art07 - Kochanek Wp³yw I.qxp

art07 - Kochanek Wp‡yw I.qxp
2007-11-25
18:17
Page 31
Problemy teorii i praktyki
Problems of theory and practice
2006, 29
Wp³yw ubytku s³uchu typu œlimakowego na wartoœæ ró¿nicy
miêdzyusznej latencji fali V – IT5 w odpowiedziach ABR
dla krótkich tonów. Czêœæ I. Ubytek jednostronny
The influence of cochlear hearing loss on the value of interaural difference
of wave V latency – IT5 in ABRs elicited by tone-pips. Part I. Unilateral hearing loss
Krzysztof Kochanek1, Ewa Orkan-£êcka2, Adam Pi³ka1, Lech Œliwa1, Henryk Skar¿yñski1
1
Instytut Fizjologii i Patologii S³uchu, Warszawa
1
Akademia Medyczna, Warszawa
Streszczenie
Jednym z wa¿niejszych parametrów s³uchowych potencja³ów wywo³anych pnia mózgu analizowanych w przypadku podejrzenia jednostronnego ubytku pozaœlimakowego jest ró¿nica miêdzyuszna latencji fali V, tzw. wskaŸnik IT5. Poniewa¿ zaburzeniom pozaœlimakowym towarzyszy
czêsto ubytek œlimakowy istnieje koniecznoœæ wyznaczenia wskaŸników korekcyjnych, które uwzglêdni¹ wp³yw wielkoœci ubytku s³uchu na
wartoœæ wskaŸnika IT5. Zastosowanie wspó³czynników korekcyjnych zmniejsza w praktyce liczbê wyników fa³szywie dodatnich.Celem
niniejszej pracy by³a analiza wp³ywu wielkoœci jednostronnego ubytku s³uchu typu œlimakowego na wartoœæ wskaŸnika IT5 w odpowiedziach
ABR rejestrowanych dla trzasku i krótkich tonów o czêstotliwoœciach 1000, 2000 i 4000 Hz.
S³owa kluczowe: s³uchowe potencja³y wywo³ane pnia mózgu, krótkie tony, ró¿nica miêdzyuszna latencji fali V – IT5.
Summary
One of the most important parameters of the auditory brainstem responses (ABRs) that are analyzed in cases of unilateral retrocochlear hearing losses is interaural wave V latency, the so-called IT5 index. Because retrocochlear hearing impairments are often accompanied by a
cochlear hearing loss, one needs to introduce correction coefficients, which take into account the influence of the hearing loss on the IT5 index
value. Application of these coefficients in practice reduces the number of false-positive results. The aim of this study was to analyze the influence of cochlear unilateral hearing loss on the value of IT5 index. The influence was determined for ABRs evoked by click, and for the responses to tone-pip stimuli at frequencies of 1000, 2000 and 4000 Hz.
Key words: auditory brainstem responses, tone pips, interaural latency difference – IT5.
Wprowadzenie
Ocena s³uchowych potencja³ów wywo³anych pnia mózgu
w diagnostyce zaburzeñ pozaœlimakowych s³uchu ma charakter hierarchiczny. W pierwszej kolejnoœci ocenia siê morfologiê zapisu, wystêpowanie poszczególnych fal, a nastêpnie latencje i interwa³y czasowe fal I, III i V. W przypadku
podejrzenia jednostronnego ubytku pozaœlimakowego jednym z wa¿niejszych parametrów s³uchowych potencja³ów
wywo³anych pnia mózgu jest ró¿nica miêdzyuszna latencji
fali V (tzw. wskaŸnik IT5) oraz interwa³y czasowe I-III i III-V
[Hall 1992]. W przypadku osób z normaln¹ czu³oœci¹ s³uchu
wartoœæ ró¿nicy IT5 przekraczaj¹ca 0,2-0,3 ms wskazuje na
obecnoœæ jednostronnych zaburzeñ pozaœlimakowych [Hall,
1997]. Zaburzeniom pozaœlimakowym s³uchu czêsto towarzyszy ubytek œlimakowy, dlatego istnieje koniecznoœæ wyznaczenia wskaŸników korekcyjnych, które uwzglêdni¹ wp³yw
wielkoœci ubytku s³uchu na wartoœæ wskaŸnika IT5. Nieuwzglêdnienie poprawek korekcyjnych mo¿e prowadziæ do
wzrostu czêstoœci wyników fa³szywie dodatnich.
W wielu pracach wykazano, ¿e ubytek œlimakowy powoduje istotne zmiany latencji fali V w odpowiedziach ABR dla
trzasku o du¿ej intensywnoœci dopiero dla ubytków wiêkszych od 50-60 dB HL [Selters 1977; Rosenhamer 1981; Hyde 1981]. Przy ma³ych natê¿eniach wp³yw ubytku œlimakowego na latencjê fali V jest wiêkszy [Eggermont 1980; Kochanek 2000; Oates 1992]. W nielicznych badaniach ABR
z zastosowaniem krótkich tonów równie¿ obserwowano
wp³yw ubytku œlimakowego na latencjê fali V. Zazwyczaj
stwierdzano jej wyd³u¿enie, chocia¿ w przypadku stosowania
metod ABR specyficznych czêstotliwoœciowo obserwowano
tak¿e skrócenie latencji fali V. Badacze wi¹¿¹ ten fakt ze
skróceniem czasu filtracji œlimakowej, bêd¹cego skutkiem
spadku selektywnoœci czêstotliwoœciowej œlimaka [Egermont
1978; Don 1998; Ruggero 1994]. W innych pracach, w których stosowano krótkie tony o obwiedni liniowej lub nieliniowej, ale z krótkim czasem trwania, wielkoœæ zmian latencji
w funkcji ubytku s³uchu zale¿a³a od intensywnoœci bodŸca.
Np. w pracach Kochanka [2000; 2001] wiêkszy wp³yw ubytku
art07 - Kochanek Wp‡yw I.qxp
32
2007-11-25
18:17
Page 32
Krzysztof Kochanek, Ewa Orkan-£êcka, Adam Pi³ka, Lech Œliwa, Henryk Skar¿yñski
œlimakowego na latencjê fali V w odpowiedziach dla krótkich
tonów o obwiedni Gaussa i czêstotliwoœciach 500 i 1000 Hz
stwierdzano dla bodŸca o intensywnoœci 70 dB nHL ni¿ dla
intensywnoœci 80 i 90 dB nHL. Ogólnie, z badañ dotycz¹cych
tego zagadnienia wynika, ¿e dla du¿ej intensywnoœci bodŸca
wp³yw ubytku s³uchu na latencjê fali V, szczególnie dla
ubytków ma³ych i œrednich jest niewielki. Dla du¿ych ubytków
s³uchu zmiany latencji s¹ wiêksze.
W praktyce klinicznej stosowana jest zasada korygowania wartoœci latencji fali V z uwagi na wielkoœæ ubytku œlimakowego, a nastêpnie porównanie skorygowanej latencji
z norm¹. W ten sposób zmniejsza siê liczbê fa³szywie dodatnich wyników badañ u osób z podejrzeniem zaburzeñ pozaœlimakowych, u których jednoczeœnie wystêpuj¹ spadki czu³oœci s³uchu. Na przyk³ad Selters [1977] w badaniach
ABR dla trzasku proponuje stosowanie korekcji latencji fali
V o -0,1 ms je¿eli próg s³yszenia wynosi 55-65 dB dla 4000
Hz i o -0,2 ms jeœli próg przekroczy 65 dB HL. Brackmann
[1979] zaproponowa³ stosowanie korekty -0,1 ms na ka¿de
10 dB ubytku s³uchu dla ubytków powy¿ej 50 dB HL dla 4000
Hz. Natomiast Hyde [1981] proponuje stosowanie wspó³czynnika korekcyjnego -0,1 ms na ka¿de 5 dB ubytku s³uchu
powy¿ej 55 dB dla 4000 Hz. Jeszcze inni badacze sugeruj¹
liniow¹ korektê latencji wraz ze wzrostem g³êbokoœci niedos³uchu [Arslan 1988]. W dostêpnym piœmiennictwie nie opublikowano natomiast do tej pory pracy dotycz¹cej poprawek
korekcyjnych latencji fali V dla krótkich tonów o parametrach
zbli¿onych do tych, które stosowano w niniejszej pracy.
Podobnie, w odniesieniu do wartoœci miêdzyusznej
ró¿nicy latencji fali V – IT5 liczba prac dotycz¹cych tego
problemu w dostêpnym piœmiennictwie jest bardzo niewielka.
W badaniach, w których stosowano trzask stwierdzono,
¿e wartoœæ IT5 wzrasta wraz ze wzrostem miêdzyusznej
ró¿nicy progów s³yszenia, ale zmiany te s¹ niewielkie [Bauch
1989]. Bardzo niewielka liczba prac dotyczy zastosowania
krótkich tonów. Miêdzy innymi wp³yw ubytku s³uchu na wielkoœæ IT5 badali Gorga [1992], Fowler [1992] i Telian [1989],
którzy stwierdzili, ¿e dla krótkiego tonu o czêstotliwoœci 1000
Hz wielkoœæ IT5 jest nieco wiêksza ni¿ dla trzasku, ale ró¿nica nie by³a istotna statystycznie w odniesieniu do grupy kontrolnej.
Poniewa¿ nie ustalono dotychczas jednoznacznie
wielkoœci poprawek korekcyjnych w odniesieniu do latencji
fali V i wskaŸnika IT5 w odpowiedziach wywo³ywanych krótkimi tonami o ró¿nych czêstotliwoœciach, dlatego podjêto
w³asne badania w tym zakresie. Dla porównania badania wykonano równie¿ dla trzasku.
Materia³ i metoda
Badania wykonano w grupie 55 osób, w tym 33 kobiet
i 22 mê¿czyzn z jednostronnym ubytkiem s³uchu typ œlimakowego. Œredni wiek badanych osób wynosi³ 38,3 +/- 10,9 lat.
W uchu z ubytkiem s³uchu, próg s³yszenia by³ wiêkszy od 20
dB HL przynajmniej dla jednej z czêstotliwoœci w zakresie
od 1000 do 4000 Hz. W grupie tej przewa¿a³y ubytki ma³ej
i œredniej wielkoœci. Rozpoznanie ubytku œlimakowego stawiano na podstawie wyników badañ audiometrycznych (próba SISI lub Fowlera) oraz audiometrii impedancyjnej.
W badaniach ABR stosowano krótkie tony o obwiedni
Gaussa o czêstotliwoœciach 1000, 2000 i 4000 Hz oraz
bodziec typu trzask o czasie trwania 100 µs. Wartoœci cza-
sów narastania i opadania krótkich tonów by³y nastêpuj¹ce:
dla czêstotliwoœci 1000 Hz – 4 okresy, dla czêstotliwoœci
2000 i 4000 Hz – 8 okresów [Kochanek 2002]. BodŸce
prezentowano przez s³uchawki nauszne TDH-49 firmy Telephonics z natê¿eniem wynosz¹cym 90 dB nHL, z polaryzacj¹ naprzemienn¹ i czêstoœci¹ powtarzania 31/s.
Odpowiedzi rejestrowano za pomoc¹ polskiego systemu
do badañ elektrofizjologicznych s³uchu o nazwie „Eptest”
z czasem analizy wynosz¹cym 20 ms. Pasmo wzmacniacza
biologicznego wynosi³o od 200 do 2000 Hz.
Przedmiotem analizy statystycznej by³y funkcje korelacji
liniowej latencji fali V i ubytku s³uchu. W analizie statystycznej stosowano ponadto test t-Studenta. Za istotne uznawano
zale¿noœci, dla których poziom istotnoœci by³ mniejszy od
0,05.
Na ryc. 1 przedstawiono indywidualne audiogramy
w uchu z ubytkiem s³uchu, natomiast w tabeli I œrednie
wartoœci progów s³yszenia w obu uszach. Przewa¿a³y ubytki
p³askie oraz opadaj¹ce, przy czym wiêksze ubytki s³uchu
wystêpowa³y dla czêstotliwoœci powy¿ej 2000 Hz.
dB HL
1500
-10
3000
6000
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
250
500
1000
2000
4000
8000 Hz
Ryc. 1. Indywidualne audiogramy ucha z ubytkiem s³uchu w grupie
osób z jednostronnymi ubytkami s³uchu
Tab. 1. Œrednie wartoœci progu s³yszenia w uchu z normalnym
s³uchem i ubytkiem s³uchu w grupie SJ.
Czêstotliwoœæ
Ucho z normalnym
s³uchem
Ucho z ubytkiem
s³uchu
250 Hz
10,9 ± 4,3
25,4 ± 15,6
500 Hz
10,5 ± 4,9
26,8 ± 17,6
1000 Hz
10,1 ± 4,3
27,7 ± 20,1
2000 Hz
10,6 ± 4,6
28,5 ± 20,1
3000 Hz
11,8 ± 4,9
33,9 ± 18,3
4000 Hz
12,2 ± 5,9
39,6 ± 20,7
6000 Hz
14,6 ± 6,6
49,0 ± 20,1
8000 Hz
13,1 ± 5,6
46,0 ± 25,3
Na ryc. 2 przedstawiono histogramy ró¿nic IT5 dla poszczególnych bodŸców. Dla czêstotliwoœci 1000 i 2000 Hz oraz
dla trzasku wiêkszoœæ ró¿nic IT5 mieœci³a siê w zakresie od
-0,2 do 0,2 ms. Jedynie dla bodŸca o czêstotliwoœci 4000 Hz
wystêpowa³a znacz¹ca liczba wartoœci IT5 w granicach od
0,2 do 0,4 ms. Zwraca uwagê znacz¹ca liczba ró¿nic
„zerowych”.
art07 - Kochanek Wp‡yw I.qxp
2007-11-25
18:17
Page 33
Wp³yw ubytku œlimakowego s³uchu na wartoœæ ró¿nicy miêdzyusznej latencji fali V - IT5 w odpowiedziach ABR ...
40
2000 Hz
1000 Hz
35
30
25
20
czynnika korelacji liniowej wystêpowa³a dla czêstotliwoœci
1000 Hz, nieco ni¿sza by³a dla trzasku, a najni¿sze wartoœci
wystêpowa³y dla 2000 i 4000 Hz. Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e wartoœci wspó³czynników korelacji liniowej dla wszystkich bodŸców nie by³y wysokie.
IT5 [ms]
15
Liczba obserwacji
33
10
0,8
0,8
5
0,7
1000 Hz
0,7
2000 Hz
0,6
y = 0,05 + 0,004 · x
r = 0,46
0,6
y = 0,03 + 0,004 · x
r = 0,51
0,5
4000 Hz
35
trzask
30
0,5
0,4
0,4
0,3
0,3
0,2
0,2
0,1
0,1
0,0
0,0
25
-0,1
-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
-0,1
-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
20
15
10
0,8
0,7
5
0,6
0
-0,4
-0,2
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
-0,4
-0,2
0,0
0,2
0,4
0,6
0,5
0,8
IT5 [ms]
0,4
0,4
0,3
0,3
0,6
0,4
0,1
0,0
0,0
-0,2
-0,4
-10 0
10 20 30 40 50 60 70 80 90
0,8
0,6
y = -0,03 + 0,003 · x
r = 0,29
Ryc. 4. Diagramy korelacyjne oraz funkcje korelacji liniowej bezwzglêdnych wartoœci ró¿nicy IT5 w zale¿noœci od wielkoœci progu
s³yszenia w uchu z ubytkiem w grupie SJ
-0,4
-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
0,8
4000 Hz
0,4
0,0
-0,1
-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Próg s³yszenia w uchu z ubytkiem s³uchu [dB HL]
y = - 0,02 + 0,003 · x
r = 0,27
0,2
-0,2
y = -0,02 + 0,004 · x
r = 0,52
2000 Hz
trzask
y = - 0,06 + 0,004 · x
r = 0, 39
0,2
0,2
0,0
0,0
-0,2
-0,2
-0,4
-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
-0,4
-10 0
10 20 30 40 50 60 70 80 90
Próg s³yszenia w uchu z ubytkiem s³uchu [dB HL]
Ryc. 3. Diagramy korelacyjne oraz wykresy funkcji korelacji liniowej
przedstawiaj¹ce zale¿noœæ pomiêdzy wzglêdnymi wartoœciami
ró¿nic IT5 oraz wartoœciami progu s³yszenia w uchu z ubytkiem
Na ryc. 3 przedstawiono diagramy korelacyjne wzglêdnych wartoœci ró¿nic IT5 w funkcji wielkoœci progu s³yszenia
w uchu z ubytkiem s³uchu dla krótkich tonów i trzasku. Przy
sporz¹dzaniu diagramów do analizy w³¹czano wszystkie
wartoœci IT5 danej osoby dla poszczególnych bodŸców, niezale¿nie od liczby czêstotliwoœci z zakresu 500-4000 Hz dla
których wystêpowa³ ubytek s³uchu. Dlatego na diagramach
znajduj¹ siê wartoœci IT5 dla progów s³yszenia z zakresu od
5 do 75-85 dB HL. Zwraca uwagê fakt, ¿e dla ubytków
mniejszych od 65-70 dB HL, niezale¿noœci od czêstotliwoœci,
wystêpuj¹ zarówno dodatnie jak i ujemne wartoœci wskaŸnika IT5, co oznacza ¿e dla tej samej wartoœci ubytku s³uchu
latencje ucha z ubytkiem by³y zarówno d³u¿sze jak i krótsze
w porównaniu z latencj¹ fali V w uchu normalnie s³ysz¹cym.
Nale¿y równie¿ zauwa¿yæ, ¿e dla du¿ych ubytków wystêpowa³y zarówno du¿e, jak i niewielkie wartoœci IT5. Dla
wszystkich bodŸców wartoœci wspó³czynnika korelacji liniowej by³y istotne statystycznie. Najwy¿sza wartoœæ wspó³-
9,2
10,0
Latencja fali V w uchu normalnie s³ysz¹cym [ms]
y = - 0,10 + 0,005 · x
r = 0,46
trzask
0,2
Regresja
95% p.ufnoœci
0,0
0,8
1000 Hz
0,2
0,4
0,5
-0,1
-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
0,8
0,6
0,6
0,1
IT5 [ms]
0,4
0,7
y = 0,04 + 0,003 · x
r = 0,39
0,2
Ryc. 2. Histogramy ró¿nic IT5 dla poszczególnych bodŸców
0,6
0,8
4000 Hz
9,6
1000 Hz
8,8
2000 Hz
9,2
y = 0,85 + 0,90 · x
r = 0,92
8,4
y = 0,85 + 0,89 · x
r = 0,92
8,8
8,0
8,4
7,6
8,0
7,2
7,6
7,2
7,2
7,6
8,0
8,4
8,8
9,2
6,8
6,8
9,6 10,0
8,0
7,6
7,2
7,6
8,0
8,4
8,8
9,2
6,6
4000 Hz
6,4
trzask
y = 1,22 + 0,82 · x
r = 0,87
6,2
y = 0,70 + 0,88 · x
r = 0, 91
6,0
7,2
5,8
6,8
5,6
5,4
6,4
Regresja
95% p.ufnoœci
6,0
6,0
6,4
6,8
7,2
7,6
8,0
5,2
5,0
5,0 5,2 5,4 5,6 5,8 6,0 6,2 6,4 6,6
Latencja fali V w uchu z ubytkiem s³uchu [ms]
Ryc. 5. Diagramy korelacyjne latencji fali V w uchu z ubytkiem
i w uchu z normalnym s³uchem dla poszczególnych bodŸców
Poniewa¿ z klinicznego punktu widzenia, zarówno
w grupie osób normalnie s³ysz¹cych jak i w grupie ubytków
œlimakowych nie maj¹ znaczenia ujemne ró¿nice IT5, a raczej jej wartoœæ bezwzglêdna, dlatego diagramy korelacyjne
oraz funkcje korelacji liniowej wyznaczono dla wartoœci
bezwzglêdnych ró¿nicy IT5 (rys. 4). Analiza zbiorów wartoœci
wskaŸnika IT5 wykaza³a, ¿e mo¿na wyodrêbniæ dwa podzbiory wartoœci IT5, jeden w zakresie ubytków s³uchu do 50
dB HL, a drugi dla ubytków wiêkszych od 50 dB HL. Dla ubytków s³uchu mniejszych od 50 dB HL wartoœci IT5 nie przekracza³y w wiêkszoœci przypadków 0,3 ms. Wiêksze wartoœci
IT5 wystêpuj¹ dopiero dla ubytków s³uchu przekraczaj¹cych
wartoϾ 50 dB HL.
art07 - Kochanek Wp‡yw I.qxp
2007-11-25
18:17
34
Page 34
Krzysztof Kochanek, Ewa Orkan-£êcka, Adam Pi³ka, Lech Œliwa, Henryk Skar¿yñski
Na ryc. 5 przedstawiono diagramy korelacyjne latencji
fali V w obu uszach. Dla czêstotliwoœci 1000 i 2000 Hz rozrzut wartoœci latencji jest bardzo niewielki, natomiast dla
bodŸca o czêstotliwoœci 4000 Hz i dla trzasku widoczne s¹
punkty, które wskazuj¹ na wiêksze ró¿nice w latencjach
w obu uszach. Dla wszystkich bodŸców otrzymano istotnie
statystycznie, wysokie wartoœci wspó³czynników korelacji
liniowej.
W tab. 2 przedstawiono œrednie wartoœci ró¿nic IT5 dla
dwóch zakresów progu s³yszenia, poni¿ej- i powy¿ej 50 dB
HL, w uchu z ubytkiem s³uchu. Dla porównania prezentowane s¹ równie¿ œrednie wartoœci IT5 w grupie osób o s³uchu
normalnym, które zosta³y wyznaczone przez Orkan-£êck¹
i wsp. [2004]. Analiza statystyczna wykaza³a, ¿e wartoœci
IT5 w obu podgrupach z grupy SJ ró¿ni¹ siê miedzy sob¹
w sposób istotny statystycznie i s¹ wiêksze w porównaniu
z wartoœciami œrednimi IT5 w grupie osób normalnie s³ysz¹cych.
Tab. 2. Œrednie wartoœci ró¿nicy IT5 [w ms] w uchu z ubytkiem
s³uchu dla ubytków poni¿ej- i powy¿ej 50 dB HL. Dla porównania
przedstawiono równie¿ œrednie wartoœci IT5 w grupie osób normalnie s³ysz¹cych – grupa N [Orkan-£êcka (i in.) 2004].
Bodziec
Grupa N
1000 Hz
0,06 ± 0,07
n=82
0,05 ± 0,07
n=82
0,07 ± 0,08
n=82
0,03 ± 0,06
n=82
2000 Hz
4000 Hz
trzask
Próg s³yszenia w uchu z ubytkiem
#50 dB HL
> 50 dB HL
0,12 ± 0,10
n=43
0,10 ± 0,11
n=44
0,12 ± 0,09
n=34
0,08 ± 0,08
n=30
0,29 ± 0,18
n=12
0,25 ± 0,24
n=9
0,24 ± 0,21
n=20
0,22 ± 0,19
n=23
Analiza statystyczna funkcji korelacyjnych w obu podzbiorach ubytków s³uchu wykaza³a, ¿e dla ubytków mniejszych od 50 dB HL, wartoœci wspó³czynników korelacji liniowej s¹ nieistotne statystycznie niezale¿nie od czêstotliwoœci.
Natomiast by³y istotne statystycznie dla ubytków wiêkszych
od 50 dB HL. W tab. 3 zestawiono wyniki analizy korelacji liniowej dla ubytków s³uchu wiêkszych od 50 dB HL. Nachylenie wykresu funkcji korelacji liniowej by³o zbli¿one, a zarazem najmniejsze dla trzasku i bodŸca o czêstotliwoœci 4000
Hz oraz wiêksze dla czêstotliwoœci 1000 i 2000 Hz. Oznacza
to, ¿e dla czêstotliwoœci 1000 i 2000 Hz wp³yw ubytku s³uchu
na wielkoœæ ró¿nicy IT5 dla ubytków powy¿ej 50 dB HL jest
wiêkszy ni¿ w rejonie wy¿szych czêstotliwoœci (4000 Hz
i trzask). Zatem korekcja wartoœci wskaŸnika IT5 powinna
byæ inna dla czêstotliwoœci 1000 i 2000 Hz oraz dla trzasku
i 4000 Hz.
Tab. 3. Wartoœci wspó³czynników nachylenia wykresów funkcji „IT5ubytek s³uchu” oraz wspó³czynniki korelacji liniowej, w grupie osób
z jednostronnymi ubytkami s³uchu wiêkszymi od 50 dB HL.
Rodzaj bodŸca
Nachylenie wykresu
Wartoœæ wspó³czynnika
korelacji liniowej
1000 Hz
16 µs/dB
0,64
2000 Hz
20 µs/dB
0,68
4000 Hz
11 µs/dB
0,46
trzask
10 µs/dB
0,49
W oparciu o wartoœci wspó³czynników nachylenia wykresu funkcji korelacji liniowej wartoœci wspó³czynników korek-
cyjnych na ka¿de 10 dB ubytku s³uchu powy¿ej 50 dB HL
powinny byæ nastêpuj¹ce: dla 1000 Hz – 0,16 ms, dla 2000
Hz – 0,2 ms, dla 4000 Hz – 0,11 ms i dla trzasku 0,10 ms. Po
zaokr¹gleniu do jednego miejsca po przecinku (z uwagi na
typowy skok kursora przy oznaczaniu latencji wynosz¹cy
0,1 ms) wartoœci wspó³czynników korekcyjnych dla ró¿nicy
IT5 na ka¿de 10 dB ubytku s³uchu powy¿ej 50 dB HL s¹ nastêpuj¹ce: -0,2 ms dla 1000 i 2000 Hz oraz -0,1 ms dla 4000
Hz i dla trzasku (tab. 2).
Tab. 4. Wartoœci wspó³czynników koryguj¹cych wielkoœæ ró¿nicy IT5
dla ubytków powy¿ej 50 dB HL.
Rodzaj bodŸca
Wartoœci wspó³czynników koryguj¹cych
wielkoœæ ró¿nicy IT5
1000 i 2000 Hz
-0,2 ms/ 10 dB
4000 Hz i trzask
-0,1 ms/ 10dB
Zatem w przypadku osób z jednostronnym ubytkiem œlimakowym, u których próg s³yszenia jest wiêkszy od 50 dB
HL, nale¿y odj¹æ od wartoœci ró¿nicy IT5 wyznaczonej na
podstawie pomiarów latencji odpowiedni¹ dla danej czêstotliwoœci poprawkê i dopiero tê wartoœæ porównaæ z wartoœci¹
normaln¹. Np. je¿eli dla czêstotliwoœci 1000 Hz wartoœæ IT5
wyznaczona w uchu z ubytkiem o wartoœci 70 dB HL wynios³a 0,6 ms, to na ka¿de 10 dB ubytku powy¿ej 50 dB HL
nale¿y odj¹æ poprawkê wynosz¹c¹ 0,2 ms. Poniewa¿ w prezentowanym przyk³adzie próg s³yszenia wynosi³ 70 dB HL,
poprawka wyniesie 0,2 ms * 2 = 0,4 ms. Skorygowana wartoœæ IT5sk w prezentowanym przyk³adzie wynosi zatem 0,2
ms (0,6 – 0,4 ms). Tê skorygowan¹ wartoœæ IT5sk nale¿y
nastêpnie porównaæ z norm¹ IT5. Je¿eli IT5sk mieœci siê
w granicach normy to nale¿y uznaæ, ¿e wartoœæ IT5 przed
korekcj¹ by³a wiêksza od normy jedynie z uwagi na obecnoœæ ubytku œlimakowego, wiêkszego od 50 dB HL. Natomiast wartoœci skorygowane IT5 wiêksze od wartoœci normalnych bêd¹ sugerowa³y obecnoœæ zaburzeñ pozaœlimakowych.
Z klinicznego punktu widzenia wprowadzanie poprawek
do wartoœci IT5 ma tylko wtedy sens, gdy wartoœæ IT5 przekracza wartoœci graniczne wyznaczone w grupie osób normalnie s³ysz¹cych.
Dyskusja
Zasadniczym celem pracy by³a analiza wp³ywu jednostronnego ubytku œlimakowego na wielkoœæ miêdzyusznej
ró¿nicy latencji fali V – IT5 dla trzasku oraz krótkich tonów
o czêstotliwoœciach 1000, 2000 i 4000 Hz. Analiza zosta³a
przeprowadzona pod k¹tem oceny koniecznoœci stosowania
poprawek korekcyjnych dla wskaŸnika IT5 u osób z podejrzeniem zaburzeñ pozaœlimakowych, u których jednoczeœnie
wystêpuj¹ spadki czu³oœci s³uchu.
Dla ubytków mniejszych od 50 dB HL nie stwierdzono
istotnego statystycznie wp³ywu wielkoœci ubytku s³uchu na
wartoœæ wskaŸnika IT5, zarówno dla krótkich tonów jak i dla
trzasku. Oznacza to, ¿e w tym zakresie ubytków s³uchu nie
istnieje koniecznoϾ stosowania poprawek korekcyjnych dla
wskaŸnika IT5. Dla ubytków wiêkszych od 50 dB HL analiza
korelacji liniowej wykaza³a istotny statystycznie wp³yw
wielkoœci ubytku s³uchu na wartoœæ wskaŸnika IT5 (tab. 3)
dla wszystkich bodŸców, przy czym wspó³czynniki nachylenia wykresów korelacji liniowej by³y wiêksze dla czêstotliwoœ-
art07 - Kochanek Wp‡yw I.qxp
2007-11-25
18:17
Page 35
Wp³yw ubytku œlimakowego s³uchu na wartoœæ ró¿nicy miêdzyusznej latencji fali V - IT5 w odpowiedziach ABR ...
ci 1000 i 2000 Hz ni¿ dla 4000 Hz i trzasku. Wyznaczone
wartoœci wspó³czynników korelacji liniowej dla trzasku by³y
zbli¿one do wartoœci wyznaczonych przez innych autorów.
Np. w pracy Kochanka [2000] wartoœæ wspó³czynnika
nachylenia wynosi³a dla trzasku 0,09 ms/10 dB przy intensywnoœci 90 dB, w pracy Oates [1992] 0,08 ms/10 dB przy
intesywnoœci 95 dB, natomiast w pracy Prosser'a [1987] 0,07
ms/10 dB. Ró¿nice w wartoœciach wspó³czynników nachylenia wykresów korelacji liniowej w pracach ró¿nych autorów
mog¹ wynikaæ przede wszystkim z ró¿nego zakresów wielkoœci ubytków s³uchu badanych w poszczególnych pracach.
W niniejszej pracy nieco ni¿sze wartoœci wspó³czynników
nachylenia wykresów korelacji liniowej dla trzasku mo¿na
wi¹zaæ z ma³¹ liczebnoœci¹ uszu z du¿ymi ubytkami s³uchu.
Zbli¿one wartoœci nachylenia wykresów regresji liniowej
otrzymano w niniejszej pracy dla bodŸca o czêstotliwoœci
4000 Hz oraz dla trzasku, co mo¿e oznaczaæ, ¿e dla du¿ych
intensywnoœci odpowiedzi dla trzasku i tonu o czêstotliwoœci
4000 Hz pochodz¹ z tego samego zakresu czêstotliwoœci
[Don 1978].
Dla ni¿szych czêstotliwoœci nachylenie wykresu regresji
liniowej by³o wiêksze ni¿ dla trzasku i tonu o czêstotliwoœci
4000 Hz, co oznacza wiêkszy wp³yw ubytku s³uchu na wartoœæ wskaŸnika IT5 w rejonie ni¿szych czêstotliwoœci. Niew¹tpliwie mo¿e to byæ rezultatem nieco mniejszej specyficznoœci czêstotliwoœciowej odpowiedzi ABR dla krótkich tonów
o ni¿szych czêstotliwoœciach w porównaniu ze specyficznoœci¹ czêstotliwoœciow¹ odpowiedzi ABR dla krótkich tonów
o wysokich czêstotliwoœciach. Jak wykazano w licznych pracach [Don 1998; Eggermont 1979; Kochanek 2000] w odpowiedziach ABR dla krótkich tonów o niskich czêstotliwoœciach i du¿ych intensywnoœciach rejestrowanych bez udzia³u sygna³ów maskuj¹cych ograniczaj¹cych wp³yw zakrêtu
podstawnego na odpowiedzi, istnieje du¿e prawdopodobieñstwo udzia³u zakrêtu podstawnego w rejestrowanych odpowiedziach. Wzrost ubytku œlimakowego powoduje ograniczenie udzia³u zakrêtu podstawnego w odpowiedzi i wzrost jej
specyficznoœci czêstotliwoœciowej, co w przypadku odpowiedzi dla tonów o niskich czêstotliwoœciach oznacza wzrost
latencji fali V. Poniewa¿ wzrost czêstotliwoœci bodŸca zwiêksza specyficznoœæ czêstotliwoœciow¹ odpowiedzi [Hoke
1991] dla bodŸców o du¿ych intensywnoœciach, dlatego nachylenie wykresów korelacji liniowej dla trzasku jest mniejsze
ni¿ dla bodŸców o czêstotliwoœciach 1000 i 2000 Hz. Równie¿ dlatego wartoœci poprawek IT5 uwzglêdniaj¹ce wielkoœæ
jednostronnego ubytku œlimakowego s¹ mniejsze dla trzasku
i tonu o czêstotliwoœci 4000 Hz ni¿ dla tonów o czêstotliwoœciach 1000 i 2000 Hz.
35
W diagramach korelacyjnych przedstawionych na ryc. 4
zwraca uwagê fakt, ¿e u niektórych osób nawet dla du¿ych
ubytków s³uchu wystêpowa³y wartoœci IT5 takie jak dla
mniejszych ubytków s³uchu. Oznacza to, ¿e latencja fali V nie
zwiêksza³a swojej wartoœci w znacz¹cy sposób pomimo znacznego ubytku s³uchu. Mo¿e to byæ skutek zmiany czasu filtracji œlimakowej spowodowany obecnoœci¹ ubytku s³uchu.
Wed³ug Don'a [1998] oraz Eggermont`a [1976] wzrost ubytku
s³uchu powoduje w rejonie ubytku poszerzenie krzywych
strojenia oraz pogorszenie w³aœciwoœci filtru œlimakowego,
co skutkuje zmniejszeniem czasu filtracji œlimakowej, a tym
samym skróceniem latencji fali V. Dlatego u niektórych osób
latencja fali V wzrasta³a pod wp³ywem ubytku s³uchu w stopniu minimalnym. Z drugiej strony wiêksze ubytki s³uchu mog¹
powodowaæ przesuniêcie czêstotliwoœci rezonansowej w rejonie ubytku s³uchu w stronê ni¿szych czêstotliwoœci, co
prowadzi do zwiêkszenia czasu transportu œlimakowego
i wzrostu latencji fali V. Zatem wartoœæ latencji fali V w ubytkach œlimakowych jest wypadkow¹ tych dwóch czynników.
Przy tej samej wartoœci ubytku s³uchu w ró¿nych uszach latencja fali V mo¿e ulec wiêkszemu lub mniejszemu wyd³u¿eniu, a w niektórych przypadkach mo¿e ulec nawet skróceniu,
w zale¿noœci od wag wymienionych czynników. Dlatego rozrzut wartoœci IT5 dla wiêkszych ubytków s³uchu by³ doœæ
znaczny.
Podsumowuj¹c wyniki analizy IT5 w funkcji ubytku s³uchu mo¿na stwierdziæ, ¿e istnieje koniecznoœæ stosowania
korekcji wartoœci IT5 dla wiêkszych od 50 dB HL.
Na podstawie uzyskanych wyników sformu³owano nastêpuj¹ce wnioski:
• wartoœæ ró¿nicy miêdzyusznej latencji fali V – IT5 zale¿y od wielkoœci ubytku s³uchu typu œlimakowego, zarówno
dla krótkich tonów jak i dla trzasku,
• w grupie jednostronnych ubytków œlimakowych istotny
wp³yw ubytku s³uchu na wartoœæ IT5 wystêpuje dla ubytków
wiêkszych od 50 dB HL.
art07 - Kochanek Wp‡yw I.qxp
36
2007-11-25
18:17
Page 36
Krzysztof Kochanek, Ewa Orkan-£êcka, Adam Pi³ka, Lech Œliwa, Henryk Skar¿yñski
Bibliografia
Arslan E., Prosser S., Rosignoli M. [1988]. The behaviour of wave V
latency in cochlear hearing loss. „Acta Oto-laryngologica” 105,
467-472.
Bauch C. D., Olsen W. O. [1989]. Wave V interaural latency differences as a function of asymmetry in 2000-4000 Hz hearing sensitivity. „The American Journal of Otology” 10 (5), 389-392.
Brackmann D. E., Selters W. A. [1979]. Brainstem electric audiometry: acoustic neurinoma detection. „Revue de Laryngologie –
Otologie – Rhinologie” (Bordeaux) 100 (1-2), 49-51.
Don M., Eggermont J. [1978]. Analisis of the click-evoked brainstem
potentials in man using high-pass noise masking. „Journal of
the Acoustical Society of America” 63, 4, 1084-1092.
Don M., Ponton C. W., Eggermont J. J., Kwong B. [1998]. The effects
of sensory hearing loss on cochlear filter times estimated from
auditory brainstem response latencies. „Journal of the Acoustical Society of America” 104, 4, 2280-2289.
Eggermont J. J. [1979]. Narrow-band AP latencies in normal and
recruiting human ears. „Journal of the Acoustical Society of
America” 65, 463-470.
Eggermont J. J. [1976]. Elektrophysiological study of the normal and
patological human cochlea. I. Presinaptic potentials. „Revue de
Laryngologie – Otologie – Rhinologie” (Bordeaux) 97, Suppl.,
487-495.
Eggermont J. J., Don M. [1980]. Analysis of the click-evoked brainstem potentials in humans using high-pass noise masking. II.
Effects of click intensity. „Journal of the Acoustical Society of
America” 68, 1671-1675.
Fowler C. G. [1992]. Effects of stimulus phase on the normal auditory brainstem response. „Journal of Speech and Hearing
Research” 35, 167-174.
Gorga M. P., Kaminski J. R., Beauchaine K. L., Schulte L. [1992].
Auditory brainstem responses elicited by 1000-Hz tone bursts in
patients with sensorineural hearing loss. „Journal of the American Academy of Audiology” 3, 159-165.
Hall III J. W., Muller H. G. [1997]. Audiologists' Desk Reference:
diagnostic audiology principles, procedures and practices. Singular Publishing Group, INC. San Diego. London.
Hall III J. W. [1992]. Handbook of auditory evoked responses. Ed.
Hall III J. W., Needham Heights, Allyn and Bacon.
Hoke M., Pantev C., Ansa L., Lütkenhöner B., Herrmann E. [1991].
A time saving BERA technique for frequency-specific assessment of the auditory threshold through tone-pulse series stimulation (TOPSTIM) with simultaneous gliding high-pass noise
masking (GHINOMA). „Acta Oto-laryngologica” suppl. 482,
45-56.
Hyde M. L., Blair R. L. [1981]. The auditory brainstem response in
neuro-otology: perspectives and problems. „The Journal of Otolaryngology” 10 (2), 117-125.
Kochanek K. [2000]. Ocena progu s³yszenia za pomoc¹ s³uchowych
potencja³ów wywo³anych pnia mózgu w zakresie czêstotliwoœci
500-4000 Hz. Rozprawa habilitacyjna. Wydawnictwa Akademii
Medycznej w Warszawie.
Kochanek K., Skar¿yñski H., Janczewski G., Grzanka A. Pi³ka A.
[2001]. Specyficznoœæ czêstotliwoœciowa odpowiedzi pnia
mózgu wywo³ywanych krótkim tonem o czêstotliwoœci 500
Hz. II. Ubytki s³uchu typu œlimakowego. „Audiofonologia” 20,
125-132.
Oates P., Stapells D. R. [1992]. Interaction of click intensity and
cochlear hearing loss on auditory brain stem response wave
V latency. „Ear and Hearing” 13, 28-34.
Prosser S.,Arslan E. [1987]. Prediction of auditory brainstem wave
V latency as a diagnostic tool of sensorineural hearing loss.
„Audiology” 26, 179-187.
Rosenhamer H. J., Lindstrom B., Lundborg T. [1981]. On the use of
click-evoked electric brainstem responses in audiological diagnosis. III. Latencies in cochlear hearing loss. „Scandinavian
Audiology” 10, 3-11.
Selters W. A., Brackmann D. E. [1977]. Acoustic tumor detection with
brain stem electric response audiometry. „Archives of Otolaryngology” 103 (4), 181-187.
Telian S. A., Kileny P. R. [1989]. Usefulness of 1000 Hz tone-burstevoked responses in the diagnosis of acoustic neuroma. „Otolaryngology-Head and Neck Surgery” 101, 466-471.