2014, Lublin 2005 r.
Jak podaje POŚ dla gminy Szastarka (2005) powyższa tabela odzwierciedla procesy
zakwaszenia i wyjałowienia gleb z poszczególnych składników odżywczych, jakie nastąpiły
wskutek wielowiekowego użytkowania rolniczego. Z uwagi na korzystne na ogół
uwarunkowania, zagrożenia dla rolnictwa występują tu w mniejszym stopniu, niż w innych
częściach województwa lubelskiego. Są nimi: Niedobów wody (okresowe przesuszenie gleb),
erozja, niedobory składników odżywczych w glebie (szczególnie magnezu przyswajalnego),
silne wylesienie terenu, rozdrobnienie gruntów.
Odczyn należy do najważniejszych właściwości fizykochemicznych środowiska
glebowego, często decyduje o wykorzystaniu składników pokarmowych przez rośliny. Pod
57
tym względem gmina ma niewiele lepsze warunki od innych obszarów wiejskich. Aż 83% gleb
wykazuje odczyn bardzo kwaśny i kwaśny, podczas gdy średnio w województwie 64%.
Dlatego pilną potrzebą na co najmniej połowie gruntów jest zabieg wapniowania. Silną
erozją zagrożone jest ok. 60% powierzchni gminy.
Odczyn gleb
Procent gleb o bardzo
niskiej i niskiej
zawartości fosforu
Procent gleb o bardzo
niskiej i niskiej
zawartości potasu
Procent gleb o bardzo
niskiej i niskiej
zawartości magnezu
Rysunek 13. Stan gleb na terenie powiatu kraśnickiego
Źródło: Program Ochrony Środowiska dla powiatu kraśnickiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r., Kraśnik 2012 r.;
Ostanie przeprowadzone badania gleb na terenie województwa lubelskiego pochodzą z
2009 r. Przeprowadził je WIOŚ w Lublinie w ramach „Programu Państwowego Monitoringu
Środowiska w województwie lubelskim na lata 2007-2009” oraz aneksie do tego programu.
Do badań wybrano 17 stanowisk na obszarach bezpośrednio narażonych na zanieczyszczenia
komunikacyjne. W ocenie jakości uwzględnione zostały: zawartość wielopierścieniowych
58
węglowodorów aromatycznych (WWA), metali ciężkich (chromu, niklu, cynku, kadmu,
miedzi, ołowiu). Określono dodatkowo odczyn gleby i zawartość chlorków. Próby pobierane
były na każdym stanowisku pomiarowym jeden raz w roku w trzech odległościach od
krawędzi jezdni: 20 m, 80 m, i 150 m, na głębokości 0-30 cm i 30-60 cm. Żadne ze stanowisk
nie znajdowało się na terenie gminy Szastarka.
We wszystkich analizowanych w 2009 r. próbach gleb zawartość metali ciężkich nie
przekraczała wartości dopuszczalnych, określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z
dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi
(Dz. U. z 2002 Nr 165, poz.1359). Mimo braku przekroczeń, wartości charakteryzowały się
znaczną rozpiętością. Analiza gleb pod względem zawartości wielopierścieniowych
węglowodorów aromatycznych (WWA) wykazała niskie i średnie wartości tych związków.
Sole (głównie chlorki sodu i wapnia) używane w okresie zimowym do posypywania jezdni
przenikają do gleby i mogą powodować pogarszanie jej fizycznych i chemicznych
właściwości. Zakres wartości chlorków w badanych próbach obejmował przedział od 1,6 do
139,0 mg Cl/kg s.m. Odczyn gleb zawierał się pomiędzy 5,0 pH - 8,2 pH.
5.4.1.3. Wody powierzchniowe
Zgodnie z „Raportem o stanie środowiska w województwie lubelskim w 2010” rok 2010
był pierwszym rokiem realizacji pełnego 6-letniego cyklu monitoringu wód (2010- 2015),
dostosowanym do Planów Gospodarowania Wodami (PGW) na Obszarze Dorzeczy. W
okresie 2010-2015 zaplanowano dwa cykle badawcze w ramach monitoringu operacyjnego
oraz jeden cykl dla monitoringu diagnostycznego. W pierwszej części cyklu gospodarowania
wodami (lata 2010-2012) ma być zrealizowany jeden cykl monitoringu diagnostycznego i
jeden cykl monitoringu operacyjnego.
Sieć monitoringu rzek województwa lubelskiego obejmuje 130 punktów pomiarowokontrolnych (ppk) służących ocenie 126 jednolitych części wód (jcw), co stanowi 33,7%
wszystkich 374 jcw zlokalizowanych w granicach administracyjnych województwa
lubelskiego. W roku 2010 nie uruchomiono jeszcze cyklu monitoringu diagnostycznego,
rozpoczęto natomiast I cykl monitoringu operacyjnego. Łącznie badaniami objęto 60 ppk
zlokalizowanych na 55 jcw. W ramach sieci realizowano również programy pomiarowe dla
monitoringu granicznego, wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych,
wód występujących na obszarach narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu
pochodzącymi ze źródeł rolniczych (OSN) oraz obszarach Natura 2000.
Ocena stanu ekologicznego rzek
Według RDW biologicznymi elementami jakości określającymi klasyfikację stanu
ekologicznego rzek są: fitoplankton, makrofity, makrobezkręgowce bentosowe oraz
ichtiofauna. W 2010 r. WIOŚ przeprowadził badania makrofitów w 18 ppk. W oparciu o
MMOR obliczono Makrofitowy Indeks Rzeczny (MIR) i stwierdzono w 12 ppk (66,7%) stan
dobry (II klasa), w 6 ppk (33,3%) stan umiarkowany (III klasa).
Wskaźniki fizykochemiczne pełnią rolę elementów wspierających elementy biologiczne.
Jeżeli klasyfikacja biologicznych elementów jakości wskazuje na bardzo dobry, bądź dobry
stan ekologiczny, wówczas potwierdzeniem stanu ekologicznego jest dokonanie klasyfikacji
stanu elementów fizykochemicznych. W ocenie uwzględniane są wskaźniki charakteryzujące:
warunki termiczne (temperatura wody), warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne
(pięciodobowe zapotrzebowanie tlenu BZT5, ogólny węgiel organiczny OWO), zasolenie
(przewodność, substancje rozpuszczone), zakwaszenie (pH) oraz substancje biogenne (azot
59
amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). Wartości
poszczególnych wskaźników mogą przyjmować I, II klasę, bądź stan/potencjał poniżej
dobrego.
Klasyfikacja wskaźników fizykochemicznych w 2010 wykazała, że zdecydowana
większość ppk osiągnęła stan poniżej dobrego, a wody Lubelszczyzny zanieczyszczone są
głównie biogenami (najwyższe stężenia odnotowano dla azotu Kjeldahla), substancjami
organicznymi (OWO) oraz charakteryzują się nienajlepszymi warunkami tlenowymi. Dobry
stan ekologiczny został potwierdzony jedynie w 10 ppk. W oparciu o klasyfikację elementów
biologicznych oraz fizykochemicznych dokonano dla wód naturalnych oceny stanu
ekologicznego, a dla wód sztucznych i silnie zmienionych oceny potencjału ekologicznego w
poszczególnych ppk oraz jcw.
Żaden z ppk nie został zlokalizowany na terenie gminy Szastarka.
Ocena wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych
Sieć punktów celowych monitoringu wód przeznaczonych do bytowania ryb w
warunkach naturalnych była zaprojektowana w oparciu o wykazy obszarów ochrony siedlisk i
gatunków, w których stwierdzono występowanie chronionych gatunków ryb. Badaniami
objęto 21 ppk w zakresie zgodnym z rozporządzeniem MŚ z dnia 4 października 2002 r. w
sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia
ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 176, poz.1445).
W oparciu o ww. rozporządzenie przeprowadzono ocenę i stwierdzono, że w żadnym z
ppk woda nie spełniała wymagań określonych dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w
warunkach naturalnych. W każdym ppk. odnotowano przekroczenie wartości
dopuszczalnych dla azotynów, ponadto w ok. 40% przypadków jakość wody dyskwalifikowały
zawiesina ogólna i fosfor ogólny.
Ocena eutrofizacji rzek
W 2010 r. przeprowadzono kolejną ocenę stopnia eutrofizacji. Podstawą do oceny były
wyniki ze wszystkich ppk monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w zakresie
wskaźników: chlorofil ‘a” lub fitobentos (w zależności od typu rzeki), BZT5, OWO, azot
amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny oraz fosforany.Ocenie
poddano wyniki badań ze 115 ppk. zlokalizowanych na 96 jcw. W wyniku tak
przeprowadzonej oceny, stwierdzono, że 94% wód Lubelszczyzny jest zeutrofizowanych. O
eutrofizacji głównie decydowały przekroczenia wartości granicznych dla: fitobentosu, OWO i
fosforanów.
Jakość wód jezior
W województwie lubelskim do badań monitoringowych wytypowano 16 jezior o
powierzchni powyżej 50 ha, gromadzących znaczne zasoby wodne, mające istotne znaczenie
gospodarcze, a także ważne z ekologicznego punktu widzenia - reprezentujące obszary sieci
Natura 2000. Zgodnie z „Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa
lubelskiego na lata 2010-2012” wszystkie te jeziora zaplanowano objąć badaniami w ramach
monitoringu operacyjnego, 7 w ramach monitoringu diagnostycznego, przy czym jezioro
Białe Włodawskie corocznie w ramach monitoringu jezior reperowych.
Ocena stanu ekologicznego przeprowadzana na podstawie rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części
wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162 poz. 1008) opiera się na wskaźnikach biologicznych
60
takich jak: chlorofil „a”, wskaźnik okrzemkowy OIJ (charakteryzujący fitobentos) oraz
wskaźnik ESMI – makrofitowy indeks stanu ekologicznego (charakteryzujący roślinność
naczyniową). Wskaźniki biologiczne ocenia się w 5-stopniowej skali, a uzyskane wielkości
odnosi się do wartości granicznych, ustalonych oddzielnie dla poszczególnych typów
abiotycznych jezior. Ocena stanu ekologicznego uwzględnia również parametry
fizykochemiczne: przezroczystość wód, zawartość związków biogennych, zawartość tlenu i
przewodność, jako wspomagające elementy biologiczne.
Ocena eutrofizacji jezior
W roku 2011 wykonana została ocena stopnia eutrofizacji wód jeziornych za lata 20082010. Ocena została sporządzona na podstawie wyników badań jezior objętych
monitoringiem diagnostycznym i operacyjnym, według zapisów rozporządzenia MŚ z dnia 20
sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 162, poz. 1008) oraz metodyki opracowanej przez
GIOŚ.
W 9 jeziorach (64,3%) nie stwierdzono zjawiska eutrofizacji, natomiast 5 jezior (35,7%) o
niskiej odporności na degradację gromadzi wody eutroficzne. O eutrofizacji wód jezior
decydowały głównie wartości elementów biologicznych: makrofity, fitobentos i chlorofil,
niska przezroczystość wód i podwyższone wartości azotu ogólnego.
Monitoring geochemiczny osadów rzecznych
Osady deponowane na dnie rzek i jezior są ważnym elementem w funkcjonowaniu
ekosystemów wodnych i krążeniu pierwiastków w środowisku wód powierzchniowych. Ich
zanieczyszczenie stanowi dość duży problem środowiskowy z uwagi na szkodliwe
oddziaływanie na organizmy bytujące w wodach, a tym samym pośrednio na człowieka.
Badania osadów wodnych rzek i jezior wykonywane są przez Państwowy Instytut
Geologiczny w ramach podsystemu PMŚ - Monitoring jakości śródlądowych wód
powierzchniowych i obejmują określenie zawartości metali ciężkich i wybranych szkodliwych
związków organicznych w osadach powstających współcześnie w rzekach i jeziorach na
obszarze kraju.
Sieć monitoringu osadów rzecznych i jeziornych województwa lubelskiego w 2009 r.
obejmowała 36 punktów obserwacyjnych: 20 rzecznych - zlokalizowanych głównie przy
ujściach większych rzek oraz 16 jeziornych. Osady aluwialne na obszarze województwa
lubelskiego charakteryzują się niskimi zawartościami metali ciężkich, w większości zbliżonymi
do wartości tła geochemicznego.
Największa koncentracja oznaczonych pierwiastków wystąpiła, analogicznie do lat
ubiegłych, w Spiczynie, w osadach rzeki Bystrzycy na ujściu do Wieprza. Obecność
stosunkowo wysokich zawartości metali ciężkich w tym punkcie jest efektem wieloletniej
kumulacji tych zanieczyszczeń, pochodzących ze zrzutów ścieków przemysłowych z byłych
zakładów zlokalizowanych na terenie miasta Lublina (fabryki farb, farmaceutyków,
samochodów, odczynników chemicznych itp.).
Wykonane badania geochemiczne osadów jeziornych wykazały, iż w 4 jeziorach osady
nie są zanieczyszczone pierwiastkami śladowymi, pozostałe 12 jezior posiada osady miernie
zanieczyszczone. Przekroczenie tła geochemicznego wystąpiło praktycznie w przypadku
wszystkich ocenianych metali za wyjątkiem srebra. Zawartości Ba, Co, Cr, Cu, Ni i Zn nie
przekraczały wartości dopuszczalnych dla osadów słabo zanieczyszczonych (klasa I).
61
Pozostałe pierwiastki śladowe: As, Cd, Hg, i Pb występowały w ilościach odpowiadających
klasie II.
5.4.1.4. Wody podziemne
Badania oraz klasyfikację wód podziemnych w sieci krajowej w ramach monitoringu
diagnostycznego w 2010 r. przeprowadził Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na
zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie. Badaniami objęto 61
punktów pomiarowych na terenie 18 powiatów województwa (żaden z ppk nie znajdował się
na terenie gminy Szastarka). Ocenę klas jakości przeprowadzono zgodnie z rozporządzeniem
Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód
podziemnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz.896).
Jakość wód w poszczególnych punktach pomiarowych kształtowała się następująco:
 w 6 punktach (9,8%) występowały wody II klasy - dobrej jakości;
 w 40 punktach (65,6%) występowały wody III klasy - zadowalającej jakości;
 w 8 punktach (13,1%) występowały wody IV klasy - niezadowalającej jakości;
 w 7 punktach (11,5 %) występowały wody V klasy – złej jakości.
Dobry stan chemiczny wód podziemnych stwierdzono w 75,4% badanych punktów,
natomiast słaby stan chemiczny w 24,6% punktów, o czym zadecydowały głównie
podwyższone zawartości fluorków, wodorowęglanów, amoniaku, azotynów, azotanów,
chromu, żelaza, kadmu, potasu, ogólnego węgla organicznego, pH oraz temperatura.
Teren gminy położony jest na obszarze kredowego głównego zbiornika wód
podziemnych oznaczonego symbolem GZWP nr 406 – Niecka Lubelska.
Zanieczyszczenie wód podziemnych związane jest przede wszystkim z niedostatecznym
stopniem rozwoju kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, szczególnie w odniesieniu do
obszarów, gdzie występowanie gruntów podatnych na infiltrację zanieczyszczeń umożliwia
ich przedostawanie się do wód podziemnych.
Wody podziemne ulegają przeobrażeniom antropogenicznym w stopniu niewielkim.
Czynnikiem wpływającym na pogorszenie stanu wód podziemnych jest eutrofizacja
powierzchniowych warstw litosfery, związana z nadmiernym nawożeniem i intensyfikacją
gospodarki rolnej. Powstające tutaj, szkodliwe związki przedostają się do wód gruntowych, a
następnie zatruwają źródła wody pitnej, co stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzi
korzystających z wiejskich ujęć wody.
Największym źródłem zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego są niewłaściwie
składowane odchody zwierzęce (niewiele gospodarstw ma zbiorniki na gnojówkę i
gnojowicę) zawierające więcej biogenów aniżeli ścieki miejskie. Zagrożenia powstają również
w wyniku składowania obornika na nieszczelnych płytach obornikowych lub w pryzmach na
polach.
Równie istotne zagrożenie dla jakości wód podziemnych, stanowią istniejące na terenie
gminy Niecka Lubelska dzikie składowiska odpadów, stacje paliw czy też magazyny środków
chemicznych. Problemem są również niekontrolowane zrzuty surowych ścieków bytowo –
gospodarczych, czemu zapobiec można byłoby poprzez stworzenie przez gminę aktualnego
spisu zbiorników bezodpływowych, z ich pełną charakterystyką i warunkami eksploatacji.
62
5.4.1.5. Gospodarka ściekowa
Jak podaje Studium (2000 z późn. zm.) system kanalizacyjny w gminie jest wystarczający
– brak jest sieci kanalizacyjnej, zarówno sanitarnej jak i deszczowej. W związku z powyższym
pozostałe tereny (zwłaszcza mieszkaniowych), wymagają podłączenia do systemu
kanalizacyjnego.
Na mocy porozumienia Urzędu Gminy z Przedsiębiorstwem Drogowym i Oczyszczania sp.
z. o. o w Kraśniku wywóz nieczystości płynnych z szamb położonych na terenie gminy
odbywa się do oczyszczalni ścieków w Kraśniku. Odprowadzanie ścieków opiera się na
zbiornikach bezodpływowych i wywozie ścieków wozami asenizacyjnymi oraz przydomowych
oczyszczalniach ścieków.
W ramach zakładów przemysłowych i obiektów użyteczności publicznej występują
lokalne systemy kanalizacyjne sprowadzone do urządzeń oczyszczających ścieki. W
pozostałych przypadkach ścieki bytowo-gospodarcze najczęściej gromadzone są w
bezodpływowych zbiornikach ścieków, a następnie zagospodarowywane na własnych polach
i łąkach lub w przypadku nowo wybudowanych domów - oczyszczane w lokalnych,
przydomowych oczyszczalniach ścieków. Część ścieków odprowadzana jest bezpośrednio do
zarurowanych rowów przydrożnych lub rowów melioracyjnych.
5.4.1.6. Gospodarka odpadami
Gmina posiadała do roku 31.12.2010 (data zaprzestania przyjmowania odpadów),
16.04.2012 (data zakończenia rekultywacji), 26.04.2012 (data odbioru końcowego i
przekazania do użytkowania obiektu pn.: Rekultywacja i zamknięcie gminnego składowiska
odpadów stałych innych niż niebezpieczne w Polichnie IV) składowisko odpadów
zlokalizowane na gruntach wsi Polichna Dolna VI. Na terenie składowiska dokonano
rekultywacji technicznej oraz biologicznej, prace miały miejsce 2011-2012 r.
Gospodarowaniem odpadami komunalnymi na terenie gminy Szastarka zajmuje się
Przedsiębiorstwo Drogowe i Oczyszczania Sp. z o. o. z Kraśnika. Zgodnie z Wojewódzkim
Planem Gospodarki Odpadami (2011) na terenie powiatu kraśnickiego będzie znajdował się
jeden Zakład Zagospodarowania Odpadów stanowiący element Południowo – Zachodniego
Regionu Gospodarki Odpadami. W Regionie Południowo – Zachodnim zostanie utworzony
drugi Zakład Zagospodarowania Odpadów w Bełżycach.
Zakład Zagospodarowania Odpadów w Kraśniku będzie obsługiwał wszystkie gminy
powiatu kraśnickiego, część gmin należących do powiatu lubelskiego: Borzechów,
Strzyżewice, Niedrzwica Duża oraz powiatu janowskiego: gminę i miasto Janów Lubelski.
Zakład Zagospodarowania Odpadów zrealizowany będzie przy składowisku odpadów
Piaski Zarzecze II, zostanie zaopatrzony w następujące instalacje:
1. Hala sortownicza, plac przyjęć odpadów zmieszanych i segregowanych, hala na prasę,
dwie linie do segregacji odpadów zmieszanych i segregowanych. Moc przerobowa
linii wyniesie: 13 500 Mg/rok – system jednozmianowy, 18 000 Mg/rok – system
dwuzmianowy,
2. Kompostownia - uszczelniony plac, nachylony pod kątem 1-2o, odwodniony poprzez
system drenażu do zbiornika na odcieki. Moc przerobowa kompostowni - 3 500
Mg/rok,
3. Punkt demontażu odpadów wielkogabarytowych,
4. Magazyn odpadów niebezpiecznych i zużytego sprzętu elektrycznego i
elektronicznego,
63
5. Plac do magazynowania odpadów budowlanych.
Problemem na terenie gminy są „dzikie” wysypiska odpadów, szczególnie widoczne w
rejonach dróg przebiegających przez lasy, na obrzeżach lasów oraz na terenach po
nielegalnym wydobyciu surowców mineralnych.
5.4.1.7. Przekształcenia powierzchni ziemi, powierzchniowe ruchy masowe
Na terenie gminy nie występują udokumentowane naturalne zagrożenia mogące
wpływać na rzeźbę terenu. Brak jest zagrożeń wynikających z masowych ruchów ziemi – brak
osuwisk wpisanych do rejestru terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz
terenów, na których występują te ruchy.
Naturalne zagrożenia geologiczne w postaci ruchów masowych mogą występować w
dolinach i wąwozach pokrytych lessami. Ruchy masowe nasilają się wczesną wiosną i
jesienią, ze względu na intensywniejsze opady o tej porze roku i w związku z tym większe
uwilgocenie gruntu, rozmarzanie wierzchniej warstwy gruntu i znaczne różnice temperatur,
podcięcie powierzchni lub jej nadmierne obciążenie. Tempo i natężenie ruchów masowych
silniejsze jest na stromych zboczach, w miejscach gdzie występuje cieńsza pokrywa glebowa
o małej spoistości oraz ubogiej szacie roślinnej.
Wszelkie pozostałe zmiany mają charakter antropogeniczny. Głównym działaniem
zniekształcającym rzeźbę jest nielegalna eksploatacja kruszywa. Na terenie gminy wydobycie
surowców prowadzi się w rejonie wsi Szastarka i Polichna.
W związku z dużym wpływem jaki wywiera powierzchniowa eksploatacja kopalin na
środowisko, istotne jest przeprowadzenie rekultywacji po jej zakończeniu. Sposób
prowadzenia prac - w przypadku wydobycia opartego na koncesji, określony jest w jej treści
a wymóg jej przeprowadzenia spoczywa na właścicielu/przedsiębiorcy. W przypadku
terenów nielegalnego pozyskiwania kruszywa nie ma wskazanej osoby odpowiedzialnej za
przeprowadzenie rekultywacji – tereny pozostawione są w nie zmienionym stanie a
ewentualne ich zagospodarowanie spada na gminę. Wcześniejsza eksploatacja surowców
mineralnych - głównie żwiru - spowodowała powstanie licznych wyrobisk pokopalnianych,
które do dnia dzisiejszego nie zostały w pełni zrekultywowane. Obecnie grunty te ulegają
stopniowemu naturalnemu zadrzewieniu i zakrzaczeniu.
5.4.1.8. Zagrożenie powodziowe
Na terenie gminy zagrożenie powodziowe nie występuje.
5.4.1.9. Klimat akustyczny
Hałas jest jednym z rodzajów zanieczyszczeń, do którego zaliczane są dźwięki o
częstotliwościach od 16 Hz do 16000 Hz.
W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 120 poz. 826) zmienionego
rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 roku (Dz. U. poz. 1109),
określone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku. Poziomy te określono w
zależności od rodzaju terenu (zabudowa mieszkaniowa, tereny uzdrowiskowe, rekreacyjnowypoczynkowe, szpitale oraz domy opieki społecznej i budynki związane ze stałym lub
wielogodzinnym pobytem dzieci), uwzględniając przy tym rodzaj obiektu lub działalności
będące źródłem hałasu, a także pory dnia i nocy. Wartości progowe poziomów hałasu
określono z kolei w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r.
64
Hałas komunikacyjny tj. pochodzący od środków transportu
Hałas komunikacyjny jest największym źródłem emisji hałasu w środowisku, szczególnie
uciążliwy jest dla aglomeracji miejskich. Na terenie gminy Szastarka przyczyną hałasu
komunikacyjnego jest ruch drogowy i kolejowy.
W ostatnich latach na terenie gminy Szastarka nie były przeprowadzone badania pomiaru
hałasu, zarówno na drogach jak i linii kolejowej nr 68 relacji: Lublin – Przeworsk. W 2010 r.
przeprowadzono badania hałasu komunikacyjnego w punktach pomiarowych
zlokalizowanych na terenie sąsiedniej gminy Kraśnik, a dokładniej na terenie ul. Janowskiej w
mieście Kraśnik. Obszar badań obejmował drogę krajową nr 19. Pomiary krótkookresowe
hałasu wyrażone wskaźnikami LAeqD (jest to równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia,
rozumianej jako przedział czasu od godz. 6.00 – 22.00) i LAeqN (jest to równoważny poziom
dźwięku A dla pory nocy, rozumianej jako przedział czasu od godz. 22.00 – 6.00) wyniosły
odpowiednio 64 i 58 dB i związku z tym przekroczona została wartość dopuszczalna dla pory
dnia (55–60 dB) i nocy (50-55 dB). Domniemywać można, że na terenie gminy Szastarka
droga krajowa nr 19 generuje podobne poziomy hałasu, które szczególnie uciążliwe są dla
zabudowań wzdłuż ciągu komunikacyjnego.
Najbardziej uciążliwa jest droga krajowa nr 19. W związku z dynamicznym wzrostem
natężenia ruchu (głównie tranzytowego) na uciążliwości spowodowane nadmiernym
hałasem na terenie gminy narażeni są mieszkańcy wsi, których posesje zlokalizowane są przy
drodze krajowej. Na odcinkach przebiegających przez miejscowości zabudowa często ma
charakter ulicowy, co zwiększa oddziaływanie hałasu komunikacyjnego na mieszkańców tych
terenów.
Hałas przemysłowy tj. pochodzący z obiektów przemysłowych i usługowych; głównie z
zainstalowanych tam urządzeń i maszyn
Zakłady przemysłowe, a przede wszystkim instalacje znajdujące się na ich terenie:
sprężarki, urządzenia chłodnicze, transport wewnątrz zakładów itp. są poważnym źródłem
hałasu (zwłaszcza w porze nocnej). Hałas przemysłowy stanowi zagrożenie o charakterze
lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zakładami produkcyjnymi. Hałas
emitowany przez zakłady usługowe i produkcyjne dotyka procentowo niewielkiego odsetka
w ogólnej liczbie osób zagrożonych hałasem.
Odczuwalny poziom hałasu jest indywidualnym dla każdego obiektu i zależy od wielkości i
jakości parku maszynowego, izolacji poszczególnych pomieszczeń i całych hal produkcyjnych,
procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznych sąsiadujących z nim terenów.
Wewnątrz hal przemysłowych hałas może sięgać poziomu 80 - 125 dB. W sąsiedztwie
zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają wartości od 50 dB (mało uciążliwe) do
90 dB (bardzo uciążliwe).
Na terenie gminy Szastarka brak jest zakładów, które emitowałyby hałas o poziomie
ponadnormatywnym. Większość zakładów usługowych i przemysłowych prowadzi drobną
działalność i/lub jest usytuowana w dalszej odległości od zabudowy mieszkaniowej.
Hałas komunalny tj. występujący w budynkach mieszkalnych (głównie wielorodzinnych) i w
obiektach użyteczności publicznej
Hałas wewnątrz osiedlowy wiąże się z wykonywaniem codziennych czynności ludzkich i
powodowany jest przez urządzenia służące temu np. pracę silników samochodowych
(wywożenie śmieci, dostawy do sklepów), głośną muzykę itp. Do tych hałasów dołącza często
uciążliwy hałas wewnątrz budynku, powodowany zazwyczaj lokalizacją w piwnicach lub w
65
parterze lokali usługowych, wadliwym funkcjonowaniem instalacji (np. centralnego
ogrzewania, dźwigów, zsypów) oraz powszechnym odchudzaniem konstrukcji i oszczędnością
na materiałach. Wg polskiej normy, poziom hałasu pochodzący od instalacji i urządzeń
budynku może wynosić w ciągu dnia 30-40 dB, a nocą 25-30 dB.
Planowane inwestycje wpływ na klimat akustyczny
Istotny wpływ na klimat akustyczny na terenie gminy będzie miała planowana inwestycja
w postaci elektrowni wiatrowych, o łącznej sumie turbin wiatrowych wynoszącej 7.
Inwestycja będzie zlokalizowana (w oparciu o przeprowadzone stosowne raporty) na terenie
3 obrębów: Blinów I, Brzozówka i Moczydła Stare. Inwestorem na terenie gminy jest firma
Green Power Development.
Rysunek 14. Lokalizacja planowanych elektrowni wiatrowych wraz ze strefą ponadnormatywnego
oddziaływania 45 dB
Źródło: materiały udostępnione przez inwestora - firmę Green Power Development
5.4.1.10. Sztuczne pola elektromagnetyczne
Promieniowanie elektromagnetyczne to emisja zaburzenia energetycznego wywołanego
przepływem prądu elektrycznego lub zmianą ładunków w źródle. Pola elekromagnetyczne
występują w otoczeniu wszystkich urządzeń elektrycznych. Stacje bazowe telefonii
komórkowej, stacje radiowe i telewizyjne, stacje radiolokacyjne czy linie elektroenergetyczne
wysokiego napięcia są źródłami pól elektromagnetycznych – promieniowania
66
niejonizującego. Pola elektromagnetyczne działają na ludzi i środowisko. Skutki tego
oddziaływania są tematem wielu badań i programów naukowych. Wyniki tych badań i
programów stanowią podstawę normowania oddziaływań, m.in. poprzez określone w
przepisach dopuszczalnych wartości natężeń pól elektromagnetycznych jakie mogą
występować w środowisku.
Zagadnienia związane z ochroną środowiska przed polami elektromagnetycznymi określa
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo Ochrony Środowiska. Regulacje tam zawarte
dotyczą m.in. dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, które
zróżnicowano: dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz miejsc
dostępnych dla ludności.
WIOŚ w Lublinie wykonał w 2010 r. pomiary poziomów pól elektromagnetycznych
zgodnie z metodyką określoną w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 listopada
2007 r., na podstawie reprezentatywnej normy lub procedury badawcze, zgodnie z
rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. Pomiary były
wykonywane miernikiem NBM-550 wyposażonym w sondę EF-0391, przeprowadzając
pomiary składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co
najmniej od 3 MHz do 3 000 MHz.
Do badań wytypowano 45 punktów pomiarowo-kontrolnych, w tym 1 na terenie powiatu
krasnickiego. W żadnym z punktów pomiarowo-kontrolnych nie stwierdzono przekroczeń
poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych.
Na obszarze gminy znajdują się potencjalne źródła pól elektromagnetycznych i należy do
niej:
 3 stacje bazowej telefonii komórkowej zlokalizowane w Polichnie,
 linia elektroenergetyczna 220 kV Stalowa Wola – Abramowice przecinającą teren gminy z
południa na północ.
Tabela 9. Wykaz stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie gminy Szastarka
Nazwa
operatora
POLKOMTEL
S.A.
POLSKA
TELEFONIA
CYFROWA
S.A.
POLSKA
TELEFONIA
KOMÓRKOW
A CENTERTEL
sp. z o.o.
Rodzaj stacji
Nr decyzji
Rodzaj
decyzji
Data
ważności
Lokalizacja
Id Stacji
GSM900
GSM900/1/2044/1/08
P
2018-02-28
Energetyczny
(Polichna)
12533
GSM900
GSM900/2/2956/2/06
P
2016-07-09
dz. 243
(Polichna)
56129
GSM900
GSM900/3/0609/3/11
zmP
2016-02-09
dz. 111
(Polichna II)
3194
GSM900
UMTS900
MNET/12/86952/1/12
P
2022-09-30
P - pozwolenie
Źródło: http://www.uke.gov.pl/
5.4.2. Główne zagrożenia komponentów środowiska
−
Powietrze atmosferyczne:
tzw. emisja niska - główną przyczyną zanieczyszczeń jest spalanie odpadów w domowych
piecach, które nie wytwarzają wystarczająco wysokiej temperatury do całkowitego
spalenia odpadów takich jak tekstylia, guma i tworzywa sztuczne. W związku z tym do
atmosfery przedostają się szkodliwe substancje w postaci sadzy, węglowodorów
aromatycznych, merkaptanów oraz innych szkodliwych dla zdrowia ludzi substancji.
67
−
−
Zjawisko nasila się w okresie grzewczym, a szczególnie widoczne jest w przypadku
zwartej zabudowy;
emisja komunikacyjna - główną przyczyną zanieczyszczeń komunikacyjnych jest m.in. zły
stan techniczny pojazdów, przestoje w ruchu spowodowane jego złą organizacją lub zbyt
małą przepustowością dróg, zły stan nawierzchni dróg, rodzaj paliwa. Występowanie i
nasilenie tych czynników powoduje, że na skrzyżowaniach i trasach komunikacyjnych o
dużym natężeniu ruchu występuje wysokie zanieczyszczenie powietrza substancjami
pochodzącymi ze spalania paliw (tlenek węgla, dwutlenek węgla, tlenek azotu,
węglowodory aromatyczne oraz pyły zawierające związki ołowiu, niklu, kadmu i miedzi).
Emisja komunikacyjna nabiera coraz większego znaczenia ze względu na rosnącą liczbę
pojazdów na drogach oraz wzmożony ruch tranzytowy. Przez omawiany teren przebiega
droga krajowa 19, która generuje wzmożony ruch samochodowy, a co za tym idzie
większe zanieczyszczenia liniowe;
emisje technologiczne tj. emisje z pobliskich zakładów przemysłowych (głównie
energetyka zawodowa i przemysłowa, procesy technologiczne, prywatne zakłady np.
rzemieślnicze, rolnictwo) – główną przyczyną tego typy zanieczyszczeń jest przede
wszystkim brak lub zły stan technicznych zabezpieczeń oraz przestarzałe procesy
technologiczne. Zakładów przemysłowych i energetycznych generujących duże ilości
zanieczyszczeń na terenie gminy jest niewiele.
Powierzchnia ziemi:
1) czynniki naturalne - powierzchniowe ruchy masowe; rozmiary zagrożenia lokalne, małe;
2) czynniki antropogeniczne:
− zamiana naturalnych formacji roślinnych na rzecz gruntów ornych i nieużytków
(zwiększona erozja powierzchni ziemi, powodowana zwiększeniem spływu
powierzchniowego wód) – występują na znacznych powierzchniach (szczególnie
niebezpieczne na glebach gliniastych, z warstwą trudnoprzepuszczalną), rozmiary małe
do średniego;
− bezprawna eksploatacja kopalin pospolitych (odkrywki nie poddawane rekultywacji);
występują lokalnie, znaczenie średnie do dużego;
− zmiany w ukształtowaniu powierzchni powodowane wykopami pod zabudowę, drogi itp.;
występują głównie na obszarach przeznaczonych do zainwestowania, znaczenie małe,
lokalnie średnie do dużego;
− nadmierna zabudowa powierzchni biologicznie czynnej; znaczenie małe, lokalnie średnie
do dużego.
−
−
−
Pokrywa glebowa:
zmiana formacji roślinnych na rzecz nieużytków (zwiększona erozja wodna gleb,
powodowana zwiększeniem infiltracji) – rozmiary zagrożenia małe - głównie na terenach
rolnych i źle zagospodarowanych „pasach zieleni” wzdłuż dróg;
zanieczyszczenie gleb przez odpady komunalne i gospodarcze – zagrożenie małe lokalnie
duże przy „dzikich wysypiskach śmieci”; zakłady którym wydano pozwolenia na
wytwarzanie, gromadzenie i lub transport odpadów oraz zakłady, które mają
zatwierdzony program gospodarki odpadami niebezpiecznymi mogą stanowić
potencjalne źródło zagrożenia;
zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi – wywoływane głównie przez zakłady
przemysłowe oraz ruch pojazdów mechanicznych – zagrożenia lokalnie (wzdłuż dróg) o
68
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
znaczeniu małym do średniego; potencjalne zagrożenie mogą stwarzać również stacje
benzynowe;
zmiany struktury oraz zawartości makro i mikroelementów związane z niewłaściwą
kulturą agrotechniczną – głównie nawożenie; rozmiary zagrożenia małe, lokalnie średnie
do dużego;
zmiany struktury leśnej oraz źle przeprowadzanej rekultywacji.
Wody powierzchniowe i podziemne:
ścieki komunalne – nieuporządkowana gospodarka wodna na większej części terenów
gminy (brakuje zbiorczych systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków) – powoduje,
że nieoczyszczone ścieki trafiają często do przydomowych szamb (zazwyczaj mało
szczelne) lub bezpośrednio do gruntu; działania takie stanowią bezpośrednie zagrożenie
dla czystości wód powierzchniowych i podziemnych (szczególnie na obszarach płytkich
wód gruntowych stanowiących źródło wody pitnej dla części terenów wiejskich) –
zagrożenie średnie, lokalnie duże;
ścieki deszczowe – odprowadzanie niepodczyszczonych wód deszczowych do gruntu,
rowów a dalej do rzek – stanowi niebezpieczeństwo dla tych wód; stopień zagrożenia –
małe;
ścieki przemysłowe, bliskość zakładów przemysłowych, stacji paliw itp.;
dzikie wysypiska odpadów bytowych i gospodarskich (głównie występujące w
obniżeniach terenu, w lasach, w starych wyrobiskach itp.) – powodują przedostawanie
się do wód powierzchniowych i gruntowych (zwłaszcza na terenach poboru wód z ujęć
czwartorzędowych o słabej izolacji) substancji szkodliwych i stanowią poważne źródło
skażeń; zagrożenie średnie, lokalnie – duże;
zanieczyszczenia z terenów użytkowanych rolniczo – niewłaściwa gospodarka rolna w
tym gromadzenie i gospodarowanie nawozami sztucznymi i organicznymi (gnojowica,
obornik), a także chemicznymi środkami ochrony roślin oraz niewłaściwa gospodarka
ściekowa (z obiektów hodowlanych – głównie kurników) powoduje zanieczyszczenie wód
powierzchniowych i gruntowych; nadmierne stosowanie nawozów w dolinach rzek może
być główną przyczyną eutrofizacji wód; zagrożenie małe / średnie, lokalnie duże;
melioracje odwadniające - powodują obniżanie się zwierciadła wody i przesuszenia gleby,
prowadząc do zubożenia wszystkich biocenoz wodnych, szuwarowych, bagiennych a
także okresowo czy stale podtapianych; zagrożenie średnie.
presja budownictwa na tereny dolin rzecznych i tereny o niskim poziomie wód
gruntowych (z wysiękami), a co za tym idzie zwiększone ryzyko zanieczyszczenia wód
powierzchniowych i podziemnych; zagrożenie małe, lokalnie – duże;
postępująca budowa sieci wodociągowej bez równoległej realizacji kanalizacji, a co za
tym idzie zwiększenie ilości ścieków nieczyszczonych (zwłaszcza na nieskanalizowanych
terenach zabudowanych obszarów wiejskich); zagrożenie średnie, lokalnie – duże.
Szata roślinna i zwierzęta:
Do głównych i potencjalnych zagrożeń dla szaty roślinnej gminy można zaliczyć:
urbanizację, transport i komunikację, wypoczynek i rekreację, skażenia środowiska oraz
zmiany stosunków wodnych. Największym zagrożeniem dla flory jest zmiana warunków
siedliskowych lub ich bezpośrednie niszczenie.
Zmiany abiotycznych komponentów przyrody prowadzą w dalszej kolejności do zmian w
roślinności i faunie.
69
−
−
−
−
−
−
Zachowane fragmenty naturalnych zbiorowisk roślinnych narażone są na:
silną presję budownictwa na tereny otaczające, w tym tereny z naturalnymi
zbiorowiskami roślinnymi;
zmiany w poziomie i trofizmie wód gruntowych oraz ich jakość, prowadzące do ich
ubożenia i w końcu zaniku;
celowe ich usuwanie przez człowieka lub zmiana użytkowania (np. z łąk na nieużytki lub
pod zabudowę);
wypieranie zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych przez zbiorowiska synantropijne;
zanik gatunków rzadkich i chronionych;
wprowadzenie nowych konkurencyjnych gatunków, obcych rodzimej roślinności.
Dobrze wykształcona roślinność systemu zieleni urządzonej oraz krajobrazowej (parki, ogrody
działkowe, cmentarze, ogrody przydomowe..., aleje, zadrzewienia śródpolne) narażona jest
na:
− presję budownictwa na tereny sąsiednie (uszczuplanie powierzchni terenów zielonych);
− izolację terenów pełniących rolę stabilizatorów w obrębie przyrodniczej struktury gminy;
− przerwanie korytarzy i sięgaczy ekologicznych systemu przyrodniczego gminy,
zachowując łączność między cennymi płatami ekosystemów (przerwaniu połączeń
przyrodniczych sprzyja przede wszystkim rozwój zwartej zabudowy oraz ciągów
komunikacyjnych o wysokich klasach technicznych);
− uproszczenie struktury gatunkowej, prowadzące do zmniejszenia zdolności
samoregulacyjnych wykształconej roślinności.
W obrębie zwartej zabudowy największe zagrożenie dla zwierząt stwarza rozdrobnienie
obszarów stanowiących ich ostoje oraz występowanie różnorodnych barier utrudniających
ich migrację (np. szerokie ciągi komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu, ogrodzenia pełne,
przegrody, śluzy, tamy itd). Równie ważne są zmiany poziomu trofizmu i jakości wód, które
następnie prowadzą do pogarszania kondycji i zdrowia zmniejszenia liczebności gatunku lub
jego wyginięcia.
−
−
−
Lasy:
głównym zagrożeniem dla lasów jest urbanizacja oraz intensywne użytkowanie przez
mieszkańców gminy. Duże ilości odwiedzających, przekraczające naturalną pojemność
siedlisk, przyczyniają się do ich zubożenia. Dochodzi do mechanicznego uszkodzenia
drzewostanu (połamane gałęzie), zaśmiecania czy nawet do zaprószenia ognia;
zagrożenie małe, lokalnie średnie;
na pożary najbardziej narażone (w okresie wiosny i lata) są drzewostany iglaste.
Mniejszym zagrożeniem dla lasów są silne wiatry, przyczyniające się do znacznych
uszkodzeń, ale zazwyczaj występujących na niewielkim obszarze (zwłaszcza przy
właściwej gospodarce leśnej); zagrożenie małe;
zagrożenie biologiczne stanowią szkodliwe owady oraz patogeniczne grzyby. Na
uszkodzenia narażone są w szczególności lasy z dominującym udziałem sosny zwyczajnej
w strukturze gatunkowej. Podejmowane działania mają charakter prewencyjny i dotyczą
prowadzenia monitoringu zagrożeń oraz w razie stwierdzenia takich potrzeb okresowych
oprysków. Wśród grzybów patogenicznych największe zagrożenie stwarza huba
zwyczajna i opieńka miodowa, atakujące ponownie głównie sosnę; zagrożenie średnie do
dużego;
70
−
−
w ostatnich latach duże szkody w drzewostanie powoduje zwierzyna łowna, szczególnie
dochodzi do zgryzania i spałowania. Poprzez uszkodzenia w wyniku spałowania dochodzi
do infekcji grzybami patogenicznymi oraz częstego wyłamywania drzewek pod ciężarem
śniegu (okiść); zagrożenie średnie do dużego;
zagrożeniem dla lasów są także zanieczyszczenia powietrza oraz obniżenie poziomu wód
gruntowych, będące efektem susz; zagrożenie średnie do dużego.
5.5. Potencjalne zmiany istniejącego stanu środowiska w przypadku braku realizacji
projektu zmiany studium
Wariant zerowy określa kierunki zmian jakie nastąpią w środowisku w przypadku braku
realizacji niniejszego projektu zmiany studium. Ocenie będzie przede wszystkim podlegać
możliwa intensywność niepożądanych zmian zachodzących w środowisku, mogących w
efekcie prowadzić do jego degradacji. Największy wpływ na środowisko może powodować
dotychczasowe użytkowanie i zagospodarowanie oraz działalność człowieka.
W przypadku braku realizacji przedstawionego do oceny projektu zmiany studium, dalsza
polityka przestrzenna gminy Szastarka prowadzona będzie w oparciu o aktualnie
obowiązującą zmianę studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego, którą Rada Gminy Szastarka uchwaliła 20 maja 2011 r. (Uchwała Nr
X/42/2011 Rady Gminy Szastarka). Dokument ten składa się z 2 części:
− części tekstowej;
− części graficznej w skali 1:25 000.
Częścią studium jest także dokumentacja, zawierająca część opisową i graficzną.
Obszar objęty projektem zmiany studium stanowią tereny zurbanizowane wsi oraz
tereny otwarte, w tym przede wszystkim tereny rolnicze oraz tereny lasów i zadrzewień. Na
terenie miejscowości gminnych przeważa zabudowa zagrodowa i zabudowa mieszkaniowa
jednorodzinna.
Do głównych przesłanek (zawartych w uzasadnieniu do Uchwały Rady Gminy Szastarka
Nr XXI/101/2012 z dnia 2 marca 2012 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka)
determinujących konieczność zmian zaliczono zmianę terenów pod planowane inwestycje:
zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zabudowę mieszkaniową jednorodzinną oraz
zagrodową, zabudowę zagrodową, zabudowę usługową, produkcję rolną (ferma drobiu),
zalesienie, realizację farm wiatrowych i fotowoltaicznych. Zmiana studium, oprócz zmiany
przeznaczenia terenów, dotyczy także ustalenia zasad realizacji inwestycji celu publicznego z
zakresu łączności publicznej, korekty zapisów dotyczących uniemożliwienia lokalizacji
inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej, korekty zapisów planu
dotyczących geometrii dachów budynków lokalizowanych w zabudowie mieszkaniowej
zagrodowej (RM) oraz mieszkaniowej jednorodzinnej (MN).
Dopuszczenie realizacji elektrowni wiatrowych, farm fotowoltaicznych oraz fermy drobiu
spowoduje największe zmiany w środowisku przyrodniczym i krajobrazie gminy, dlatego
tereny objęte opracowaniem w mniejszym stopniu będą poddane antropopresji w przypadku
realizacji wariantu zerowego niż w przypadku realizacji niniejszego projektu zmiany studium.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego stając się
narzędziem służącym określaniu polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad
71
zagospodarowania przestrzennego, określa ustalenia dotyczące kierunków i wskaźników
dotyczących zagospodarowania oraz użytkowania terenów, zawiera wytyczne określania tych
wymagań w planach miejscowych. Niniejsza zmiana polega m.in. uszczegółowieniu
wskaźników zabudowy, na wyznaczeniu terenów pod realizację elektrowni wiatrowych i
farm fotowoltaicznych, produkcji rolniczej oraz na rozwoju terenów mieszkaniowych i
usługowych. Zaniechanie realizacji projektu zmiany studium nie spowoduje bezpośrednio
innych negatywnych skutków dla środowiska, niż przytoczone w prognozie oddziaływania na
środowisko dla studium poprzedzającego niniejsze studium. Przy zachowaniu kierunków
rozwoju wyznaczanego przez obecne studium, najprawdopodobniejszym wariantem
wydarzeń, będzie rozwój zbliżony do stanu aktualnego.
6. CHARAKTERYSTYKA, ANALIZA I OCENA USTALEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM
UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
6.1. Ustalenia ogólne zmiany studium i ich przewidywany wpływ na środowisko
Na obszarze objętym sporządzeniem zmiany studium występują formy ochrony przyrody,
które studium adaptuje.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest
kontynuacją polityki przestrzennej przyjętej w Zmianie studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego uchwalonym w 2011 r. Pozostaje w zgodzie z przyjętymi
kierunkami zmian, jednocześnie aktualizując je i dostosowując do obecnych potrzeb i
wymagań.
Zgodnie z projektem zmiany studium za wiodącą zasadę zagospodarowania
przestrzennego w gminie uznaje się realizację zrównoważonego rozwoju i politykę
kształtowania ładu przestrzennego.
W oparciu o uwarunkowania oraz ocenę potencjałów gminy, szans i potrzeb określono w
studium jako obowiązujące:
 zasady strefowego zagospodarowania i obszary potencjalnego zainwestowania;
 obszary i obiekty podlegające ochronie;
 tereny przeznaczone dla realizacji funkcji publicznych;
 zasady rozwoju systemów infrastruktury technicznej.
W studium dokonano wydzieleń obszarów oraz wymienionych elementów struktury
funkcjonalno-przestrzennej do ostatecznego uściślenia w planach miejscowych, bądź w
szczegółowych projektach i programach.
Ustala się obszary, na których realizację programu zagospodarowania warunkuje się:
1. uprzednim opracowaniem i zatwierdzeniem planów miejscowych:
 obszar ośrodka gminnego w granicach planowanego zainwestowania (obszary
kierunkowego rozwoju ośrodka);
 teren usług i urządzeń publicznych;
 innych terenów np. zespołów zabudowy, koncentracji przedsiębiorczości i usług, jeśli
jest to związane z potrzebą wytrasowania układu komunikacyjnego i uzbrojenia;
72
2. opracowaniem kompleksowej koncepcji architektoniczno-urbanistycznej, z
wytycznymi do warunków zabudowy i zagospodarowania:
 tereny centrum osady gminnej z zabudową okalającą;
 tereny rekreacyjno-sportowe;
 tereny zieleni publicznej;
3. projektu aranżacji zagospodarowania i kompleksowego urządzenia terenu - place,
ciągi piesze oraz strefy zielem publicznej;
4. opracowaniem projektów zagospodarowania w oparciu o wytyczne konserwatorskie
lub projektów rewaloryzacji dla obszarów w strefach rehabilitacji lub wskazanych do
objęcia pośrednią ochroną konserwatorską;
5. opracowaniem projektów zagospodarowania (rekultywacji) dla obszarów położonych
przy kolei;
6. opracowania i ustanowienia stref ochronnych ujęć wód.
Projekt zmiany studium ustala granicę strefy ponadnormatywnego oddziaływania
elektrowni wiatrowych w odległości 500 m od najdalej wysuniętego elementu elektrowni
wiatrowej, wskazaną na rysunku studium oznaczeniem informacyjnym, o zmiennym zasięgu
w zależności od parametrów elektrowni – w szczególności od wielkości łopat wirnika.
Na potrzeby niniejszego dokumentu wykonano stosowne analizy branżowe, które
wyłoniły działki, na których dopuszcza się lokalizację elektrowni wiatrowych przy założeniu
strefy ponadnormatywnego oddziaływania 500 m.
Oddziaływanie obszarów farm wiatrowych wskazanych w ocenianym projekcie studium
na wymagane przepisami odrębnymi elementy środowiska, zabytki i dobra materialne
zostały ocenione w rozdziałach poniżej (tabela 11 i 12). Przy istniejących zapisach projektu
zmiany studium obszary z dopuszczoną lokalizacją farm wiatrowych nie będą powodowały
znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko.
Wykorzystanie wiatru do produkcji energii wiąże się z oddziaływaniem na środowisko. W
powszechnym odczuciu oddziaływania negatywne elektrowni wiatrowych uznawane są za
mniej uciążliwe dla środowiska niż konwencjonalne metody pozyskiwania energii.
Prognozowane oddziaływanie analizowanych przedsięwzięć w postaci terenów rolnych z
dopuszczeniem realizacji elektrowni wiatrowych na środowisko
Ze względu na kierunkowy charakter dokumentu Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego (co określają przepisy odrębne), oceniany projekt
wskazuje politykę przestrzenną gminy w stosunku do danego terenu, a nie jego
przeznaczenie. Dla obszarów tych nie istnieją szczegółowe założenia inwestorskie, w związku
z tym nie istnieje możliwość wskazania tak szczegółowej ich oceny, jak z pewnością będzie
wykonywana na późniejszych etapach planistycznych i ocen środowiskowych, w tym m.in.
przy opracowaniu projektów planów miejscowych oraz następnie raportów oddziaływania
inwestycji na środowisko. Intencją sporządzającego projekt studium w stosunku do tak
sformułowanego kierunkowego przeznaczenia tych obszarów (rolne z dopuszczeniem
lokalizacji elektrowni wiatrowych) jest umożliwienie lokalizacji elektrowni wiatrowych, jeżeli
stosowne analizy wykonywane podczas prac przy planach miejscowych i na późniejszych
etapach (gdzie będzie dokładnie znana moc instalacji i specyfika całej instalacji) pozwolą na
jej zlokalizowane zgodnie z przepisami odrębnymi (w tym ochrony środowiska i przyrody
oraz ocen oddziaływania na środowisko) lub w przeciwnym razie zachowanie funkcji
73
rolniczej. Należy zaznaczyć, ze w projekcie zmiany studium funkcja rolnicza jest tu funkcją
wiodącą tj. główną dla tych terenów. Funkcja lokalizacji elektrowni wiatrowych jest jedynie
dopuszczona. Przedstawiona w rozdziałach poniżej ocena potencjalnego oddziaływania
dotyczy zawsze wariantu najbardziej obciążającego środowisko tj. z lokalizacją elektrowni
wiatrowych.
W tym miejscu należy wskazać, iż projekt zmiany studium wskazuje ww. obszary dla
których gmina zamierza sporządzić mpzp. Powyższe przyczyni się do bardziej szczegółowego
przeanalizowana kwestii zagospodarowania tych terenów w świetle założeń inwestorskich,
uwarunkowań i prognoz przyrodniczych (adekwatnych do szczegółowości mpzp) oraz da
możliwość aktualizacji zawartych tu ocen i stosownych wskazań (w oparciu o aktualne na ten
czas dane).
W związku z przeprowadzoną oceną oddziaływania na środowisko realizacji farmy
wiatrowej Szastarka, której inwestorem jest firma Green Power Development, poniżej
zamieszczono wyniki sporządzonego raportu ornitologicznego i chiropterologicznego.
Wyniki „Raportu ornitologicznego terenu projektowanej farmy wiatrowej w gminie
Szastarka, w województwie lubelskim” (2013 r.) nie przewidują znaczącego negatywnego
oddziaływania planowanych siłowni wiatrowych na awifaunę tego obszaru pod warunkiem
wykonania proponowanych działań minimalizujących oraz sprawdzenia ich funkcjonowania
w trakcie monitoringu poinwestycyjnego.
Prawdopodobieństwo wystąpienia i rozmiary ewentualnych kolizji ptaków z turbinami
Badania śmiertelności ptaków na obszarze istniejących farm wiatrowych wykazały, że ze
względu na słabszą manewrowość w locie niektóre gatunki są bardziej narażone na kolizje z
siłowniami wiatrowymi. Najbardziej narażone grupy lub gatunki ptaków to: ptaki szponiaste
(zwłaszcza kania czarna Milvus migrans, bielik Haliaeetus albicilla oraz kania rdzawa Milvus
milvus), sowy, ptaki wodne (łabędzie, gęsi, kaczki, mewy, rybitwy, chruściele), bociany,
drobne ptaki wróblowe migrujące nocą (tzw. migranty nocne) oraz niektóre gatunki ptaków
wróblowych, które śpiewają w locie lub wolno latają (np. skowronek, potrzeszcz).
Spośród wyżej wymienionych grup ptaków w trakcie inwentaryzacji ornitologicznej
zanotowano następujące gatunki:
 błotniak stawowy (23 stwierdzeń w ciągu roku)
 bocian biały (1)
 czajka (121)
 czapla siwa (1)
 dymówka (507)
 gawron i krukowate (odpowiednio: 21, 53)
 kawka (53)
 jastrząb (2)
 krogulec (8)
 krzyżówka (4)
 kuropatwa (23)
 kulik wielki (2)
 łabędź niemy (11)
 myszołów (97)
 potrzeszcz (427)
74






pustułka (3)
siewka złota (3)
siewnica (1)
skowronek (1466)
śmieszka (11)
trzmielojad (3)
Na 10085 wszystkich stwierdzonych ptaków 2873 z nich to gatunki kolizyjne, co stanowi
28 % ogółu. Na obszarze projektowanej farmy wiatrowej większość gatunków kolizyjnych
występowała w niewielkich liczebnościach. Wyjątkiem od tej reguły jest skowronek,
potrzeszcz oraz dymówka, których łączna liczebność stanowiła ok. 85 % wszystkich
stwierdzonych gatunków kolizyjnych.
Zwraca uwagę niski udział pozostałych gatunków kolizyjnych: ptaków drapieżnych i
wodno-błotnych.
Prawdopodobieństwo naruszenia korzystnego stanu ochrony występujących lokalnie ptaków
wykorzystujących obszar Natura 2000
Bezpośrednio w pobliżu planowanej inwestycji nie znajduje się żaden obszar specjalnej
ochrony ptaków Natura 2000. Najbliżej położone są obszary Natura 2000 „Lasy Janowskie”
(ok. 12 km na S) oraz Staw Boćków (ok. 14 km na E). W przypadku Stawu Boćków 2 gatunki z
Załącznika I spełniają kryteria zakwalifikowania tego terenu do sieci Natura 2000: zielonka
(20 par), dzięcioł syryjski (6-10 par). W przypadku Lasów Janowskich są to: bączek (2-10 par),
bocian czarny (15-20 par), bielik (5-6 par), głuszec (3-6 kogutów), lelek (300-340 samców),
dzięcioł zielonosiwy (32-40 par), dzięcioł czarny (280-320 par).
Ze względu na znaczną odległość, brak odpowiednich biotopów oraz brak wyraźnych
korytarzy migracyjnych w/w gatunków, lokalizacja inwestycji na omawianym terenie nie
będzie oddziaływać w sposób znaczący na przedmioty ochrony obszarów Natura 2000: Lasy
Janowskie oraz Staw Boćków.
Prawdopodobieństwo naruszenia korzystnego stanu ochrony występujących lokalnie ptaków
wskazanych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej
W związku z lokalizacją projektowanej farmy wiatrowej istnieje możliwość utraty lub
pogorszenia siedlisk lęgowych dla 15 pary jarzębatki, 50 par gąsiorka, 11 par ortolana, 1 pary
trzmielojada, 2 par dzięcioła średniego, 1 pary dzięcioła czarnego, 1 pary muchołówki małej,
1 pary muchołówki białoszyjej.
Należy podkreślić zróżnicowanie liczby par lęgowych w obrębie powierzchni. Największa
liczba ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej (41 % tj. 34 par na 82 par stwierdzonych
ogółem), gniazdowała w północno-wschodniej części badanego obszaru w pobliżu turbin S1 i
S2. Zdecydowanie najciekawszy jest teren w pobliżu turbin S1, S2, gdzie gniazduje największa
liczba ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej (41 % tj. 34 par na 82 par stwierdzonych
ogółem). Odnotowano tu duże zagęszczenia gąsiorka oraz ortolana, w pobliskim lesie
stwierdzono gniazdowanie m.in. trzmielojada oraz muchołówek i dzięciołów z Załącznika I
DP. Jest to spowodowane urozmaiconą rzeźbą terenu (zachodni skraj Roztocza) z dużą ilością
miedz i obecnością śródpolnych zakrzewień, zadzrzewień, mozaiki pół uprawnych oraz
plantacji malin, aronii itp. Nie bez znaczenia jest również grądowy charakter lasu (buczyna),
który sprzyja gniazdowaniu ww. gatunków leśnych.
75
Podsumowując, największe prawdopodobieństwo naruszenia korzystnego stanu ochrony
może dotyczyć ortolana, gąsiorka, jarzębatki oraz trzmielojada.
Zagęszczenie lęgowych gatunków kluczowych
Łącznie w skali całego roku stwierdzono 25 gatunków kluczowych z czego w okresie
lęgowym na terenie planowanej inwestycji lub w obszarze bezpośrednio do niego
przylegającym stwierdzono co najmniej 18 gatunków kluczowych, z których większość
gniazdowała na omawianym terenie. Zagęszczenia gatunków kluczowych lęgowych na
powierzchni generalnie nie wyróżniały się w porównaniu z innymi rejonami kraju.
Ze względu na rolniczy charakter środowiska dominowały ptaki związane z tym
środowiskiem, a więc: skowronek, gąsiorek, ortolan i potrzeszcz. W przypadku skowronka
podczas liczeń metodą MPPL na trzech powierzchniach stwierdzano 23-31 os./1km2, tylko
na powierzchni nr 4 było większe: 39-56 par/1km2 , co w skali kraju można uznać za wynik
ponad przeciętny. Zagęszczenia krajowe wynoszą ok. 14-62 par/1km2. Skowronek jest
superdominantem, co jest typowe dla krajowego krajobrazu rolniczego. Dosyć wysokie
zagęszczenie odnotowano dla gąsiorka: 2,7 par/1km2, jarzębatki i ortolana – odpowiednio ;
0,8 i 0,6 par/1km2.
Zagęszczenia gąsiorka, ortolana i jarzębatki są o wiele większe w pobliżu turbin S1 i S2,
gdzie wartości zagęszczeń sięgają odpowiednio: 5,4; 2,54 i 0,95 par/1km2. Potrzeszcz osiągał
zagęszczenia 2 par/1km2, co daje przeciętną wartość na tle.
Gatunki gnieżdżące się kolonijnie
Na terenie inwestycji nie stwierdzono gatunków gniazdujących kolonijnie. Najbliższa
kolonia lęgowa brzegówki znajduje się w pobliżu drogi krajowej nr 19 w wyrobisku piachu w
odległości ok. 3,5 km na SW od planowanej inwestycji.
W pobliżu miejscowości Polichna znajduje się kolonia lęgowa gawrona (Corvus frugilegus)
licząca ok. 500 par. Obecność ptaków oraz ich wysoko frekwencja nie tylko w sezonie
lęgowym, zmusiła inwestora do rezygnacji z planów lokalizacji kilku turbin w okolicach m.
Polichna. Omawiany teren znajduje się w odległości ok. 5,5 km na SW i na tym obszarze nie
stwierdzono lotów żerowiskowych, ani żerowisk gawrona.
Planowane do instalacji turbiny nie powinny zagrażać w/w koloniom.
Możliwy (przewidywany) spadek zagęszczeń dowolnego gatunku w wyniku odstraszającego
działania farmy
W wyniku realizacji inwestycji może wystąpić tzw.. efektywna utrata siedlisk w obrębie i
sąsiedztwie planowanych siłowni wiatrowych. Strefa obniżonych zagęszczeń ptaków
lęgowych może wynieść ok. 500-800 m. Oddziaływanie to może dotyczyć przede wszystkim
skowronka - superdominanta (20-80% udziału w zgrupowaniach lęgowych ptaków) oraz
ortolana, potrzeszcza, trzmielojada, myszołowa w obrębie siedlisk, które mają być
przeznaczone do celów inwestycyjnych.
Natężenie użytkowania przestrzeni powietrznej przez ptaki we wszystkich okresach
fenologicznych, w godzinach dziennych
W okresie migracji, zimowania i dyspersji polęgowej odnotowano łącznie 2954 os.
ptaków wykazujących ukierunkowany przelot (31,00% wszystkich ptaków stwierdzonych w
wymienionych okresach). 44,55% ptaków o ukierunkowanym przelocie leciała w strefie pracy
76
śmigieł (13,81% wszystkich ptaków zaobserwowanych podczas liczeń).
W strefie obrotu śmigieł zaobserwowano:
a. w okresie migracji jesiennej – 38,49% ptaków o ukierunkowanym przelocie (11,95%
wszystkich ptaków),
b. w okresie zimowym – 0,07% ptaków o ukierunkowanym przelocie (0,02% wszystkich
ptaków),
c. w okresie migracji wiosennej – 3,69% ptaków o ukierunkowanym przelocie (1,14%
wszystkich ptaków),
d. w okresie dyspersji polęgowej – 2,30% ptaków o ukierunkowanym przelocie (0,71%
wszystkich ptaków),
- liczenia na transektach – 0,34% ptaków o ukierunkowanym przelocie (0,10% wszystkich
ptaków),
- liczenia na punktach – 1,96% ptaków o ukierunkowanym przelocie 0,61% wszystkich
ptaków).
Natężenie użytkowania przestrzeni powietrznej przez ptaki w okresie migracji, w godzinach
nocnych.
Ze względu na nie wykorzystywanie radaru podczas inwentaryzacji ornitologicznej
niemożliwa była ocena natężenia użytkowania przestrzeni powietrznej przez ptaki w okresie
migracji, w godzinach nocnych.
Odległość od stref ochronnych powołanych dla występowania „gatunków ptaków
strefowych” (wskazanych w załączniku 5 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
28.09.2004; Dz. U. 220, poz. 2237)
W obrębie planowanej inwestycji nie stwierdzono występowania gatunków
podlegających ochronie strefowej. Ze względu na rzadkość w/w gatunków dokładne
lokalizacje gniazd są utajnione. Najbliższe stanowisko – bociana czarnego Ciconia nigra
znajdują się w odległości ok. 6 km na E od planowanej inwestycji. Kolejne dwa gniazda tego
gatunku znajdują się w odległości ok. >20 (Lasy Janowskie). Znane strefy ochronne innych
gatunków strefowych, np. bielika znajdują się w odległość > 20 km. Omawiany teren nie
stanowi większej wartości dla w/w gatunków strefowych (brak odpowiednich miejsc
żerowiskowych, nie stwierdzono również korytarzy migracyjnych).
Podsumowując:
1. W ciągu całego roku na terenie badanej lokalizacji zaobserwowano łącznie 10 085 ptaków,
z co najmniej 82 gatunków. Większość stanowiły drobne ptaki wróblowe związane z
krajobrazem rolniczym oraz środowiskami synantropijnymi.
2. 28 % wszystkich stwierdzonych ptaków stanowiły gatunki kolizyjne.
3. Odnotowano niewielką liczbę stwierdzeń ptaków drapieżnych (z myszołowem i
błotniakiem stawowym na czele,); nie stwierdzono licznych koncentracji ptaków drapieżnych
oraz wyraźnych szlaków migracyjnych w obrębie planowanej inwestycji.
4. Teren nie stanowi istotnego znaczenia dla ptaków wodno-błotnych oraz krukowatych – nie
stwierdzono ich gniazdowania, koncentracji pozalęgowych.
5. W bliskim sąsiedztwie planowanej inwestycji nie wyznaczono Obszarów Specjalnej
Ochrony Ptaków NATURA 2000 oraz ostoi ptaków o znaczeniu europejskim (IBA).
6. Na obszarze projektowanej farmy wiatrowej w okolicach Szastarki większość gatunków
kolizyjnych występowała w niskich liczebnościach lub zagęszczeniach, jedynie u skowronka i
77
potrzeszcza można spodziewać się zwiększonej liczby kolizji.
7. Łącznie w skali całego roku stwierdzono 25 gatunków kluczowych z czego w okresie
lęgowym na terenie planowanej inwestycji lub w obszarze bezpośrednio do niego
przylegającym stwierdzono co najmniej 18 gatunków kluczowych.
8. Zagęszczenia gatunków kluczowych: gąsiorka, ortolana i jarzębatki osiągały wartości
wyróżniające się na tle Polski w obrębie turbin S1 i S2. Ponadto w pobliżu tych turbin, w lesie
(buczyna) stwierdzono gniazdowanie kolejnych gatunków kluczowych: trzmielojada,
muchołówki małej i białoszyjej, dzięcioła średniego i czarnego. Zaleca się w związku z
powyższym rezygnację z instalacji w/w turbin [na postawie wyników badań i zaleceń
pomonitoringowych inwestor zrezygnował z realizacji turbin S1, S2, S17, S18, S19, które
przedstawia Rysunek 6. niniejszej prognozy].
9. Na terenie oraz w promieniu 6 km od planowanej inwestycji nie stwierdzono stanowisk
gatunków strefowych.
10. Analiza danych terenowych zebranych w trakcie inwentaryzacji ornitologicznej
przeprowadzonej na terenie projektowanej farmy wiatrowej w okolicach Szastarki wykazała,
iż w wyniku realizacji tej inwestycji nie należy spodziewać się znaczącego negatywnego
oddziaływania planowanych siłowni wiatrowych na awifaunę tego obszaru pod warunkiem
wykonania proponowanych działań minimalizujących oraz sprawdzenia ich funkcjonowania
w trakcie monitoringu poinwestycyjnego.
Analiza wyników uzyskanych w trakcie prowadzonych badań na potrzeby „Monitoringu
chiropterologiczny terenu projektowanej farmy wiatrowej Szastarka” (2012 r.) wskazuje, iż
budowa, funkcjonowanie i ewentualna likwidacja farmy wiatrowej pomiędzy
miejscowościami Blinów I, Brzozówka i Moczydła Stare przy spełnieniu odpowiednich
warunków nie powinna mieć istotnego wpływu na chiropterofaunę. Teren projektowanego
zespołu elektrowni wiatrowych charakteryzuje się średnim zróżnicowaniem gatunków
nietoperzy i niską aktywnością w ciągu całego okresu monitorowania.
Ogólny poziom aktywności tych ssaków w ciągu całego okresu badań i dla całej
analizowanej powierzchni był średni – 5,25 przelotu/godzinę, i praktycznie przez większość
sezonu aktywności utrzymywał się na takim poziomie. Jedynie podczas okresu II-go, który
przypada na wiosnę wzrastał do wysokiego (9,31 przelotu / godzinę). Z uwagi na ten fakt
planowana inwestycja nie powinna powodować ryzyka wystąpienia śmiertelności nietoperzy.
Najliczniejsze na powierzchni były mroczek pozłocisty i mroczek późny (łącznie 136
stwierdzeń), natomiast gatunki, które są zaliczane do grupy gatunków o średnim stopniu
narażenia (por. rozdz. 1 wstęp) łącznie stanowiły 56,07% (157 stwierdzeń).
Z kolei gatunki należące do najsilniej narażonych na śmierć w wyniku kolizji z turbinami
wiatrowymi w Europie (borowce, karliki i mroczek posrebrzany), pojawiały się na badanej
powierzchni mniej licznie - ok. 30%.
Wszystkie gatunki nietoperzy są w Polsce objęte ścisłą ochroną gatunkową
(Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących zwierząt objętych ochroną Dz. U. Nr 220, poz. 2237), objęte zapisami
Konwencji Berneńskiej (załącznik III – karlik malutki, załącznik II – pozostałe gatunki),
Konwencji Bońskiej, Załącznikiem IV Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej oraz
ratyfikowanym przez Polskę Porozumieniem o Ochronie Nietoperzy w Europie (EUROBATS).
Szczególnie cenne są stwierdzenia nocka dużego Myotis myotis, nietoperza
umieszczonego w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej UE.
Na uwagę zasługują także stwierdzenia borowiaczka. Jest to gatunek dość rzadki w Polsce
78
i umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt Ginących i Zagrożonych jako gatunek
wysokiego ryzyka, narażony na wyginięcie.
Odnotowano jedynie kilkanaście przelotów wyżej wymienionych najcenniejszych
gatunków, związane były one prawdopodobnie z pojawieniem się na powierzchni
pojedynczych osobników w czasie migracji sezonowych, albo też z przypadkową penetracją
badanego obszaru przez osobniki z odległych kryjówek dziennych.
Pozostałe gatunki należą do pospolitych i rozpowszechnionych w skali regionu, kraju i
środkowej Europy.
W dotychczasowej literaturze przedmiotu wykazywane są fakty, iż nietoperze mogą
pojawiać się nawet na wysokości około 100 metrów nad ziemią, również na terenach
otwartych, aktywnie podlatując do łopat wirnika i ponosząc śmierć w wyniku urazów
zewnętrznych lub szoku ciśnieniowego dostając się w obszar obniżonego ciśnienia za
wiatrakiem.
Ponadto w zależności od tego jaki rodzaj turbin zostanie zastosowany (projektowane są
turbiny 3MW) potencjalny negatywny wpływ na nietoperze może być różny, gdyż
dotychczasowe badania wykazują, że już przy zastosowaniu wież powyżej 65 m, śmiertelność
nietoperzy gwałtownie zwiększa się, podobnie jak w przypadku elektrowni o mocy powyżej
0,5 MW na turbinę.
W związku z powyższym analizowana farma wiatrowa Szastarka nie powinna w sposób
niekorzystny oddziaływać na awifaunę i chiropterofauny.
W chwili obecnej trwają prace nad sporządzeniem raportu oddziaływania inwestycji na
środowisko. W związku z czym nie można na tym etapie prac planistycznych przedstawić
szczegółowego oddziaływania farmy wiatrowej na życie ludzi i krajobraz.
Nie mniej wstępne analizy dotyczącej tej kwestii pozwalają stwierdzić, że praca turbin
wiatrowych nie będzie w negatywny sposób oddziaływać na ludzi. Najbliższa zabudowa
znajduje się w odległości nie mniejszej niż 500 m. od projektowanych budowli (zgodnie ze
stosownymi analizami branżowymi).
Oddziaływanie na człowieka
1) Hałas generowany przez łopaty wirnika
Hałas emitowany przez nowoczesne turbiny jest generowany przede wszystkim przez
opór aerodynamiczny. W nowoczesnych konstrukcjach turbin wiatrowych hałas pochodzenia
mechanicznego został zredukowany.
Hałas pochodzenia aerodynamicznego przejawia się w postaci jednostajnego szumu, i
może być odbierany jako dźwięk uciążliwy. Czynnikiem zwiększającym zasięg oddziaływania
jest usytuowanie ruchomych części turbiny wiatrowej na znacznej, sięgającej od
kilkudziesięciu do stu metrów wysokości: przy wysokości elektrowni 80 - 100 m i prędkości
wiatru 8 - 10 m/s moc akustyczna może zmieniać się w granicach od 101 do 106 dB.
Im większa moc elektrowni, im starsza technologia, im mniej aerodynamiczna
konstrukcja łopat, tym większy jest hałas, powodowany przez turbinę. Hałas o pulsacyjnym
charakterze, emitowany przez turbiny wiatrowe, odczuwalny jest wyraźniej w czasie pory
nocnej. W nocy hałas roznosi się ponadto na dalsze odległości. Redukcji poziomu dźwięku,
który jest szczególnie dokuczliwy przy wietrze o małych i średnich prędkościach, służy
stosowanie nowoczesnych technologii (współczesne turbiny wiatrowe pracują ciszej), aby zaś
nie dopuścić do przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu, należy zachować
odpowiedni dystans między elektrownią wiatrową, a zabudową mieszkaniową.
79
Generowany przez turbiny hałas nie ma znaczącego natężenia. Problemem jest raczej
jego monotonia i długotrwałe oddziaływanie na psychikę człowieka.
2) Emisja dźwięków niskich częstotliwości, w tym infradźwięków
Dźwięki niskich częstotliwości to z fizycznego punktu widzenia dźwięki poniżej 500 Hz, w
tym infradźwięki - poniżej 20Hz (2-16Hz wg polskiej normy PN-86/N-01338).
Wyniki dotychczasowych badań, dotyczące emisji dźwięków niskich częstotliwości przez
elektrownie wiatrowe, jak i wpływu dźwięków niskich częstotliwości i infradźwięków na
człowieka nie dają jednoznacznej odpowiedzi. W szeregu publikacji stwierdza się fakt emisji
dźwięków niskich częstotliwości przez elektrownie wiatrowe na skutek drgań i wibracji
niektórych elementów elektrowni.
Przeprowadzono badania naukowe, potwierdzające, że przy dostatecznie wysokich
poziomach ciśnienia akustycznego dźwięki niskich częstotliwości, w tym infradźwięki
odbierane są przez ucho i układ przedsionkowy, pomimo że poziom tych dźwięków jest
poniżej zdolności słyszenia ich przez człowieka. Dźwięki niskiej częstotliwości mają wpływ na
człowieka, niezależnie od tego, czy dźwięk jest słyszalny czy odczuwalny. Międzynarodowa
grupa badawcza, złożona z naukowców medycznych stwierdziła, iż długoterminowe
ekspozycje człowieka na dźwięki niskich częstotliwości, przyczyniają się do powstawania
choroby wibroakustycznej (VAD). Początkowe objawy, według badań naukowców, pojawiają
się po 1-4 latach oddziaływania dźwięków niskich częstotliwości, i objawiają się m.in.
zaburzeniami nastroju, irytacją czy migreną. Po upływie dłuższego czasu przerodzić się mogą
w patologie całego organizmu m.in. w patologie kardiologiczne, epilepsję, bóle głowy. Po
ponad 10 letniej ekspozycji wśród skutków ekspozycji na dźwięki poniżej 500Hz wymieniane
są patologie neurologiczne i neuropsychiatryczne (w tym: bóle głowy, stawów, mięśni,
zmniejszenie zdolności poznawczych, zaburzenia psychiczne). Przyczyną patologii, wg
naukowców, są zmiany na poziomie molekularnym w komórkach.
Istnieją równocześnie badania, w których nie wykazuje się wpływu infradźwięków na
człowieka. Temu zagadnieniu został poświęcony między innymi Raport „Low Frequency
Noise from Large Wind Turbines" (tłum. Hałas o niskich częstotliwościach emitowany przez
duże turbiny wiatrowe), według którego turbiny wiatrowe nie emitują infradźwięków. W
opracowaniu Wind Turbine Sound and Health Effects An Export Panel Review stwierdza się
zależność słyszalności dźwięków niskich częstotliwości (Hz) od ich natężenia (dB). Według
autorów, słyszalność dźwięków niskiej częstotliwości, w tym infradźwięków jest możliwa przy
wysokim natężeniu tych dźwięków, wyższym niż natężenie dźwięku emitowane przez
elektrownie wiatrowe. W publikacji tej stwierdzono, iż nie ma dowodów na bezpośrednie
skutki fizjologiczne powodowane przez infradźwięki lub dźwięki niskich częstotliwości, na
poziomie generowanym z turbin wiatrowych.
Nie bez znaczenia pozostaje fakt, iż polskie prawodawstwo reguluje jedynie dopuszczalne
poziomy infradźwięków w środowisku pracy natomiast nie określa norm dla środowiska
naturalnego. Uwzględniając powyższe wykluczyć można negatywne oddziaływanie farmy
wiatrowej zarówno na etapie realizacji, eksploatacji oraz likwidacji w kontekście
infradźwięków na środowisko w tym ludzi, zwierzęta i rośliny.
3) Efekty optyczne (efekt stroboskopowy i efekt cienia)
Efekt stroboskopowy, zwany także „efektem disco" występuje w momencie, gdy
obracające się łopaty wirników periodycznie odbijają strumień światła. Refleksy świetlne
traktowane mogą być jako elementy emisji zaburzających pole widzenia żywych
80
organizmów. Ze względu na uwarunkowania astronomiczne i pozorną wędrówkę słońca,
punkt immisji światła zmienia się w ciągu dnia i w danym miejscu obserwowany jest
krótkotrwale. Refleksy świetlne zależne są także od sytuacji meteorologicznej.
Efekt cienia wywołuje rzucany przez konstrukcje elektrowni cień (wieża i łopaty wirnika).
Zwrócić należy uwagę na zmieniający się w zależności od pory dnia i roku cykl wędrówki
cienia jak i jego długość zmienną w zależności od kąta nachylenia promieni słonecznych.
Najdłuższy cień obserwowany jest na linii wschód - zachód. Jako element emisji postrzegany
może być także periodyczny cień rzucany przez obracające się łopaty wirnika.
Efekty optyczne wywołują u ludzi uczucie zagrożenia, pogorszenia warunków życia oraz
reakcje zdenerwowania i irytacji. Oddziaływanie efektów optycznych na otoczenie i ich
zasięg zależne są od wielkości konstrukcji elektrowni wiatrowej.
Efekt stroboskopowy traktowany jest obecnie jako mniej ważne oddziaływanie
elektrowni wiatrowych, gdyż został praktycznie wyeliminowany poprzez stosowanie
matowych farb do malowania łopat wirnika.
Poza reakcjami psychosomatycznymi nie zaobserwowano innych szkodliwych względem
środowiska skutków działania efektów optycznych generowanych przez konstrukcje
elektrowni wiatrowych.
Planowana farma wiatrowa oddalona będzie o ok. 500m od najbliższej sąsiedniej
zabudowy, co pozwala stwierdzić, że ewentualny efekt migotania cienia będzie praktycznie
pomijany. Nie bez znaczenia dodatkowo pozostaje fakt braku regulacji prawnych oraz
wytycznych dotyczących dopuszczalnego czasu ekspozycji na efekt migotania cienia.
Wykluczyć więc należy możliwość negatywnego oddziaływania efektu cienia oraz efektu
stroboskopowego na ludzi w obszarze sąsiedniej zabudowy etapie eksploatacji farmy
wiatrowej Szastarka. Na etapie realizacji oraz likwidacji zjawiska nie będą występowały.
4) Drgania
Obecnie stosowane turbiny wiatrowe są odpowiednio izolowane od podłoża
zapobiegając w ten sposób przenoszeniu ewentualnych drgań. Rozwiązania takie pozwalają
zminimalizować zjawisko drgań oraz płynące z nich uciążliwości dla ludzi w otoczeniu
instalacji. Ponadto urządzenie wyposażone jest w system autodiagnostyki umożliwiający
automatyczne wyłączanie turbiny w sytuacji przekroczenia dopuszczalnego, zdefiniowanego
przez producenta poziomu drgań. Na etapie realizacji oraz likwidacji przedsięwzięcia mogą
wystąpić chwilowe drgania, o charakterze miejscowym związane z praca ciężkiego sprzętu,
które ustaną z końcem prac.
Zważywszy na powyższe oraz na odległość od najbliższej zabudowy wykluczyć należy
możliwość narażenia ludzi na drgania, zarówno na etapie realizacji, eksploatacji oraz
likwidacji.
Oddziaływanie na krajobraz
Jednym z głównych kryteriów przy wyborze lokalizacji turbin wiatrowych jest tzw.
szorstkość terenu oraz potencjał wiatrowy danego obszaru. Na lokalizację tego typu
obiektów wybiera się tereny otwarte, często na wzniesieniach, gdzie stanowią one dominant
wysokościowy.
Omawiana farma wiatrowa zlokalizowana będzie na terenie odznaczającym się wysokimi
walorami krajobrazowymi. W większości jest to teren wykorzystywany rolniczo, silnie
przekształcony przez działalność człowieka oraz o istotnych zmianach antropogenicznych.
Usytuowanie turbin będzie na obszarze pól uprawnych pomiędzy Blinowem I, Szastarką,
81
Moczydłami Starymi, Majdanem Obleszcze i Brzozówką. W odległości około 1 km (w
kierunku północnym) od najbardziej na północ wysuniętych turbin, przebiega droga gminna
oraz powiatowa łącząca Blinów I i Szastarkę. Z kolei turbiny usytuowane najbardziej na
południe, znajdują się w odległości ok. 500 m od drogi powiatowej łączącej miejscowości
Brzozówka, Moczydła Stare oraz Majdan Obleszcze. Najbliższe drogi o znaczeniu krajowym to
droga krajowa nr 19 (oddalona o ok. 5 km kierunku południowo-zachodnim). Drogi o
znaczeniu wojewódzki przez teren gminy nie przebiegają i nie znajdują się w jej najbliższym
sąsiedztwie. W otoczeniu omawianej inwestycji brak jest wież telekomunikacyjnych oraz
wyraźnych dominant wysokościowych. Omawiany teren jest lekko pofalowany,
charakteryzujący się widocznym zróżnicowaniem wysokościowym. Planowane turbiny
znajdować się będą na wysokości około 280-290 m n.p.m. W promieniu 5 km od
analizowanego przedsięwzięcia poziom terenu jest pofałdowany i waha się w przedziale 230
– 300 m. n.p.m. Teren opada lekko w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim, a wznosi
się ku południu i wschodowi.
Analizowana farma wiatrowa znajduje się w najbliższym sąsiedztwie poszerzenia
Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (jedna z planowanych turbin wchodzi na
jego obszar). Szczególnymi walorami omawianego obszaru jest m.in. bardzo bogata rzeźba
powierzchni z dużymi różnicami wysokości względnej i pięknymi punktami widokowymi.
Omawiając wpływ przedsięwzięcia na krajobraz należy rozróżnić jego widzialność z małej
odległości, w bezpośrednim sąsiedztwie (kilkadziesiąt metrów) oraz widzialność z
odleglejszych obszarów (kilkaset metrów i więcej). Ze względu na gabaryty instalacji nie jest
możliwe jej maskowanie w bliskim zasięgu. Nadmienić tutaj należy, iż w takiej skali
oddziaływać ona będzie wizualnie na pojedyncze osoby, czasowo pracujące na
przedmiotowej oraz sąsiednich działkach rolnych. W dalszym zasięgu oddziaływania
wizualnego znaleźć się mogą mieszkańcy najbliższej zabudowy oraz podróżujący drogą
gminną oraz powiatową.
Wyróżnia się cztery strefy wizualnego oddziaływania farm wiatrowych:
1. Strefa I: do 2 km od farmy wiatrowej – Farma wiatrowa jest elementem dominującym w
krajobrazie. Obrotowy ruch wirnika jest wyraźnie widoczny i dostrzegany przez człowieka.
2. Strefa II: w odległości od 1 km do 4,5 km od farmy wiatrowej – Elektrownie wiatrowe
wyróżniają się krajobrazie i łatwo je dostrzec, ale nie są elementem dominującym. Obrotowy
ruch wirnika jest widoczny i przyciąga wzrok człowieka.
3. Strefa III: w odległości od 2 km do 8 km od farmy wiatrowej – Elektrownie wiatrowe są
widoczne, ale nie są „narzucającym się” elementem w krajobrazie. W warunkach dobrej
widoczności można dostrzec obracający się wirnik, ale na tle otoczenia same turbiny wydaja
się być stosunkowo niewielkich rozmiarów.
4. Strefa IV: w odległości powyżej 7 km – Elektrownie wydają się być niewielkich rozmiarów i
nie wyróżniają się znacząco w otaczającym krajobrazie. Obrotowy ruch wirnika z takiej
odległości jest właściwie niedostrzegalny.
Strefy te zostały wyznaczone dla terenu płaskiego, dla analizowanych obszarów strefy
będą miały większy zasięg, ponieważ teren odznacza się rzeźbą lekko falistą.
W miejscu tym wspomnieć trzeba, iż widzialność farmy wiatrowej będzie odwrotnie
proporcjonalna do odległości dzielącej obserwatora od instalacji. Oznacza to, iż oddalając się
od instalacji będzie ona traciła dominujący charakter i będzie stopniowo wtapiać się w
krajobraz. W celu zminimalizowania widoczności turbin z dużych odległości zaleca się aby
były one pomalowane jasnym kolorem, nie kontrastującym z tłem. Zgodnie z
82
obowiązującymi standardami oraz najnowszą technologią turbina zainstalowana będzie na
wieży rurowej (w kształcie tuby), mniej psującej warunki estetyczne krajobrazu niż wieże
kratowe. Nie bez znaczenia dla wpływu farmy wiatrowej na krajobraz jest również ilość
turbin wchodzących w skład instalacji. W kontekście krajobrazu w sąsiedztwie turbin
wiatrowych warto przypomnieć, że teren w całości powinien zostać zrekultywowany po
budowie, a w okresie eksploatacji maszyny powinien być wykorzystywany rolniczo.
Natomiast po likwidacji inwestycji powinien zostać przywrócony stan terenu z okresu
poprzedzającego jego realizację. W dużym stopniu widoczność turbiny wiatrowej, a co za
tym idzie jej wpływ na krajobraz, zależny będzie od pogody. W zależności od kolorystyki
nieba oraz od widzialności w danym czasie będzie ona mniej lub bardziej rzucać się w oczy.
Na potrzeby analizy krajobrazowej nie wykonano wizualizacji planowanej farmy
wiatrowej. Nie ulega wątpliwości, że elektrownie wiatrowe o wysokości w czasie pracy
śmigła do 180 m będą dominantami architektonicznymi. Powstałe w wyniku realizacji
przedsięwzięcia zmiany w krajobrazie będą odwracalne. Przedsięwzięcie będzie miało istotny
wpływ na krajobraz (nie można jednak jednoznacznie powiedzieć że negatywny, ze względu,
iż teren gminy nie należy do bardzo cennych pod względem krajobrazowym, a kwestia
wyglądu zlokalizowanej w terenie farmy wiatrowej jest subiektywna i nie może podlegać
obiektywnej ocenie, tak samo jak wygląd innych obiektów budowlanych) - zostanie on
przekształcony na czas eksploatacji farmy wiatrowej. Będzie to przekształcenie widoczne z
odległości od kilku do kilkunastu kilometrów w dobrych warunkach pogodowych. W czasie
mgły, opadów i w warunkach zalegania śniegu widoczność turbin wiatrowych zmniejsza się.
Szczególnie istotny staje się tu aspekt realizacji turbin wiatrowych w sąsiedztwie obszaru
chronionego krajobrazu, który został utworzony m.in. w celu ochrony walorów
krajobrazowych w postaci ukształtowania terenu. Dla gminy Szastarka, znajdującej się na
pograniczu Wzniesień Urzędowskich i Roztocza Zachodniego, charakterystyczna jest mozaika
pagórków oraz dolin, a także mozaika pól uprawnych. Tereny te odznaczają się wysokimi
wartościami krajobrazowym, a wprowadzenie w ich obrębie elektrowni wiatrowych
niekorzystnie będzie oddziaływać na krajobraz.
Lokalizacja elektrowni wiatrowych powinna uwzględniać potrzebę ochrony ekspozycji
krajobrazowej. Należy zatem zachować odpowiednią odległość siłowni od głównych ciągów
komunikacyjnych (droga krajowa).
Oddziaływanie skumulowane
Prognozując
oddziaływanie
skumulowane
skutków
realizacji
postanowień
projektowanego dokumentu należy przede wszystkim poddać analizie i ocenie
przewidywane oddziaływanie planowanych 7 turbin wiatrowych w powiązaniu z
przewidywanymi oddziaływaniami innych elektrowni wiatrowych, które istnieją lub planuje
się utworzyć w gminie Szastarka i w gminach sąsiednich (Trzydnik Duży, Kraśnik, Zakrzówek,
Batorz, Modliborzyce i Potok Wielki), na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem
oddziaływania na zdrowie ludzi, awifaunę, chiropterofaunę oraz krajobraz kulturowy.
Określenie, analiza i ocena przewidywanego oddziaływania skumulowanego farmy wiatrowej
jest priorytetowa, z tego względu, iż funkcjonowanie tych przedsięwzięć niesie ze sobą
możliwość wystąpienia potencjalnego znaczącego oddziaływania na środowisko, zwłaszcza
na zdrowie ludzi, ptaki i nietoperze. Ponadto analizie i ocenie należy także poddać
przewidywane oddziaływanie skumulowane innych istniejących i planowanych elementów
zagospodarowania przestrzennego w granicach obszaru objętego sporządzaniem zmiany
studium na środowisko, z uwzględnieniem zagospodarowania terenów wokół obszaru
83
opracowania.
Obecnie na terenie gminy Szastarka oraz w gminach sąsiadujących nie istnieją żadne
elektrownie wiatrowe. Sytuacja ta ulegnie jednakże zmianie, gdyż w regionie tym planuje się
utworzyć inwestycje z zakresu energetyki wiatrowej. Ze względu na rozpoczęte procedury
oraz postępowania administracyjne (sporządzenie studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego lub jego zmiany, sporządzenie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego lub jego zmiany, wydanie decyzji środowiskowej itp.) nie
jest możliwe podanie nawet orientacyjnej liczby elektrowni wiatrowych, które powstaną na
terenie sąsiednich gmin.
Pewne jest, że rozmieszczenie poszczególnych farm wiatrowych będzie nieregularne i
rozproszone. Farmy wiatrowe będą oddalone od siebie od kilku do kilkudziesięciu
kilometrów. Nie dojdzie zatem do sytuacji, w której tworzyłyby się większe, skumulowane
bariery przestrzenne, w wyniku skoncentrowanej lokalizacji, tworzące liniowe bariery. W
przypadku analizowanego regionu, rozproszona lokalizacja poszczególnych grup
planowanych elektrowni wiatrowych jest szczególnie istotna, ponieważ minimalizuje ryzyko
kolizji ptaków i nietoperzy z turbinami wiatrowymi.
Precyzyjne określenie przewidywanego skumulowanego oddziaływania jest zadaniem
trudnym, głównie ze względu na znaczne powierzchnie, na których planuje się utworzyć
turbiny wiatrowe, duże odległości pomiędzy farmami, różnorodność gatunków ptaków i tras
ich przelotów, występowanie i rozmieszczenie obszarów chronionych itp. Wydaje się, że
obecnie najlepszym rozwiązaniem byłoby dokonanie syntezy wyników i interpretacji
poszczególnych monitoringów przedrealizacyjnych, które powinny być przeprowadzone
indywidualnie dla każdej planowanej inwestycji, oraz ustosunkowanie tych wyników do
pozostałych uwarunkowań przyrodniczych, obejmujących np. przebieg głównych korytarzy
ekologicznych, rozmieszczenie kompleksów leśnych itp. Synteza taka umożliwiłaby
całościowe i możliwie precyzyjne przedstawienie przewidywanego oddziaływania
skumulowanego planowanych farm wiatrowych na ptaki i nietoperze. Wstępnie można
przypuszczać, że przewidywane skumulowane oddziaływanie farm wiatrowych na awifaunę i
chiropterofaunę będzie negatywne w stopniu umiarkowanie nasilonym (śmiertelność
ptaków, lokalne efekty bariery, oddziaływanie odstraszające, częściowa utrata siedlisk).
Określenie faktycznego oddziaływania skumulowanego farm wiatrowych na awifaunę i
chiropterofaunę będzie możliwe po ich utworzeniu i wykonaniu monitoringów
porealizacyjnych (monitoring porealizacyjny powinien zostać przeprowadzony indywidualnie
dla każdej inwestycji).
Przewidywane oddziaływanie skumulowane wystąpi również w stosunku do innych
elementów środowiska. Farmy wiatrowe spowodują istotne przekształcenia krajobrazu
(przez większość społeczeństwa uważane za jednoznacznie negatywne), przekształcenia
powierzchni ziemi (niejednokrotnie związane z nieodwracalną utratą dobrej jakości gleb) i
emisję hałasu.
Prognozowane oddziaływanie analizowanych przedsięwzięć w postaci urządzeń
fotowoltaicznych na środowisko
W projekcie zmiany studium wskazanych jest 5 obszarów gruntów rolnych z
dopuszczeniem lokalizacji urządzeń elektrowni fotowoltaicznych w miejscowości Brzozówka,
Brzozówka Kolonia, Polichna I, Polichna II, Polichna IV (oznaczenie R(f)). Obszary posiadają
dostęp komunikacyjny.
Przy założeniu, że na 1 MW mocy niezbędne jest ok. 2 ha gruntu można założyć, że 2
84
farmy fotowoltaiczne w Brzozówce i Brzozówce Kolonii będą miały moc do ok. 1,5 MW, a 3
farmy w Polichnie I, Polichnie II, Polichnie IV do ok. 2-2,5 MW.
1.
2.
Rysunek 15. Lokalizacja obszarów przeznaczonych w projekcie studium pod tereny rolne z
dopuszczeniem lokalizacji urządzeń fotowoltaicznych na terenie miejscowości Brzozówka, Brzozówka
Kolonia, Polichna I, II oraz IV.
85
Źródło: Projekt zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szastarka
Ze względu na moc planowanych urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych
źródeł (przekraczającą 100kW) zmiana studium wyznacza strefy ochronne związane z
ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, zgodnie z art. 10
ust. 2a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2012 r., poz. 647 z
późn. zm.). Wyznaczona strefa ochronna jest tożsama z granicami terenów oznaczonych R(f);
określona tak strefa jest maksymalną możliwą, tzn. ponadnormatywne oddziaływania
urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100
kW może być mniejsze.
Ze względu na uwarunkowania środowiskowo - przyrodnicze tych obszarów, w tym ich
położenie poza systemem przyrodniczym gminy, położenie poza obszarami prawnej ochrony
przyrody, brak występowania siedlisk i gatunków NATUROWYCH, są to obszary
sklasyfikowane na załączniku graficznym do niniejszej do prognozy jako o lokalnie słabym
oddziaływaniu na środowisko. Tereny rolne z dopuszczeniem farm fotowoltaicznych R(f) leżą
w środkowej części gminy, charakteryzującej się dużymi predyspozycjami ich do lokalizacji, ze
względu na stosunkowo duże przekształceniem naturalnego krajobrazu i przyrody oraz
uwarunkowania przyrodnicze tego obszaru (w ich sąsiedztwie nie występują ciągi
przyrodnicze, obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody oraz
siedlisk i gatunków objętych ochroną).
Dla przedmiotowych inwestycji nie wykonano żadnych dodatkowych analiz i/lub badań
uszczegóławiających dotychczas wykonane ogólnodostępne opracowania na cały obszar
gminy, ze względu na bardzo wstępny etap realizacji inwestycji.
Ogólnie charakteryzując ten rodzaj inwestycji można przytoczyć poniższe dane:
1) Ogniwa fotowoltaiczne to urządzenia, w których cienkie półprzewodnikowe płytki z
krzemu, pod wpływem promieniowania, produkują energię elektryczną. Uzyskana w ten
sposób energia jest przekazana do zakładu energetycznego;
2) Elektrownie są bezobsługowe, nie wymagają budowy zaplecza socjalnego, ani
infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. W czasie eksploatacji nie wykorzystują wody, ani innych
surowców oraz materiałów i paliw. Elektrownia wykorzystują wyłącznie energię słoneczną i
niewielkie ilości energii elektrycznej dla własnych potrzeb. W trakcie ich funkcjonowania nie
powstają odpady, z wyjątkiem niewielkich ich ilości związanych z pracami konserwacyjnymi
urządzeń technicznych;
3) Wysokość urządzeń wynosi do 4 m;
4) Elektrownie fotowoltaiczne nie są źródłem hałasu i zanieczyszczeń emitowanych do
środowiska;
5) Ewentualne warianty przedsięwzięcia mogą polegać na możliwości zastosowania ogniw
fotowoltaicznych różnych typów;
6) Przewidywany okres eksploatacji elektrowni fotowoltaicznej wynosi 25 lat.
W zakresie ewentualnego negatywnego oddziaływania na środowisko należy
rozpatrywać:
 wpływ na glebę (wyłączenie z produkcji rolnej, wyjałowienie gleby w związku z
czasowym, ale długotrwałym (ok. 25 letnim) zaprzestaniem działalności rolniczej na tym
terenie);
 wpływ na rośliny (usunięcie, zanik lub zubożenie szaty roślinnej);
 wpływ na zwierzęta i ludzi (głównie odblaski);
86
 wpływ na krajobraz (obecność instalacji w krajobrazie antropogenicznym,
ruralistycznym).
Należy także pamiętać o wpływie na zubożenie zasobów (krzem do produkcji ogniw
fotowoltaicznych) oraz uciążliwościach związanych z utylizacją instalacji po okresie
działalności, co dzisiaj wydaje sie być głównym problemem.
Oddziaływanie obszarów farm fotowoltaiki wskazanych w ocenianym projekcie studium
na wymagane przepisami odrębnymi elementy środowiska, zabytki i dobra materialne
zostały ocenione w rozdziałach poniżej (tabela 11 i 12). Przy istniejących zapisach projektu
studium obszary z dopuszczoną lokalizacją farm fotowoltaicznych nie będą powodowały
znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko.
Wśród działań minimalizujących zaleca się realizować ogrodzenia bez podmurówki,
ażurowe oraz podwyższać je do wysokości 0,2-0,3 m od urządzonego lub rodzimego gruntu,
tak aby umożliwić migrację drobnym zwierzętom.
Poniżej przytacza sie inne problemy ochrony środowiska związane z wytwarzaniem i
recyklingiem modułów PV. Należy zaznaczyć, że nie mają ani nie będą miały one
bezpośredniego związku z gminą Szastarka, ponieważ nie przewiduje się tu wytwarzania ani
prowadzenia recyklingu modułów fotowoltaicznych. Przytaczane poniżej problemy są istotne
w skali globalnej i należy się liczyć z ich występowaniem w przyszłości. Lokalizacja każdej
nowej instalacji każe już dzisiaj zastanowić się nad optymalną technologią oraz
oszacowaniem kosztów inwestycyjnych instalacji do recyklingu modułów fotowoltaicznych.
Podczas procesów wytwórczych powstaje znaczna ilość odpadu krzemowego. W dobie
znacznego zapotrzebowania na krzem i dynamicznego rozwoju przemysłu fotowoltaicznego,
powstający w następujących po sobie procesach produkcyjnych odpad krzemowy należy
odzyskiwać i powtórnie wykorzystać. Z kolei dla uszkodzonych i wyeksploatowanych
modułów PV, składowanych obecnie na wysypiskach komunalnych, rozwiązaniem
alternatywnym jest poddanie ich procesowi recyklingu.
Trudnym problemem jest obecnie opracowanie optymalnej technologii oraz oszacowanie
kosztów inwestycyjnych instalacji do recyklingu (aktualnie recykling ogniw nie jest możliwy).
Zagadnienie to jest szczególnie interesujące ze względu na ograniczoną podaż czystego
krzemu do produkcji ogniw PV i – co za tym idzie – konieczność jego odzyskiwania.
Prowadzenie recyklingu zużytych lub uszkodzonych krzemowych modułów i ogniw PV
wymaga zastosowania między innymi chemicznego procesu recyklingu krzemowych ogniw
fotowoltaicznych. Proces ten realizować należy poprzez działanie na nie roztworami
kwasowymi i zasadowymi – co wymusza stosowanie dwóch następujących po sobie
procesów roztwarzania, z zastosowaniem pomiędzy tymi procesami płukania, co już stwarza
różnorodne zagrożenia.
Nie mniej jednak należy podkreślić, że wprowadzenie recyklingu w odniesieniu do
krzemowych modułów fotowoltaicznych korzystnie wpłynie na obieg materiałów, które
nadają się do wielokrotnego przetwarzania. Prowadzenie recyklingu ogniw i modułów PV z
krystalicznego krzemu wymaga dostarczania odczynników chemicznych, wody oraz energii
elektrycznej, ponadto podczas recyklingu występuje emisja substancji szkodliwych do
atmosfery.
Oddziaływania te w chwili obecnej nie zostały określone i wymagają szczególnej uwagi,
jednakże recykling zużytych krzemowych ogniw PV powinien być traktowany jako jedna z
dróg prowadzących do zmniejszenia materiałochłonności.
87
Należy pamiętać, że każda energia odnawialna nie jest całkowicie wolna od emisji i
pozostałych oddziaływań na środowisko, jak również powoduje pośrednio zubożenie
zasobów. Nie mniej jednak obserwuje się nieustanny i szybki rozwój technologii w dziedzinie
fotowoltaiki tj. zwiększenie sprawności modułu, zmniejszenie masowego zużycia krzemu w
ogniwach, zwiększenie efektywności cięcia, recykling wewnętrzny odpadów krzemowych,
nowe technologie oczyszczania krzemu. Ze względu na to bardzo ważne dla analiz jest
stosowanie aktualnych danych, a takie są trudne do uzyskania, zwłaszcza dla etapu końca
życia oraz procesów recyklingu.
Prognozowane oddziaływanie analizowanych przedsięwzięcia w postaci terenów
zabudowy produkcyjnej o charakterze rolniczym
Kolejnymi wprowadzanymi terenami, które mogą negatywnie oddziaływać na
środowisko są tereny zabudowy produkcyjnej o charakterze rolniczym w postaci fermy
drobiu, zlokalizowane w miejscowości Huta Józefów. Będą one miały wpływ na jakość wód
podziemnych, powietrze (nastąpi wzmożona emisja odorów – zwłaszcza w sąsiedztwie
istniejącej fermy), gleby, klimat, różnorodność biologiczną oraz zdrowie i życie ludzi
(skumulowane oddziaływanie). Przewiduje się, że zasięg oddziaływania skumulowanego w
wyniku dopuszczenia przeznaczenia terenów pod zabudowę produkcyjną w bezpośrednim
sąsiedztwie istniejącej fermy drobiu, będzie oddziaływał na tereny sąsiednie w znacznym
stopniu. Emisja odorów może być szczególnie uciążliwa dla okolicznych mieszkańców oraz
całej miejscowości Huta i Huta Józefów. W celu zminimalizowania pogorszenia jakości wód
powierzchniowych i podziemnych, można prowadzić kontrole stanu technicznego obiektów.
Dokładne oddziaływanie zależy od rodzaju prowadzonej działalności/stosowanych
technologii w istniejącym lub projektowanym obiekcie.
Pozostałe zapisy w projekcie zmiany studium wpływają pośrednio na stan zachowania
środowiska, poprzez wyznaczenie zasad zagospodarowania terenu oraz zapisów
szczegółowych dla poszczególnych obszarów objętych planem zmianą studium. Do zapisów
tych odniesiono się w kolejnych dwóch rozdziałach.
6.2. Przewidywany wpływ oraz znaczące oddziaływanie na środowisko ustaleń studium
Zakres przekształceń i kierunków zmian w strukturze przestrzennej dla obszarów gminy
sformułowano w odniesieniu do wyodrębnionych obszarów zmian. Projekt studium, zgodnie
ze złożonymi do UG wnioskami i podjętymi na ich postawie uchwałami, wprowadza
następujące przeznaczenie terenów dla wskazanych obszarów:
 tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dopuszczeniem usług (MN);
 tereny zabudowy usługowej (U);
 tereny zabudowy zagrodowej (RM);
 tereny zabudowy produkcyjnej o charakterze rolniczym (RO);
 tereny rolne bez prawa zabudowy (R);
 tereny rolne z dopuszczeniem lokalizacji urządzeń elektrowni wiatrowych R(w);
 tereny rolne z dopuszczeniem lokalizacji urządzeń elektrowni fotowoltaicznych R(f);
 tereny usług sportu (US);
 tereny lasów (ZL);
 tereny zalesień (ZLn);
 tereny obsługi technicznej w zakresie elektroenergetyki (E).
88
Należy zauważyć, że dla zdecydowanej większości obszaru opracowania projekt zmiany
studium ustala dotychczasowe przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu bądź
respektuje funkcję nadaną w obowiązującym studium lub miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego czy wydanych decyzjach o warunkach zabudowy,
decyzjach celu publicznego i pozwoleniach na budowę, zgodnie z którymi rozpoczęto już
proces inwestycyjny.
Określone w ustaleniach szczegółowych kierunki i standardy zagospodarowywania
terenu i zabudowy mają bardzo istotne znaczenie dla funkcjonowania przyrodniczego
(ochrona środowiska) oraz wyglądu estetycznego (ochrona krajobrazowa) terenu
opracowania. Najistotniejszy wpływ będą wywierać następujące ustalenia:
− powierzchnia działki oraz powierzchnia biologicznie czynna - istotny wpływ na
funkcjonowanie klimatyczne, hydrologiczne oraz biologiczne,
− wysokość budynków – istotny wpływ na funkcjonowanie klimatyczne.
Powierzchnia terenu biologicznie czynnego określa minimalną powierzchnię terenu z
nawierzchnią ziemną urządzoną w sposób zapewniający naturalną wegetację, a także 50 %
powierzchni tarasów i stropodachów z taką nawierzchnią, nie mniej jednak niż 10 m 2, oraz
wodę powierzchniową na tym terenie. Przeprowadzona analiza tego wskaźnika w
powiązaniu ze wskazaną w projekcie zmiany studium powierzchnią działki pozwala ocenić
stopień zagrożenia utraty walorów środowiska przyrodniczego. Dotyczy to przede wszystkim
wartości wizualnych krajobrazu, ale w dużym stopniu określa warunki funkcjonowania
środowiska (sposób obiegu wody, bilans wodny, mikroklimat) oraz warunki życia
mieszkańców.
Zaproponowany wskaźnik minimalnej powierzchni biologicznie czynnej na
powierzchniach działek waha się od 15 do 100%. Wskaźnik stuprocentowy oznacza brak
jakiejkolwiek zabudowy, całkowite pokrycie obszaru roślinnością z jednoczesną
nieograniczoną realizacją procesów naturalnych. Wskaźnik 15% oznacza, że 85% obszaru
działki może być pozbawione pokrywy roślinnej. Takie niskie wskaźniki utrudniają
funkcjonowanie roślinności i znacznie ograniczają przebieg procesów przyrodniczych.
Mieszkańcy takiego obszaru również odczuwają pewien dyskomfort związany z
występowaniem ubogiej roślinności lub jej brakiem. Niska wartość tego wskaźnika może być
w pewien sposób niwelowana innym standardem określonym w zmianie studium tj.
minimalną powierzchnią działki budowlanej. Obszar podzielony na kilka dużych działek
budowlanych (1000-2000 m2,) w porównaniu z obszarem z działkami małymi (500 m2) o tym
samym wskaźniku minimalnej powierzchni biologicznie czynnej pomimo teoretycznie takiej
samej powierzchni zieleni odznacza się jej lepszą strukturą przestrzenną. Na takim obszarze
występują znacznie częściej duże zwarte płaty roślinności. Zapewnia to lepsze warunki
funkcjonowania środowiska przyrodniczego i ma duży wpływ na wzrost różnorodności
biologicznej.
Stwierdza się, że istniejący stan środowiska i jego naturalne cechy odpornościowe
przyjmą nową zabudowę, nie powodując przy tym degradacji istniejącego środowiska, w
tym pogorszenia warunków życia mieszkańców. Należy przy tym zauważyć, że, przy obecnej
sytuacji ekonomiczno – gospodarczej oraz ilości niezagospodarowanych jeszcze terenów
inwestycyjnych prognozowany wzrost intensywności zagospodarowania będzie w
rzeczywistości znacznie mniejszy i rozłożony na dziesiątki lat.
89
Pod względem wysokości budynków na przeważającej części terenów proponuje się
nawiązanie w tym zakresie do obiektów już istniejących na danym terenie funkcjonalnym lub
na terenie funkcjonalnym sąsiadującym, co zapewnia utrzymanie funkcjonowania
klimatycznego tych terenów na obecnym poziomie lub w najgorszym przypadku ich
pogorszenie w stopniu nieznacznym. Projekt zmiany studium nie dopuszcza na żadnym z
terenów wprowadzenia zabudowy wysokościowej.
Nasilenie i rodzaj oddziaływań na poszczególne komponenty zależy od rodzaju i
intensywności zagospodarowania terenu w poszczególnych obszarach funkcjonalnych
określonych w projekcie zmiany studium. Skutki środowiskowe takiej działalności zależą też
od rodzaju występujących komponentów, ich wrażliwości i odporności na zakłócenia. W tym
celu przeanalizowano cechy poszczególnych komponentów środowiska i nałożono na nie
informacje na temat intensywności i rodzaju zagospodarowania, wyrażonego we
współczynnikach: minimalnej powierzchni biologicznie czynnej, minimalnej powierzchni
działki oraz wysokości zabudowy (liczbie kondygnacji). Przeanalizowano także obecne
występowanie zabudowy i stopień zainwestowania, odległość budynków od dróg i kolei,
uwarunkowania gruntowo-wodne.
Art. 51 ust.1 pkt 2 lit. e ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o
środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach
oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227) wśród ocen i analiz nakazuje
określenie przewidywanego znaczącego oddziaływania na środowisko ustaleń
analizowanego dokumentu (w tym przypadku zmiany studium), w szczególności na:
różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi,
krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne oraz zależności między
wymienionymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy. Wpływ na
wymienione komponenty środowiska ma różnego rodzaju oddziaływanie, związane głównie
z formą zagospodarowania terenu.
Ocena wpływu na środowisko oparta jest na metodzie listy sprawdzającej, polegającej na
zestawieniu możliwych oddziaływań z elementami środowiska przyrodniczego podlegającymi
oddziaływaniom (patrz: schemat poniżej).
90
ODDZIAŁYWANIE
Wprowadzenie ścieków do
wody i do ziemi
Wykorzystanie zasobów
środowiska
Zanieczyszczenie gleby i ziemi
X
X
X
X
X
X
X
X
Zmiany rzeźby
Emitowanie hałasu
Emitowanie pól
elektromagnetycznych
Ryzyko wystąpienia awarii
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Dobra materialne
X
Zabytki
X
Zasoby naturalne
X
Klimat
Wody powierzch.
X
Krajobraz
Gleba
X
Powierzchnia ziemi
Rośliny
X
Powietrze
Zwierzęta
Wprowadzenie gazów i pyłów
do powietrza
Wytwarzanie odpadów
Ludzie
Uciążliwości
i zagrożenia
Różnorodność
biologiczna
Elementy podlegające
oddziaływaniom
Wody podziemne
Tabela 10. Matryca oddziaływań
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Źródło: opracowanie własne
Wpływ jaki wywiera rodzaj i charakter wprowadzanej zabudowy na komponenty
środowiska wymienione w ustawie oraz uwarunkowania wynikające z przeprowadzonej
analizy, określono dla poszczególnych grup obszarów o jednakowej kategorii przeznaczenia
terenu.
Poniżej zamieszczono tabelę, w której na podstawie przeprowadzonych analiz
szczegółowych ustaleń tekstu projektu zmiany studium, wyłoniono kilkanaście głównych
typów projektowanych terenów. Następnie waloryzowano ich oddziaływanie na
poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego.
91
X
Tabela 11. Syntetyczna charakterystyka ustaleń studium mających największy wpływ na oddziaływanie projektu zmiany studium na środowisko
CHARAKTERYSTYKA USTALEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM
ODDZIAŁYWANIE TERENÓW
US
niekubaturowe
usługi sportu
(publiczne), w tym
kultury fizycznej
2
2
0
2
2
2
1
1
1
10%
1200 m²
do 12 m
2
2
0
2
2
2
2
1
1
70%
nie określa się
do 10 m
0
1
0
0
1
0
0
0
0
Warunki życia i zdrowie
ludzi
do 10 m
Krajobraz
50%
dla zabudowy:
bliźniaczej – 500
m², dla
wolnostojącej
1000 m²; przy
czym zalecana
powierzchnia
działki wynosi
2000 m²
Przyroda ożywiona i
różnorodność
biologiczna
Dobra materialne
tereny zabudowy
usługowej
Zabytki
U
Wody powierzchniowe i
podziemne
tereny zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej
usługi zapewniające
obsługę mieszkańców
oraz inne usługi
nieuciążliwe oraz
niezbędne do
prawidłowego
funkcjonowania tych
terenów urządzenia
infrastruktury
technicznej i
komunikacja
zieleń izolacyjna oraz
niezbędne do
prawidłowego
funkcjonowania tych
terenów urządzenia
infrastruktury
technicznej i
komunikacja
inne niekubaturowe
obiekty służące funkcji
rekreacyjno-sportowej i
wypoczynkowej, w tym
kulturze fizycznej,
Maksymalna
dopuszczaln
a wysokość
zabudowy
Zasoby naturalne
MN
Funkcja uzupełniająca
Minimalna
powierzchnia
działki
Powierzchnia ziemi i
gleba
Funkcja
podstawowa
Minimalny
wskaźnik PBC
Klimat i powietrze
Teren
Funkcja terenu
RM
RO
tereny zabudowy
zagrodowej
działalności
produkcyjna i
usługowa o
charakterze
rolniczym oraz
składy i magazyny
służące produkcji
rolniczej
dopuszczone obiekty
kubaturowe obsługi
funkcji podstawowej (np.
sanitariaty, szatnie),
urządzenia infrastruktury
technicznej niezbędne
do prawidłowego
funkcjonowania tych
terenów oraz obszaru
gminy i komunikacja
usługi agroturystyki,
zieleń urządzona, oraz
niezbędne do
prawidłowego
funkcjonowania tych
terenów urządzenia
infrastruktury
technicznej i
komunikacja oraz inne
funkcje uzupełniające,
bez których nie jest
możliwe
zagospodarowanie i
użytkowanie tych
terenów,
zieleń izolacyjna,
zabudowa
administracyjna,
usługowa, socjalna i
biurowa służąca
obsłudze funkcji
podstawowej oraz
niezbędne do
prawidłowego
funkcjonowania tych
terenów urządzenia
30%
20%
1000 m²
do 12 m
2
2
0
2
2
2
2
1
1
nie określa się
max wys.
zabudowy
produkcyjnej
wytwórczej,
magazynow
ej, składowej
itp. do 12 m,
max wys.
zabudowy
admin.,
biurowej itp.
3
3
0
3
3
3
3
1
1
93
R
rolnictwo
intensywne
R(w)
*
rolnictwo
intensywne
R(f)*
rolnictwo
intensywne
ZL
tereny lasów
infrastruktury
technicznej i
komunikacja
urządzenia i obiekty
służące funkcji
podstawowej; drogi i
urządzenia infrastruktury
technicznej niezbędne
do prawidłowego
funkcjonowania obszaru
gminy, w tym obszarów i
terenów funkcjonalnych
wskazanych w studium,
a także urządzenia i
obiekty służące funkcji
rekreacyjno-sportowej i
wypoczynkowej
dopuszcza się lokalizację
obiektów, urządzeń i
instalacji
wykorzystujących siłę
wiatru do produkcji
energii
dopuszcza się lokalizację
obiektów, urządzeń i
instalacji
wykorzystujących
promienie słoneczne do
produkcji energii
(planowana lokalizacja
farm fotowoltaicznych)
urządzenia i obiekty
służące funkcji
podstawowej;
urządzenia infrastruktury
technicznej niezbędne
do 10 m
nie określa się
nie określa się
nie określa
się
nie określa się
nie określa się
do 180 m
nie określa się
nie określa się
do 4 m
nie określa się
nie określa się
nie określa
się
94
0
1
0
1
0
0
0
0
0
1
1
0
2
3
3
3
1
2
1
2
0
1
3
1
1
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
do prawidłowego
funkcjonowania obszaru
gminy, drogi, urządzenia
i obiekty służące funkcji
rekreacyjno-sportowej i
wypoczynkowej, w tym
kulturze fizycznej
ZLn
tereny dolesień
nie określa się
nie określa się
nie określa się
nie określa
się
0
0
0
0
0
0
0
0
0
E
tereny
infrastruktury
technicznej w
zakresie
elektroenergetyki
na potrzeby
zespołu
planowanych
elektrowni
wiatrowych
niezbędne do
prawidłowego
funkcjonowania tych
terenów urządzenia
infrastruktury
technicznej i
komunikacja
nie określa się
nie określa się
nie określa
się
3
3
0
3
3
3
2
0
2
Legenda:
R(w)*, R(f)* - w tabeli zobrazowano możliwe oddziaływanie dopuszczonych funkcji
Oddziaływanie terenów na komponenty wymienione w przepisach prawnych: nasilenie presji na środowisko: 0 – brak oddziaływania/śladowe,
1 – słabe, 2 – średnie, 3 – silne/nadmierne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz projektu zmiany studium
95
Tabela 12. Waloryzacja oddziaływania na środowisko przyrodnicze terenów o różnym przeznaczeniu
Teren
Powietrze
Powierzchnia
ziemi
Gleba
Zasoby naturalne
Wody
powierzchniowe
Wody podziemne
Różnorodność
biologiczna
Rośliny
Zwierzęta
Krajobraz
Warunki życia i
zdrowie ludzi
Zabytki
Dobra materialne
Średnio (średnia
arytmetyczna)
ODDZIAŁYWANIE
ODDZIAŁYWANIE
Klimat
TEREN
MN
U
US
RM
RO
R
2
2
0
2
3
0
2
2
0
2
3
0
2
2
1
2
3
1
2
2
1
2
3
1
0
0
0
0
0
0
2
2
0
2
3
1
1
2
0
2
3
1
2
2
1
2
3
0
2
2
1
2
3
0
2
2
1
2
3
0
2
2
0
2
3
0
1
2
0
2
3
0
1
1
0
1
1
0
1
1
0
1
1
0
1,6
1,7
0,4
1,7
2,5
0,3
R(w)*
1
1
1
1
0
2
2
3
3
3
3
3
1
2
2,0
R(f)*
ZL
ZLn
E
1
0
0
3
1
0
0
3
2
0
0
3
2
0
0
3
0
0
0
0
0
0
0
3
0
0
0
3
3
0
0
3
3
0
0
3
3
0
0
3
1
0
0
3
1
0
0
2
0
0
0
0
1
0
0
2
1,3
0,0
0,0
2,4
1/2
2
0/1
2
2/3
0/1
(2)
2/3
1/2
0
0
2/3
Legenda:
R(w)*, R(f)* - w tabeli zobrazowano możliwe oddziaływanie dopuszczonych funkcji
Oddziaływanie terenów na komponenty wymienione w przepisach prawnych:
nasilenie presji na środowisko: 0 – brak oddziaływania/śladowe, 1 – słabe, 2 – średnie, 3 –
silne/nadmierne
(2) 2/3 – oddziaływanie podniesione z 2 na 2/3 ze względu na skumulowane oddziaływanie
Uśrednione oddziaływanie poszczególnych terenów na środowisko przyrodnicze: nasilenie
presji na środowisko: 0 – brak oddziaływania/śladowe, 0/1 – śladowe do słabego, 1 – słabe,
1/2 – słabe do średniego, 2 – średnie, 2/3 – średnie do silnego, 3 – silne/nadmierne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz projektu zmiany studium
6.3. Wpływ ustaleń projektu zmiany studium na ustawowe formy ochrony przyrody
Na obszarze gminy Szastarka znajdują się następujące formy ochrony przyrody:
 istniejące
o 6 pomników przyrody,
 projektowane
o Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu (poszerzenie).
Istniejące pomniki przyrody
Nie przewiduje się, aby niniejsza zmiana studium miała wpływ na istniejące pomniki
przyrody. W bezpośrednim sąsiedztwie pomników nie wprowadza się zmian mogących na
nie oddziaływać (przeznaczenie terenów sąsiednich pozostaje bez zmian w stosunku do
zmienianego dokumentu).
Projektowane poszerzenie Roztoczańskiego Obszar Chronionego
Na podstawie przeprowadzonych analiz środowiska, jego jakości oraz analiz istniejących
dokumentów planistycznych, w tym obowiązującego studium oraz niniejszego projektu
zmiany studium, stwierdza się, że projekt zmiany studium nie będzie znacząco negatywnie
96
oddziaływać na ww. obszar.
Elektrownie wiatrowe i urządzenia fotowoltaiczne powstaną na terenach nie objętych
ochroną przyrody, jednak ich przyszła lokalizacja wskazuje na bliskie położenie w stosunku
do projektowanej formy ochrony przyrody na terenie gminy tj. Roztoczańskiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu. Granica poszerzenia OChK obejmuje południowo-wschodnią część
gminy. Jedna z turbin wiatrowych położona będzie na terenie omawianego poszerzenia
OchK, a pozostałe 3 zlokalizowane będą w bliskiej odległości (niecałe 500 m).
Jak wcześniej wspomniano Roztoczański OChK obejmuje tereny chronione ze względu na
mało niezmienione środowisko przyrodnicze oraz wyróżniający się krajobraz o
zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb
związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Realizacja na jego terenie oraz w bliskim sąsiedztwie turbin wiatrowych spowoduje
przede wszystkim zmiany w krajobrazie, które mogą oddziaływać na OChK. W celu
zminimalizowania tego zjawiska postuluje się zastosowanie neutralnej (tj. jasnej) kolorystyki
masztów turbin. Należy mieć także na uwadze, fakt że są to zmiany odwracalne (wiatraki
można zdemontować). Do negatywnego oddziaływania na bioróżnorodność przyrodniczą,
rzeźbę terenu i glebę nie powinno dojść, ponieważ tereny wyznaczone pod lokalizację turbin
są w tej chwili użytkowane rolniczo. Dlatego nie ma obawy, że zniszczeniu ulegną cenne
siedliska przyrodnicze, a rzeźba ulegnie przekształceniom. Ponadto analiza raportów
dotyczących wpływu elektrowni wiatrowych na ptaki i nietoperze wskazuje, iż inwestycja nie
powinna mieć istotnego na nie wpływu. Lokalizacja przedsięwzięcia znajduje sie w
bezpiecznej odległości od głównych i najważniejszych ostoi ptaków oraz nietoperzy o
znaczeniu regionalnym i lokalnym. Turbiny nie są także zlokalizowane na przecięciu szlaków
migracyjnych oraz przelotów i koczowań pomiędzy nimi oraz na trasie migracji ptaków na
zimowiska i legowiska. Przez ten teren nie odbywają się także migracje nietoperzy.
Ponadto na terenie projektowanego poszerzenia Roztoczańskiego Obszaru Chronionego
Krajobrazu zmianą studium wprowadza się następujące przeznaczenie: MN (zabudowa
mieszkaniowa jednorodzinna) – 1 obszar, U (usługi) – 1 obszar, RM (tereny zabudowy
zagrodowej) – 1 obszar, ZL (lasy) – 1 obszar, ZLn (zalesienie) – 2 obszary. Na podstawie
przeprowadzonych analiz została oceniona możliwość oddziaływania ww. terenów (tabela 11
i 12). Jedynie obszar w Polichnie IV przeznaczony pod tereny zabudowy usługowej (U) może
oddziaływać na środowisko. Zmiana studium nakazuje, aby „ewentualne uciążliwości były
ograniczone do granic działki/ek do której/ych posiada się tytuł prawny”. Mimo to
przewiduje się, że oddziaływanie będzie wywierało wpływ na jakość wód, powietrza, gleby
oraz bioróżnorodność przyrodniczą. Na tych terenach może dojść także do przekroczenia
dopuszczalnych wielkości oddziaływania na środowisko przez wytwarzanie hałasu, wibracji,
pól elektromagnetycznych.
6.4. Kompleksowa ocena wpływu na środowisko projektu zmiany studium (…) w ujęciu
scenariuszowym
Według stanu na dzień 31.12.2012 r. liczba ludności gminy wynosiła 5976 mieszkańców
(wg danych GUS). Od kilkunastu lat ludność gminy Szastarka ulega systematycznemu
spadkowi (w 2012 r. liczba mieszkańców zmniejszyła się o 5,5% w stosunku do 2002 r.).
Według prognozy ludności2 na lata 2015-2035 (według GUS) na terenie gminy proces ten
2
Założenia do prognozy ludności są wynikiem ustaleń ekspertów Głównego Urzędu Statystycznego, Rządowej
Rady Ludnościowej i Komitetu Nauk Demograficznych Polskiej Akademii Nauk
97
będzie się pogłębiał w dalszym ciągu. Ponadto, aktualna sytuacja gospodarczo –
ekonomiczna na świecie, wskazuje, że przekształcanie terenu w kierunku zabudowanych
będzie postępować dużo wolniej niż dotychczas. W scenariuszu stagnacyjnym można uznać,
że liczba mieszkańców utrzyma się na podobnym poziomie lub ulegnie nieznacznemu
spadkowi, co spowoduje zmniejszenie lub utrzymanie produkcji odpadów i bezpośredniej
presji na środowisko na poziomie zbliżonym do dotychczasowego. Cześć terenów rolnych
oraz ugorowanych ulegnie samozalesieniu. Różnorodność biologiczna będzie wzrastać. Ciągi
ekologiczne pozostaną aktywne, a bariery ekologiczne będą oddziaływać w dotychczasowym
nasileniu. Jakość życia mieszkańców może się pogorszyć z powodów niezależnych od ustaleń
zmiany studium.
Scenariusz prorozwojowy, zakłada, że zmiany sposobu użytkowania wynikające z
ocenianego projektu spowodują rozwój zabudowy oraz zainwestowanie terenów
produkcyjnych i usługowych. Nastąpi nieznaczny wzrost liczby mieszkańców. Spowoduje to
zwiększenie wytwarzania zanieczyszczeń gazowych i pyłowych (ogrzewanie i
zanieczyszczenia komunikacyjne) oraz odpadów stałych i płynnych z koniecznością ich
utylizacji i potencjalnym zagrożeniem zanieczyszczenia środowiska (gleba, wody
powierzchniowe i podziemne). Zwiększy się pobór wód gruntowych.
Analiza projektu zmiany studium pozwala stwierdzić, że dalszy rozwój zagospodarowania
przestrzennego poszczególnych terenów będzie wykazywał tendencje do uzupełniania i
zagęszczania istniejącej zabudowy oraz zainwestowania obszarów podporządkowanych
istniejącemu już i projektowanemu układowi drogowemu oraz sieci infrastruktury
technicznej.
Przyjęty kierunek rozwoju jest korzystny, ponieważ z jednej strony przyczyni się do
maksymalnego wykorzystania terenów już zainwestowanych, stworzy nowe obszary
potencjalne do zagospodarowania, a tym samym ograniczy zagospodarowywanie nowych
terenów i nieuzasadnione rozpraszanie zabudowy w tej strefie, z drugiej strony daje
możliwość pełniejszego wykorzystania istniejącej sieci infrastrukturalnej.
Dodatkowo zmiana studium zabezpiecza sięgacze ekologiczne w postaci terenów
otwartych oraz pomocniczo terenów zieleni urządzonej (parków, zieleńców i pasów zieleni
…) pozwalające na utrzymanie łączności z najcenniejszymi obszarami przyrodniczymi.
Zagęszczenie zabudowy oraz powstanie nowych ciągów komunikacyjnych i zwiększenie
natężenia ruchu pojazdów, będzie jednak nasilać oddziaływanie barier ekologicznych, co
zmniejszy możliwości migracyjne i możliwości wymiany genów w przypadku wielu gatunków
roślin i zwierząt.
Znaczne zmiany na terenach otwartych nastąpią w przypadku realizacji projektowanych
elektrowni wiatrowych i farm fotowoltaicznych. Teren gminy Szastarka, jako obszar
odpowiedni dla realizacji tego typu inwestycji, wyznaczają liczne opracowania branżowe
(m.in. „Przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej w województwie lubelskim” z
2011 r.).
Za lokalizacją elektrowni wiatrowych na objętym analizami obszarze na terenie gminy
przemawiają m.in.:
 uwarunkowania klimatyczne (korzystna prędkość wiatru);
 uwarunkowania przyrodnicze (duży udział terenów otwartych w strukturze gminy,
sprzyjające ukształtowanie terenu, niewielka powierzchnia terenów objętych ochroną
prawną, brak występowania obszarów o znaczeniu regionalnym ważnych ze względu na
występowanie i przemieszczanie się ornitofauny, brak głównych obszarów
występowania nietoperzy);
98
 uwarunkowania krajobrazowo-kulturowe (brak unikalnych w skali regionu obszarów
cennych ze względu na wartości kulturowe oraz krajobrazowe);
 dostępność komunikacyjna;
 dostępność do sieci elektroenergetycznej;
 uwarunkowania
przeciwpowodziowe
(brak
obszarów
narażonych
na
prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi).
Rysunek 16. Fragment syntezy uwarunkowań z gminą Szastarka
Źródło: Przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej w województwie lubelskim z 2011 r.
Lokalizacja pozostałych terenów mogących nieść uciążliwości (przede wszystkim
przemysłowych i terenów komunikacji) nawiązuje do dotychczasowego przeznaczenia w
obowiązującym studium lub istniejącego zagospodarowania terenu, zapewniając
jednocześnie ochronę ludzi i obszarów cennych przyrodniczo. Uciążliwość wymienionych
obiektów nie powinna być odczuwalna poza ich granicami (z wyjątkiem zmian krajobrazu i
nasilenia ruchu pojazdów). Może zwiększyć się zagrożenie pożarowe na terenach ZL oraz ZLn
na suchych siedliskach.
Zagrożenia nadzwyczajne (skażenie wód) są mało prawdopodobne, ze względu na ogólne
ustalenia zmiany studium dotyczące zasad obsługi w zakresie infrastruktury technicznej.
Jakość życia mieszkańców nie ulegnie pogorszeniu (przejściowe i odwracalne zmiany
negatywne są możliwe na terenach w trakcie zabudowy).
Zaproponowany sposób zagospodarowania nie powinien wywoływać konfliktów z
sąsiednimi gminami.
Analiza powyżej dokonanych ocen cząstkowych w tym tabeli oddziaływań
poszczególnych terenów pozwoliła zwaloryzować i ocenić poszczególne oddziaływania w
skali całego obszaru objętego zmianą studium.
Dla większości oddziaływań, ich skutki środowiskowe zależą od pola powierzchni obszaru,
będącego ich źródłem. Jednak część oddziaływań powoduje skutki nietypowe, niezależne od
tego parametru. Właściwość tą uwzględniono w zbiorczej tabeli oddziaływań zamieszczonej
poniżej.
99
Tabela 13. Zbiorcza tabela potencjalnych wpływów projektu zmiany studium na środowisko
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
P
S
X
X
L
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
W
X
X
S
X
X
P
X
X
B
X
X
R
X
X
L
X
X
NO
X
X
X
OD
X
X
D
X
X
X
K
X
X
NZ
X
X
X
Z
X
B
X
R
X
W
NO
X
K
X
NZ
OD
ODDZIAŁYWANIE KORZYSTNE
D
Wody
powierzch.
Wody
podziemne
Jakość
powietrza
Klimat
lokalny
Klimat
akustyczny
Powierzch.
ziemi
Gleby
Bioróżnorod
ność
biologiczna
Fauna
Flora
Formy
ochrony
przyrody i
dóbr kultury
Krajobraz
Zasoby
naturalne
Człowiek
Dobra
materialne
Z
ODDZIAŁYWANIE NIEKORZYSTNE
Komponent
środowiska
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Legenda: Z – znaczące, NZ – nieznaczące; K – krótkotrwałe, D – długotrwałe; OD –
odwracalne, NO – nieodwracalne; L – lokalne, R – regionalne; B – bezpośrednie, P –
pośrednie, S – skumulowane, W – wtórne
X - oddziaływanie występuje, - brak oddziaływania
Źródło: Opracowanie własne na podstawie analiz projektu zmiany studium
Każda działalność człowieka prowadzi do zmian w środowisku naturalnym. Warto
pamiętać, że tereny polne, ugorowe i łąkowo-pastwiskowe oraz lasy produkcyjne
(szczególnie pochodzące z sadzenia) jak również parki leśne, zieleńce, uznawane przez
większość ludzi za „naturalne” są w rzeczywistości zbiorowiskami nietrwałymi,
utrzymywanymi w stanie pozornej równowagi przez człowieka. Człowiek nie jest pod tym
względem wyjątkiem. W przypadku jednych terenów aktualny jest problem „czy
przekształcać środowisko?”, a w przypadku innych „jakich zmian można dokonać bez istotnej
deformacji krajobrazu, bez zubożenia bioróżnorodności, bez pogorszenia warunków życia
ludzi, itd.?”. Spełnienie tych wszystkich wymogów nie zawsze jest możliwe i pozostaje wybór
kompromisu uwzględniającego interesy obecnie żyjących ludzi oraz potrzebę zachowania
wszystkich składników środowiska, które są wartością samą w sobie, ale mogą być też
istotne dla przyszłych pokoleń.
100
Sumując jednak wszystkie plusy i minusy proponowanych rozwiązań, oddziaływanie
projektu zmiany studium na środowisko uznano za korzystne, ponieważ:
− przyczynia się do porządkowania dotychczasowej struktury funkcjonalnej;
− intensyfikuje zabudowę w stopniu nie pogarszającym warunków życia i zamieszkiwania
ludzi oraz funkcjonowania środowiska przyrodniczego, przeciwdziałając jednocześnie
bezplanowemu rozpraszaniu zabudowy, w tym na obszary cenne przyrodniczo
(pośrednio zapobiega ich degradacji);
− respektuje obszary ochronione i obszary cenne pod względem przyrodniczym;
− wskazuje rozwiązania zapewniające ochronę abiotycznych komponentów środowiska
(m.in. poprzez ustalenia dla obszarów funkcjonalnych oraz ustalenia ochrony środowiska,
ustalenia dla form ochrony oraz ustalenia dla zaopatrzenia w infrastrukturę techniczną i
komunikację itd.), dzięki czemu chronione będzie również życie i zdrowie człowieka.
Wdrożenie wskazanych w studium rozwiązań przyczyni się nie tylko do poprawy jakości
środowiska, ale także jakości życia mieszkańców.
Podsumowując, projekt zmiany studium został opracowany z uwzględnieniem potrzeby
zachowania trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, równowagi biologicznej i
zasad zrównoważonego rozwoju, uwzględniającego prawa ludzi do korzystania ze
środowiska przyrodniczego oraz obowiązek jego ochrony. Uwzględniono różne formy
prawne ochrony przyrody i środowiska. Nowe tereny o zwiększonej uciążliwości zostały
zlokalizowane w miejscach najmniej kolidujących z potrzebami ochrony środowiska
naturalnego oraz wymogami ochrony warunków życia ludzi (tereny przemysłowe).
Oddziaływania na środowisko (dla większości obszarów o nasileniu małym lub średnim)
wynikające z przedłożonego projektu są możliwe do zaakceptowania.
7. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZENIE LUB KOMPENSACJĘ
PRZYRODNICZĄ NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Realizacja polityki przestrzennej określonej w ocenianym projekcie zmiany studium, nie
pociągnie za sobą poważnych skutków środowiskowych. Potencjalne oddziaływania
negatywne mają charakter lokalny chociaż mogą być długotrwałe. W celu ich
zminimalizowania zaproponowano poniżej szereg zabiegów łagodzących.
Na całym obszarze objętym opracowaniem należy:
− kontrolować umieszczenie w krajobrazie nowych obiektów jak: maszty turbin
wiatrowych, maszty telefonii komórkowej, maszty telewizyjne, urządzenia instalacji
fotowoltaicznych;
− podejmować dalsze działania zmierzające do eliminacji istniejących i potencjalnych
zagrożeń, w tym m.in. uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej, modernizacja wraz z
ewentualną rozbudową oczyszczalni ścieków, promocja ekologicznych źródeł ciepła, itp.
Tabela 14. Zestawienie zabiegów łagodzących ustalenia projektu zmiany studium
GRUPY
TERENÓW
MN,
U,
US,
RM,
RO
ZABIEGI ŁAGODZĄCE
−
−
bezwzględnie utrzymać istniejące, a w miarę możliwości dążyć do wprowadzania nowych
terenów zieleni o wielowarstwowej tj. zróżnicowanej strukturze pionowej;
należy dążyć do scalania i łączenia zespołów biocenotycznych, m.in. poprzez uzupełnianie
nasadzeń wzdłuż ciągów komunikacyjnych, dolesienia, projektowanie zieleni w sposób
uwzględniający połączenie terenów z terenami najcenniejszymi (oddziaływanie 1 i 0) –
101
−
−
−
−
−
−
−
−
E,
R(w)
R(f)
−
−
−
−
−
ZL,
ZLn,
R
−
−
−
−
kształtowanie przestrzeni powinno uwzględniać zachowanie łączności z terenami zasilającymi;
zaleca się usystematyzowanie struktury szaty roślinnej jako całości, złożonej z układów
grupowych i liniowych pełniących funkcje łączników, ułatwiających migracje roślin i zwierząt;
należy poprawić obecną strukturę zieleni urządzonej i izolacyjnej. Można to osiągnąć poprzez
uzupełnienie roślinności wysokiej krzewami wykazującymi właściwości dźwiękochłonne, np.
głóg, berberys, leszczyna itp. ;
należy unikać pozostawiania w obrębie działek dużych powierzchni pozbawionych pokrywy
roślinnej, nowa roślinność powinna być wprowadzana bezpośrednio po zakończeniu robót
budowlanych;
kształtowanie roślinności w obrębie działek należy oprzeć o właściwy dobór gatunków. Należy
preferować przede wszystkim rodzime gatunki roślin, krzewy umożliwiające dobre warunki
bytowania fauny, szczególnie ssaków i ptaków;
dążyć do włączenia budynków w strukturę ekosystemów (stworzenie powierzchni biologicznie
czynnych), np. poprzez: wprowadzenie roślin pnących na pionowe i puste płaszczyzny;
należy wprowadzać zieleń izolacyjną w miejscach styku kolidujących ze sobą funkcji, np.
przemysłowej z mieszkaniową;
należy przygotować projekt zieleni izolacyjnej w otoczeniu elektrowni wiatrowych oraz wzdłuż
dróg, w przypadku elektrowni wiatrowych odległość sadzenia zadrzewień od pojedynczej
budowli powinna wynosić minimum 200 m oraz 25 m od granicy terenów przeznaczonych pod
urządzenia fotowoltaiczne;
należy poprawić obecną strukturę zieleni izolującej zabudowę mieszkaniową przed
niekorzystnym oddziaływaniem tych terenów (uzupełnienie roślinności wysokiej krzewami
wykazującymi właściwości dźwiękochłonne, np. głóg, berberys, leszczyna itp. z preferencją
gatunków rodzimych);
wzdłuż ciągów komunikacyjnych należy wprowadzać roślinność nawiązującą do
spontanicznych zbiorowisk zaroślowych, pasy zieleni przydrożnej znacznie ograniczają zasięg i
stopień skażeń poprzez wymuszanie podłużnego przepływu powietrza przy utrudnionym
poprzecznym. Dzięki temu zmniejsza się zasięg rozprzestrzeniania zanieczyszczeń pyłowych,
gazowych i hałasu. Ponadto zieleń przydrożna ma znaczne właściwości absorpcyjne
zanieczyszczeń;
realizacja obiektów infrastruktury będzie wymagała sporządzenia raportów oddziaływania
inwestycji na środowisko;
wszelkie działania, w tym użytkowanie terenu powinno być podporządkowane ochronie
przyrody;
należy ograniczać do minimum obecność powierzchni pozbawionych roślinności (ochrona
wód gruntowych przed zanieczyszczeniem);
należy dążyć do minimalizowania zmian w istniejącej strukturze roślinności na tych terenach
(poza ważną funkcją przyrodniczą pełnią również ważną rolę estetyczną i kulturową);
wskazane zachowanie funkcjonowania istniejących ekosystemów w czasie, tzn. tego samego
sposobu użytkowania;
należy zaprojektować ścieżki i szlaki turystyczne w celu skanalizowania ruchu turystycznego
(zagadnienia te powinny być włączone do programu ochrony środowiska). Przy wyznaczaniu
tego typu ścieżek należy brać pod uwagę odporność siedliskową zbiorowisk roślinnych na ruch
turystyczny;
szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę zadrzewień i zakrzewień. W pierwszej kolejności
należy zachować wszystkie elementy tego typu, następnie przeanalizować możliwości
uzupełnień w celu właściwego kształtu i funkcjonowania lokalnych korytarzy ekologicznych;
należy prowadzić czynną edukację ekologiczną mieszkańców.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie projektu zmiany studium
Zmiana studium nie proponuje terenów oraz działań mających na celu kompensację
negatywnego oddziaływania na środowisko, ze względu na brak obszarów objętych zmianą
studium położonych na obszarach naturowych lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
102
W związku z planowaną inwestycją na terenie gminy w postaci elektrowni wiatrowych,
prognoza za stosownymi raportami, zaleca zastosowanie następujących działań mających na
celu ograniczenie negatywnego oddziałania na środowisko:
 w oparciu o raporty dotyczące awifauny
 minimalna odległość posadowienia turbin wiatrowych od skraju lasu powinna wynosić
200 m;
 należy zmniejszyć liczbę turbin wiatrowych tj. zrezygnować z instalacji turbin S1 i S2
(potencjalne negatywne oddziaływanie na lęgowe gatunki kluczowe) [na postawie
wyników badań i zaleceń pomonitoringowych zrezygnowano z realizacji turbin S1, S2,
S17, S18, S19, których lokalizację przedstawia Rysunek 6.];
 należy przeprowadzić trzyletni monitoring porealizacyjny zgodnie z „Wytycznymi..”;
 dodatkowo w ramach monitoringu należy przeprowadzić ocenę śmiertelności ptaków w
wyniku kolizji z siłowniami;
 w przypadku stwierdzenia w trakcie monitoringu porealizacyjnego znacząco dużej
śmiertelności ptaków w wyniku kolizji śmigłami elektrowniami wiatrowymi należy
rozważyć wprowadzenie dodatkowych działań minimalizujących;
 ewentualną wycinkę drzew i krzewów należy ograniczyć do minimum i przeprowadzić
poza okresem wegetacji;
 prace ziemne należy przeprowadzić poza okresem lęgowym ptaków - od września do
połowy marca.




 w oparciu o raporty chiropterologiczne
rezygnacja z turbin położonych w strefie największej aktywności nietoperzy (turbiny o
numerach: nr: 1, 18, 19), proponowane byłoby ich przesunięcie w sąsiedztwo turbiny 17,
8 i 9 lub 11, 12 i 13 gdzie stwierdzono niskie aktywności nietoperzy [na postawie
wyników badań i zaleceń pomonitoringowych zrezygnowano z realizacji turbin T1, T18 i
T19, ale także T17, których lokalizację przedstawia Rysunek 9.];
utrzymywanie nowych, liniowych elementów infrastruktury będących w zarządzie
inwestora (takich jak drogi techniczne itp.), w stanie bezdrzewnym – nieobsadzanie ich
drzewami i krzewami, jak również usuwanie spontanicznie pojawiających się, nowych
zakrzewień w takich miejscach, gdyż takie przekształcenia szaty roślinnej mogłyby
doprowadzić do wzrostu aktywności nietoperzy na omawianym obszarze;
niedopuszczanie do zalesienia jakiejkolwiek części ścisłego obszaru planowanej farmy
wiatrowej, gdyż takie przekształcenia szaty roślinnej mogłyby doprowadzić do wzrostu
aktywności nietoperzy na omawianym obszarze;
należy przeprowadzić monitoring powykonawczy na obszarze nowopowstałej farmy
wiatrowej. Powyższe działania oraz analiza wyników badań terenowych nie gwarantują
bezkolizyjnej pracy elektrowni, ze względu na możliwość przyciągania nietoperzy przez
turbiny wiatrowe, niezależnie od ich usytuowania. Z tego względu konieczny jest
monitoring poinwestycyjny zgodny z metodyką zawartą w aktualnych, krajowych
"Wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze",
projekcie wytycznych GDOŚ oraz innych opracowaniach, umożliwiający ocenę wpływu
działającej elektrowni wiatrowej na lokalne i migrujące populacje nietoperzy oraz
podjęcie odpowiednich dodatkowych działań łagodzących lub zrezygnowanie z
zaproponowanych. Przeprowadzenie trzyletniego monitoringu porealizacyjnego,
103
opartego na rejestracji aktywności nietoperzy na badanej powierzchni oraz
poszukiwanie ewentualnych zabitych nietoperzy przy zainstalowanych wiatrakach,
pozwoli oszacować faktyczny bieżący wpływ inwestycji na chiropterofaunę;
 w przypadku, gdyby odnotowano wysoką śmiertelność nietoperzy w którymkolwiek z
okresów fenologicznych, należy zastosować okres wyłączania wybranych turbin w nocy
podczas słabego wiatru (ok. 4-6 m/s). Szczególną uwagę należy zwrócić na okresy, kiedy
odnotowano szczyty aktywności nietoperzy związane z migracją wiosenną i jesienną. Z
drugiej strony, w przypadku, gdyby monitoring w kolejnych latach nie zarejestrował
niektórych szczytów aktywności nietoperzy w okresie migracji sezonowych, możliwa
byłaby korekta terminów wyłączania turbin, lub całkowita rezygnacja z tego rozwiązania;
 wpływ na kolizję nietoperzy z wiatrakami może mieć także rodzaj zastosowanego
oświetlenia turbin. Niektóre typy światła przyciągają owady, co z kolei może powodować
wzrost aktywności nietoperzy w pobliżu turbin. Należy unikać oświetlania elektrowni
światłem białym i migającym. Zastrzeżenie to nie dotyczy oświetlenia wynikającego z
przepisów bezpieczeństwa ruchu powietrznego (Dz. U. z 2003 r. Nr 130, poz. 1193).
Zaleca się jednak zastosowanie światła o minimalnej wymaganej przepisami mocy oraz
ograniczenie do minimum błysków na minutę. Oświetlenie powinno być jak najmniej
widoczne z ziemi;
 ze względu na brak stwierdzonych schronień nietoperzy, które mogłyby ulec zniszczeniu
podczas instalacji elektrowni, nie wprowadza się szczególnych ograniczeń w tym
zakresie, z zastrzeżeniem by ew. wycinkę krzewów lub drzew (np. na potrzeby budowy
dojazdowych dróg technicznych) ograniczyć do minimum.
8. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ZAWARTYCH W DOKUMENCIE MAJĄCE NA
UWADZE CEL I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000
Na terenie gminy Szastarka nie znajdują się Obszary Natura 2000.
W najbliższej odległości od gminy Szastarka znajduje się obszar o znaczeniu
wspólnotowym (OZW) Natura 2000 „Polichna”(PLH060078), który bezpośrednio sąsiaduje z
gminą. Obszar powstał w celu ochrony żyznej buczyny karpackiej oraz grądu, w tym grądu z
bukiem (odmiana małopolska).
Ewentualny, czysto hipotetyczny, wpływ na obszary Natura 2000 można rozpatrywać
jedynie jeżeli chodzi o lokalizację elektrowni wiatrowych. Jednak przedstawione w
powyższych rozdziałach wyniki badań nie wskazują na jakikolwiek negatywny wpływ
planowanych farm wiatrowych na ten obszar. Przedmiotowa inwestycja nie stanowi bariery
dla utrzymania i dalszego rozwoju chronionych siedlisk.
Bezpośrednio w pobliżu planowanej inwestycji nie znajduje się żaden obszar specjalnej
ochrony ptaków Natura 2000. Najbliżej położone są obszary Natura 2000 „Lasy Janowskie”
(ok. 12 km na S) oraz Staw Boćków (ok. 14 km na E). Ze względu na znaczną odległość, brak
odpowiednich biotopów oraz brak wyraźnych korytarzy migracyjnych w/w gatunków,
lokalizacja inwestycji na omawianym terenie nie będzie oddziaływać w sposób znaczący na
przedmioty ochrony obszarów Natura 2000: Lasy Janowskie oraz Staw Boćków.
W związku z powyższym przyjęte w projekcie zmiany studium rozwiązania nie wpłyną
negatywnie na cel i przedmiot ochrony sąsiadującego z gminą obszaru Natura 2000 i nie ma
zatem potrzeb ustalenia rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko (zgodnie z art. 51 ust. 2
pkt. 3 lit. a i b Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i
104
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko).
9. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI
POSTANOWIEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM (…) ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEGO
PRZEPROWADZANIA
Obowiązujące prawo nie przewiduje systemu monitorowania przestrzeni, co byłoby
najwłaściwszym przyrządem do analizy skutków realizacji projektu zmiany studium.
Najlepszym z dostępnych narzędzi przewidzianych w prawie, wydaję się być ocena
aktualności studium i planów miejscowych przeprowadzana przez wójta, burmistrza lub
prezydenta miasta na podstawie art. 32 ust. 1 i 23 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, co najmniej raz w czasie kadencji rady.
W ramach wymienionej analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym proponuje
się, aby zawierała ona rozdział dotyczący wpływu postanowień studium na stan środowiska4
oraz analizę ewentualnych zmian jakimi skutkuje jego realizacja w środowisku (np. analizę i
ocenę stanu poszczególnych komponentów środowiska w oparciu o wyniki pomiarów
uzyskanych w ramach kontroli państwowego monitoringu środowiska lub w ramach
indywidualnych zamówień, analizę i ocenę zgodności wyposażenia terenu w infrastrukturę
techniczną).
10. ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE
Nie
występuje
konieczność
przeprowadzenia
transgranicznego oddziaływania na środowisko.
postępowania
dotyczącego
11. STRESZCZENIE PROGNOZY W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
Celem prognozy oddziaływania na środowisko jest optymalizacja procesu podejmowania
decyzji zezwalającej na dane przeznaczenie i użytkowanie terenu. Następuje to przez ocenę
przewidywanych skutków wpływu projektu zmiany studium na środowisko, które mogą
wyniknąć z wprowadzenia zmiany funkcji oraz nowych ustaleń w zakresie zagospodarowania
obszarów objętych zmianą studium.
3
ust. 1. W celu oceny aktualności studium i planów miejscowych wójt, burmistrz albo prezydent miasta
dokonuje analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, ocenia postępy w opracowywaniu planów
miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporządzania w nawiązaniu do ustaleń studium, z
uwzględnieniem decyzji zamieszczonych w rejestrach, o których mowa w art. 57 ust. 1-3 i art. 67, oraz
wniosków w sprawie sporządzenia lub zmiany planu miejscowego.
ust. 2. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta przekazuje radzie gminy wyniki analiz, o których mowa w ust. 1,
po uzyskaniu opinii gminnej lub innej właściwej, w rozumieniu art. 8, komisji urbanistyczno-architektonicznej,
co najmniej raz w czasie kadencji rady. Rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie aktualności studium i planów
miejscowych, a w przypadku uznania ich za nieaktualne, w całości lub w części, podejmuje działania, o których
mowa w art. 27.
4
Jakość poszczególnych komponentów środowiska podlega pomiarom i ocenom, a także analizom wpływu na
nie różnych czynników, w tym presji antropogenicznej. Działalność w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska dotyczy monitoringu powietrza, wód, gleb i ziemi, przyrody, hałasu, pól elektromagnetycznych. Na
poziomie województwa monitoring prowadzony jest przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.
105
Ochrona środowiska, w tym w szczególności ochrona jakości jego komponentów,
zasobów przyrodniczych i zdrowia ludzi realizowana jest w projekcie zmiany studium
wielotorowo, mianowicie poprzez ustalenia ogólne i szczegółowe:
− zmian dla struktury przestrzennej gminy;
− wskaźników dotyczących zagospodarowania oraz użytkowania terenu;
− respektowanie istnienia istniejących form ochrony oraz zapewnienie możliwości
powołania planowanych wraz z ustaleniem warunków zachowania ich wartości, w tym
należytego funkcjonowania przyrodniczego;
− ochrony wskazanego systemu przyrodniczego;
− ochrony lub przywrócenia właściwej jakości komponentów abiotycznych środowiska;
− dotyczące infrastruktury technicznej oraz układu komunikacyjnego.
Projekt zmiany studium respektuje ustalenia dotyczące obszarów i obiektów objętych
formami ochrony przyrody oraz innych terenów cennych przyrodniczo, ustalając dla nich
takie formy i zasady gospodarowania, które pozwolą na zachowanie ich ekosystemów w
czasie. Również zasady zagospodarowania terenów sąsiednich nie naruszą ich wartości
przyrodniczej. Przedłożony projekt honoruje również ustalenia dotyczące obszarów i
obiektów objętych ochroną na mocy pozostałych przepisów w tym w szczególności:
− ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;
− ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych;
− ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach;
− ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne;
− ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze.
Projekt zmiany studium nie przytacza literalnego brzmienia przepisów, co jest korzystne
nie tylko w świetle ciągłego dostosowywania przepisów krajowych do wymagań UE, ale także
właściwe w świetle obowiązującego orzecznictwa (NSA II S.A./Wr 1179/98 orzeczenie - OSS
2000/1/17), stanowiącego, że uchwała rady gminy nie może powtarzać jeszcze raz tego co
jest zawarte w obowiązującym prawie.
Należy zauważyć, że dla zdecydowanej większości obszaru opracowania projekt zmiany
studium ustala dotychczasowe przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu bądź
respektuje funkcję nadaną w obowiązującym studium lub miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego i pozwoleniach na budowę, zgodnie, z którymi
rozpoczęto już proces inwestycyjny. Mimo, iż realizacja nowych zamierzeń spowoduje
ingerencję w środowisko to, w większości będzie to oddziaływanie słabe do średniego.
Niemniej jednak nastąpią pewne nieuniknione i najczęściej trwałe przekształcenia
środowiska takie jak m.in.:
− zmniejszenie powierzchni aktywnej przyrodniczo o powierzchnię terenów zabudowanych
i utwardzonych;
− przekształcenie krajobrazu poprzez wprowadzenie nowych obiektów kubaturowych, w
tym przede wszystkim elektrowni wiatrowych;
− wzrost produkcji odpadów, ścieków bytowych oraz wód opadowych.
Realizacja celów przewidzianych w projekcie zmiany studium pozwoli jednak na poprawę
jakości życia mieszkańców, zapewni zrównoważony rozwój zagospodarowania
uwzględniający poza środowiskowym również aspekt społeczny i gospodarczy.
Przy atrakcyjnym programie zagospodarowania terenu i zachowaniu wymogów ładu
przestrzennego nastąpi umiarkowany rozwój gminy Szastarka jako atrakcyjnego miejsca do
106
zamieszkania oraz prowadzenia działalności gospodarczej. Istotny będzie tu rozwój usług
komercyjnych, usług turystyki oraz przemysłu nieuciążliwego (czystych technologii), centrów
logistycznych, itp. z zachowaniem wymogów ochrony środowiska.
Wpływ kierunków na środowisko szczegółowo opisano w rozdziałach powyżej.
Analiza zapisów projektu zmiany studium, w kontekście istniejącego zainwestowania
analogicznych stref gospodarczych w Polsce i ich skutków, nie wskazuje na możliwe znaczące
negatywne oddziaływanie zapisów projektu zmiany studium na:
− komponenty środowiska, w tym w szczególności na zdrowie ludzi,
− obszary i obiekty objęte ochroną na mocy przepisów odrębnych.
Niemniej jednak należy pamiętać, że projekt zmiany studium jest sporządzany na
podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz aktu
wykonawczego określającego m.in. zakres studium. Status tego dokumentu (wyraża politykę
przestrzenną gminy, nie stanowiąc prawa) oraz związana z tym jego szczegółowość
sprawiają, że nie ma możliwości określenia w nim wielu cennych informacji mających
znaczenie przy określaniu wpływu na środowisko i obszary cenne przyrodniczo (są to
informacje najbardziej całościowe, uwzględniające wszystkie elementy na całym obszarze
miasta włącznie z powiązaniami zewnętrznymi, ale przez to też uogólnione). System ocen
oddziaływania na środowisko jest złożony i w dalszej kolejności (w miarę uszczegóławiania
poszczególnych inwestycji), będzie obejmował plan miejscowy lub decyzję o warunkach
zabudowy, a potem przedsięwzięcia.
Zgodnie z obowiązującym prawem, każdy plan lub przedsięwzięcie (czyli późniejszy
dokument pozwalający na proces inwestycyjny), które może w istotny sposób oddziaływać
na obiekt wchodzący w skład sieci, musi podlegać ocenie oddziaływania jego skutków na
ochronę obszaru (art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody), a
zgoda na działania szkodzące obiektowi może być wyrażona wyłącznie w określonych
przypadkach i pod warunkiem zrekompensowania szkód.
Projekt zmiany studium został opracowany z uwzględnieniem potrzeby zachowania
trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, równowagi biologicznej i zasad
zrównoważonego rozwoju, uwzględniającego prawa ludzi do korzystania ze środowiska
przyrodniczego oraz obowiązek jego ochrony. Uwzględniono rożne formy prawne ochrony
przyrody i środowiska. Nowe tereny o zwiększonej uciążliwości zostały zlokalizowane w
miejscach najmniej kolidujących z potrzebami ochrony środowiska naturalnego oraz
wymogami ochrony warunków życia ludzi. Oddziaływania na środowisko (dla większości
obszarów o nasileniu małym do średniego) wynikające z przedłożonego projektu są
możliwe do zaakceptowania.
−
−
−
−
Wielotorowe wdrożenie przedłożonego projektu zmiany studium, przyczyni się do:
utrzymania ciągłości przestrzennej i funkcjonalnej obszarów o szczególnych wartościach
przyrodniczych i krajobrazowych, które w strukturze gminy stanowią system
przyrodniczy, obejmując także fragmenty ciągów przyrodniczych o randze
ponadregionalnej (krajowej);
objęcia formami ochrony przyrody najcenniejszych obiektów i obszarów;
ochrony istniejącej oraz wprowadzania nowych terenów zieleni urządzonej;
poprawy jakości środowiska;
107
−
wzrostu bezpieczeństwa ekologicznego.
Przyjęte w projekcie zmiany studium rozwiązania nie wpłyną negatywnie na cel i
przedmiot ochrony obszaru Natura 2000, ze względu na ich brak na obszarach objętych
zmianą studium lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie.
W związku z powyższym przyjęte w projekcie zmiany studium rozwiązania nie wpłyną
negatywnie na cel i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 i nie ma zatem potrzeb
ustalenia rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko (zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt. 3 lit. a i b
Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko).
Obowiązujące prawo nie przewiduje systemu monitorowania przestrzeni, co byłoby
najwłaściwszym przyrządem do analizy skutków realizacji projektu zmiany studium.
Najlepszym z dostępnych narzędzi przewidzianych w prawie, wydaję się być ocena
aktualności studium i planów miejscowych przeprowadzana przez wójta, burmistrza lub
prezydenta miasta na podstawie art. 32 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, co najmniej raz w czasie kadencji rady.
W ramach wymienionej analizy zmian w zagospodarowaniu przestrzennym proponuje
się, aby zawierała ona rozdział dotyczący wpływu postanowień studium na stan środowiska
oraz analizę ewentualnych zmian jakimi skutkuje jego realizacja w środowisku. (np. analizę i
ocenę stanu poszczególnych komponentów środowiska w oparciu o wyniki pomiarów
uzyskanych w ramach kontroli państwowego monitoringu środowiska lub w ramach
indywidualnych zamówień, analizę i ocenę zgodności wyposażenia terenu w infrastrukturę
techniczną).
Nie
występuje
konieczność
przeprowadzenia
transgranicznego oddziaływania na środowisko.
108
postępowania
dotyczącego