5. Formularze

Formularze
37
5. Formularze
Podstawowym celem zastosowania formularzy jest prezentacja danych zawartych w
bazie danych. Najczęściej więc kaŜdy obiekt tego rodzaju będzie odwoływał się do
tabeli lub kwerendy i przedstawiał dane z pojedynczych wierszy nie w postaci arkusza
danych, ale klasycznego formularza. Formularze przypominają okna dialogowe,
zawierają elementy sterujące: pola tekstowe, pola listy, pola kombi, przyciski poleceń i
inne. Formularze pozwalają przeglądać, wprowadzać i modyfikować dane, mogą być
takŜe wydrukowane lub zamienione w raport.
Aby zbudować nowy formularz dla danej tabeli lub kwerendy, naleŜy w oknie bazy
danych kliknąć zakładkę Formularze, a następnie przycisk Nowy. Access wyświetla
wtedy okno dialogowe, w którym naleŜy określić tabelę lub kwerendę na podstawie
której tworzony jest formularz oraz sposób projektowania formularza.
Rys. 5.1 Okno Nowy formularz
Program udostępnia następujące metody projektowania nowych formularzy: Widok
projektu, Kreator formularzy, Autoformularze: Kolumnowy, Tabelaryczny,
Arkusz danych, Kreator wykresów i Kreator tabel przestawnych. Widok projektu
daje moŜliwość samodzielnego tworzenia formularza od początku. Kreator formularzy
jest interaktywnym asystentem wspomagającym proces projektowania formularza.
Asystent ten wyświetla szereg okien dialogowych, w których uŜytkownik określa wygląd
formularza. Autoformularze uruchamiają całkowicie automatyczną procedurę
tworzenia formularza dla wybranej tabeli źródłowej.
W rozdziale tym zostanie omówione tworzenie formularza przy pomocy asystenta,
jego ręczna edycja, oraz dodawanie elementów sterujących przy pomocy kreatora.
38
Wprowadzenie do projektowania baz danych
5.1 Asystent
W celu utworzenia formularza wyświetlającego zawartość danej tabeli lub kwerendy
wybrano współpracę z interaktywnym asystentem poprzez wskazanie opcji Kreator
formularzy z okna Nowy formularz. Ze względu na to, Ŝe nie zawsze poŜądane jest
wyświetlanie wszystkich pól tabeli źródłowej, asystent w następnym kroku Ŝąda
wybrania pól, które mają być umieszczone w formularzu. Niezbędne jest ustalenie
kolejności wyświetlanych pól. NaleŜy po kolei wybierać pola z listy Dostępne pola i
przy pomocy przycisku oznaczonego > przesuwać je do listy Wybrane pola. JeŜeli
kolejność ta ma być taka jak kolejność pól w wierszu tabeli i wszystkie pola mają być
widoczne moŜna uŜyć przycisku >>. Dwa przyciski umieszczone poniŜej pozwalają
usunąć pojedyncze (<) lub wszystkie (<<) pola z listy Wybrane pola. Asystent
umoŜliwia równieŜ dołączanie pól z innych tabel, tabele te powinny być powiązane z
tabelą główną za pomocą polecenia Narzędzia|Relacje. (patrz punkt 3.4)
Rys. 5.2 Kreator formularzy - wybór pól
Następny etap tworzenia formularza wymaga podjęcia decyzji co do rodzaju
formularza: Kolumnowy, Tabelaryczny, Arkusz danych, Wyjustowany. Wygląd
kaŜdego z dostępnych układów widoczny jest w oknie asystenta. Kolejna czynność to
wybór stylu formularza, podobnie jak poprzednio wskazanie stylu powoduje
aktualizację podglądu w oknie kreatora.
Na koniec naleŜy nadać formularzowi nazwę. Standardowo jest to nazwa tabeli
źródłowej (wygenerowanemu w tym punkcie formularzowi nadana została nazwa
„Wszyscy wypoŜyczający”). Ponadto poprzez wybór jednej z dwóch opcji moŜna
Formularze
39
zdecydować o Otwarciu formularza, aby przejrzeć lub wprowadzić informacje czy
Modyfikowaniu projektu formularza.
Rys. 5.3 Kreator formularzy - wybór układu i stylu
5.2 Edycja formularza
Po wybraniu przycisku Modyfikuj projekt formularza z ostatniego okna asystenta
lub przycisku Projektuj z okna bazy danych dla wybranego formularza moŜna
samodzielnie decydować o jego wyglądzie. Równocześnie z pojawieniem się okna
projektu formularza Access włącza pasek narzędzi Projekt formularza oraz
Formatowanie.
40
Wprowadzenie do projektowania baz danych
Zapisz
Widok
Podgląd
wydruku
Drukuj
Kopiuj
Wytnij
Malarz
formatów
Wklej
Pasek
Przybornik Kod
Buduj Nowy obiekt:
narzędzi
programu
tabela
narzędzi Sieć WWW
Wstaw
hiperłącze
Lista pól
Właściwości
Asystent
Autoformatowanie
Okno bazy pakietu
danych Office
Rys 5.4 Pasek narzędzi Projekt formularza
Formularz znajduje się w tzw. Widoku Projekt.
Widok ten moŜna zmienić posługując się pierwszym
przyciskiem paska narzędzi. MoŜna przełączyć formularz
w tryb: Widok Formularz lub Widok arkusza danych.
Pierwszy z nich jest domyślnie wybrany na pasku
narzędzi.
Obiekt
Czcionka
Rozmiar Kursywa
czcionki
Wyrównaj Wyrównaj Kolor czcionki
do lewej do prawej pierwszoplanowy
Efekt
specjalny
Podkreślenie Kolor wypełnienia/tła
Szerokość linii
Pogrubienie
Wyśrodkuj
Kolor linii/obramowania
Rys 5.5 Pasek narzędzi Formatowanie
Stworzony przez asystenta formularz to prostokątny blankiet podzielony na trzy
sekcje. W nagłówku, w przypadku układu tabelarycznego, znajdują się nazwy
wyświetlanych pól, w sekcji szczegółowej znajdują się pola tekstowe przypisane polom
tabeli źródłowej, stopka formularza jest pusta. UŜytkownik moŜe zmieniać rozmiary
całego formularza jak i jego sekcji. Wystarczy w tym celu złapać myszą dowolną
krawędź blankietu lub sekcji i przeciągnąć ją w nowe połoŜenie. Kursor myszy
,
.
przyjmuje wtedy postać:
Blankiet formularza pokryty jest siatką kropek, oraz linii. Siatka umoŜliwia
wyrównywanie wzajemnego połoŜenia detali na formularzu w poziomie i w pionie,
dzięki swym „przyciągającym” właściwościom. Wyświetlanie siatki i „przyciąganie” do
niej zaleŜy od stanu opcji Widok|Siatka.
Elementy formularza takie jak pola tekstowe, etykiety są nazywane formantami.
Tryb projektowania pozwala zaznaczać, przesuwać zmieniać rozmiar i dokonywać
innych działań na tych elementach.
Formularze
41
Rys. 5.6 Okno projektu formularza
Zaznaczenie sygnalizowane jest pojawieniem się czarnych
kwadratów w naroŜnikach i niekiedy na środku boków
prostokątnej ramki elementu, zwanych uchwytami. W celu zmiany
rozmiaru elementu, wystarczy najechać myszą na odpowiedni uchwyt i przeciągnąć go
w nowe połoŜenie. Podobnie naleŜy postąpić w przypadku przesuwania detalu, naleŜy
wykorzystać w tym przypadku jeden z uchwytów przesuwania. śeby usunąć element
formularza, wystarczy wybrać go, a następnie nacisnąć klawisz DEL.
przesuwanie dwóch elementów jednocześnie
(zaznaczanie z klawiszem Shift)
przesuwanie jednego detalu,
jeŜeli wybranych jest kilka
zmiana rozmiaru
Rys. 5.7 Uchwyty elementów i postacie kursora myszy
W trybie projektowania wyświetlane jest okienko narzędzi (Przybornik)
pozwalające na dodawanie nowych elementów do formularza. Przyciski Przybornika:
• Standardowo
wciśnięty
przycisk
Zaznacz
Kreatorzy
Kreatorzy formantów, powoduje
formantów
obiekty
automatyczne uruchomienie stosowEtykieta
Pole tekstowe
nego asystenta przy tworzeniu detali w
Grupa opcji
rodzaju grupy opcji, listy lub pola
Przycisk przełącznika
Przycisk opcji
kombi oraz przycisku polecenia.
Przycisk wyboru
Dodatkowe informacje na temat
Pole kombi
Pole listy
uŜywania powyŜszego kreatora pojawią
Przycisk polecenia
Obraz
Niezwiązana
się w punkcie następnym,
Związana ramka
ramka obiektu
obiektu
• Zaznacz obiekty pozwala wybierać
Podział strony
Formant Karta
elementy formularza,
Podformularz/
Linia
•
Etykieta pozwala dopisać tekst na
Podraport
Więcej
formularzu, Access dodaje etykietę
Prostokąt
formantów
związaną z kaŜdym nowym polem
Rys.5.8 Przybornik
42
Wprowadzenie do projektowania baz danych
• Pole tekstowe pozwala umieścić dane pochodzące z tabeli lub kwerendy, moŜe
zawierać równieŜ wyniki obliczeń przeprowadzonych na innych danych z rekordu,
• Przycisk opcji, Przycisk przełącznika i Przycisk wyboru pozwalają wyprowadzać
dane typu Tak/Nie, jeśli są zgrupowane, słuŜą do wybierania jednej wartości z
grupy,
• Przycisk Grupa opcji pozwala umieścić grupę przycisków słuŜących do wybierania
jednej z kilku moŜliwości,
• Pole kombi pozwala wpisywać dane, a takŜe wybierać je z rozwijalnej listy,
• Pole listy, podobnie jak element powyŜej, pozwala na wybieranie jednej z wielu
wartości, nie umoŜliwia wprowadzania nowych danych,
• Przycisk polecenia - tworzy przycisk, z którym moŜna związać makropolecenie lub
polecenie napisane w Access Basic.
• Obraz -słuŜy do wyświetlenia statycznego obrazu w formularzu lub raporcie,
• Niezwiązana ramka obiektu - pozwala osadzić dowolny obiekt dostępny w
Windows. Obiekt ten jest przechowywany w bazie danych, ale nie jest związany z
Ŝadna tabelą,
• Związana ramka obiektu - pozwala wyświetlać zawartość pola Obiekt OLE,
• Podział strony - wstawia znak końca strony dzieląc formularz,
• Formant Karta - słuŜy do wstawienia zakładek, na których moŜna później
umieszczać inne elementy sterujące,
• Podformularz/Podraport- pozwala umieścić wewnątrz formularza tzw. formularz
podrzędny (podformularz) wyświetlający dane powiązane zaleŜnością z jednym z
pól formularza głównego,
• Linia, Prostokąt - pozwalają rysować proste elementy graficzne na formularzu.
Wciśnięcie przycisku w przyborniku i kliknięcie na blankiecie formularza powoduje
dodanie wybranego elementu we wskazanym miejscu na formularzu. Tak dodany
element nie jest związany z Ŝadnym polem tabeli. W celu powiązania elementu z polem
tabeli, naleŜy poustawiać odpowiednie wartości w arkuszu właściwości wybranego
elementu. Arkusz właściwości elementu moŜe być włączany i wyłączany poprzez
wybieranie przycisku Właściwości paska narzędzi Projekt formularza (rys. 5.4).
Postać tego arkusza zmienia się w zaleŜności od rodzaju wybranego elementu. KaŜdy
element formularza posiada swój zbiór cech. Własne cechy posiadają równieŜ
poszczególne sekcje jak i sam formularz.
Rys. 5.9a Właściwości etykiety
Rys 5.9b Właściwości pola tekstowego
Formularze
43
Cechy te zostały podzielone na cztery kategorie: Format, Dane, Zdarzenie, Inne.
KaŜda z kategorii posiada odpowiednią zakładkę w oknie Właściwości, dodatkowo
wszystkie cechy moŜna zobaczyć na zakładce Wszystkie.
Atrybuty wyglądu elementu umieszczone są na zakładce Format. Na przykład
etykieta wyświetlająca napis „Nazwisko” posiada cechę Tytuł na tej zakładce, atrybut
ten odpowiada za tekst wyświetlany przez etykietę. Zmiana tego tekstu moŜe nastąpić
przez modyfikację atrybutu Tytuł lub wprost na formularzu przez wskazanie myszą
etykiety i wpisanie nowego tekstu. Zakładka Dane w przypadku etykiety jest pusta.
Zakładka ta określa sposób przedstawiania danych przez formanty typu: pole tekstowe,
grupa opcji, pole kombi itd. Na przykład pole tekstowe wyświetlające nazwiska
wypoŜyczających posiada cechę Źródło formantu ustawioną na „Nazwisko”. Atrybut
ten moŜe mieć wartość dowolnego pola tabeli lub kwerendy na podstawie której został
utworzony formularz.
PoniŜej przedstawiono metodę dodania nowego elementu do formularza. Elementem
tym jest pole tekstowe, którego zadaniem jest wyświetlanie adresu wypoŜyczającego.
• Po pierwsze naleŜy wybrać przycisk Pole tekstowe w
Przyborniku, a następnie wskazać, w którym miejscu na
formularzu powinno znajdować się to pole.
• Następnie wcisnąć przycisk arkusza właściwości w pasku narzędzi Projekt
formularza (rys. 5.4),
• Zmienić wartość w wierszu: Źródło formantu na „Adres” (rys. 5.9b).
• Na koniec etykiecie związanej z dodanym polem
tekstowym naleŜy zmienić wartość w wierszu Tytuł
na „Adres” (rys. 5.9a)
Po wprowadzeniu zmian element nadaje się juŜ do wyświetlania wartości pola
„Adres” tabeli „WypoŜyczający”
Przedstawiona powyŜej metoda nie naleŜy do najwygodniejszych.
Dodawanie takiego elementu najwygodniej jest przeprowadzić za
pomocą listy pól (pasek narzędzi Projekt formularza (rys. 5.4)).
NaleŜy wyświetlić okienko listy pól i z niego przeciągnąć nazwę pola w
odpowiednie miejsce formularza. Access automatycznie stworzy
etykietę będącą nazwą wybranego pola, związaną z tworzonym
elementem.
Do tworzenia detali w rodzaju grupy opcji, listy, pola kombi, podformularza czy
przycisku polecenia udostępniono łatwiejszą metodę, jest nią interaktywna współpraca z
kreatorem formantów. Wskazanie jednego z wymienionych detali w przyborniku, przy
wciśniętym przycisku Kreatorzy formantów, uruchamia odpowiedniego asystenta
(tworzenie pola kombi, przycisku polecenia oraz podformularza przy pomocy asystenta
będzie omówione w punkcie następnym).
Zaprojektowany formularz w widoku Widok Formularz został przedstawiony na
poniŜszym rysunku.
44
Wprowadzenie do projektowania baz danych
Rys. 5.10 Formularz „Wszyscy wypoŜyczający”
Na czytelność formularza wpływają ułoŜenie i odpowiedni dobór elementów
sterujących, wygląd tekstu, kolorystyka. Microsoft Access posiada moŜliwości zmiany
wyglądu tekstu porównywalne do dowolnego edytora. Program pozwala równieŜ na
wybór koloru tekstu, ramek, koloru tła, efektów trójwymiarowych itp. PowyŜsze
narzędzia umieszczone są na pasku Formatowanie (rys. 5.5).
5.3 Asystent do tworzenia detali formularza
Utworzony w poprzednim punkcie formularz przedstawia listę wszystkich
wypoŜyczających. Formularz ten zostanie rozbudowany o przycisk polecenia:
„Szczegółowo” otwierający okno z informacjami szczegółowymi o wybranym
wypoŜyczającym. Dla potrzeb tego ćwiczenia naleŜy utworzyć formularz
„WypoŜyczający” dla odpowiedniej tabeli w układzie kolumnowym.
UŜywając asystenta do tworzenia detali formularza naleŜy przed wyborem
odpowiedniego formantu upewnić się czy jest wciśnięty przycisk Kreatorzy
formantów na Przyborniku (rys. 5.8).
Dodanie przycisku „Szczegółowo” otwierającego formularz „WypoŜyczający”
Kolejność czynności jakie trzeba wykonać, by stworzyć przycisk jest następująca:
• wybór kategorii, a następnie rodzaju akcji, która ma się wykonać po naciśnięciu
przycisku.
• Przycisk „Szczegółowo” powinien otwierać formularz „WypoŜyczający” i
wyświetlać dane tylko wybranego wypoŜyczającego, naleŜy więc wybrać opcję
Otwórz formularz i znajdź określone dane do wyświetlenia, zamiast standardowo
wybranej Otwórz formularz i pokaŜ wszystkie rekordy. W następnym kroku
asystent zapyta o odpowiadające sobie pola w obu formularzach. W przypadku
otwierania formularza w drugim trybie krok ten zostanie pominięty.
• wybór tekstu lub rysunku opisującego przycisk,
• przypisanie nazwy tworzonemu elementowi.
Formularze
45
Rys. 5.11 Kreator przycisków poleceń
46
Wprowadzenie do projektowania baz danych
Access automatycznie uzupełnia właściwości tworzonego przycisku. Działanie
przycisku jest moŜliwe dzięki wpisaniu w wierszu Przy kliknięciu zakładki Zdarzenia
w oknie Właściwości procedury obsługi zdarzenia (Widok Projekt). Procedurę tą
moŜna oglądnąć po wciśnięciu przycisku z trzema kropkami.
Formularz „WypoŜyczający” przedstawia dane pojedynczego wypoŜyczającego. Dla
kategorii wypoŜyczającego w punkcie 3.3 utworzono odnośnik, więc lista wartości tego
pola jest przedstawiana na formularzu jako pole kombi. Gdyby jednak odnośnik nie
został utworzony, na etapie projektowania formularza moŜna równieŜ zaŜądać
wyświetlania wartości tego pola w postaci pola kombi.
Dodanie pola kombi przedstawiajągo kategorię wypoŜyczającego
Kolejność czynności jakie trzeba wykonać, by stworzyć pole kombi jest następująca:
• wprowadzenie źródła danych dla pola kombi
Rys. 5.12 Kreator pól kombi
Formularze
47
• wybór pól tabeli, które powinny być widoczne w projektowanym detalu, w tym
przypadku jest to identyfikator kategorii „IDK” oraz jej nazwa „Nazwa”.
Rys. 5.13 Kreator pól kombi cd.
48
Wprowadzenie do projektowania baz danych
Identyfikator „IDK” powinien zostać wybrany jedynie w przypadku gdyby nie
określono związków pomiędzy tabelami (punkt 3.4), ze względu na konieczność
powiązania kategorii bieŜącego czytelnika formularza „WypoŜyczający” z
odpowiadającą mu nazwą pobieraną z tabeli „Kategoria”. Identyfikator ten jako
klucz tabeli jest domyślnie ukrywany,
• określenie pola formularza „WypoŜyczający”, które jest przedstawiane w
projektowanym detalu (jest nim „IDK” wypoŜyczającego),
• wpisanie tekstu etykiety dołączonej do pola.
Zaprojektowane formularze zostały przedstawione na poniŜszym rysunku.
Rys.5.14 Formularze: „Wszyscy wypoŜyczający” oraz „WypoŜyczający”
Formularz „WypoŜyczający” powinien zawierać listę aktualnie wypoŜyczonych
ksiąŜek wybranego wypoŜyczającego. Formularz ten zostanie rozbudowany o
podformularz zawierający wykaz wypoŜyczonych ksiąŜek. Przed utworzeniem takiego
podformularza niezbędne jest utworzenie odpowiedniej kwerendy wyświetlającej
wyłącznie ksiąŜki aktualnie wypoŜyczone. Projekt takiej kwerendy został przedstawiony
na poniŜszym rysunku.
Formularze
49
Rys.5.15 Projekt kwerendy „Lista ksiąŜek aktualnie wypoŜyczonych”
Dodanie podformularza z listą wypoŜyczonych ksiąŜek
Kolejność czynności jakie trzeba wykonać, by zaprojektować podformularz jest
następująca:
• wybór istniejącego formularza, lub zaprojektowanie nowego, który stanie się
formularzem podrzędnym. W przypadku istniejącego formularza następny krok
zostanie pominięty,
• wybór pól tabeli, które powinny być widoczne w projektowanym detalu, w tym
przypadku wybrano „IDKs”, „TytułKsiąŜki”, „DataWypoŜyczenia” oraz
identyfikator wypoŜyczającego „IDWyp”. Pola te zostały wybrane z kwerendy „Lista
ksiąŜek aktualnie wypoŜyczonych”, zawierającej dane aktualnie wypoŜyczonych
ksiąŜek. Identyfikator „IDWyp” powinien zostać wybrany ze względu konieczność
powiązania danych bieŜącego czytelnika formularza „WypoŜyczający” z
odpowiadającymi mu danymi wypoŜyczonych ksiąŜek (chyba, Ŝe określono
powiązanie pomiędzy tymi tabelami patrz punkt 3.4),
• określenie powiązania pomiędzy formularzem głównym a podrzędnym (jest nim pole
„IDWyp” występujące w obydwu formularzach).
50
Wprowadzenie do projektowania baz danych
Rys.5.16 Kreator podformularzy
Formularze
51
Formularz „WypoŜyczający” po dodaniu podformularza zawierającego listę
wypoŜyczonych ksiąŜek przedstawia następny rysunek.
Rys. 5.17 Formularz „WypoŜyczający”
To co zostało napisane w tym rozdziale o formularzach odnosi się w duŜej części
takŜe do raportów. Raport słuŜy jedynie wydrukowi róŜnego rodzaju zestawień czy
sprawozdań. Nie moŜna za jego pomocą przeglądać ani zmieniać stanu bazy danych.
Formularz natomiast pozwala przeglądać, wprowadzać i modyfikować dane w bazie
danych, moŜe być takŜe wydrukowany lub zamieniony w raport. Istnienie raportów jest
spowodowane ich specjalnymi właściwościami zestawiania i sumowania danych,
właściwości tych nie posiadają formularze. Informacje dotyczące tworzenia i edycji
raportów i formularzy moŜna znaleźć w literaturze uzupełniającej [1], [5].
5.4 Ćwiczenia do samodzielnego wykonania
Ćwiczenie 5.1
Ćwiczenie 5.2
Ćwiczenie 5.3
Ćwiczenie 5.4
Ćwiczenie 5.5
Zaprojektuj formularz „Wszystkie ksiąŜki” w układzie tabelarycznym.
Zaprojektuj formularz „KsiąŜki” w układzie kolumnowym.
Dodaj przycisk polecenia „Szczegółowo” w formularzu „Wszystkie
ksiąŜki” otwierający formularz „KsiąŜki” z danymi aktualnie wybranej
ksiąŜki.
Dodaj pole listy w formularzu „KsiąŜki” przedstawiające hasła
związane z daną publikacją.
Zaprojektuj formularz niezwiązany z Ŝadną tabelą i kwerendą,
umoŜliwiający otwarcie formularzy: „Wszystkie ksiąŜki” oraz
„Wszyscy wypoŜyczający”. Uwaga: Formularz ten będzie wyglądał
ładniej jeŜeli powyłączane zostaną właściwości takie jak: Selektory
rekordów, Paski przewijania, Przyciski nawigacyjne na zakładce
Format okienka Właściwości tego formularza.