D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt III AUa 761/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 września 2016 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Alicja Podlewska
Sędziowie:
SA Aleksandra Urban
SO del. Beata Golba-Kilian (spr.)
Protokolant:
stażysta Katarzyna Kręska
po rozpoznaniu w dniu 27 września 2016 r. w Gdańsku
sprawy G. N.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.
o prawo do emerytury
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.
od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 marca 2016 r.,
sygn. akt VI U 1415/15
oddala apelację.
SSO del. Beata Golba-Kilian SSA Alicja Podlewska SSA Aleksandra Urban
Sygn. akt III AUa 761/16
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 08 maja 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu G. N. prawa
do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tego względu, że na dzień 01 stycznia 1999 r. nie udowodnił on co
najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych (k. 25 akt rentowych).
W odwołaniu z dnia 01 czerwca 2015 r. od w/w decyzji ubezpieczony G. N. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i
przyznanie mu emerytury od dnia złożenia wniosku, o zasądzenie kosztów, rozpoznanie sprawy pod nieobecność
powoda, a także o zażądanie akt osobowych od trzech wymienionych w odwołaniu pracodawców, w tym jednego
archiwum przechowującego akta (...) Społem w S. (k. 2-4 akt sprawy).
W odpowiedzi z dnia 25 czerwca 2015 r. na odwołanie ubezpieczonego, pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie
(k. 5-6 akt sprawy).
Wyrokiem z dnia 03 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w punkcie 1 zmienił zaskarżoną decyzję pozwanego
z dnia 08 maja 2015 r. i przyznał ubezpieczonemu G. N. prawo do emerytury od dnia 24 kwietnia 2015 r., w punkcie
2 stwierdzając, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do
wydania decyzji (k. 65 akt sprawy).
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach.
Ubezpieczony G. N. urodzony (...) w dniu 9 kwietnia 2015 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w
B. wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym.
Na podstawie dokumentów znajdujących się już w organie rentowym oraz tych dołączonych do wniosku ustalono, że
jego sumaryczny staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 26 lat 8 miesięcy i 10 dni i w dniu 8 maja
ubiegłego roku wydano zaskarżoną decyzję.
Sąd Okręgowy zważył, iż w myśl art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 j.t. ze zm.), dalej: ustawa, oraz § 3 i 4 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8 poz. 43 ze zm.), dalej: rozporządzenie, prawo do
emerytury w wieku niższym niż 65 lat może nabyć ubezpieczony mężczyzna urodzony po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli
w dniu wejścia w życie ustawy, to jest w dniu 1 stycznia 1999 r., posiada dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia
wymagany do uzyskania emerytury, w tym co najmniej piętnastoletni okres pracy w warunkach szczególnych.
Z kolei przepis art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy, do którego odsyła art. 184 ustawy, jak wyjaśnił Sąd Okręgowy,
przewiduje emeryturę w wieku niższym niż 65 lat w przypadku mężczyzn w związku z rodzajem wykonywanej pracy,
to jest szczególnymi warunkami, w jakich jest ona świadczona, narażającymi na szybsze zrealizowanie się ryzyka
emerytalnego z powodu wcześniejszej niż powszechnie utraty sprawności psychofizycznej pracownika.
Przepis art. 32 ust. 2 ustawy definiuje pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach stanowiąc, że jest nim
pracownik zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości,
względnie wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia.
Jednakże uregulowania tego przepisu nie precyzują szczegółowych przesłanek nabycia prawa do emerytury w
obniżonym wieku.
Nadto, jak wskazał Sąd I instancji, przepis art. 32 ust. 4 ustawy odsyła w tej materii do dotychczasowych przepisów,
którymi są przepisy rangi ustawy lub wydane na mocy delegacji ustawowej.
Aktem prawnym normującym tę problematykę jest cytowane rozporządzenie Rady Ministrów, które stanowi podstawę
do ustalania przesłanek wskazanych w art. 32 ust. 4 cytowanej ustawy, to jest wieku emerytalnego, rodzajów prac oraz
stanowisk, a także warunków, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 tegoż artykułu przysługuje
prawo do emerytury.
Sąd Okręgowy zważył, iż zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 cytowanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi
prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym
na danym stanowisku pracy. Okresy te stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie
wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy.
Sąd I instancji wskazał, iż rozpoznając odwołanie, w niniejszej sprawie pozwany nie kwestionował okresu zatrudnienia
wymaganego do uzyskania przez niego emerytury wskazując, że jego łączny staż ubezpieczeniowy wynosi więcej niż
wymagane 25 lat, a nie udowodnił on w wystarczający sposób co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych,
albowiem świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych dotknięte były uchybieniami formalnymi. Takie
stanowisko pozwanego Sąd ten podzielił, albowiem dostrzegł takie uchybienia.
Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż w postępowaniu sądowym dopuszczalne są wszelkie dowody, za pomocą których można
wykazać okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń. W tym zakresie nie obowiązują ograniczenia co do
środków dowodowych określonych w cytowanym rozporządzeniu, które dotyczą wyłącznie postępowania przed
organem rentowym – jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619/98.
W związku z powyższym Sąd I instancji przeprowadził dowód z akt osobowych powoda z okresu jego zatrudnienia w
(...) Społem w S., w Spółce Produkcyjno-Handlowej Spółka Jawna (...) w S. oraz notesu, jako dowodu na wykonywanie
przez niego pracy w warunkach szczególnych w firmie (...). Sąd ten dopuścił również dowód z zeznań świadków oraz
z przesłuchania samego ubezpieczonego.
Sąd I instancji wskazał, iż z przeprowadzonych i uznanych za wiarygodne dowodów wynika, że G. N., będąc
zatrudniony: w okresie od 1 września 1974 r. do 31 marca 1975 r. i od 2 maja 1977 r. do dnia 31 sierpnia 1979 r., jako
czeladnik piecowy na stanowisku piecowego w Przedsiębiorstwie (...) w S., w okresie od 1 września 1981 r. do 30
czerwca 1989 r. na stanowisku piekarza w (...) Spółdzielni (...) w S., w okresie od 1 kwietnia 1992 r. do 31 grudnia 1998
r. w Spółce Produkcyjno-Handlowej sp. j. B. - T. w S. na stanowisku piekarza piecowego oraz kierownika piekarni
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w wykazie A dział X pozycja 11 złącznika do
cytowanego rozporządzenia – tj. prace przy wypieku pieczywa.
W powyższym zakresie Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż treść zeznań powoda koresponduje z treścią zeznań
świadków oraz z zawartością jego akt osobowych z okresu zatrudnienia w spornych okresach wiarygodności,
których pozwany nie zakwestionował. Podkreślenia wymaga, że dla oceny, czy pracownik wykonywał swoją pracę
w warunkach szczególnych, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska przyjęta w nomenklaturze
wewnątrzzakładowej tylko rodzaj powierzonej pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08).
W ocenie Sądu I instancji, przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że ubezpieczony –
posiadający ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, który w dniu 24 kwietnia 2015 r. ukończył 60 lat,
a nadto wykonywał prace w warunkach szczególnych przez okres ca najmniej 15 lat – spełnia warunki do przyznania
mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał odwołanie G. N. za uzasadnione i na podstawie artykułu 47714 § 2 k.p.c.
orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.
W punkcie 2 sentencji Sąd Okręgowy zgodnie z treścią artykułu 118 ust. 1a cytowanej ustawy stwierdził, iż brak
było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania zaskarżonej decyzji, pomimo uwzględnienia w całości żądań ubezpieczonego. Sad ten wyjaśnił, iż
miał w tym zakresie na uwadze, iż zaskarżoną decyzję wydano 8 maja 2015 r. i w tej dacie organ rentowy nie
dysponował świadectwami wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych wydanymi przez
jego pracodawców we właściwej formie. Dopiero w wyniku przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego
okresy te mogły zostać zaliczone do okresów jego pracy w warunkach szczególnych. W tych okolicznościach.
Apelację od wskazanego powyżej wyroku Sądu Okręgowego wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając wyrok w
całości i zarzucając mu naruszenie:
1. przepisów prawa materialnego – art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych dalej: ustawa, oraz § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
dalej: rozporządzenie, poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury w sytuacji, gdy nie spełnił on
wszystkich warunków określonych przepisach
2. przepisu prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów.
W oparciu o powyższe zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji oraz oddalenie
odwołania ubezpieczonego, ewentualnie o uchylenie tegoż wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do
ponownego rozpoznania, jak również o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego według norm przepisanych (k. 77-78 akt sprawy).
W uzasadnieniu skarżący wskazał, iż powód nie legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w
warunkach szczególnych na dzień 01 stycznia 1999 r., do których nie uwzględniono mu żadnego okresu zatrudnienia.
Do szczególnych warunków Zakład nie uwzględnił ubezpieczonemu okresów pracy:
- od 01 września 1971 r. do 31 marca 1975 r. i od 02 maja 1977 r. do 31 sierpnia 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...) w S.,
na stanowiskach: od 01 września 1971 r. do 31 sierpnia 1974 r. uczeń piekarski, od 01 września 1974 r. do 31 marca
1975 r. czeladnik-piecowy, od 02 maja 1977 r. do 31 sierpnia 1979 r. piecowy - ponieważ w świadectwie wykonywania
pracy w szczególnych warunkach z dnia 03 kwietnia 2015 r. nie podano charakteru pracy zgodnie z rozporządzeniem
Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r., powołano się jedynie na stosowne zarządzenie resortowe,
- od 09 października 1979 r. do 31 sierpnia 1981 r. w Zakładzie Usługowym Piekarnia-Cukiernia (...) w S. na stanowisku
piekarz – piecowy – czeladnik -ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 02
kwietnia 2014 r. nie podano charakteru pracy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r.
- od 01 września 1981 r. do 30 czerwca 1989 r. w (...) Spółdzielni (...) w S. na stanowisku piekarza, gdyż
świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 09 października 2014 r. zostało wystawione przez
archiwum Usługi (...) w B., a może zostać wystawione jedynie przez następcę prawnego zlikwidowanego podmiotu
gospodarczego.
Dalej skarżący wywodził, iż Sąd Okręgowy w Bydgoszczy przeprowadził w sprawie dodatkowe postępowanie
dowodowe przesłuchując świadków, a także odwołującego w charakterze strony na okoliczność pracy w warunkach
szczególnych w (...) Spółdzielni (...) w S. w okresie od 01 września 1981 r. do 30 czerwca 1989 r. Sąd uzyskał także akta
osobowe powoda za okres pracy w tym zakładzie. Sąd przesłuchał także w charakterze świadka J. W. i przeprowadził
dowód z notesu na okoliczność pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych w piekarni prowadzonej przez jej
ojca od 01 wrzesnia 1971 r. do 31 marca 1975 r. i od 02 maja 1977 r. do 31 sierpnia 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...) w S..
Sąd przeprowadził także dowód z akt osobowych ze Spółki Produkcyjno-Handlowej Spółka Jawna (...) w S. za okres
pracy ubezpieczonego objęty świadectwem pracy w warunkach szczególnych z dnia 15 maja 2015 r. To świadectwo
pracy wskazuje na wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach - przy wypieku pieczywa w
okresie od 01 kwietnia 1992 r. do 31 maja 1996 r.
Pozwany wskazał, iż na k. 4 akt kapitału początkowego pozostaje potwierdzenie ubezpieczenia G. N. z Inspektoratu
ZUS w S. z dnia 29 września 1981 r. Na podstawie akt płatnika Piekarnia (...) od 01 września 1971 r. do 31 sierpnia
1974 r. uczeń, od 01 września 1974 r. do 31 marca 1975 r. pracownik w pełnym wymiarze czasu pracy, od 02 maja 1977
r. do 31 sierpnia 1979 r. po wojsku pracownik w pełnym wymiarze czasu pracy.
Sąd zaliczył ubezpieczonemu do prac w szczególnych warunkach jako pracę wymienioną w wykazie A, Dziale X, poz. 11
(prace przy wypieku pieczywa) załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze następujące
okresy pracy: od 01 września 1974 r. do 31 marca 1975 r. (7 m-cy) czeladnik-piecowy, od 02 maja 1977 r. do 31 sierpnia
1979 r. (2 lata, 4 m-ce) w firmie (...) – piecowy i od 01 września 1981 r. do 30 czerwca 1989 r. ( 7 lat, 10 m-cy) w (...)
Spółdzielni (...) w S. - piekarz, od 01 kwietnia 1992 r. do 31 grudnia 1998 r. (6 lat, 9 m-cy) w Spółce ProdukcyjnoHandlowej Spółka Jawna (...) w S. - piekarz piecowy i kierownik piekarni.
Uznany okres pracy w warunkach szczególnych wynosi 17 lat i 6 m-cy zatem powód, w ocenie Sądu, spełnił warunki
do emerytury którą Sąd przyznał od miesiąca złożenia wniosku.
Pozwany wskazał, iż po analizie całości materiału sprawy uznał, iż Sąd niesłusznie zaliczył okres od 01 czerwca 1996
r. do 31 grudnia 1998 r. ( 2 lata, 7 m-c y ) pracy powoda na stanowisku kierownika piekarni. W aktach pozostaje
świadectwo pracy z dnia 15 maja 2015 r. (wystawione przez współwłaściciela J. T.), które wskazuje na wykonywanie
przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach - przy wypieku pieczywa w okresie od 01 kwietnia 1992 r.
do 31 maja 1996 r. W uzyskanych przez Sąd aktach osobowych ze Spółki Produkcyjno-Handlowej Spółka Jawna
(...) w S. znajduje się zakres obowiązków Kierownika Piekarni w którym brak jakiejkolwiek wzmianki o obowiązku
wykonywania pracy przy wypieku pieczywa, - 01 lipca - 31 lipca 1993 r. - urlop bezpłatny nieuznany do ogólnego stażu
pracy, - od 03 sierpnia 1994 r. do 08 sierpnia 1994 r. (6 dni) okresy nie składkowe -zasiłki chorobowe. Łącznie okres
niesłusznie uznany stanowi 2 lata, 8 m-cy i 6 dni co skutkuje brakiem uprawnień ubezpieczonego do emerytury wobec
udowodnienia stażu pracy w warunkach szczególnych 14 lat, 9 m-cy 24 dni.
W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o doliczenie do stażu pracy w warunkach szczególnych także okresu
służby wojskowej od dnia 22 kwietnia 1975 r. do dnia 07 kwietnia 1977 r. – wskazując, iż zarówno przed, jak i po jej
odbyciu wykonywał pracę w Przedsiębiorstwie (...) w S., który to okres został przez pozwanego zaliczony do stażu
pracy w warunkach szczególnych (k. 90 akt sprawy).
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelację organu rentowego należało oddalić.
Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia i rozważania jakie poczynił Sąd Okręgowy (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 8 października 1998 r., sygn. akt II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60), z uwzględnieniem uwag
poczynionych niżej.
Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym
wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach.
Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w
treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.
U. z 2016 r. poz. 887), dalej: „u.e.r.f.u.s.”, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r.
przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące
warunki:
1)legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w
przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla
kobiet,
2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,
3 ) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Zgodnie z brzmieniem art. 32 u.e.r.f.u.s. ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym
pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3 (ust. 1). Dla celów
ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się
pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości
lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2).
Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom
wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust.
4).
Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.
U. z 1983 r. nr 8 poz. 43) – dalej „rozporządzenie”. Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który
wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia
łącznie następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego –
stanowiącym załącznik do rozporządzenia w dziale X (W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym) pod pozycją 11
wskazano prace przy wypieku pieczywa.
Wskazać również należy, iż zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia okresami pracy
uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy.
Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie
wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów
wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2). Ubezpieczony przedstawił
świadectwa pracy w szczególnych warunkach, jednak ich treść została zakwestionowana przez organ rentowy.
Zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała
Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r.,
III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.
W przedmiotowej sprawie sporne pozostawało wyłącznie to, czy ubezpieczony legitymuje się 15 letnim okresem pracy
szczególnych warunkach.
Sąd Okręgowy uznał, iż do stażu tego należy uwzględnić ubezpieczonemu zatrudnienie od 01 września 1974 r. do 31
marca 1975 r. i od 02 maja 1977 r. do 31 sierpnia 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...) w S., od 01 września 1981 r. do 30
czerwca 1989 r. w (...) Spółdzielni (...) w S. i od 01 kwietnia 1992 r. do 31 grudnia 1998 r. w Spółce ProdukcyjnoHandlowej Spółka Jawna (...) w S..
Skarżący w treści apelacji argumentował, iż materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwala na przyjęcie, iż
ubezpieczony legitymuje się stażem pracy w szczególnych warunkach wyłącznie w wymiarze 14 lat, 9 miesięcy i 24
dni. Organ rentowy zarzucił bowiem, iż Sąd Okręgowy bezpodstawnie uwzględnił przypadające podczas zatrudnienia
wnioskodawcy w Spółce Produkcyjno-Handlowej Spółka Jawna (...) w S. okresy: od dnia 01 czerwca 1996 r. do dnia
31 grudnia 1998 r. na stanowisku kierownika piekarni, urlop bezpłatny od dnia 01 do dnia 31 lipca 1993 r. oraz zasiłek
chorobowy od dnia 03 do dnia 08 sierpnia 1994 r.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wbrew zarzutom organu rentowego, okres od dnia 03 do dnia 08 sierpnia 1994 r.,
podczas którego ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy (co wynika ze świadectwa pracy z dnia 17 marca 2015 r. –
k. 13 akt rentowych) należało uwzględnić do stażu pracy w szczególnych warunkach.
Jak przyjmuje się w ugruntowanym już orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych osiągnięcie do dnia
1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 u.e.r.f.u.s. wyłącza
ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a
pkt 1 u.e.r.f.u.s., obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r. (DZ. U. z 2004 r., nr 121, poz. 1264). Zasady, dotyczące
uwzględniania okresu zasiłku chorobowego, urlopu dla poratowania zdrowia, obowiązujące do dnia 30 czerwca 2004
r. (sprzed zmiany legislacyjnej dodającej ust. 1a), mają zastosowanie do ubezpieczonych, którzy przed dniem 1 lipca
2004 r. spełnili wszystkie warunki określone w art. 32 u.e.r.f.u.s. nawet, jeżeli wniosek o emeryturę złożyli po tej dacie.
Wynika to z uregulowanej w art. 2 Konstytucji RP zasady ochrony praw nabytych, którą objęte są zarówno prawa
nabyte w drodze skonkretyzowanych decyzji przyznających świadczenia, jak i prawa nabyte in abstracto zgodnie z
ustawą, przed zgłoszeniem wniosku o ich przyznanie. Oznacza to, że w przypadku takich osób, do okresów pracy w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wlicza się przerwy w faktycznym świadczeniu pracy, takie
jak okres niezdolności do pracy, za który pracownik otrzymał wynagrodzenie określone w art. 92 k.p. lub świadczenia
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, czy urlop dla poratowania zdrowia. Stanowisko to
podziela także Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie, uznając, iż do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach
winny być zaliczone okresy pobierania zasiłków chorobowych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 maja 2005 r.,
II UK 219/04; II UK 215/04; z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05; z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, wyrok Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 października 2015 r., III AUa 716/15 i z dnia 26 kwietnia 2016 r. III AUa 2120/15).
Słusznie natomiast wywodził organ rentowy, iż brak było podstaw do uwzględnienia w wymiarze pracy w szczególnych
warunkach okresu urlopu bezpłatnego, na jakim przebywał ubezpieczony od dnia 01 do dnia 31 lipca 1993 r. (co
wynika ze świadectwa pracy z dnia 17 marca 2015 r. – k. 13 akt rentowych). Jak wskazano bowiem powyżej,
zgodnie z dyspozycją § 2 ust 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia są okresy,
w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Tymczasem, podczas urlopu bezpłatnego stosunek
pracy ulega zawieszeniu – pracownik zwolniony jest od świadczenia pracy, zaś pracodawca od płacenia za ten okres
wynagrodzenia. Jak wynika z treści art. 174 § 2 k.p. okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od
którego zależą uprawnienia pracownicze. Skoro zatem, wnioskodawca w w/w okresie w ogóle pracy nie świadczył
– okres ten nie może zostać uwzględniony do okresu (stażu) pracy w szczególnych warunkach, uprawniających do
nabycia prawa do emerytury, o której mowa w art. 184 u.e.r.f.u.s.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala również na zaliczenie do stażu
pracy w warunkach szczególnych okresu od dnia 01 czerwca 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., podczas którego
ubezpieczony zatrudniony był w Spółce Produkcyjno-Handlowej spółka jawna B. T. w S. na stanowisku kierownika
piekarni. W pierwszym rzędzie wskazać należy, iż świadek J. T. zeznał, że wnioskodawca w powyższym okresie
wykonywał pracę piecowego wyłącznie w sytuacjach „awaryjnych”. Analizując zaś zakres obowiązków ubezpieczonego
(zawarty w aktach osobowych k. 48 akt sprawy) przyjąć należało, iż poza bezpośrednim nadzorem nad pracownikami,
wykonywał on szereg czynności, które nie miały związku z bezpośrednim dozorem nad procesem produkcji takich
jak np. kontrola czy realizowanie zamówień, szukanie odbiorców, etc. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż
w świadectwie pracy w warunkach szczególnych z dnia 15 maja 2015 r. pracodawca stwierdził, że wnioskodawca
wykonywał prace o takim charakterze wyłącznie od dnia 01 kwietnia 1992 r. do dnia 31 maja 1996 r.
Poczynione wyżej wywody nie wskazują jednak na brak zasadności odwołania. Ustalenia jakich dokonał Sąd Okręgowy
wymagają bowiem uzupełnienia. Materiał zawarty w aktach rentowych pozwala na przyjęcie, iż w do stażu pracy
szczególnych warunkach należy uwzględnić, pominięty przez Sąd Okręgowy, okres od dnia 22 kwietnia 1975 r. do
dnia 07 kwietnia 1977 r., podczas którego wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową (co wynika z kserokopii
książeczki wojskowej k. 21 akt kapitałowych).
Zgodnie z brzmieniem art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej (w wersji obowiązującej w dacie zwolnienia wnioskodawcy ze służby wojskowej - Dz. U. 1975
r., nr 16, poz. 91)- dalej „o.p.o.o.” czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi
do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby
podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby (ust.
1). Rada Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych ustali w drodze rozporządzenia,
w jakim zakresie czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia
również pracownikom, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo którzy po jej odbyciu podjęli
zatrudnienie w innym zakładzie pracy (ust. 2). Warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest
zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub w art. 107 ust. 1. (ust. 3).
Z kolei z treści art. 106 ust. 1 o.p.o.o. wynika, że Zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do
zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku
lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30
dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia.
Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z
przyczyn niezależnych od pracownika. Art. 107 ust. 1 o.p.o.o. stanowi zaś, że żołnierze zwolnieni z zasadniczej lub
okresowej służby wojskowej, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo z ważnych przyczyn nie
podjęli zatrudnienia wykonywanego przed powołaniem, mogą zgłosić się w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia ze
służby wojskowej do właściwego do spraw zatrudnienia organu prezydium powiatowej rady narodowej z wnioskiem
o zatrudnienie ich stosownie do posiadanych kwalifikacji.
Na podstawie delegacji zawartej w art. 108 ust. 2 o.p.o.o. wydane zostało Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22
listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. z 1968 r., nr 44, poz. 318ze zm.).
Akt ten (w brzmieniu obowiązującym w dacie zwolnienia ubezpieczonego z wojska) w § 2 ust. 1 stanowił, że § zakład
pracy, który zatrudniał żołnierza w dniu powołania do służby wojskowej, jest obowiązany niezwłocznie zatrudnić
go na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania
osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby żołnierz zgłosi powrót do zakładu pracy. Z brzmienia
ust. 2 wynika zaś, że niezachowanie przez żołnierza terminu, o którym mowa w ust. 1, powoduje wygaśnięcie stosunku
pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych.
Z brzmienia § 5 ust. 1 wynika, że żołnierzowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych w § 2-4,
wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie,
w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień
uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z kolei w ust. 2, ze
jeżeli żołnierz po odbyciu służby wojskowej podjął zatrudnienie zgodnie z § 3 ust. 3 w innym zakładzie pracy, do
okresu zatrudnienia w zakresie określonym w ust. 1 wlicza się także czas zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym
był pracownikiem w dniu powołania do służby wojskowej.
Ubezpieczony od 1 września 1971 r. do dnia 31 marca 1975 r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) w S.. W dniu
22 kwietnia 1975 r. został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, którą zakończył w dniu 7 kwietnia 1977
r. Dnia 2 maja 1977 r. powrócił do tego pracodawcy (co wynika z zaświadczenia z dnia 29 września 1981 r. k. 4 akt
kapitałowych).
Uwzględniając zatem przywołane wyżej regulacje, zadaniem Sądu Apelacyjnego, uznać należało, iż okres zasadniczej
służby wojskowej wnioskodawcy od 22 kwietnia 1975 r. do 7 kwietnia 1977 r. należy zaliczyć również do czasu pracy w
szczególnych warunkach. Wskazany okres pozwala uzupełnić wymagany staż pracy w szczególnych warunkach ponad
wymagane prawem 15 lat.
W tym stanie rzeczy, uznać należało, iż ubezpieczony G. N. spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w
obniżonym wieku, ponieważ osiągnął 60 rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy
i nieskładkowy w wymiarze przekraczającym 25 lat, był członkiem otwartego funduszu emerytalnego jednakże w
ramach wniosku o świadczenie wniósł o przekazanie zgromadzonych tam środków na dochody budżetu państwa, a
także legitymuje się stażem przekraczającym 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego organu rentowego
jako niezasadną.
SSO del. B. Golba – Kilian SSO A. Podlewska SSO A. Urban