Informacje i historia ZNP

ZWIĄZEK NAUCZYCIELSTWA POLSKIEGO
czyli w skrócie ZNP jest jednolitym dobrowolnym niezależnym i samorzadnym związkiem
zawodowym pracowników oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego i nauki,
zrzeszającym osoby zwane członkami Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Od 1998 roku Prezesem ZNP jest Sławomir Broniarz, który jest polskim pedagogiem i
działaczem związkowym, a także członkiem zarządu Europejskiego Komitetu Zwiazków
Zawodowych Oświaty i Nauki
Siedzibą Związku Nauczycielstwa Polskiego jest budynek przy ulicy Jana
Smulikowskiego w Warszawie.
Na czele Związku Nauczycielstwa Polskiego stoi Zarzad Glówny który obejmuje
swoim działaniem cały kraj.
Na szczeblu wojewódzkim tworzone są zarządy okręgów, odpowiedzialne za działanie
na terenie danego województwa. W ramach zarzadów od szczebla oddziałów działają sekcje
związkowe: sekcja pracowników administracji i obsługi oraz sekcja emerytów i rencistów.
Aby usprawnić prace oraz aby dostosować działalność do specyfiki różnych poziomów
nauczania powołano sekcje zawodowe: wychowania przedszkolnego, szkolnictwa
ogólnokształcącego, opieki nad dzieckiem, poradnictwa i pomocy psychologicznopedagogicznej, szkolnictwa specjalnego, szkolnictwa zawodowego i ustawicznego,
szkolnictwa rolniczego, sekcja bibliotekarska, kształcenia i doskonalenia nauczycieli.
ZNP należy do Ogólnopolskiego Porozumienia Zwiazków Zawodowych.
Symbolem Związku Nauczycielstwa Polskiego jest wtęga o barwach narodowych,
która wskazuje na polskość i patriotyzm oraz słońce z promieniami symbolizujące
nauczycielski zawód. Związkowe logo ma nie tylko dokładnie określoną symbolikę ale i
kolory: królewska purpura i srebro.
Krótka Historia Zwiazku Nauczycielstwa Polskiego
Od początku XX wieku do odzyskania niepodległości, na fali strajków szkolnych żądających
nauczania w języku polskim, powstały liczne organizacje, także nauczycielskie, których
celem było krzewienie oświaty polskiej na ziemiach trzech zaborów.
1 października 1905 roku w małej wiejskiej szkółce w Pilaszkowie koło Łowicza doszło do
tajnego zjazdu delegatów nauczycieli z Królestwa Polskiego na którym powołano do życia
Związek Nauczycieli Ludowych. Dało to początki przyszłemu Związkowi Nauczycielstwa
Polskiego.
W niewielkiej szkolnej izbie zebrało się ponad 100 postępowych nauczycieli i działaczy
oświatowych, walczących o język polski w szkole.
Byli wśród nich m.in. Stefania Sempołowska, Zygmunt Nowicki, Karol Klimek, Wacław
Sieroszewski, Teofil Kurczak i Zygmunt Sokół.
95 lat po zjeździe w Pilaszkowie, czyli w roku 2000 budynek, w którym odbył się zjazd został
dzięki życzliwości władz gminy Łowicz wyremontowany i przeznaczony na siedzibę muzeum
Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Dziś w muzeum ZNP można oglądać wiele dokumentów i eksponatów związanych z całą
niemal 100-letnią historią związku, od zarania jego dziejów sięgających roku 1905 i lat
wcześniejszych, poprzez Tajna Organizacje Nauczycielska aż po czasy współczesne.
Ekspozycja prezentowana jest w 5 salach – w dwóch salach przedstawione są dzieje związku,
powstanie, pierwsze lata działalności oraz działalność w konspiracji i po wyzwoleniu, dwie
następne sale przeznaczone są na prezentacje dorobku ZNP.
W jednej z sal została odtworzona izba szkolna z okresu przedwojennego.
W krótkim czasie do związku tego przystąpiło ponad 1000 nauczycieli polskich, podpisywali
oni deklaracje, że będą dokładać wszelkich starań aby nauczać dzieci języka polskiego i w
duchu polskim. Ponieważ były to czasy zaborów władze carskie wystąpiły z represjami
wobec działaczy związku, część z nich straciła pracę i została zmuszona do ucieczki do
Galicji.
Pierwszym zadaniem nowopowstałego związku była walka o nauczanie w języku ojczystym.
Niemniej ważne zarówno dla samego Związku Nauczycieli Ludowych u jak i dla jego
spadkobierców stały się dbałość o kształcenie nauczycieli oraz organizowanie pracy
koleżeńskiej.
9 grudnia 1905 roku powstała druga organizacja nauczycielska pod nazwa Polski Związek
Nauczycielski, który wchłonął działaczy Związku Nauczycieli Ludowych. Tego samego dnia
9 grudnia 1905 roku powstało Stowarzyszenie Nauczycielstwa Polskiego, które w swoich
szeregach skupiało głównie nauczycieli szkół średnich.
28 grudnia 1905 roku w Krakowie utworzono Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego
w Galicji, który grupował nauczycieli pracujących w szkołach różnego typu na terenie zaboru
austriackiego.
Już w 1913 roku Jan Władysław Dawid, wybitny pedagog i nauczyciel nauczycieli postulował
utworzenie wyższej szkoły kształcącej kadrę dla szkół. Trzy lata później w roku 1916
Zrzeszenie Nauczycielstwa polskich szkół początkowych podjęło prace nad tworzeniem
narodowego systemu szkolnego, w którym głównymi założeniami była bezpłatna,
powszechna szkoła podstawowa i nauczyciele jako pracownicy państwowi.
2 stycznia 1917 roku nastąpiło przyłączenie Polskiego Związku Nauczycielskiego do
Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego. W czerwcu 1917 roku ukazał się pierwszy numer
„ Głosu Nauczycielskiego“, który dzisiaj jest organem Związku Nauczycielstwa Polskiego.
W styczniu 1919 roku powstał Związek Zawodowy Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich
a w kwietniu 1919 roku powstał Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych.
7 lutego 1919 roku naczelnik państwa polskiego Józef Piłsudski wydał dwa dekrety:
wprowadzający powszechne i obowiązkowe nauczanie w zakresie siedmioletniej szkoły
podstawowej oraz o kształceniu nauczycieli dla tych szkół.
W 1920 roku środowisko nauczycielskie organizuje się, powołując przy wydatnym udziale
Związku Polskiego Nauczycielstwa szkół Powszechnych, Fundusz Wdów i Sierot, który
działał do 1939 roku. Środki pochodziły z dobrowolnych składek oraz dotacji rządowych, a
przeznaczono je na stałe zapomogi oraz jednorazowe zasiłki dla wdów i sierot po zmarłych
nauczycielach.
W 1924 roku rozpoczęto budowę sanatorium przeciwgruźliczego w Zakopanem. Ten
pierwszy na świecie zakład leczniczy pozostający własnością związku zawodowego przyjął
pacjentów już na początku 1926 roku. Do wybuchu wojny leczyło się tam ponad 4 tyś.
pacjentów, obecnie budynek przy ul. Ciągłówki jest domem wypoczynkowym ZNP.
W lipcu 1930 roku podczas wspólnego zjazdu Związku Zawodowego Nauczycielstwa
Polskich Szkół średnich i Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych, który
odbył się w Krakowie nastąpiło połączenie obu organizacji w jednolity ZWIĄZEK
NAUCZYCIELSTWA POLSKIEGO działający do dnia dzisiejszego.
W 1930 roku na warszawskim Powiślu rozpoczęła się budowa kompleksu gmachów
związkowych zainicjowana wcześniej przez Juliana Smulikowskiego, ówczesnego
wiceprezesa związku. Hotel służył przede wszystkim studentom powołanego w 1932 r
Instytutu Pedagogicznego, pierwszej na świecie związkowej szkoły wyższej dla nauczycieli,
która przejęła także funkcje ośrodka doskonalenia zawodowego nauczycieli. Nauczycieli
pozostających bez pracy wspierał Fundusz Wzajemnej Pomocy.
W okresie międzywojennym Związek Nauczycielstwa Polskiego prowadził szeroko zakrojoną
działalność wydawniczą, przede wszystkim poprzez wydawnictwo naukowe Nasza
Księgarnia, spółkę akcyjną której był właścicielem.
Dzięki Związkowi Nauczycielstwa Polskiego w okresie tym ukazywały się miedzy innymi
kalendarze nauczycielskie, pisma dla dzieci, poradniki metodyczne, przewodniki, pomoce
naukowe oraz wychodzący od 1917 roku „ Glos Nauczycielski“ początkowo miesięcznik,
później tygodnik. Po wybuchu drugiej wojny światowej Związek Nauczycielstwa Polskiego
zszedł do działalności podziemnej pod kryptonimem Tajnej Organizacji Nauczycielskiej.
Przez całą okupację realizowała ona zadania socjalne i samopomocowe. Najważniejszą kartą
w działalności Tajnej Organizacji Nauczycielskiej była organizacja tajnego nauczania.
Kiedy wybuchła II wojna światowa Związek Nauczycielstwa Polskiego został tak jak
wszystkie inne organizacje zdelegalizowany przez Niemców. W październiku 1939 roku
Związek Nauczycielstwa Polskiego, jak już wspomniałam zaczął działać w podziemiu pod
nazwa TON – Tajna Organizacja Nauczycielska. Członkowie tej organizacji rozpoczęli
organizować tajne nauczanie które z narażeniem życia prowadzili przez cały okres okupacji
niemieckiej.
W latach 1939 -1945 prawie 28 tyś. uczniów ukończyło dzięki temu szkoły średnie różnego
typu, a ok. 6 tyś. studia uniwersyteckie. Największym tajnym ośrodkiem akademickim była
Warszawa, w której kształciło się 4,5 tyś. studentów.
W marcu 1945 roku odbyła się pierwsza konferencja prezesów okregów ZNP, na której
ogłoszono przywrócenie działalności Związku Nauczycielstwa Polskiego, powrót do nazwy i
deklaracja poparcia dla Rządu Tymczasowego. Związkowcy odbudowywali własne struktury,
walczyli z analfabetyzmem.
W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej funkcjonowanie Związku było utrudnione.
Państwo przejęło znaczną część związkowego majątku, nie mówiąc już o angażowaniu
struktur związkowych w rozgrywki polityczne na różnych szczeblach władzy. Pamiętać
należy jednak, że Związek Nauczycielstwa Polskiego wywalczył w 1952 roku bezpłatne
mieszkania dla nauczycieli na wsiach a dwa lata później podwyżkę płac dla osob z wyższym
wykształceniem oraz zaliczenie okresu tajnego nauczania do stażu emerytalnego.
O tym, że Związek Nauczycielstwa Polskiego jest organizacją dynamiczną i żywo reagującą
na zmiany polityczne świadczy przełom jaki nastapił na fali popaździernikowej odnowy życia
społecznego i demokratyzacji. W kwietniu 1956 roku Sejm uchwalił Ustawę o prawach i
obowiązkach nauczycieli, w której uwzględniono większość postulatów ZNP. Zapadła też
decyzja o powołaniu komisji rehabilitacyjnych których zadaniem było weryfikowanie
krzywdzących decyzji personalnych z okresu kultu jednostki, naprawianie błędów i krzywd
wyrzadzonych nauczycielom i działaczom związkowym. Komisje zrehabilitowały prawie
ponad 3 tyś. osób, wiele z nich powróciło do pracy w szkole i w Związku.
Po 1956r. na fali popaździernikowej odnowy życie związkowe zaczęło wracać do dawnej
świetności. Wznowiono wydawanie „ Ruchu pedagogicznego“, „ Przeglądu HistorycznoOświatowego“ i „Psychologii wychowawczej“. Uruchomiono jedenaście studiów
Nauczycielskich SN, które funkcjonowały pod egidą ZNP. Spełniony został też postulat o
budowie sanatoriów nauczycielskich w Ciechocinku i Nałęczowie- do dziś służą one
nauczycielom i cieszą się dużą popularnością.
Związek Nauczycielstwa Polskiego starał się służyć nie tylko swoim członkom ale przede
wszystkim zgodnie z przedwojenną tradycją dzieciom. Lata 60-te to okres wielkiego wyżu
demograficznego w Polsce. Szkoły dosłownie pękały w szwach. To wtedy zrodził się w
Związku Nauczycielstwa Polskiego pomysł akcji „Tysiąc szkół na Tysiąclecie Państwa
Polskiego“.
Sukcesom Związku Nauczycielstwa Polskiego towarzyszyły i porażki. W czasach PRL
niestety pracę w szkolnictwie podjeło wiele tysięcy osób niewykwalifikowanych. Związek
dążył w negocjacjach z władzami PRL do zagwarantowania zawodowi nauczycielskiemu
stabilizacji oraz warunków do dokształcenia się i doskonalenia.
27 kwietnia 1972 roku uchwalona została Karta Praw i Obowiazków Nauczyciela.
W czasach PRL największy cios zadała związkowi sterowana przez władze PRL Centralna
Rada Zwiazków Zawodowych, która w 1973 roku podjęła uchwałę o likwidacji zarzadów
okregów Związku Nauczycielstwa Polskiego. Było to jak określano wtedy przetracenie
kregosłupa w strukturze organizacyjnej ZNP.
Próby zepchnięcia Związku na margines nie powiodły się. Pod koniec lat 80 Związek
Nauczycielstwa Polskiego liczył 780 tyś. członków i posiadał 6 sanatoriów, 10 domów
wczasowych i profilaktyczno-leczniczych, 46 domów nauczycielskich i 15 hoteli i domów
noclegowych.
Prowadził także kasy zapomogowo pożyczkowe, kluby nauczycielskie, koła turystyczne i
wydawał 8 czasopism.
Wraz z wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, władze
zdelegalizowały wszystkie organizacje związkowe w tym oczywiście i Związek
Nauczycielstwa Polskiego.
Podobnie jak w roku 1956 Związek żywo zareagował na historyczne wydarzenia lat 1980 1981. Już w dwa tygodnie po podpisaniu Porozumień Sierpniowych odbyło sie plenarne
posiedzenie Zarządu Glównego na którym zapadły historyczne decyzje. Reaktywowano
zarządy okregów, rozszerzono zakres działalności sekcji związkowych i zawodowych,
nauczycieli uznano jako specjalistów niezbędnych dla gospodarki i kultury narodowej.
W czasie Stanu Wojennego wprowadzonego w grudniu 1981 roku zawieszono działalność
ZNP. Wreszcie 5 sierpnia 1984 roku odbyła się rejestracja statutu Związku Nauczycielstwa
Polskiego przez Sąd Wojewódzki w Warszawie i Związek Nauczycielstwa Polskiego
ponownie rozpoczał swoją działalność.
Narodziny III RP powitane zostały z wielkimi nadziejami na lepsze jutro dla oświaty, jednak
droga okazała się wyboista. Związek robił wszystko aby władze nie traciły z pola widzenia
problemów oświaty, niestety czasami musiał przypominać o tym rządzacym w sposób
stanowczy, organizując strajki, marsze milczenia i głodówki.
17 marca 2007r. odbyła się manifestacja ZNP podczas której związkowcy domagali się
podwyżek płac, w manifestacji brało udział około 12 związkowców.
18 kwietnia 2015 odbyła się manifestacja ZNP w Warszawie, uczestniczyło ok. 20 tys osób.
Obecnie trwa akcja protestacyjna, oflagowane sa placówki oświatowe.
POSTULATY I ŻĄDANIA ZNP WOBEC RZĄDU
na dzień 1 września 2015r.
Zachowanie uregulowań pragmatyki zawodowej nauczycieli w randze odrębnej ustawy.
Zwiększenie udziału budżetowych nakładów na oświatę w PKB.
Podwyższenie o 10% wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, wychowawców i innych
pracowników pedagogicznych oraz zmiany w systemie wynagradzania pracowników
samorządowych.
Zahamowania procesu przekazywania publicznych szkół i przedszkoli samorządowych
osobom fizycznym i prawnym niebędącym jednostkami samorządu terytorialnego.
Stworzenie mechanizmów systemowych zapobiegających łamaniu prawa przez organy
prowadzące szkoły i pracodawców.
Przywrócenie kompetencji i roli kuratora oświaty jako gwaranta prawidłowej realizacji
polityki oświatowej państwa.
Przywrócenie obowiązku ustalania w budżetach organów prowadzących szkoły odpisu na
doskonalenie zawodowe nauczycieli w wysokości 1% planowanych rocznych środków
przeznaczonych na wynagrodzenia osobowe nauczycieli.
Bibliografia:
1.Nasz rodowód – na podstawie opracowania Bolesława Grzesia – plakat
2.Dokumenty Oddziału ZNP w Szczecinie
3.Bolesław Grześ: Związek Nauczycielstwa Polskiego od korzeni po współczesność;
Warszawa 2000
4.Elżbieta Tomaszczyk: z dziejów ZNP na ziemi gryfińskiej
5.Kronika Oddziału ZNP w Szczecinie
6.Opracowanie zbiorowe pod red. Bolesława Grzesia: 100 lat Ludzie, fakty, sprawy,
wydarzenia; Warszawa 2005
7. Zofia Abramczuk: szczecińscy nauczyciele z frontu walki o polska szkołę; Szczecin 1996 r.
8. Kalendarz Nauczycielski 2005r.
9. Informator ZNP Nr 26/2000
9. Informator ZNP Nr 39/383, 16 listopad 2000r.
10. www.znp.edu.pl