1 Edward Taylor (1884-1964) Twórcą poznańskiej szkoły skarbowej
Transkrypt
1 Edward Taylor (1884-1964) Twórcą poznańskiej szkoły skarbowej
Edward Taylor (1884-1964) Twórcą poznańskiej szkoły skarbowej i jednym z najwybitniejszych ekonomistów polskich XX wieku był prof. Edward Taylor. Urodzony 26 września 1884 r. w Kielcach, wywodził się ze szkockiej rodziny przybyłej do Polski w początkach XVII wieku. W Kielcach ukończył w 1903 r. gimnazjum filologiczne, a następnie odbył studia wyższe na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, zakończone uzyskanym w 1909 r. stopniem naukowym doktora prawa. Początkowo zawodowo związał się pracą z polskim ruchem spółdzielczym w b. zaborze austriackim, m.in. w Patronacie Spółek Oszczędnościowo-Pożyczkowych we Lwowie i Krakowie. Będąc uczniem prof. Włodzimierza pierwszego szkoły w Czerkawskiego, Polsce reprezentanta psychologicznej w ekonomii, zawdzięcza swemu mistrzowi w dużej mierze zamiłowanie teoretycznych. do Sam konsekwentnym jednak badań był zwolennikiem angielskiego neoklasycyzmu, a zwłaszcza teorii Ze szczególnym A. Marshalla. znawstwem i prawdziwym sentymentem odnosił się Ryc. 1. Prof. zw. dr hab. Edward Taylor, fot. Archiwum Katedry Prawa Finansowego WPiA UAM. także do takich twórców ekonomii klasycznej, jak: A. Smith, T. R. Malthus, J. B. Say, J. Ch. L. Simonde de Sismondi, J. S. Mill. Edward Taylor habilitował się w 1917 r. na podstawie rozprawy Pojęcie współdzielczości na Wydziale Prawa UJ, gdzie następnie uzyskał etat docenta i prowadził wykłady. Prof. E. Taylor, aczkolwiek pierwsze swe kroki naukowe rozpoczął na najstarszym polskim uniwersytecie - Uniwersytecie Jagiellońskim, to niemal całe swe życie naukowe związał z Wydziałem Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu 1 Poznańskiego i z wyboru został poznaniakiem. Senat nowo tworzonego Uniwersytetu Poznańskiego zaoferował bowiem młodemu docentowi krakowskiemu objęcie od jesieni 1919 r. stanowiska profesora nadzwyczajnego oraz kierownictwo II Katedry Ekonomii i Skarbowości. Prof. Taylorowi powierzono wkrótce stanowisko dyrektora sekcji ekonomicznej, jedynej na polskich uniwersytetach w okresie międzywojennym. Funkcję tę pełnił aż do 1949 r. gdy z powodów politycznych władze komunistyczne przeniosły go w stan spoczynku i zlikwidowały Sekcję Ekonomiczną na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego. Po 1956 r. Profesorowi umożliwiono na cztery lata powrót do pracy na Uniwersytecie, jednak starania o reaktywowanie studium ekonomicznego na wydziale prawa okazały się nieudane. Prof. E. Taylor wykładał na sekcjach prawnej i ekonomicznej Wydziału PrawnoEkonomicznego Uniwersytetu Poznańskiego skarbowość i prawo skarbowe, historię doktryn ekonomicznych, ekonomikę, naukę o pieniądzu i kredycie, spółdzielczość. Był mistrzem wielu pokoleń polskich prawników i ekonomistów. Do grona jego licznych uczniów i wychowanków zaliczyć można przykładowo: prof. dra hab. Stefana Zaleskiego, powojennego dziekana Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, prof. dra hab. Jerzego Lubowickiego kierownika Katedry Skarbowości i Prawa Skarbowego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Łódzkiego, prof. dra hab. Stanisława Raczkowskiego - kierownika Katedry Finansów Międzynarodowych SGPiS, prof. dra hab. Jana Zdzitowieckiego - kierownika Katedry Prawa Finansowego UAM, prof. dra hab. Rocha Knapowskiego - Katedra Skarbowości UP, prof. dra Janusza Wierzbickiego - dyrektora Instytutu Finansów AE w Poznaniu, prof. dra hab. Stefana Rosińskiego kierownika Katedry Finansów i Kredytu WSE w Poznaniu, prof. dra hab. Wojciecha Trąmpczyriskiego - kierownika Katedry Ekonomii Politycznej UJ i Katedry Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGPiS czy Jana Nowaka-Jeziorańskiego - dyrektora Roz głośni Polskiej Radia Wolna Europa. Dorobek naukowy prof. E. Taylora jest imponujący, liczy bowiem ponad 300 pozycji. Nie było niemal żadnego aktualnego wydarzenia w życiu gospodarczym, które nie znalazłoby odbicia w jego publikacjach. Same zainteresowania naukowe Profesora koncentrowały się wokół trzech zagadnień. Pierwsze obejmuje prace poświęcone spółdzielczości, w tym i spółdzielczości oszczędnościowo-kredytowej. Druga grupa prac dotyczy skarbowości, w tym tak doniosłych, jak: Reforma podatku gruntowego w Polsce, Kraków 1919, s, 117; Prawo skarbowe Rzeczypospolitej Polskiej, 1.1-2, Poznań 2 1920, s. 226, 180; Inflacja polska, Poznań 1926, s. 407; Finanzpolitik und Steuersystem der Republik Polen, Jena 1928, s. 365; Polityka skarbowa i system podatkowy Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1929, s. 368. Trzeci wreszcie nurt twórczości związany jest z problematyką ściśle ekonomiczną, prace z tej dziedziny zyskały sobie największy rozgłos. Zaliczyć można do nich takie fundamentalne prace, jak: Statyka i dynamika w teorii ekonomii, Kraków 1919; Wstęp do ekonomiki, Poznań 1936 (część I Ekonomika jako nauka), Poznań 1938 (część II - Czynniki i elementy gospodarcze), Warszawa-Łódź 1948 (Teoria produkcji); czy Historia rozwoju ekonomiki, t. 1 (Poznań 1957), t. 2 (Poznań 1958), t. 3 (Poznań 1991). Ogromną zasługą prof. Taylora jest przetłumaczenie na język polski szeregu dzieł wybitnych ekonomistów zachodnich. I tak przetłumaczył i wydał przykładowo następujące prace: Ch. Gide, Zasady ekonomii politycznej, Poznań 1922, s. 683; G. Stigler, Teoria cen, Poznań 1959, s. 411; E. Cannan, Bogactwo. Krótki wykład przyczyn dobrobytu ekonomicznego wraz z dodatkiem o pieniądzu, Poznań 1921, s. 253. Prowadził także własną serię wydawniczą pod nazwą „Poznańskie Prace Ekonomiczne", w ramach której w latach 1922 1939 opublikował 28 rozpraw doktorskich i habilitacyjnych swych uczniów oraz dwie prace własne. Z tej właśnie działalności wydawniczej prof. E. Taylor był najbardziej dumny, nosząc na co dzień i od święta skromny znaczek z trzema literami PPE (skrót od „Poznańskie Prace Ekonomiczne"), ofiarowany mu niegdyś przez najbliższych uczniów z okazji 25-lecia pracy naukowej, profesor chlubił się tym, że do 1939 r. miał na Wydziale PrawnoEkonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego najlepszy w kraju - obok Szkoły Głównej Handlowej księgozbiór ekonomiczny, w tym i prac dotyczących skarbowości. Ta świetna biblioteka została rozgrabiona w czasie okupacji. Prof. E. Taylor nie zabiegał o godności, był człowiekiem prawym, wybitnym uczonym mocno związanym z praktyką gospodarczą, obdarzonym genialną intuicją; m.in. w wydanym dopiero po jego śmierci, w 1991 r., 3 tomie Historii ekonomiki pisze: „...marksizm wydaje się już obecnie systemem umysłowym i ideologicznym przestarzałym, pozbawionym wartości uroku dla przyszłości". Poglądów swych Profesor nigdy nie ukrywał i prezentował je wobec audytorium uniwersyteckiego. To stało się zaś bezpośrednią przyczyną wysłania go na wcześniejszą emeryturę. Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu w uznaniu zasług Profesora dla społeczności akademickiej, nazwał największą salę wykładową (s. XVII) 3 imieniem prof. E. Taylora. Również Rada Miasta Poznania - ulicy obok dawnego budynku Wyższej Szkoły Handlowej (obecnej Akademii Ekonomicznej) nadała nazwę ulicy prof. E. Taylora. Jerzy Małecki 4