Imię i nazwisko: Elżbieta Rablin

Imię i nazwisko:
Elżbieta Rablin - Schubert
Temat rozprawy doktorskiej:
Analiza
systemu
sankcji
za
naruszenie
zobowiązania w polskim prawie w perspektywie
prawnoporównawczej.
Promotor:
Dr hab. Jerzy Pisuliński, Prof. UJ
_________________________________________________
Przedmiot badań:
Przedmiotem badań jest analiza prawna istniejącego w Polsce systemu sankcji za
niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania w perspektywie
prawnoporównawczej z systemem common-law, systemem prawa włoskiego oraz
niemieckiego. Przedmiotem analizy będą również propozycje zawarte w Zasadach
przygotowanych przez UNIDROIT oraz Komisję Profesora LANDO.
Osiągnięte wyniki:
W pierwszej części pracy zostały omówione cele pracy, uzasadniono wybór
systemów prawnych, będących przedmiotem analizy oraz przedstawiono źródła
prawa, do których odwołuje się praca. W ramach pracy zostały przeprowadzone
badania nad propozycjami zawartymi w Zasadach UNIDROIT oraz PECL, które są
przejawem nasilającego się procesu europeizacji prawa prywatnego, zwłaszcza w
zakresie dotyczącym zobowiązań i sankcji za ich niewykonanie. W pierwszej części
pracy zostały omówione następujące problemy: problem definicji sankcji za
niewykonanie zobowiązania, problem rozróżnienia niewykonania zobowiązania od
jego nienależytego wykonania, problem istotnego niewykonania umowy, oraz
problem przedwczesnego niewykonania umowy.
W pracy został przeanalizowany problem rozróżnienia niewykonania od
nienależytego wykonania zobowiązania, istniejący w polskim prawie, które to
rozróżnienie nie ma praktycznego znaczenia ze względu na tożsamość sankcji
przysługujących w obu wypadkach. Zostało zaproponowane, za projektem
„Wykonanie i skutki naruszenia zobowiązań” przygotowanym przez pracowników
naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, jednolite pojęcie naruszenia zobowiązania.
W ramach pracy został dostrzeżony i opracowany niezwykle interesujący problem,
którego rozwiązanie zostało usankcjonowane prawnie w Zasadach UNIDROIT oraz
Zasadach PECL (jak również częściowo w prawie włoskim i niemieckim) - problem
przedwczesnego niewykonania zobowiązania i istotnego naruszenia umowy. W
świetle tych regulacji skutkiem przedwczesnego niewykonania zobowiązania jest
możliwość odstąpienia od umowy, po spełnieniu określonych warunków; jak również
możliwość wstrzymania się ze świadczeniem obwarowana mniejszymi wymogami. W
opracowanym rozdziale pracy została przedstawiona analiza aktualnego stanu
prawnego w polskim Kodeksie Cywilnym na tle prawno-porównawczym. Analiza ta
doprowadziła do wniosku, iż możliwe jest wprowadzenie instytucji przedwczesnego
niewykonania zobowiązania do polskiego porządku prawnego. W regulacji artykułu
491 kodeksu cywilnego można się dopatrzyć się bowiem formy istotnego naruszenia
umowy, które występuje tu w postaci zwłoki, której dopuszcza się jedna ze stron co
do części świadczenia, jeżeli wykonanie częściowe nie ma znaczenia dla drugiej
strony ze względu na właściwość zobowiązania lub zamierzony cel umowy wiadomy
drugiej stronie. Jest to typowy przykład istotnego naruszenia umowy, które w
regulacjach Zasad UNIDROIT, jak również PECL uzasadnia odstąpienie od umowy z
powodu przedwczesnego jej niewykonania. W prawie polskim występuje jednakże
tylko słabszy skutek dotyczący przedwczesnego niewykonania zobowiązania - w
postaci możliwości wstrzymania się ze świadczeniem, które powinno zostać
spełnione wcześniej, jeżeli spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe
ze względu na jej stan majątkowy. Nie zostało natomiast przewidziane uprawnienie
do odstąpienia od umowy z powodu przedwczesnego niewykonania zobowiązania.
Istnieje również wyraźna sprzeczność z regulacjami europejskimi w zakresie
odmiennych skutków odstąpienia od umowy (w prawie polskim, odmiennie niż w
Zasadach UNIDROIT i PECL, odstąpienie wywiera skutki ex tunc). Wypracowanym
wynikiem rozważań poświęconych temu problemowi jest konstatacja, że w celu
wprowadzenia regulacji przedwczesnego niewykonania zobowiązania do polskiego
prawa należałoby uregulować definicję istotnego niewykonania umowy (obejmującą
nie tylko normę wyrażoną w artykule 491 par. 2 kodeksu cywilnego) oraz rozszerzyć
zakres normy artykułu 490 par. 1 kodeksu cywilnego obejmującej obecnie tylko
przypadki złego stanu majątkowego strony; z uwzględnieniem skutków, jakie
wywołuje skorzystanie przez stronę z prawa odstąpienia.