Laboratorium RADIOTERAPII

RDT - lab
Laboratorium
RADIOTERAPII
Ćwiczenie: Testy specjalistyczne aparatu RTG –
badanie parametrów obrazu
Opracowała:
 mgr inż. Edyta Jakubowska
Zakład Inżynierii Biomedycznej
Instytut Metrologii i Inżynierii Biomedycznej
Wydział Mechatroniki PW
RDT - lab
1.
Cel ćwiczenia
Poznanie celów, metod i wymagań dotyczących kontroli parametrów aparatów rentgenowskich
związanych z obrazem RTG, wykonywanych w ramach testów specjalistycznych.
2.
Wymagane wiadomości
3.
Wykaz aparatury
Unifors Xi
Unifosf Xi-Light
Fantom Pro-Fluo firmy Pro-Project
Fantom Pro-Slit (ze szczeliną) firmy Pro-Project
Fantom wodny
Densytometr
Taśma miernicza
4.
Wprowadzenie
4.1
Testy kontrolne
Kontrolę parametrów aparatury rentgenowskiej przeprowadza się w celu:
- zapewnienie wysokiej jakości badań
- zapewnienie bezpieczeństwa pacjenta
- sprawdzenie zgodności stanu urządzenia z wymogami technicznymi i prawnymi
Polega ona na regularnym wykonywaniu pomiarów wybranych wielkości fizycznych charakteryzujących
działanie aparatu i na obserwacji ich zmienności w czasie. Zakres i sposób prowadzenia kontroli
dobierany jest tak, aby w prosty sposób umożliwić wykrycie zmian w działaniu aparatu, które mogą
skutkować obniżeniem jakości badania. Przywrócenie prawidłowego działania zwykle wymaga
interwencji serwisu.
Sposób prowadzenia kontroli regulowany jest przez międzynarodowe normy oraz przez obowiązujące w
danym kraju przepisy lub zalecenia. W Polsce jest to Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia
2005 roku „w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich
rodzajów ekspozycji medycznej” (Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 194, pozycja 1625). Rozporządzenie
nakłada obowiązek prowadzenia testów aparatury rentgenodiagnostycznej, wyróżnione są przy tym trzy
rodzaje testów: akceptacyjne (odbiorcze), wewnętrzne i specjalistyczne.
Testy akceptacyjne są wykonywane na koszt dostawcy po instalacji nowego aparatu przez
uprawnionych przedstawicieli dostawcy i użytkownika zgodnie z normą PN-EN 61223-3-1. W zakres
testów wchodzą, oprócz parametrów związanych z jakością obrazu, także pomiary dawki. Testy te mają
na celu sprawdzenie, co najmniej:
kompletności i jednoznaczności oznaczeń i opisów na elementach urządzenia;
kompletności dokumentacji i specyfikacji technicznej;
zgodności wartości parametrów zawartych w specyfikacji technicznej urządzenia z wartościami
zmierzonymi i odczytanymi.
Testy specjalistyczne wykonywane są, co najmniej raz w roku przez osoby uprawnione, tzn.
akredytowane jednostki lub certyfikowanych fizyków medycznych. Ich zakres obejmuje między innymi
pomiary dawki, napięcia na lampie, warstwy półchłonnej, wielkość ogniska, geometrię wiązki.
RDT - lab
RDT - lab
Okresowe testy wewnętrzne wykonywane są przez użytkownika we własnym zakresie, przynajmniej raz
w miesiącu.
Zakres wykonywania testów specjalistycznych i wewnętrznych oraz dopuszczalne odchylenia precyzuje
załącznik nr 6 do Rozporządzenia.
Aparatura pomiarowa używana do wykonywania testów podlega wzorcowaniu lub sprawdzaniu raz na
dwa lata.
RDT - lab
5.
Przebieg ćwiczenia
5.1. Ocena zniekształcenia obrazu we fluoroskopii
1. Lampa rtg powinna być ustawiona w max odległości od powierzchni stołu. Należy zmierzyć tą
odległość.
2. Wypoziomować stół
3. Na powierzchni stołu ustawić fantom Pro-Fluo tak, aby jego środek i osie główne pokrywały się z
krzyżem pola świetlnego
4. Wykonać ekspozycję
5. Na ekranie zmierzyć długość obrazu 1cm odcinka e centrum pola oraz przy każdej krawędzi monitora.
Wynik zanotować
6. Wyznaczyć różnice pomiędzy długością obrazu 1cm odcinka zmierzoną przy każdej krawędzi monitora
w stosunku do długości obrazu odcinka w centrum pola widzenia. Wyniki zanotować.
UWAGA: Odchylenie długości obrazu 1cm odcinka zmierzonego na monitorze przy każdej krawędzi, w stosunku
do długości odcinka 1cm zmierzonej w centrum pola widzenia, nie powinno przekraczać 10%
5.2. Ocena prostopadłości osi wiązki
1. Lampa rtg powinna być ustawiona w max odległości od powierzchni stołu. Należy zmierzyć tą
odległość.
2. Wypoziomować stół
3. Na powierzchni stołu ustawić fantom Pro-Fluo ze stożkiem do oceny prostopadłości wiązki, tak aby
jego środek i osie główne pokrywały się z krzyżem pola świetlnego
4. Wykonać ekspozycję
5. Ocenić prostopadłość osi wiązki promieniowania X do płaszczyzny detektora obrazu
UWAGA: Dopuszczalne odchylenie od kąta prostego pomiędzy osią wiązki promieniowania rentgenowskiego a
płaszczyzną rejestratora obrazu nie może przekraczać 1,5° (cały cień kulki na szczycie stożka mieści się w
zewnętrzu pierścienia).
5.3. Ocena zgodności pola promieniowania rentgenowskiego z polem świetlnym
1. Lampa rtg powinna być ustawiona w odległości min 1m od powierzchni stołu. Należy zmierzyć tą
odległość.
2. Zmierzyć odległość pomiędzy ogniskiem lampy rentgenowskiej a powierzchnią stołu (płaszczyzną pola
świetlnego). Zanotować wynik
3. Wypoziomować stół
4. Na powierzchni stołu ustawić fantom Pro-Fluo, tak aby jego środek i osie główne pokrywały się z
krzyżem pola świetlnego
5. Za pomocą przesłon kolimatora ograniczyć pole promieniowania X do wybranego obszaru
RDT - lab
Wykonać ekspozycję
7. Zmierzyć odległość pomiędzy krawędzią pola świetlnego a krawędzią pola promieniowania X każdej
strony w kierunku równoległym jak i prostopadłym do osi katoda-anoda. Wyniki zanotować.
6.
Pole promieniowania
różnica 1
Pole świetlne
8. Zmierzyć odległość pomiędzy krawędzią pola świetlnego a krawędzią pola promieniowania X każdej
strony w kierunku równoległym jak i prostopadłym do osi katoda-anoda. Wyniki zanotować
UWAGA: Suma różnic między krawędzią pola świetlnego a krawędzią pola promieniowania X w kierunku
równoległym jak i prostopadłym do osi lampy nie powinna przekraczać 3% odległości ognisko lampypłaszczyzna pola świetlnego (FTD).
Jednocześnie suma odchyleń w obu kierunkach nie powinna przekraczać 4% FTD.
PARAMETR
Odległość lampa-stół
0,03 * odległ. Lampa - stół
Napięcie
Różnica między krawędziami pól w kier prostopadłym
Różnica między krawędziami pól w kier prostopadłym
Różnica między krawędziami pól w kier równoległym
Różnica między krawędziami pól w kier równoległym
Suma różnic w kier prostopadłym
Suma różnic w kier prostopadłym
Suma różnic X + Y
WARTOŚĆ
(a)
(b)
(c)
(d)
X = |a|+|b|
Y = |c|+|d|
5.4. Ocena zgodności geometrii wiązki (fatom Pro-Slit)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Ustawić stojak na stole aparatu, w taki sposób aby można było uzyskać kąt prosty między wiązką a
podstawą.
Odległość lampa-film/Pro-slit – film powinna być dobrana, aby uzyskać powiększenie:
>3 dla nominalnej wielkości ogniska < 0,4mm
>2 dla nominalnej wielkości ogniska ≥ 0,4mm ≤ 2,5 mm
>1 dla nominalnej wielkości ogniska > 2,5 mm
Wycentrować stojak i film/detektor w wiązce tak aby po przejściu przez otwór w stoliku stojaka,
wiązka trafiała prostopadle w film/detektor
Umieścić fantom Pro-slit na stoliku stojaka tak aby jego szczelina była ustawiona w linii katodaanoda
Wykonać ekspozycję dobierając parametry tak aby uzyskać najlepszy kontrast
Wykonać kolejną ekspozycję dla ustawienia szczeliny prostopadle do osi katoda-anoda
Zmierzyć długość uzyskanych obrazów szczeliny i obliczyć powiększenie dla każdego z nich:
Powiększenie=(zmierzona długość szczeliny/10mm) – 1
Zmierzyć szerokość obrazów szczeliny używając oprogramowania. Szerokość paska równoległego
RDT - lab
do osi katoda-anoda odpowiada szerokości ogniska, a szerokość paska prostopadłego do tej osi
odpowiada długości ogniska.
9. Aby uzyskać wymiary ogniska należy podzielić zmierzone wyżej wartości przez powiększenie.
10. Porównać obliczony wymiar ogniska z dopuszczalnymi odchyleniami.
6.
Sprawozdanie
Sprawozdanie powinno zawierać opis wykonanych czynności oraz ocenę każdego testu.