andrzej k - Nowiny Lekarskie

Nowiny Lekarskie 2008, 77, 2, 114–119
BEATA ŻUK
NAWYKI NIEPRAWIDŁOWEJ POSTAWY CIAŁA UCZNIÓW VI KLASY
SZKOŁY PODSTAWOWEJ. KONIECZNOŚĆ REEDUKACJI
BAD POSTURE HABITS IN 4TH GRADE PRIMARY SCHOOL PUPILS. NECESSITY OF RE-EDUCATION
Zakład Rehabilitacji Reumatologicznej
Instytut Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie
Kierownik Zakładu: doc. dr hab. n. med. Krystyna Księżpolska-Orłowska
Streszczenie
Wstęp. Nawyki nieprawidłowej postawy są jednym z czynników prowadzących do funkcjonalnych zaburzeń narządu ruchu. Zwracanie uwagi
na pozycje stojące i siedzące przyjmowane przez dzieci i ich rodziców podczas wizyt kontrolnych u lekarza pierwszego kontaktu oraz
podkreślanie ich znaczenia dla prawidłowego rozwoju fizycznego dziecka, jest niezwykle ważne.
Celem pracy było określenie wpływu nawyków na kształtowanie się sylwetki dzieci 12–13-letnich.
Materiał i metody. Badaniami objęto grupę 64 uczniów klas VI szkół podstawowych na terenie Mokotowa w Warszawie. Wykorzystano
sondaż diagnostyczny jako metodę badawczą służącą określeniu nawyków dzieci i ich rodziców oraz metodę punktowania wg Kasperczyka dla
oceny postawy ciała dzieci.
Wyniki. W badanej grupie stwierdzono złą i bardzo złą postawę ciała u 38/64 (59,4%) uczniów. Jedynie 5/64 (7,8%) miało postawę bardzo
dobrą i 21/64 (32,8%) dobrą. Z kwestionariuszy ankiet wynika, że 37/64 (57,8%) badanych uczniów prezentuje nawyki postawy nieprawidłowe.
Aż 54/64 (84,4%) rodziców deklaruje też złe nawyki ruchu.
Wnioski. 1. Rodzice wykazują brak zainteresowania problemem wad postawy ciała u swoich dzieci. Świadczy o tym brak ich zgody na udział
w badaniu dzieci, co odpowiada za niewielką, wobec potencjalnych możliwości, grupę badanych uczniów. Z możliwości przeprowadzenia
badań skorzystała jedynie niespełna 20% grupa rodziców. 2. Wśród badanej grupy dzieci zaobserwowano zbieżność wad postawy ciała z
nieprawidłowymi nawykami ruchu. 3. Rodzice prezentują gorsze nawyki ruchu niż dzieci.
SŁOWA KLUCZOWE: postawa ciała, profilaktyka wad postawy, zdrowie publiczne.
Sumary
Introduction. Bad posture habits are one of elements which lead to functional disorders of movement system. It is very important for primary
care physician to notice children and their parent’s posture and to explain posture importance for correct growth of a child.
The aim of study. To evaluate influence of posture habits on posture development in 12–13 years old children.
Material and methods. 64 primary school pupils from Mokotów, Warsow, were tested. Posture habits of children and their parents were tested
using diagnostic probing and scoring technique of Kasperczyk.
Results. Bad or very bad posture was noted in 38/64 (59.4%) pupils. Only 5/64 (7.8%) had very good posture and 21/64 (32.8%) had good
posture. According to questionnaire results 37/64 (57.8%) had bad posture habits. And 54/64 (84.4%) parents declared bad movement habits.
Conclusions. 1. Parents were not interested in their children posture problems. Additionally only 20% parents agreed to check their children
posture. 2. In the children a convergence was found of bad posture and incorrect movement’s habits. 3. Parents presented worse movement habits
than their children did.
KEY WORDS: posture, prevention of posture abnormality, public health.
Wprowadzenie
Postawa ciała jest cechą indywidualną każdego
człowieka. Uzależniona
jest od uwarunkowań
genetycznych, wieku, okresu rozwojowego układu ruchu,
jak również od stanu psychicznego i fizycznego.
Opisywana jako swoisty nawyk ruchu, odruchowy sposób
utrzymywania równowagi oraz charakterystyczna pozycja
stojąca.
Zaburzenia statyki ciała często są wynikiem
nierównomiernego rozkładu obciążeń w układzie
powięziowo-mięśniowym. Na skutek rozciągnięcia, a
tym samym osłabienia jednych struktur i nadmiernego
skrócenia (obciążenia) antagonistycznych, z czasem
może dojść do nieprawidłowego ustawienia głównych
segmentów ciała względem siebie. Następnie do wad
postawy, chronicznych dolegliwości bólowych oraz tzw.
dyskomfortu w ciele [1]. Prowadzi to do dysfunkcji
statyczno-dynamicznej.
Jest
to
efekt
zmian
patologicznych, nieprawidłowego odżywiania oraz
hipokinezji na skutek siedzącego trybu życia. Obserwuje
się tzw. „postawę zmęczoną”, którą w pozycji stojącej
cechuje
zwiększenie
fizjologicznych
krzywizn
kręgosłupa, częste ugięcie jednej z kończyn dolnych,
prowadzące do skośnego ustawienia miednicy. W
pozycji siedzącej pojawia się kifoza piersiowolędźwiowa. Początkowo przyjmowanie wymienionych
pozycji jest krótkotrwałe, ale powtarzające się. W
następstwie intensywności zjawiska i czasu, przejść
może w zły nawyk ruchu. Nieskorygowana wada wzroku
Nawyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy szkoły podstawowej. Konieczność reedukacji
oraz długotrwałe utrzymywanie pozycji asymetrycznych
często warunkuje zaburzenia sylwetki. Najbardziej
narażone na tego typu destabilizację narządu ruchu są
dzieci i młodzież w wieku szkolnym. Okresem
wymagającym wzmożonej uwagi rodziców, lekarzy,
nauczycieli i wychowawców jest okres pokwitania
(11,5–16 r.ż.). Szybkie wzrastanie wysokości ciała
powoduje przesunięcie środka ciężkości ciała w górę,
podczas gdy siła mięśni nie zwiększa się równolegle ze
wzrostem wysokości ciała. Wówczas często głowa
pochylona jest ku przodowi – sprawia wrażenie zbyt
ciężkiej, plecy są nadmiernie okrągłe, ramiona
przesunięte są do przodu, brzuch uwypuklony [2].
Niedobór propriocepcji, tj. parametrów przestrzennoczasowych odpowiadających za kontrolę postawy jest u
dzieci wynikiem niepełnej informacji dośrodkowej
związanej z niedojrzałością kontroli odruchów postawy
ciała. Świadome utrzymanie przez dzieci i młodzież
prawidłowej sylwetki wymaga sporego wysiłku [3].
Cel
Celem pracy była ocena wpływu nawyków na
kształtowanie się sylwetki. Ocenie poddano postawę
ciała uczniów 12–13-letnich z określeniem ich BMI
(Body Mass Index) oraz deklarowane przez nich nawyki
dotyczące postawy dzieci i ich rodziców. Zwrócono
uwagę na występowanie niespecyficznego bólu
kręgosłupa (LBP) w badanej grupie, jak też problem
teczki szkolnej.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w 2007 roku w sześciu
losowo wybranych szkołach podstawowych na terenie
Mokotowa w Warszawie. Ogółem rozdano 347
kwestionariuszy ankiet rodzicom, z których jedynie 64
wyraziło zgodę na udział w badaniach.
Badanie składało się z „Karty badania dziecka”
oceniającej postawę ciała oraz dwóch kwestionariuszy
ankiet skierowanych do uczniów klas szóstych i ich
rodziców. W badaniu postawy ciała uczniów, dla oceny
wykorzystano metodę punktowania Kasperczyka [4].
W płaszczyznach: strzałkowej, czołowej przodem i
tyłem oceniono następujące elementy: ustawienie głowy,
barków, łopatek, ustawienie i kształt klatki piersiowej,
krzywizny boczne kręgosłupa, ustawienie brzucha, kolan
oraz wysklepienie stóp. Punkty wiązano z odchyleniami
poszczególnych elementów od pozycji uważanej za
prawidłową. Łączna suma uzyskanych punktów
wskazywała na jakość postawy. Im większa, tym
postawa gorsza. Postawa bardzo dobra: 0–3 pkt.,
postawa dobra: 4–6 pkt., postawa nieprawidłowa: 7–14
pkt. oraz postawa bardzo zła: 15–25 pkt. U wszystkich
badanych uczniów wykonano pomiary wysokości i masy
ciała przy użyciu wagi lekarskiej ze wzrostomierzem
(badania wykonywano w godzinach przedpołudniowych
w szkolnych gabinetach lekarskich). Dodatkowo
zważono plecaki szkolne uczniów w dniu badania
postawy.
115
W kwestionariuszach ankiet respondentom zadano
pytania dotyczące najczęściej przyjmowanych pozycji
siedzących w domu, szkole, podczas pracy przy
komputerze i w przypadku rodziców w pracy. W celu
łatwiejszego zrozumienia omawianych zagadnień,
pytania uzupełniono rycinami ilustrującymi sposoby
siedzenia. Każdej z prawidłowych odpowiedzi (zgodnej
z ergonomią pracy, zasadami mechaniki postawy
siedzącej) przyznawano 5 punktów. Uczniom zadano też
pytanie
o
subiektywne odczucia bólu w rejonie kręgosłupa oraz
poproszono o jego lokalizację.
Omówienie wyników
W badanej grupie stwierdzono złą i bardzo złą
postawę ciała u 38/64 (59,4%) uczniów. Jedynie 5/64
(7,8%) miało postawę bardzo dobrą i 21/64 (32,8%)
dobrą. Kolejne tabele (1, 2, 3) ilustrują analizowane elementy sylwetki dzieci.
Prawidłowe ustawienie i kształt klatki piersiowej
miało 57/64 (89,1%) uczniów. Nieprawidłowości
zaobserwowano u jednej dziewczynki – spłaszczona
klatka piersiowa oraz trzech chłopców – klatka płaska ze
śladami krzywicy i dwóch z klatką lejkowatą. U jednego
chłopca zauważono niewielkie zmiany kształtu o
charakterze kurzym.
W trakcie badania dzieci zaobserwowano, że 58/64
(90,6%) uczniów nie dotyka rękami do podłogi (istnieje
duże prawdopodobieństwo znacznych przykurczów
mięśni w obrębie miednicy i kończyn dolnych).
Niepokój budzi stan wysklepienia stóp, które są
czworobokiem podparcia postawy ciała. Tylko 9/64
uczniów, czyli jedynie 14,1% badanej grupy dzieci
miało stopy prawidłowe.
W kwestionariuszach ankiet skierowanych do uczniów
zawarto pytanie: Czy odczuwasz czasami ból pleców lub
szyi po całym dniu nauki w szkole? Poproszono ich też
o określenie miejsca bólu (tabela 4.).
Rejon bólu pleców grupa 31 uczniów określała
następująco: odcinek C-13/31; C/TH-5/31; TH-4/31;
TH/L/S-9/31.
Rozpatrując wpływ nawyków na sylwetkę dziecka
uwzględniono dodatkowo wskaźnik względnej masy ciała
BMI (Body Mass Index – iloraz masy ciała do kwadratu
wysokości). Uzyskane dane naniesiono na siatki centylowe
dla dziewcząt i chłopców warszawskich [8]. Określono
niedobór lub nadmiar tkanki tłuszczowej u dzieci badanej
grupy (tabela 5.).
Za czynnik ryzyka zaburzeń postawy uznaje się
również wagę plecaka, torby szkolnej uczniów.
Uczniowie w ankietach deklarowali w 92% symetryczne
noszenie plecaków. W dniu badania, plecaki szkolne
uczniów ważyły średnio w grupie:
dziewcząt: 4,76 kg [SD = 0,48], min = 1,5 kg, max = 7 kg;
chłopców: 4,87 kg [SD = 0,89], min = 3 kg, max = 6,5 kg.
37/64 (57,8%) badanych uczniów prezentuje nawyki
nieprawidłowe. Jakie więc nieprawidłowe pozycje
siedzące najczęściej deklarują badani uczniowie?
116
Beata Żuk
Wyniki wskazały, że w szkole spośród 64 dzieci: 27
(47%) siedzi z rękami opartymi o blat stołu z pogłębioną
kifozą piersiową, 17 (27%) z nierównym obciążaniem
pośladków, łokciem opartym o poręcz krzesła i
skręconym tułowiem, 16 (25%) z założoną nogą na
nogę.
Nawyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy szkoły podstawowej. Konieczność reedukacji
117
Tab. 1. Ustawienie głowy, barków i łopatek wg Karty Badania Dziecka
Table 1. Heads, shoulders and scapulas position (Child Investigation Card)
Karta badania dziecka
Prawidłowe
Wysunięta do przodu w różnym
stopniu
Prawidłowe
Asymetryczne lub wysunięte
do przodu w różnym stopniu
Łopatki tworzą jednolitą płaszczyznę
pleców
Łopatki odstają od płaszczyzny
w różnym stopniu
Ustawienie głowy
Ustawienie barków
Ustawienie łopatek
Dziewczęta
N
10
Chłopcy
N
8
N = 64
18
%
28,1%
21
13
25
16
46
29
71,9%
45,3%
18
17
35
54,7%
14
20
34
53,1%
17
13
30
46,9%
Ogółem
Tab. 2. Ustawienie brzucha, kształt kifozy piersiowej, lordozy lędźwiowej
Table 2. Stomach position, thoracic kyphosis, lumbar lordosis
Karta badania dziecka
Ustawienie brzucha
Kształt kifozy piersiowej
Ukształtowanie lordozy
lędźwiowej
Boczne skrzywienie
kręgosłupa
Dziewczęta
N
Chłopcy
N
Ogółem
N = 64
9
%
14,1%
28
14
18
1
19
14
55
25
32
7
31
85,9%
39,1%
50%
10,9%
48,4%
33
51,6%
18
27
45
70,3%
8
6
14
21,9%
5
0
5
7,8%
Dziewczęta
N
Chłopcy
N
Płaski
Uwypuklony w różnym
stopniu
Łagodnie zarysowana
Kifoza zwiększona
Kifoza zmniejszona
Łagodnie zarysowana
Pogłębiona w różnym stopniu
4
5
27
11
14
6
12
19
Kręgosłup prosty
Skolioza niewielkiego
stopnia
Skolioza znacznego
i dużego stopnia
Tab. 3. Ustawienie kolan, wysklepienie stóp badanych uczniów
Table 3. Knee position, feet medial arch in pupils
Karta badania dziecka
Ogółem
Ustawienie kolan
Prawidłowe
Kolana szpotawe
Kolana koślawe
18
4
9
23
2
8
N = 64
41
6
17
Wysklepienie stopy
Prawidłowe
Spłaszczone
Płaskie
Płasko-koślawe
6
9
15
1
3
19
9
2
9
28
24
3
%
64,1%
9,3%
26,6%
14,1%
43,8%
37,4%
4,7%
Tab. 4. Występowanie bólów pleców
Tab. 4. Back pain episodes
Czy odczuwasz czasami ból pleców, szyi
po całym dniu nauki w szkole?
Tak
Nie
Czasami tak
Brak odpowiedzi
Dziewczęta
N = 31
22
8
1
0
Chłopcy
N = 33
9
19
1
4
Ogółem
N = 64
31
27
2
4
%
48,4%
42,1%
3,1%
6,2%
Beata Żuk
118
Tab. 5. Wartości przedziałów centylowych BMI badanych uczniów
Table 5. BMI of pupils in centile compartments
Siatka centylowa wskaźnika względnej masy ciała dzieci (BMI)
(szczegółowa interpretacja)
Niedobór
masy ciała
Masa
odpowiednia
do wysokości ciała
Znaczny niedobór masy ciała
– poniżej 3 centyla
Niedobór masy ciała
– od 3 do 10 centyla
Szczupłość
– od 10 do 25 centyla
Zakres między 25 a 75 centylem (wąska
norma)
BMI
chłopców
N = 33
2
1
2
10
3
6
Ogółem
N=
64
%
8
18
28,1%
12
27
42,2%
13
19
29,7%
4
15
Tendencja do nadwagi
– od 75 do 90 centyla
Nadwaga
– od 90 do 97 centyla
Otyłość
– powyżej 97 centyla
Nadmiar
masy ciała
BMI
dziewcząt
N = 31
15
12
4
8
2
6
3
0
2
Tab. 6. Najczęściej przyjmowane pozycje siedzące podczas pracy przy komputerze
Table 6. Typical sitting computer working positions
Pytanie 23. Patrząc na rysunki poniżej (pytanie: 24),
zaznacz w rubryce jak Ty siedzisz (napisz tak siedzę)
Dziewczęta
Chłopcy
Ogółem
(% z ogółu badanych)
N = 31
N = 33
N = 64
%
14
6
20
31,3%
4
4
8
12,4%
6
13
19
29,7%
7
10
17
26,6%
Rysunek 1 – prawidłowa pozycja siedząca przy komputerze
zgodnie z zasadami ergonomii pracy
Rysunek 2 – nieprawidłowe ustawienie monitora, klawiatury,
zła wysokość krzesła (za wysoko)
Rysunek 3 - nieprawidłowe ustawienie monitora, klawiatury,
zła wysokość krzesła (za nisko)
Brak odpowiedzi
Tab. 7. Porównanie nawyków ruchowych dzieci i rodziców
Table 7. Kids and parents movements habits comparison
Uczniowie klas VI
Porównanie nawyków ruchowych dzieci
do nawyków ruchowych rodziców
N = 64
27
37
Prawidłowe
Nieprawidłowe
Rodzice
%
42,2%
57,8%
N = 64
10
54
%
15,6%
84,4%
Tab. 8. Porównanie nawyków ruchu dzieci z oceną postawy ciała
Table 8. Movement habits in children and their posture
Nawyki ruchu dzieci
N = 64
%
A1
27
42,2%
A2
37
57,8%
Ocena postawy dziecka
N = 64
%
B1
5
7,8%
B2
21
32,8%
B3
36
56,3%
B4
2
3,1%
N = 64
%
26
40,6%
38
59,4%
OBJAŚNIENIA: Nawyki ruchu dzieci: A 1 – prawidłowe, A 2 – nieprawidłowe; Ocena postawy dziecka: B 1 – bardzo dobra, B 2 – dobra,
B 3 – zła, B 4 – bardzo zła.
Nawyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy szkoły podstawowej. Konieczność reedukacji
Programy telewizyjne oglądają najczęściej siedząc
na fotelu, kanapie z nogami zgiętymi (pod pośladkami,
z założoną „nogą na nodze”) lub wyprostowanymi (na
stole, pufie) lub półleżąc, w pozycji skulonej –
„skrzywiony do przodu”, ze „zgiętą szyją”. W 27/64
(42,1%) odpowiedziach, pozycje przyjmowane przez
dzieci podczas pracy przy komputerze są nieprawidłowe
– niezgodne z ergonomią. Wskazują na zbyt niskie
ustawienie wysokości krzesła w stosunku do blatu, jak
również na złe ustawienie monitora – co wpływa
niekorzystnie na ustawienie odcinka szyjnego
kręgosłupa (tworzy się zwiększona lordoza szyjna).
17/64 (26,6%) badanych nie zaznaczyło żadnego
rysunku – nie udzieliło odpowiedzi (tabela 6.).
Równie niepokojąco przedstawiają się przyjmowane
przez dzieci pozycje stojące, mogące wpływać
niekorzystnie na statykę ciała. Trzymanie rąk
splecionych na brzuchu, w kieszeni, opartych na
biodrach lub też nawykowe stanie na jednej nodze, czyli
tzw. „zawieszenie na kręgosłupie” deklaruje 26/64
(40,7%) uczniów.
Z kwestionariuszy ankiet wynika, że 54/64 (84,4%)
rodziców ma złe nawyki ruchu. 44/64 (68,8%) badanych
opisało układ swojego ciała w pozycji siedzącej (w
czasie oglądania telewizji, jak i w pracy przy
komputerze, w pracy zawodowej) jako nieprawidłowy.
Dzieci w swoich ankietach oceniały nawyki ruchowe
rodziców odpoczywających przed telewizorem: 37/64
(57,8%) jako nieprawidłowe, sposób „trzymania się”:
44/64 (68,8%) też, jako nieprawidłowy.
Dyskusja
Na podstawie uzyskanych wyników, można
zauważyć, iż znaczna część badanych należy do grupy
ryzyka wad postawy, zespołów przeciążeniowych
kręgosłupa ze względu na obniżoną siłę mięśni grzbietu i
niedostateczną stabilizację dolnego odcinka kręgosłupa.
Tego typu zaburzenia statyczno-dynamiczne są częstą
przyczyną zespołów bólowych lędźwiowego odcinka
kręgosłupa
i stanowią duży problem w medycynie szkolnej [5, 6].
Skandynawscy i belgijscy badacze zwracają uwagę na
wieloczynnikowość niespecyficznych bólów dolnego
kręgosłupa oraz wynikające z tego trudności
diagnostyczne. Rozpatrując ok. 20 parametrów
klinicznych tylko bolesność palpacyjna w miejscu
przyczepu
więzadła
biodrowo-lędźwiowego
do
grzebienia
biodrowego
wykazała
znamienność
statystyczną [7]. Pomimo że określenie charakteru bólu
nie leżało w obszarze rozpatrywanej pracy należy
zwrócić uwagę na występowanie tego zjawiska. W
badanej grupie, częściej ból sygnalizowano w górnych
segmentach kręgosłupa, niż w dolnych. Tego typu
dysfunkcję
należałoby
łączyć
ze
znacznymi
nieprawidłowościami w ustawieniu głowy wg „Karty
badania dziecka”. Jednocześnie podkreślić trzeba, że
obniżona siła mięśni grzbietu, często wynik
nieprawidłowego ustawienia głowy (mające swoje
119
podłoże w sferze złych nawyków) to jedne z głównych
uwarunkowań złej postawy ciała.
Czynnikiem ryzyka występowania przeciążeń w
układzie mięśniowym, w następstwie prowadzącym do
wad postawy ciała u dzieci jest nadwaga – problem
narastający wśród polskiej młodzieży [8]. Badaną grupę
uczniów w 42,2% cechowała masa odpowiednia do
wysokości ciała (wąska norma). Niedobór masy ciała (w
szerokich granicach) zauważono u 28,1% badanych,
nadmiar masy ciała u 29,7%.
Opinie naukowców co do wpływu ciężaru plecaka,
czy też sposobu jego noszenia są podzielone [9]. Negrini
badał dzieci 11–13-letnie, u których nie stwierdzono
zmian w postawie ciała. Na grupie 43 dzieci obojga płci,
przeprowadził eksperyment badawczy, którego celem
było przeanalizowanie zaburzeń w obrębie kręgosłupa
spowodowanych symetrycznym oraz niesymetrycznym
noszeniem plecaków szkolnych o wadze 8 i 12 kg.
Stwierdził, że symetryczne noszenie 12 kg plecaków
prowadzi do istotnego statystycznie zmniejszenia
wartości lordozy lędźwiowej średnio o 16 stopni oraz
zmniejszenia kifozy piersiowej średnio o 9 stopni.
Zaburzeń rotacyjnych w tym przypadku nie
zaobserwował. Symetryczne noszenie plecaków o wadze
8 kg prowadziło również do zmniejszenia wartości
kątowych krzywizn. Odnotowane przez Negrini zmiany
przyjmowały jednak mniejsze wartości (lordoza
lędźwiowa – 13 stopni, kifoza piersiowa – 6 stopni).
Asymetryczne
noszenie
plecaków
powodowało
pojawienie się rotacji kręgosłupa wielkości 3–4 stopni.
Towarzyszyły temu niewielkie zmiany w ukształtowaniu
kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Lordoza
lędźwiowa
ulegała
zmniejszeniu
o ok. 4 stopnie, podczas gdy wartość kątowa kifozy
piersiowej wzrastała średnio o 2 stopnie [10].
Dzieci już od najmłodszych lat są pilnymi
obserwatorami zachowań rodziców. Uczą się od nich
sposobu stania, siedzenia, starają się naśladować ich w
każdym niemal ruchu. Przejmują zachowania rodziców
bezwiednie jako swoje. Z uzyskanych wyliczeń wynika,
że rodzice prezentują gorsze nawyki ruchowe niż dzieci.
Przedstawione wyniki badań dowodzą, że rodzice nie są
dobrymi wzorcami postawy dla swoich dzieci.
Na podstawie porównania proporcji procentowych
uzyskanych wyników, stwierdzono że nieprawidłowe
nawyki ruchu uczniów 12–13-letnich wpływają na złą
i bardzo złą postawę dzieci w badanej grupie. W literaturze
nie
znaleziono
badań,
poddających
analizie
nieprawidłowości w postawie ciała w aspekcie nawyków
ruchu.
Wady postawy ciała są coraz częstszym zaburzeniem
spotykanym w populacji dzieci. Przyczyn upatruje się
w braku aktywności fizycznej, nieprawidłowym
odżywianiu, siedzącym trybie życia i nadmiernym
obciążeniu
plecakami
szkolnymi.
Nauczyciele
wychowania fizycznego, pomimo że mają świadomość
ograniczonej sprawności uczniów, rzadko jednak
podejmują jakiekolwiek działania w tym kierunku. Jak
Beata Żuk
120
wynika z uzyskanych danych, zwiększenie godzin zajęć
ogólnousprawniających w szkołach bez poprawy ich
jakości nie wpłynie na poprawę postawy ciała uczniów.
W badanej grupie uczniów, 53/64 (82,8%) dzieci
uczestniczy w lekcjach wychowania fizycznego. Jednak
tylko 30/64 (46,9%) spośród nich, potrafiło nazwać
prawidłowo wykonywane ćwiczenie i określić jego
wpływ na sylwetkę. Uzyskany wynik dowodzi
konieczności tłumaczenia dzieciom znaczenia ruchu w
procesie formującej się postawy, jak również
uświadamianiu im, jakie zagrożenia dla zdrowia niesie
siedzący tryb życia. Ogromna rola spoczywa również na
wychowawcach klas, nauczycielach biologii, przyrody,
którzy powinni zwracać uwagę uczniom na sposób
siedzenia. Jak wykazały badania, znacznej części
uczniów 36/64 (56,7%) nikt w szkole nie zwraca uwagi
na korekcję postawy.
Rodzice znacznie większą wagę przykładają do
pracy umysłowej dziecka, niż do prawidłowego rozwoju
fizycznego. Często nie rozumieją, że dziecko nie może
prowadzić siedzącego trybu życia. Nie rozumieją
znaczenia ruchu i konieczności spędzania wolnego czasu
na grach i zabawach sportowych. Podkreślać należy, że
wpojenie dziecku nawyku dbania o własne zdrowie
wynosi się przede wszystkim z domu rodzinnego.
Prawidłowe wzorce powinny być następnie utrwalane w
środowisku dziecka, a więc w przedszkolu i szkole.
Świadomość, znaczenie tego problemu jest więc
niezwykle ważne dla lekarzy, pielęgniarek szkolnych
oraz nauczycieli. Niezwykły pośpiech życia, wiele
godzin
siedzenia
na
lekcjach
(również
nadobowiązkowych), przy komputerze lub TV,
ogranicza
naturalną
ruchliwość
dzieci
i młodzieży. Taki styl życia prowadzi w konsekwencji
do zaburzeń postawy, a następnie do utrwalenia
nieprawidłowych wzorców i wad układu ruchu.
Wnioski
Analiza wyników przeprowadzonej pracy pozwoliła
na sformułowanie następujących wniosków:
1. Rodzice wykazują brak zainteresowania
problemem wad postawy ciała u swoich dzieci. Świadczy o
tym brak ich zgody na udział w badaniu dzieci, co
odpowiada za niewielką, wobec potencjalnych
możliwości, grupę badanych uczniów. Z możliwości
przeprowadzenia badań skorzystała jedynie niespełna
20% grupa rodziców.
2. Wśród badanej grupy dzieci zaobserwowano
zbieżność wad postawy ciała z nieprawidłowymi
nawykami ruchu.
3. Rodzice prezentują gorsze nawyki ruchu niż dzieci.
Piśmiennictwo
1. Stodolny J.: Choroba przeciążeniowa kręgosłupa, epidemia
naszych czasów. Wyd. ZL Natura, Warszawa 1999.
2. Nowotny J.: Podstawy fizjoterapii; część 2. Wyd. Kasper,
Kraków 2005.
3. Descarreaux M., Blouin J.S., Teasdale N.: Repositioning accuracy and movement parameters in low back pain subjects and
healthy control subjects. Eur. Spine J. 2005, 14 (2), 185-191.
4. Kasperczyk T.: Wady postawy ciała, diagnostyka i leczenie.
Wyd. Kasper; Kraków 1998.
5. Balague F., Dutroit G., Waldburger M.: Low back pain in
school children. Scand. J. Rehab., 1988, 20, 175-179.
6. Salamin J.J., Petti J., Tesko P.: Low back pain and disability in
14-year old schoolchildren. Acta Paediatr., 1992, 81, 10351039.
7. Gunzburg R., Balague F., Nordin M.: Low back pain in population of school children. Eur. Spine J., 1999, 8 (6), 439-443.
8. Palczewska I., Niedźwiecka Z.: Siatki centylowe do oceny
rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży; Zakład Rozwoju
dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka. W: Jodkowska
M. Woynarowska B. Testy przesiewowe u dzieci i młodzieży
w wieku szkolnym; IMiD Zakład Medycyny Szkolnej;
Warszawa 2002; s 74.
9. Watson K., Papageorgiou A., Jones G., Taylor S., Symmons
D., Silman A. Macfarlane G.: Low back pain in schoolchildren: the role of mechanical and psychological factoris. Arch.
Dis. Child., 2003, 88 (1), 12-17.
10. Negrini S., Negrini A.: Postural effects of symmetrical and
asymmetrical loads on the spines of schoolchildren. Scoliosis,
2007, 2, 8.
Adres do korespondencji:
mgr Beata Żuk
Zakład Rehabilitacji Reumatologicznej
Instytut Reumatologii
ul. Spartańska 1
02-673 Warszawa
tel./fax.: (0-22) 844-91-91
e-mail: [email protected]