Czy Asterix i Obelix odwiedzili Biskupin?

W zeszłym roku w Bis−
kupinie pojawili się India−
nie Ameryki Północnej. W
tym roku Celtowie. Można
zadać pytanie, co wspólne−
go mają te ludy z Biskupi−
nem powstałym w pierwszej
połowie I tys. p.n.e.? Zupeł−
nie nic w przypadku Indian,
lecz co z Celtami? Z pewno−
ścią zamieszkiwali Europę
epoki żelaza, choć są lepiej
znani z późniejszych okre−
sów i innych miejsc, takich
jak np. średniowieczna Ir−
landia. A więc czy Celto−
wie byli kiedykolwiek w
Biskupinie?
Najpierw jednak musi−
my określić co rozumiemy
przez “Celtów”. Autorzy
starożytni często wymieniają
plemiona albo ludy, które
nazywają Celtami, tak samo
jak piszą o Ilirach i Scytach.
W rzeczy samej, cała “etno−
grafia” celtycka zawarta jest
w pismach Posidoniusa (ok.
135−50 p.n.e.), urodzonego
w Apamei w Syrii, a studiu−
jącego w Atenach − oraz
Diodora Sycylijskiego
(czynny ok. 60−30 p.n.e.) i
Strabona (ok. 64 p.n.e.−21
n.e.). Ci wybitni historycy
nie mieli wątpliwości co do
istnienia celtyckiego eth−
nosu, czy też celtyckiej toż−
samości. Widoczna ona by−
ła na dużym obszarze Euro−
py Środkowej, w Galii
(Francja), na sporym tere−
nie Hiszpanii, a nawet w
Anatolii (obecnie Turcja),
gdzie Galację wiązano z Ga−
latami − do nich to św. Pa−
weł skierował list apostols−
ki − którzy wkroczyli do
Anatolii z Europy w 278 r.
p.n.e. Co ciekawe, w ciągu
następnych stuleci i według
obiegowych poglądów nig−
dy nie łączono Celtów z
Wyspami Brytyjskimi, mi−
mo że Gaelic (Irlandczy−
cy), Welsh (Walijczycy) i
Celtyckie pytania
Czy Asterix i Obelix
odwiedzili Biskupin?
Cornish (mieszkańcy Korn−
walii) należą do celtyckiej
rodziny językowej. Wiedza
starożytnych geografów nie
obejmowała właściwie tere−
nów Polski, tak więc to, czy
uważali oni, że Celtowie
żyją na tak dalekiej półno−
cy, bądź też uznawali ich za
Germanów, nie jest pewne.
świadectwami archeologicz−
nymi, jak np. styl w sztuce
późnej epoki żelaza, nazwa−
ny lateńskim od znajdujące−
go się na brzegu szwajcar−
skiego jeziora stanowiska La
Tene, na którym znaleziono
wiele wspaniałych przedmio−
tów wykonanych z metalu i
innych surowców. Dla wie−
Oczywiście gdybyśmy
wiedzieli więcej o starożyt−
nym języku celtyckim, mie−
libyśmy lepsze podstawy do
wydawania opinii na ów te−
mat. Po części problem po−
lega na tym, że tak niewiele
pozostało ze starożytnego
celtyckiego: istnieje skrom−
ny zbiór inskrypcji w języ−
Gra w kości w celtyckiej osadzie z II w. p.n.e. (wg "Illustrated London News", 1911)
Jednak czy możemy an−
tycznym dziejopisom ufać,
gdy z taką pewnością mówią
o Celtach jako o jednolitej
formacji kulturowej? Współ−
czesnych uczonych dzielą
głębokie różnice poglądów
na ten temat. Niektórzy
uważają, że nierozsądnie by−
łoby lekceważyć jednozna−
czne informacje podawane
przez takie autorytety jak
Herodot czy Tacyt, którzy
wymieniają liczne plemio−
na na konkretnych terenach,
wszystkie o celtyckiej toż−
samości etnicznej. Ma to
związek ze specyficznymi
Andrzej Klejzerowicz z Ciechanowca niemal z prędkością
światła napędza miech kowalski. Za chwilę kawałek metalu
rozpalony do białości zamieni się w rękach rzemieślnika w
ozdobną podkowę.
fot. Maciej Urbanowski
Sprostowanie! Autorem wczorajszego zdjęcia legionistów
jest Jacek Mielcarzewicz. Przepraszamy autora za pomyłkę.
Redakcja
lu badaczy wzmianki te zna−
czą wyłącznie tyle, że staro−
żytni geografowie lubili
świat uporządkowany, gdzie
każde zjawisko mogło zos−
tać przypisane do jakieś ka−
tegorii. Tak naprawdę więk−
szość z nich nie odwiedziła
terenów celtyckich; wszys−
tkie informacje zostały przez
nich zasłyszane lub pocho−
dziły z jeszcze innych źró−
deł pisanych. Jest to raczej
kwestia języka: “Celtami”
byli ludzie mówiący po cel−
tycku − tak samo można
uznać, że Polacy to ludzie
mówiący po polsku.
ku galijskim (we Francji) i
jeszcze mniejszy w hispano−
celtyckim (celtoiberyj−
skim) w Hiszpanii, z czego
większość pochodzi z pier−
wszego stulecia p.n.e. Ins−
krypcje te są bardzo ograni−
czone pod względem treści i
słownictwa i przede wszys−
tkim dotyczą składania ofiar
lub znajdują się na pomni−
kach. Równie ważnym źród−
łem są monety i nazwy miej−
scowości, jak również imio−
na utrwalone przez takich
autorów jak Juliusz Cezar,
który z szacunkiem pisał o
galijskim wodzu Wercyn−
getoryksie. Zwłaszcza na−
zwy rzek zachowały swoje
celtyckie korzenie, choć
nie znamy dokładnie ich
celtyckiej pisowni − na
ogół zachowały się w ła−
cińskiej formie, jak np. Ta−
mesis (Tamiza) czy Sequ−
ana (Sekwana). Jednak na−
zwy miast − Londinium
(Londyn), Lugdunum (Ly−
on) lub nazwa krainy Bel−
gium (mniej więcej odpo−
wiadająca dzisiejszej Bel−
gii) − wszystkie są pocho−
dzenia celtyckiego.
W rzeczywistości dopie−
ro wraz z pojawieniem się
języka wczesno−irlandzkie−
go po 500 r. p.n.e. − i jego
wykorzystaniem przy spisy−
waniu opowieści staro−irlan−
dzkich − otrzymujemy mate−
riał, nad którym możemy
pracować, a i tak pochodzi
on z okresu o wiele później−
szego niż epoka żelaza, tak
że trudno odnieść pozyska−
ne w ten sposób informacje
do odleglejszej przeszłości.
W takim razie co z Biskupi−
nem i pobliskimi grodami
jak np. Izdebno i Sobieju−
chy? Czy użytkowników ję−
zyka celtyckiego możemy
łączyć z tymi grodami lub z
czasami ich rozkwitu? Czy
Obelix, Asterix i ich po−
bratymcy mieli przodków
na północy?
Należy tutaj przywołać
kolejną grupę językową i
etniczną: Germani (Germa−
nie). Tacyt w swoim dziele
Germania umieszczał Ger−
manów na terenach ograni−
czonych na zachodzie linią
Renu, a na wschodzie linią
Odry. Patrząc z punktu wi−
dzenia archeologa, na ogół
przyjmuje się, że obszar, na
którym mamy do czynienia
z kulturą jastorfską z V w.
p.n.e., zamieszkiwali naj−
wcześniejsi użytkownicy ję−
zyka germańskiego. Jeśli
Gazeta Biskupińska
Biskupińska, Adres redakcji: Biskupin, półwysep, tel. (052) 30−25−280; Wydawca: Wydawnictwo
Dominika Księskiego "Wulkan", Pałuki, pismo lokalne, Żnin, pl. Wolności 7;
Redaktor naczelny: Dominik Księski; Anioł Stróż: Roksana Chowaniec.
Reporterzy: Sara Matuszewska, Maciej Urbanowski, Jacek Mielcarzewicz,
Tomasz Rogacz, Alicja Dużyk−Witkowska
Skład i łamanie: Ewa Pawlicka; Korekta: Zbigniew Meller..
Opracowanie graficzne: Leszek Malak.