Klaus Tidow, Tuche, Zeuge und andere Wollgewebe aus dem

Klaus Tidow, Tuche, Zeuge und andere Wollgewebe aus dem nördlichen Mitteleuropa. Ein Beitrag
über die textiltechnischen Veränderungen vom späten 11. bis in das frühe 19. Jh.
Bei Ausgrabungen in Städten im nördlichen Mitteleuropa wurde in mittelalterlichen und
neuzeitlichen Kulturschichtern auch eine große Anzahl von Textilien geborgen, die uns einen guten
Überblick über die in vorindustrieller Zeit gebräuchlichen Textiltechniken wie Weben, Stricken und
Filzen vermitteln. Besonders häufig haben sich Gewebe aus Wolle erhalten. Sie geben uns einen
guten Überblick über die vom 11. bis 17. Jh. bekannten Gewebetypen. Obwohl es sich durch die
lange Lagerung im Boden um mehr oder weniger braune Gewebereste handelt, sind fast immer alle
für eine textiltechnische Beurteilung notwendigen Daten zu ermitteln. Sie sind die Voraussetzung
dafür, um die Veränderungen in der Wollweberei bis zum Beginn des Industriezeitalters
nachzuzeichnen. Sehr nützlich sind außerdem Schriftquellen mit textiltechnischen Angaben. In fast
allen Städten gab es Tuchmacher, die sich in Zünften zusammengeschlossen hatten. Ihre Zunftartikel
enthalten häufig Angaben, die zur Rekonstruktion der verschiedenen Tuchsorten und der
Produktionsabläufe im Mittelalter und der Frühneuzeit beitragen. Außerdem sind Musterkarten mit
Gewebeproben erhalten geblieben, die es ermöglichen, für die aus Ausgrabungen bekannten Tuche
(Wollgewebe aus Streichgarnen) und Zeuge (Wollgewebe aus Kammgarnen) die im 15. bis 17.
Jahrhundert gebräuchlichen Namen zu ermitteln. Aus dem 18. Jahrhundert sind es Enzyklopädien, in
denen auch die verschiedenen Handwerkszweige der Wollweberei so ausführlich dargestellt werden,
so dass die Arbeitsvorgänge und die dafür benötigten Geräte zum Spinnen, zum Weben, zum
Ausrüsten und zum Färben gut erschlossen werden können. In diesem Beitrag werden auf der Basis
der bisher veröffentlichten Gewebefunde in den Niederlanden, Deutschland, Polen und Tschechien,
der ausgewerteten Schriftquellen und Musterkarten die Veränderungen in der Wollweberei vom
späten 11. Jahrhundert bis in frühe 19. Jahrhundert diskutiert.
Klaus Tidow, Sukna, tkaniny czesankowe i inne tkaniny wełniane z północnej części Europy
Środkowej. Przyczynek dziejów zmian w technologii tekstylnej od kooca XI do początku XIX w.
Podczas wykopalisk prowadzonych w miastach północnej części Europy Środkowej znaleziono w
średniowiecznych i nowożytnych warstwach kulturowych dużą liczbę tekstyliów. Dają one dobry
przegląd technik stosowanych w przedindustrialnym tkactwie, dziewiarstwie czy przy produkcji filcu.
Szczególnie często zachowały się tkaniny wełniane, które pozwalają dobrze rozeznad typy wyrobów
znanych od XI do XVII w.
Chociaż przez długie zaleganie w ziemi resztki tkanin nabierają mniej lub bardziej brązowego koloru,
mamy prawie zawsze dane do ich technicznej oceny. Można dzięki temu określid zmiany zachodzące
w sukiennictwie aż do początku epoki przemysłowej. Bardzo użyteczne są ponadto źródła pisane
zawierające informacje techniczne o tkaninach. W prawie wszystkich miastach byli tkacze sukiennicy,
którzy zorganizowani byli w cechy. Przepisy cechowe zawierają często informacje przydatne przy
rekonstrukcji różnych typów sukna i przebiegu produkcji tekstylnej w średniowieczu i w początkach
epoki nowożytnej.
Poza tym zachowały się wzorniki z próbkami tkanin, które pozwalają tkaninom sukiennym
wykonanym z wełny zgrzebnej oraz tkaninom czesankowym nadad nazwy stosowane od XV do XVII
w.
Z XVIII w. pochodzą encyklopedie, w których przedstawione zostały rozmaite rzemiosła, w tym
włókiennictwo. Pokazane są w nich narzędzia służące w procesie przędzenia, tkania, wykaoczania
tkanin i farbowania.
W artykule, opartym na znaleziskach tkanin z Holandii, Niemiec, Polski i Czech oraz na źródłach
pisanych i wzornikach tkanin, przedstawione zostały zmiany w sukiennictwie od kooca XI do początku
XIX w.