Historia szkoły

Historia szkoły
{tab=Początki szkolnictwa} I. Początki szkolnictwa w Kłobucku.
Początki szkolnictwa w Kłobucku sięgają XV wieku. Czterokrotnie, tj. w latach 1477, 1480, 1483
i 1486 poświadczona jest szkoła parafialna znajdująca się przy Kościele Parafialnym św.
Marcina.
W XVI wieku szkoła jest utrzymywana z dochodów probostwa. Po wojnach szwedzkich
następuje upadek ekonomiczny miasteczka. Dochodzi do licznych sporów i niszczenia
budynków. Miasteczko parokrotnie ulega pożarom. Po szkole pozostaje tylko parcela. Jednakże
lustracja z 1789 roku dowodzi, że powstaje nowa szkoła.
W wieku XIX zmiany polityczne nie sprzyjały działalności szkolnej. Zaczyna się powolny regres
szkolnictwa elementarnego, wynikający z polityki oświatowej władz rosyjskich.
{tab=Rozwój szkół kłobuckich} II. Rozwój szkół kłobuckich na początku XX wieku.
W 1904 roku została utworzona przez administrację majątku carskiego Szkoła Ludowa w
Zagórzu. Mieściła się w budynku po zlikwidowanej w 1867 r karczmie. Szkoła przetrwała do
1911 roku jako szkoła powszechna o 1 nauczycielu, a w 1928 roku została włączona do Szkoły
Powszechnej nr 1.
Przed 1910 rokiem nauczycielem, a potem kierownikiem szkoły kłobuckiej był Michał Sebyła,
ojciec poety Władysława Sebyły.
W roku szkolnym 1915/1916 uczyło w szkole sześcioro nauczycieli: Klimaszewska, Bilska,
Maria Trzepióra (później Miłochowa), Zofia Krupska i Kazimierz Bilski. Nazwisko szóstego
nauczyciela nie jest znane.
W 1919 roku istniała w Kłobucku 7 - klasowa szkoła powszechna, a także 2 - klasowa szkoła w
Zagórzu oraz 1 - klasowa szkoła w Smugach i 1 - klasowa szkoła w Zakrzewie. Po przeniesieniu kierownika szkoły w Kłobucku Kazimierza Bilskiego do Częstochowy,
stanowisko to objął Brunon Zając. Jego staraniem w 1921 roku w Kłobucku została utworzona
druga 7 - klasowa szkoła powszechna – żeńska. Kierownictwo tej szkoły objęła Helena
Zającowa. W 1922 roku istniały tu więc dwie 7 - klasowe szkoły powszechne i 1 - klasowa
szkoła w Smugach.
Dekret z 7 lutego 1919 roku wprowadził obowiązek 7 - letniego nauczania dzieci w wieku od 7
do 14 lat. W 1925 roku inspektor szkolny Walerian Kuropatwiński przeniósł do Częstochowy
(Raków) kierownika 7 - klasowej szkoły w Kłobucku, Brunona Zająca. Kierownikiem 7 - klasowej
Szkoły Powszechnej nr 1 im. Jana Długosza do 1930 roku był Stanisław Zawadzki (co
potwierdza świadectwo ukończenia szkoły uczennicy klasy VII Bronisławy Kucówny z 1929
roku).
W latach 1919 – 1930 nastąpił znaczny rozwój szkolnictwa powszechnego w Kłobucku. Dnia 11
kwietnia 1927 roku Rada Miejska Miasta Kłobucka podjęła uchwałę
o zaciągnięciu
długoterminowej pożyczki w wysokości 60.000 zł w Banku Gospodarstwa Krajowego w
Warszawie na dokończenie własnego gmachu szkolnego w Kłobucku. Do zrealizowania tego
zamierzenia upoważniono Burmistrza Kłobucka Tadeusza Biluchowskiego. 1/4
Historia szkoły
Rozwój szkolnictwa powszechnego jest ważnym celem Rady Miejskiej. Na prośbę
mieszkańców Smug, Rada postanowiła wystąpić do Inspektora Szkól Powszechnych na powiat
częstochowski z wstawiennictwem o otwarcie szkoły w Smugach. Na bieżąco interesowała się
budową szkoły. W skład Komitetu Budowy Szkoły wybrano m. in. kierownika Szkoły
Powszechnej nr 1 Stanisława Zawadzkiego. Dnia 10 września 1927 roku nadzwyczajne
posiedzenie Rady Miejskiej przyjęło od Skarbu Państwa pożyczkę w wysokości 9.000 złotych
na budowę publicznej szkoły powszechnej w Kłobucku.
W 1929 roku Rada Miejska po dłuższej dyskusji postanowiła kupić od Skarbu Państwa na
własność miasta Kłobucka, dom szkolny w Zagórzu, za sumę 12.000 zł, z warunkiem rozłożenia
tej sumy na raty. Z powodu trudnych warunków materialnych, w jakich znalazło się miasto, w
związku z rozpoczętymi inwestycjami (budowa łaźni
i przedszkola), wysunięto
prośbę, aby sumy wydane na remont budynku szkolnego w Zagórzu w ciągu ostatnich lat były
przez województwo potrącane, co zmniejszyłoby koszt zakupu. Kierownik Stanisław Zawadzki miał niebywałe szczęście. W loterii państwowej wygrał ogromną
na owe czasy kwotę 75.000 zł, kupił majątek ziemski pod Kielcami i wyjechał z Kłobucka.
W 1931 roku, prawdopodobnie ze względów oszczędnościowych, nastąpiło połączenie Szkoły
Powszechnej nr 1, Szkoły Powszechnej nr 2 oraz szkół w Zagórzu i Zakrzewie. Utworzono z
nich jedną 7 - klasową Szkołę Powszechną w Kłobucku z 24 nauczycielami. Źródła historyczne
podają, że w roku szkolnym 1935/1936 w kłobuckiej szkole uczyli:
Julia Rutkiewicz,
Zygmunt Psiuk, Wanda Konopka, Stanisława Krupska, Irena Mycińska, Gabriel Grzymek,
Tadeusz Gładysz, Wilhelmina Klepacz, Jadwiga Pfranger, Jadwiga Pawlikowska, Maria
Hornowska, Józefa Krupska, Stanisława Fryga, Stanisława Grzymek, Wacława Trzepióra, Leon
Pfranger, Helena Obrycka i Stanisław Kumorek.
Dnia 20 października 1933 roku Rada Miejska wyraziła zgodę na nabycie na własność miasta
gruntu o powierzchni 1308 m2 wraz ze znajdującymi się na nim budynkami szkolnymi, „a
graniczący od strony zachodu drogą przez przedmieście Zagórze, od północy placem
stanowiącym własność gromady przedmieścia Zagórze, od wschodu rzeką Oksza, od południa
gruntami Antoniego Świącia”, za sumę 2.000 zł spłacanych ratami w ciągu sześciu lat.
Do zaoferowania tak niskiej ceny obiektu skłoniły Radę okoliczności – budynki były w złym
stanie i wymagały gruntownego remontu. Do zrealizowania tego zamierzenia Rada upoważniła Burmistrza miasta Michała Piechurskiego
i członka Rady Leona Nowaka.
W myśl ustawy „Jędrzejowiczowskiej” z 11 marca 1932 roku wprowadzony został
3stopniowy podział szkól powszechnych. Zdecydowano, że publiczna szkoła powszechna nie
powinna mieć więcej niż 16 oddziałów (po połączeniu szkól w Kłobucku, w 1911 roku było ich
więcej, np. w roku szkolnym 1935/1936 było 26 oddziałów).
W 1936 roku Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego zatwierdziło podział Szkoły
Powszechnej w Kłobucku na dwie 7 - klasowe – szkoła nr 1 i szkoła nr 2. Szkoła nr 1 umieszczona została w trzech punktach:
- w budynku byłego przedszkola przy ulicy Szkolnej, dawniej ulica Podkamycze (2 izby lekcyjne
i sala rekreacyjna),
- w budynku koło Kościoła św. Marcina przy ulicy 3 Maja (2 izby lekcyjne),
- w budynku szkolnym w Zagórzu (2 izby lekcyjne).
2/4
Historia szkoły
W skład grona wchodziło 7 nauczycieli: Maria Hornowska, Helena Zając, Zygmunt Psiuk, Zofia
Laddy, Helena Obrycka, Józefa Krupska, a kierownikiem szkoły był Marian Charemza.
W wyniku starań mieszkańców Smug i poparcia kierowników szkół nr 1 Mariana Charemzy i nr
2 Władysława Frygi, Rada Miejska podjęła decyzję o otwarciu szkoły
w Smugach z
nowym 1937/1938 rokiem szkolnym.
Ze względu na rozmieszczenie szkoły nr 1 w trzech punktach, Rada Miasta zadecydowała na
swym posiedzeniu dnia 14 marca 1939 roku:
„Po dłuższej dyskusji i przemówieniach panów Kumorka, Staszewskiego i innych w sprawie
koniecznego budowania szkoły, rada postanowiła przystąpić do jej budowy, jednocześnie
wzywa zarząd miejski do sporządzenia planów i kosztorysów budowy. W sprawie budowy
szkoły, spłaty zobowiązań powstałych zabrał głos Inspektor Samorządu Gminnego Pan
Gęsiorowski, na wniosek którego Rada postanowiła wystąpić do Banku Komunalnego
w Warszawie o pożyczkę na cele powyższe”.
Wybuch II wojny światowej udaremnił te zmiany.{tab= Oświata w okresie II wojny światowej.} III.
Oświata w okresie II wojny światowej.
Poświęcenie, niezłomna wola kierowników, a także nauczycieli, rodziców i młodzieży sprawiły,
że w okresie okupacji, mimo szykan ze strony Niemców, szkoły powszechne funkcjonowały.
Najwcześniej wznowiły działalność dwie częstochowskie szkoły nr 19 i 20 pod wspólnym
nadzorem emerytowanego kierownika Brunona Zająca, byłego kierownika Szkoły Powszechnej
nr 1 w Kłobucku.
Na terenach włączonych do Rzeszy (m.in. w Kłobucku) zezwolono na działalność szkół z
polskim językiem nauczania i to tylko „w obawie przed zdziczeniem młodzieży pozbawionej
zupełnie opieki szkolnej”.
Praktycznie działalność tych placówek była utrudniona. Szkoły te miały dać dzieciom
najprostsze umiejętności pisania i rachowania. Nauka w zimie odbywała się przeważnie
w salach ogrzewanych opałem przyniesionym przez dzieci lub z konieczności w zimnych
pomieszczeniach. W lecie zmuszano dzieci do wykonywania prac polowych w majątkach
osadników niemieckich, do zbierania ziół, jagód. Polskie pomoce szkolne zniszczono
w
całości. Zabroniono nauki historii i geografii Polski. Wobec braku nauczycieli częste były
przypadki nauczania ponad 100 dzieci przez jednego nauczyciela.
W roku szkolnym 1939/1940 funkcjonowała Szkoła Publiczna III stopnia nr 1
w
Kłobucku i jej filia w Zagórzu. W szkole tej uczyli: Zbysława Kurkowska, Klementyna
Bombolewska, Wanda Balcerewska, Maria Hornowska, Jadwiga Jagusztyn, Anna Gładysz,
Wanda Palczewska, Jan Nowak, a kierownikiem szkoły był Wojciech Gawlikowski.
W funkcjonujących polskich szkołach nauczyciele uzupełniali program tajnie. Na terenach
włączonych do Rzeszy nauczyciele organizowali małe komplety bądź uczyli pojedynczych
uczniów. W Kłobucku tajne nauczanie realizowali: Helena Obrycka,
Zbysława
Kurkowska, Jadwiga Jagusztyn, Wanda Balcerewska, Jan Nowak,
Klementyna
Bombolewska, Anna Gładysz, Wojciech Gawlikowski.
Nauczyciele jako jedni z pierwszych stanęli do walki z okupantem. Przykładem może być
Daniel Stępień, wychowanek Państwowego Instytutu Robót Ręcznych w Warszawie. Pracował
w swoim zawodzie w Szkole Powszechnej nr 1 w Kłobucku (co potwierdza zachowana w
archiwum szkoły tylko jedna z tego okresu księga ocen uczniów z roku szkolnego 1937/1938),
3/4
Historia szkoły
gdzie zorganizował i prowadził wzorową pracownię robót ręcznych.
Uczniowie wykonali ze swym nauczycielem wiele pomocy naukowych, m.in. mapę Polski
sygnalizującą bogactwa mineralne kraju. We wrześniu 1939 roku wstąpił do wojska, brał udział
w obronie Kłobucka w szeregach Obrony Narodowej. Zdołał się wyrwać z okrążenia, dotarł do
armii gen. Franciszka Kleberga i walczył pod Kockiem oraz Wolą Gułowską. Uciekł z niewoli niemieckiej i wrócił do Częstochowy, przystąpił do pracy w Konspiracji SZP –
ZWZ, gdzie pod pseudonimem Zgrzebny był kierownikiem Związku Odwetu, pionu
dywersyjno-bojowego ZWZ. Aresztowany wraz z żoną przez Niemców w 1942 roku, zmarł w
obozie koncentracyjnym.
Kierownik Szkoły Powszechnej nr 1 Marian Charemza, zmobilizowany latem 1939 r. zmarł z
ran odniesionych na froncie dnia 3 września 1939 r. W listopadzie 1940 roku hitlerowcy przypuścili generalny atak na polskich nauczycieli –
wezwali ich na konferencję do Kłobucka dnia 5 listopada 1940 roku na godzinę 1500.
Do
Kłobucka przybyło około 120 nauczycieli z całego powiatu Blachownia. Konferencja odbyła się
w remizie i była krótka. Odczytano oświadczenie: „W dniu dzisiejszym szkoły polskie na terenie
Rzeszy zostały zamknięte i nie wolno wam uczyć, abyście nie politykowali”. Następnie
wszystkich nauczycieli zatrzymano i poprowadzono na dworzec kolejowy w Kłobucku.
Pierwszym etapem było więzienie w Lublińcu. Po kilku dniach wywieziono wszystkich do
Wrocławia i zatrudniono przy ciężkich robotach ziemnych. Później zostali zwolnieni z nakazem
zgłoszenia się w żandarmerii w celu podjęcia pracy fizycznej.
Męczeńską drogę przebył Gabriel Grzymek, nauczyciel Szkoły Powszechnej nr 1
w
Kłobucku w latach 30-tych, w początkach okupacji kierownik szkoły w Popowie. Aresztowany
został pod koniec 1942 roku za znalezienie w czasie rewizji w szkole egzemplarza
przedwojennego pisma dla młodzieży „Płomyk”. Przeszedł przez katownie gestapo w
Blachowni, Lublińcu i Opolu oraz obozy koncentracyjne w Oświęcimiu, Gross
- Rosen i
Sachsenhausen-Oranienburg. Przetrzymał obozy, ale do domu nie wrócił, zmarł
w drodze
powrotnej w szpitalu.
W wyniku rozwijającej się ofensywy radzieckiej w styczniu 1945 roku, Niemcy opuścili również
Kłobuck. Nauczyciele przystąpili do pracy, a 12 lutego 1945 roku rozpoczął się nowy rok
szkolny.
{/tabs}
4/4