WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A)

WYKŁAD PIERWSZY: PODSTAWY EPIDEMIOLOGII (A)

SUM - WLK ‘2013
WYKŁAD PIERWSZY:
PODSTAWY
EPIDEMIOLOGII (A)
Prof. dr hab. med. Jan E. Zejda
POLSKI STANDARD KSZTAŁCENIA
„HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA”
Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze
czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych w
środowisku. Zaburzenia stanu zdrowia związane z jakością
środowiska, stylem Ŝycia i czynnikami społecznoekonomicznymi. Podstawy higieny pracy. Higiena Ŝywności
i Ŝywienia. Podstawowe typy zjawisk epidemiologicznych
i metody ich badania. Epidemiologia chorób niezakaźnych
i zakaźnych – epidemie, proces epidemiczny, dochodzenie
i nadzór epidemiologiczny. Epidemiologia nowotworów.
programy powinny obejmować
obejmować treś
treści z zakresu biostatystyki
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA modo LIGOTA
1. Podstawy epidemiologii i biostatystyki
2. Epidemiologia opisowa
3. Epidemiologia analityczna
4. Epidemiologia kliniczna
5. Epidemiologia chorób zakaźnych
6. Epidemiologia środowiskowa
7. Interpretacja obserwacji epidemiologicznych
8. Uwarunkowania stanu zdrowia
9. Higiena środowiska komunalnego oraz higiena Ŝywności i Ŝywienia
10. Higiena i medycyna pracy
PODRĘCZNIKI / LITERATURA
Beaglehole R., Bonita R., Kjellstrom T.: Podstawy epidemiologii.
Wydawnictwo Instytutu Medycyny Pracy. Łódź 2002
Kolarzyk E. (red.): Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka.
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2008
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakaŜeń
i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2008 r.)
TREŚĆ WYKŁADU
Definicja,
podział
i zastosowania epidemiologii
epi demos logos
DEFINICJA EPIDEMIOLOGII
Epidemiologia jest nauką o występowaniu
i uwarunkowaniach zjawisk zdrowotnych
w określonych populacjach ludzkich
oraz systemem działań wykorzystujących
uzyskane informacje do zmniejszenia
rozpoznanych problemów zdrowotnych
w populacji
TEORIA
i PRAKTYKA
ZJAWISKA ZDROWOTNE
PODLEGAJĄCE OBSERWACJI
ZGON
CHOROBA
ZMIANY PATOLOGICZNE
ZMIANY FIZJOLOGICZNE O TRUDNYM DO
USTALENIA ZNACZENIU DLA STANU ZDROWIA
zgon, zachorowanie, pogorszenie przebiegu choroby,
skuteczność nowego leku, obecność hiperglikemii,
nadmierna labilność RR, mikroglobulinuria,
addukty DNA, SNIP-y, satysfakcja pacjentów, itp.
EPIDEMIOLOGIA JEST
nauką* o występowaniu
i uwarunkowaniach zjawisk zdrowotnych
w określonych populacjach ludzkich
* - zorganizowana, celowa i systematyczna metoda
postę
postępowania mają
mającego na celu poznanie rzeczywistoś
rzeczywistości
NAUKOWE ASPEKTY EPIDEMIOLOGII
„Nadciśnienie tętnicze występuje u około
30% osób dorosłych, częściej w starszych
grupach wiekowych, a zwiększone ryzyko
zachorowania wiąŜe się z nieprawidłową
dietą, małą aktywnością fizyczną, otyłością,
naraŜeniem na stres i tzw. obciąŜeniem
rodzinnym”
OPIS ROZPOWSZECHNIENIA
ANALIZA UWARUNKOWAŃ
NAUKOWE DZIAŁY EPIDEMIOLOGII
Epidemiologia opisowa
(co ?, kto ?, gdzie ?, kiedy ?)
Epidemiologia analityczna
(czy ?, dlaczego ?)
(eksperyment: np. RR↑ a zmniejszenie BMI)
TEORIA
i
PRAKTYKA
NAUKOWE DZIAŁY EPIDEMIOLOGII
Epidemiologia opisowa
(obserwacja: np. częstość hiperglikemii)
Epidemiologia analityczna
(obserwacja: np. hiperglikemia a BMI)
(eksperyment: np. h-g po zmniejszeniu BMI)
TEORIA
i
PRAKTYKA
EPIDEMIOLOGIA JEST
systemem działań wykorzystujących uzyskane
informacje do zmniejszenia rozpoznanych
problemów zdrowotnych w populacji
↓↓↓
np.
np. profilaktyka
np.
np. promocja zdrowia
np.
np. organizacja ochrony zdrowia
ZASTOSOWANIA EPIDEMIOLOGII
1. Poznanie profilu występowania choroby w populacji (rejestracja trendu dla
konkretnej choroby w zakresie jednego lub kilku wskaźników dotyczących
zachorowalności, chorobowości, umieralności, śmiertelności itd.);
2. Poznanie stanu zdrowia populacji (rejestracja i porównanie jednego lub kilku
wskaźników w zakresie zachorowalności, chorobowości, umieralności i śmiertelności
poszczególnych chorób, z ustaleniem ich rankingu w zakresie analizowanych
wskaźników);
3. Poznanie historii naturalnej choroby (określenie typowego przebiegu zdarzeń
zdrowotnych od momentu wystąpienia pierwszych objawów danej choroby do momentu
jej zejścia);
4. Poznanie klinicznej charakterystyki choroby (opis typowych objawów, badanie
skuteczności terapii, ocena rokowania w przypadku danej choroby);
5. Poznanie czynników ryzyka choroby (identyfikacja czynników i okoliczności
sprzyjających zachorowaniu na daną chorobę, ustalenie ich rankingu – „siły
sprawczej”);
Źródło: Breslow L., Detels R.: Public health and epidemiology (w:) Holland W. W., Olsen J., Du V. Florey C. (red.):
The development of modern epidemiology.
epidemiology. Oxford University Press 2007: 173173-182)
ZASTOSOWANIA EPIDEMIOLOGII
6. Poznanie czynników i okoliczności sprzyjających utrzymaniu dobrego zdrowia
(identyfikacja okoliczności skojarzonych z małym natęŜeniem zachorowalności
7. Poznanie zaburzeń stanu zdrowia poprzedzających rozwój klinicznej manifestacji
choroby (identyfikacja objawów lub zespołów, które poprzedzają pojawienie się danej
choroby);
8. Ocena skuteczności działań profilaktycznych i terapeutycznych (obiektywna ocena
kontrolowanych interwencji pod kątem zmian w zakresie zachorowalności,
chorobowości, umieralności lub śmiertelności);
9. Badanie epidemii o nieznanej etiologii (prowadzenie „dochodzenia
epidemiologicznego”);
10. Poznanie molekularnych uwarunkowań progresji choroby (badania nad
mechanizmami podatności genetycznej, immunologicznej itp.);
11. Doskonalenie metod pomiaru stanu zdrowia populacji (opracowanie i testowanie
przydatności nowych wskaźników, wykraczających poza konwencjonalną rejestrację
zachorowalności, chorobowości, umieralności i śmiertelności).
Źródło: Breslow L., Detels R.: Public health and epidemiology (w:) Holland W. W., Olsen J., Du V. Florey C. (red.):
The development of modern epidemiology.
epidemiology. Oxford University Press 2007: 173173-182)
ZASTOSOWANIA EPIDEMIOLOGII
<SYNTEZA>
I
Poznanie stanu zdrowia populacji
II
Poznanie historii naturalnej chorób
III Poznanie czynników ryzyka chorób
IV Poznanie skuteczności interwencji
profilaktycznych, diagnostycznych,
terapeutycznych
KLINIKA
↓
EPIDEMIOLOGIA
↓
√Pacjent
√ Populacja
•Diagnostyka
•Badania Epidemiologiczne
•Terapia
•Profilaktyka / Promocja Zdrowia
•Orzekanie
•Ocena Ryzyka
POMIMO RÓśNIC …
Poza uzyskaniem pełnej informacji upowaŜniającej do uzasadnionego
podejrzenia choroby wieńcowej lekarz spyta m.in o:
√ nałóg palenia tytoniu,
√ tryb Ŝycia chorego,
√ stosowanie diety obfitującej w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego,
√ obecność chorób układu krąŜenia w rodzinie pacjenta.
W/w informacje mają znaczenie diagnostyczne i rokownicze, a takŜe
terapeutyczne (np. podjęcie próby modyfikacji jego stylu Ŝycia, eliminacji
nałogów). Informacje tego typu muszą odwoływać się do dowodów
naukowych, dostarczanych przez
epidemiologię
EPIDEMIOLOGIA
NAUKA
E. Ogólna
E. Opisowa
PRAKTYKA
E. Szczegółowa
E. Analityczna
liczne, wzajemne zaleŜ
zaleŜnoś
ności
wspó
wspólny mianownik: populacja
EPIDEMIOLOGIA ANALITYCZNA
EPIDEMIOLOGIA OPISOWA
Jak jest i dlaczego tak jest ?