Blisko milion euro na badania

Blisko milion euro na badania
Zapobiegać dziedziczeniu ubóstwa
W hotelu „Prezydent” w Spale 13 kwietnia odbyła się konferencja prasowa
kończąca realizację projektu PROFIT (Policy Responses Overcoming Factors in the
Intergenerational Transmission of Inequalities), finansowanego ze środków 6. Programu
Ramowego Unii Europejskiej.
Realizowany w latach 2004-2007 projekt miał na celu poszukiwanie inicjatyw i
przedsięwzięć w europejskich miastach średniej wielkości, służących przeciwdziałaniu
międzypokoleniowej transmisji nierówności społecznych. Chodzi tu o dziedziczenie
nierówności, z którymi mamy do czynienia wówczas, gdy dzieci pochodzące z biednych
rodzin wyrastają na ubogich dorosłych, zwiększając tym samym zbiorowość jednostek
wymagających długookresowego wsparcia przez społeczeństwo.
W projekcie, koordynowanym przez prof. Wielisławę Warzywodę-Kruszyńską z
Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego, uczestniczyli badacze z ośrodków
naukowych Bułgarii, Estonii, Finlandii, Litwy, Niemiec, Polski, Wielkiej Brytanii
i Włoch. Był to pierwszy w naukach społecznych tak duży projekt europejski
koordynowany przez zespół spoza „starej” unii. Na jego realizację przeznaczono prawie
milion euro.
Dobrze ocenianą zaletą projektu PROFIT było skoncentrowanie uwagi i
poszukiwanie rozwiązań, najlepiej dopasowanych do potrzeb jednostek i rodzin, na
poziomie miast średniej wielkości. Miasta takie z jednej strony dysponują bowiem
odpowiednią infrastrukturą instytucjonalną, a z drugiej – jako niezbyt duże, umożliwiają
formalną współpracę różnych instytucji oraz nieformalne powiązania pomiędzy różnymi
osobami, służące efektywnemu wspieraniu potrzebujących.
W każdym z wyżej wspomnianych europejskich krajów wybrano miasto, w którym
przeprowadzono kompleksowe badania przy zastosowaniu tej samej metodologii.
Wnioski z badań, wykorzystujących wywiady przeprowadzone z politykami szczebla
centralnego, z ludźmi znaczącymi w mieście (m.in. radni, kierownicy wydziałów
społecznych, dyrektorzy szkół, pracownicy służb społecznych: pracownicy socjalni,
pedagodzy szkolni, księża, pracownicy urzędów pracy, pielęgniarki środowiskowe) oraz
z ich „adresatami” – młodymi ludźmi w wieku od 24-29 lat, którzy znajdują się na progu
dorosłości i są w stanie ocenić wpływ lokalnych instytucji społecznych na własne losy.
Z badań wynika, że politycy szczebla centralnego i lokalnego dostrzegają
istnienie nierówności społecznych, różnią się jednak w ocenie ich przyczyn i wpływu na
społeczeństwo. Natomiast istnienie międzypokoleniowej transmisji statusu społeczno-
ekonomicznego nie jest już tak wyraźnie przez nich uświadamiane. Jednakże
podejmowanie działań przeciwdziałających reprodukcji biedy i nierówności społecznych
uznawane jest za pożądane i uzasadnione. Interwencja taka traktowana jest jako
obowiązek państwa, jako inwestycja w przyszłość i jako wyrównywanie szans.
Choć badane kraje różnią się zasadniczo, czynniki ryzyka, powodujące
dziedziczenie niskiego statusu społecznego są podobne. Obok tradycyjnych (bieda,
bezrobocie, przynależność do mniejszości etnicznej, wielodzietność, samotne
wychowywanie dzieci, zamieszkiwanie w enklawach biedy, niskie kwalifikacje
zawodowe, występowanie dysfunkcji w rodzinie) pojawiają się nowe, jak np. globalizacja
z większą konkurencją na światowym rynku pracy oraz digitalizacja dnia codziennego,
oznaczająca, iż osoby nie umiejące obsługiwać komputera, stają się niekonkurencyjne
na rynku pracy.
Niezależnie od narodowego i lokalnego kontekstu, choć każde miasto i każdy kraj
ma swoją specyfikę, mechanizm dziedziczenia nierówności okazuje się być podobny.
Stąd też niezaprzeczalnym sukcesem projektu jest wskazanie na kilka podstawowych
cech, warunkujących skuteczność na poziomie lokalnym, przeciwdziałania
dziedziczeniu niskiego statusu społecznego rodziców. Są to m.in. o całościowe
przedsięwzięcia wspomagające nie tylko dzieci z ubogich rodzin, lecz i ich rodziców,
dzięki czemu rosną w rodzinie aspiracje odnośnie osiągnięć dziecka. Ważna jest też
wielokierunkowość działań – edukacyjnych, socjalnych, zdrowotnych, co oznacza
konieczność współdziałania instytucji publicznych i pozarządowych, którym – dzięki
łączeniu wysiłków – łatwiej jest znaleźć środki na inicjowane i realizowane akcje.
Istotne jest także podejmowanie interwencji w stosunku do dzieci w jak
najmłodszym wieku (kształtowanie systemu wartości i aspiracji dokonuje się w
pierwszych kilku latach życia, gdy tymczasem zdecydowana większość przedsięwzięć
ukierunkowana jest na dzieci w wieku szkolnym).
Uznano przy tym, że powinno stosować się jedynie formy wsparcia, które nie
„piętnują” dzieci i ich rodziców. Jednocześnie stwierdzono, iż konieczne jest takie
„rozbudowanie” statystyki publicznej, by można odpowiednio wcześnie
„wyselekcjonować” rodziny wymagające pomocy. Chodzi bowiem o to, by stosować tam
gdzie tylko się da profilaktykę, a nie działania, które wiążą się już bezpośrednio z
problemami wychowawczymi młodych ludzi, ich niedostosowaniem się do warunków
szkolnych, a niekiedy mających już konflikty z prawem.
Jednym z głównych celów konferencji w Spale była prezentacja najważniejszych
ustaleń projektu PROFIT, w tym przede wszystkim rozwiązań stosowanych w badanych
miastach, a adresowanych do międzynarodowych gremiów.
(sb)