OBOWIĄZEK KUPIECKIEJ UCZCIWOŚCI

OBOWIĄZEK
KUPIECKIEJ
UCZCIWOŚCI
ADAM JASSER
OPINIE
Z perspektywy UOKiK-u gospodarka opiera się na
trzech zasadach porządku konkurencyjnego. Pierwsza to
swoboda konkurowania (a więc bez ryzyka wynikającego
ze zmów czy z nadużywania przez któregoś z graczy pozycji dominującej). Druga to zasada równouprawnienia
firm w konkurencji na rynku (bez barier, nieuzasadnionych dotacji, faworyzowania jednych kosztem innych).
I wreszcie – trzecia – uczciwość konkurencji, rozumiana
jako posługiwanie się wobec innych uczestników rynku,
zwłaszcza konsumentów, tylko metodami fair i zgodnymi
z dobrymi obyczajami. Uczciwość konkurencji, znana także pod nieco staromodnym terminem „uczciwość kupiecka”, to szczególnie zaniedbana sfera w Polsce.
Uczciwość kupiecka nie jest, niestety, istotnym priorytetem działania wielu firm w Polsce. Chodzi mi głównie
o to, w jaki sposób przedsiębiorcy traktują konsumentów. Sprzedaż biletów lotniczych, zanim firma otrzymała
koncesję na latanie, oferowanie ryzykownych produktów
finansowych osobom szukającym prostej lokaty czy reklamy wprowadzające w błąd to powszechne praktyki.
Działania te dotykają zazwyczaj najsłabszych uczestników
rynku. Podważają zaufanie do mechanizmów rynkowych,
a w efekcie obracają się przeciwko przedsiębiorczości
i tworzą barierę dla rozwoju gospodarczego. Dlatego kwestia etycznego prowadzenia biznesu – dostarczania klientom rzetelnych informacji, a później solidnych produktów
czy usług – jest jednym z kluczowych wyzwań dla zarządów i właścicieli firm.
Praktycznym wymiarem tego wyzwania jest tzw. compliance, zestaw reguł, jakimi powinni kierować się pracownicy i zarządzający firmami, tak aby uczciwie konkurować
i przestrzegać prawa w wymiarze antymonopolowym, ale
też w relacjach z konsumentami. Wynikają one z prawa,
np. z Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Mogą – i powinny – pochodzić także z samoregulacji czy
dobrych praktyk. I to jest esencja etycznego prowadzenia
firmy (a nie działania z obszaru szumnie nazwanego „społeczną odpowiedzialnością biznesu”, który w Polsce często
przybiera formę kolejnego zabiegu marketingowego).
Wolność gospodarcza to podstawa dobrobytu, ale pod
warunkiem że towarzyszy jej właśnie uczciwość kupiecka.
W polskiej debacie dużo słyszymy tylko o tej pierwszej, a za
rzadko o tej drugiej. Słyszymy też o nadmiarze interwencji
regulacyjnej, a nie o jej przyczynach. A gdyby standardy
relacji z klientami były na rynku wyższe, jeżeli działałaby sprawnie samoregulacja, to byłoby mniej interwencji
regulacyjnych czy działań administracyjnych takich jak
kary dla przedsiębiorców łamiących prawa konsumentów.
FOT.: UOKIK
Rynek nie może dobrze funkcjonować bez uczciwego traktowania partnerów i klientów.
To istotne wyzwanie dla firm.
Tekst został opracowany na podstawie wykładu
inauguracyjnego prezesa Adama Jassera wygłoszonego
na Wydziale Zarządzania UW 3 października 2014 r.
ADAM JASSER: prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Były sekretarz i podsekretarz stanu w KPRM, sekretarz Rady
Gospodarczej przy Premierze RP oraz dyrektor programowy i członek zarządu Fundacji demosEUROPA – Centrum Strategii Europejskiej
140