docLista ludzkich uniwersaliów
download 
Reklamacja Transkrypt
Lista ludzkich uniwersaliów
Lista ludzkich uniwersaliów Oto lista ludzkich uniwersaliów autorstwa Donalda E. Browna. Zawiera uniwersalia związane z zachowaniem oraz językiem mówionym i pisanym, które zostały zaobserwowane przez etnografów. Omówienie listy i bibliografię można znaleźć w książce Browna „Human Universals” (1991). • akcentowanie na poziomie fonetycznym (fonemu), syntaktycznym i leksykalnym • ambiwalencja • antonimy • antropomorfizm • atrakcyjność seksualna • biały (określenie koloru) • binarne rozróżnienia poznawcze • ból • broń • codzienne zajęcia • czarny (określenie koloru) • czas • czas, cykliczność • czasowniki • dłonie (słowo, które je oznacza) • dokonywanie wyborów (wybieranie jednej z możliwości) • dominacja/uległość • dopełnienie bliższe (possessive, intimate) • dopełnienie dalsze (possessive, loose) • doskonalenie umiejętności przez ćwiczenia • duma • dwa (liczba) • dziecięce lęki • dziedziczenie (sukcesja) • dzielenie się jedzeniem • dzienny tryb życia • dźwignia (narzędzie) • emocje • empatia • entyfikacja (entification) — traktowanie wzorców i relacji jako przedmiotów (obiektów) • estetyka • etnocentryzm • etykieta (savoir vivre) • faworyzowanie własnych dzieci i bliskich krewnych (nepotyzm) • figury stylistyczne • folklor • fonemy • fonemy definiowane za pomocą zbiorów minimalnie różniących się cech • fonemy, łączenie • fonemy, od 10 do 70 (w zależności od języka) • fryzury • gesty • głoski długie i krótkie (stop/nonstop contrasts in speech sounds) • głoski wybuchowe i niewybuchowe (volcanic/nonvolcanic contrasts in phonemes) Lista ludzkich uniwersaliów 1 Lista ludzkich uniwersaliów • gościnność • gotowanie • gradacja wiekowa • gramatyka • grupa własna, faworyzowanie • grupy krewniacze • grupy nieoparte na pokrewieństwie • grupy rozproszone (geograficznie) • grymas gniewu • grymas obrzydzenia • grymas pogardy • grymas radości • grymas smutku • grymas strachu • grymas zdziwienia • gwałt • gwałt jako czyn zakazany • habituacja (przyzwyczajanie się) • handel • higiena • imiona • instytucje (zorganizowane wspólne działania) • interpretowanie snów • interpretowanie zachowań • Ja obarczone odpowiedzialnością • Ja subiektywne i obiektywne • Ja, które nie jest ani całkowicie bierne, ani zupełnie autonomiczne • jeden (liczba) • jednostki czasu • jedność zmysłów • język • język dziecięcy • język jako narzędzie dezinformowania lub wprowadzania w błąd • język jako narzędzie manipulowania innymi • język myśli (mentalese) • język symboliczny • język, który jest przetłumaczalny • język, który nie jest prostym odzwierciedleniem rzeczywistości • język, prestiż związany z biegłością językową • kategoria semantyczna odnosząca się do dawania • kategoria semantyczna odnosząca się do położenia • kategoria semantyczna odnosząca się do ruchu • kategoria semantyczna odnosząca się do szybkości • kategoria semantyczna odnosząca się do wpływania na przedmioty i na ludzi • kategoria semantyczna odnosząca się do wymiaru • kategorie semantyczne odnoszące się do innych właściwości fizycznych • kazirodczy związek między matką a synem jako niedopuszczalny albo objęty zakazem • kazirodztwo, zapobieganie lub unikanie • klasyfikacja • klasyfikacja części ciała • klasyfikacja kolorów Lista ludzkich uniwersaliów 2 Lista ludzkich uniwersaliów • klasyfikacja krewnych • klasyfikacja narzędzi • klasyfikacja płci • klasyfikacja przestrzeni • klasyfikacja roślin • klasyfikacja skłonności behawioralnych • klasyfikacja stanów wewnętrznych • klasyfikacja warunków pogodowych • klasyfikacja wiekowa • klasyfikacja zwierząt • koalicje • kobiety, w większym stopniu niż mężczyźni opiekujące się dziećmi • kokieteria • kompleks Edypa • komunikowanie się za pomocą wyrazów twarzy • konflikt • konflikt, mediacje • konflikt, rozwiązywanie za pomocą konsultacji • konflikt, sposoby rozwiązywania • kontinuum (porządkowanie według określonych kryteriów jako wzorzec poznawczy) • kontrola (regulowanie) zachowań seksualnych • kontrola warunków pogodowych (próby) • kontrola zachowań seksualnych, obejmująca między innymi zapobieganie kazirodztwu • kopulacja zazwyczaj na osobności • krewni, rozróżnianie między bliskimi a dalekimi • kultura • leczenie (lub próby leczenia) chorych • lęk przed hałasem • lęk przed obcymi • lęk przed śmiercią • lęki • lęki, zdolność do radzenia sobie z niektórymi • liczby (liczenie) • łaskotanie • magia • magia, zastosowanie w celu poprawienia jakości życia • magia, zastosowanie w celu zachowania życia • magia, zastosowanie w celu zdobycia miłości • małżeństwo • manipulowanie relacjami społecznymi • mapy umysłowe • materializm • materiał służący do wiązania (na przykład sznurek) • matka biologiczna i matka społeczna — zwykle ta sama osoba • matka jako osoba, której w okresie wychowywania dzieci zwykle towarzyszy partner życiowy (mąż) • medycyna • melodia • metafora • metafory synestezyjne • metonimia • mężczyźni i kobiety oraz dorośli i dzieci spostrzegani jako istoty o różnej flaturze Lista ludzkich uniwersaliów 3 Lista ludzkich uniwersaliów • mężczyźni jako bardziej agresywni od kobieł • mężczyźni jako bardziej skłonni do kradzieży • mężczyźni jako bardziej skłonni do zabijania • mężczyźni jako osoby częściej używające przemocy grupowej (koalicyjnej) • mężczyźni jako osoby dominujące w życiu publicznym/politycznym • mężczyźni jako osoby na ogół podróżujące w ciągu życia więcej niż kobiety • mężowie na ogół starsi od żon • mierzenie • mity • morderstwo jako czyn zakazany • morfemy • muzyka • muzyka częściowo związana z aktywnością religijną • muzyka częściowo związana z tańcem • muzyka dla dzieci • muzyka uważana za sztukę (dzieło sztuki) • muzyka wokalna • muzyka wokalna zawierająca formy językowe • nadzieja • narracja • narzędzia • narzędzia służące do cięcia • narzędzia służące do miażdżenia (rozcierania) • narzędzia służące do wytwarzania innych narzędzi • narzędzia zdobione wzorami typowymi dla danej kultury • narzędzia, trwałe • nazwy krewnych, które można przekładać na inne języki za pomocą podstawowych relacji związanych z prokreacją • nazwy własne • nierówności ekonomiczne • nierówności ekonomiczne, świadomość • nierówności w statusie • nomenklatura (być może tożsama z klasyfikacją) • obietnice • obraz Ja, dążenie do pozytywnego obrazu • obraz Ja, jego świadomość (troska o to, co myślą inni) • obraz Ja, manipulowanie • obrażanie (znieważanie) • obyczaje związane z narodzinami dzieci • ocenianie innych • oczyszczanie ran przez ssanie • odróżnianie dobra od zła • odróżnianie Ja od innych • odróżnianie prawdy od fałszu • odróżnianie stanów normalnych od anormalnych • odwiedzanie się • odwzajemnienie, negatywne (odwet, zemsta) • odwzajemnienie, pozytywne • ogień • ojciec i matka (odrębne terminy) • okresy krytyczne dla uczenia się Lista ludzkich uniwersaliów 4 Lista ludzkich uniwersaliów • oligarchia (faktyczna) • onomatopeja • osoba, pojęcie • pamięć • pierwszeństwo, pojęcie (jak w pytaniu: "Co było pierwsze, jajko czy kura?") • planowanie • planowanie przyszłości • plotki • płacz • pociąg seksualny • podarunki • podejmowanie decyzji • podejmowanie decyzji, zbiorowe (grupowe) • podejmowanie ryzyka • podział na grupy własne i grupy obce • podział pracy • podział pracy według płci • podział pracy według wieku • podziw dla hojności • poezja/retoryka • pogląd na świat • pojemniki (przechowywanie) • pojęcia abstrakcyjne w mowie i w myśleniu • pojęcia logiczne • pojęcie logiczne „całość/część” • pojęcie logiczne „i” • pojęcie logiczne „nie” • pojęcie logiczne „ogólny/szczegółowy”(konkretny) • pojęcie logiczne „przeciwny” • pojęcie logiczne „równorzędny” • pojęcie logiczne „taki sam” • polisemia (jedno słowo ma kilka znaczeń) • porównywanie • powtórzenia muzyczne • praca zbiorowa (zespołowa) • prawo (prawa i obowiązki) • prawo (reguły przynależności) • praworęczność jako norma populacyjna • preferencje kulinarne • proces odstawiania dziecka od piersi • prywatne życie wewnętrzne • przecenianie obiektywizmu myśli • przemoc, zakaz używania niektórych jej form • przeszłość/teraźniejszość/przyszłość • przewidywanie • przysłowia, powiedzenia • przysłowia, powiedzenia — wzajemnie sprzeczne • przyszłość, próby przewidywania • przywiązanie • przywódcy • psychologiczne mechanizmy obronne Lista ludzkich uniwersaliów 5 Lista ludzkich uniwersaliów • redundancja językowa • redundancja muzyczna • rodzina (lub gospodarstwo domowe) • rola społeczna i osobowość spostrzegane jako dynamicznie ze sobą związane (odejście od roli społecznej można wyjaśniać jako następstwo indywidualnych cech osobowości) • rozbieżności między słowami, myślami i czynami • rozpoznawanie osób po twarzach • rozróżnianie dobrych i złych uczynków • rozróżnienie między działaniami podlegającymi samokontroli a zachowaniami niekontrolowanymi • rozróżnienie między kulturą a naturą • rozumowanie oparte na domniemaniu • różnice między samogłoskami • różnice międzypłciowe w myśleniu przestrzennym i w zachowaniach • rytm • rytuały • rytuały (ryty) przejścia • rytuały związane ze śmiercią • rząd • rzeczowniki • samokontrola • sankcje • sankcje polegające na wykluczeniu jednostki z grupy społecznej • sankcje za przestępstwa przeciwko zbiorowości • schronienie • seksualność jako ośrodek zainteresowania • semantyka • sememy (elementarne jednostki znaczeniowe związane z morfemami; sememy powszechnie używane są krótkie, a rzadko używane — dłuższe) • sememy akcentowane i nieakcentowane (semem — elementarna jednostka znaczeniowa danego języka, znaczenie przypisane do morfemu) • skąpstwo, dezaprobata wobec niego • składniki semantyczne • składniki semantyczne, płeć • składniki semantyczne, pokolenie • skromność seksualna • sny • socjalizacja • socjalizacja jako obowiązek starszego krewnego • socjalizacja obejmująca trening czystości • specjalny język na szczególne okazje • splatanie (na przykład tkactwo) • spostrzeganie związku między chorobą a śmiercią • sprawiedliwość (równość), pojęcie • sprzeciw wobec nadużyć władzy, wobec dominacji • ssanie kciuka • stałe pory posiłków • status — przypisany i zdobywany • status i rola • status pojmowany jako coś odrębnego od jednostki • status przyznawany na podstawie atrybutów innych niż płeć, wiek czy pokrewieństwo • status związany z płcią Lista ludzkich uniwersaliów 6 Lista ludzkich uniwersaliów • status związany z pokrewieństwem • status związany z przynależnością do grup (niezmienny) • status związany z wiekiem • struktura społeczna • symbolizm • sympatie i antypatie • synonimy • system fonetyczny • szacowanie różnic (differential valuation) • szczęścia • sztuka dekoracyjna (niezwiązana ze zdobieniem ciała) • środowisko, przystosowanie do niego • świadomość „trójkątna” (ocena związku łączącego Ja z dwojgiem innych ludzi) • tabu (zakazy) • taksonomia • taniec • techniki i/lub substancje zmieniające nastrój albo stany świadomości • terminologia związana z płcią (biologiczną i społeczno-kulturową), w zasadzie binarna • terminy odnoszące się do wieku • terytorializm • tożsamość zbiorowa • twarz (słowo ją oznaczające) • ucztowanie • uczucia moralne • uczucia moralne, ograniczony zakres faktyczny • wariacje muzyczne • wers (w poezji), stały przedział długości • wersy (w poezji) — powtórzenia i wariacje • wersy (w poezji) — rozdzielane pauzami • węże, nieufność wobec nich • wiara w siły nadprzyrodzone / religia • wierzenia dotyczące chorób • wierzenia dotyczące szczęścia i nie• wierzenia dotyczące śmierci • wierzenia, fałszywe • własność • włócznia (lub podobna broń) • wróżbiarstwo • wskazówki, udzielanie • współpraca • wstyd • wtrącenie (interpolacja) • wymiany (pracy, dóbr i usług) oparte na • wyobraźnia • wyrazy twarzy, maskowanie/modyfikowanie • wyrażanie i odczuwanie sympatii • wytwarzanie narzędzi • zabawa • zabawa służąca doskonaleniu umiejętności • zabawki • zabawy na niby Lista ludzkich uniwersaliów 7 Lista ludzkich uniwersaliów • zadośćuczynienie za zło • zaimki • zaimki, przynajmniej dwie liczby • zaimki, przynajmniej trzy osoby • zainteresowanie bioformami (istotami żywymi lub przedmiotami, które je przypominają) • zakazane pokarmy • zakazane słowa • zależność od narzędzi • zamiar • zamiar • zamiłowanie do słodyczy • zasady dziedziczenia • zasadzie wzajemności • zazdrość • zazdrość seksualna • zazdrość, symboliczne środki radzenia sobie z nią • zdobienie ciała • zmiany fonetyczne, nieuniknioność • zmiany fonetyczne, reguły • zmienianie się przy wykonywaniu pewnych czynności • zmienność kulturowa • znaczenie, którego jednostki w większości nie są uniwersalne • zwyczajowe pozdrowienia • żałoba • żarty • życie w grupie Author: GPS Source: "Tabula rasa - spory o naturę ludzką" Steven Pinker Lista ludzkich uniwersaliów 8
![CZY NATURALISTA MOŻE WIERZYĆ W UNIWERSALIA? [1986]](http://s2.doczz.pl/store/data/001236896_1-e604d8ac7aba896ecc1e22a6f2cf7c68-70x70.png "CZY NATURALISTA MOŻE WIERZYĆ W UNIWERSALIA? [1986]")
