Patologie zachowań związanych z pieniędzmi

Patologie zachowań związanych z
pieniędzmi
Psychologia finansowa
14.12.2013
Agata Augustyniak
Marlena Bogusz
Beata Antos
Poruszane problemy:
Patologiczne zachowania: zakupoholizm,
chroniczne oszczędzanie
●
Konflikty na tle pieniędzy
●
Poradnictwo finansowe
●
Terapia finansowa
●
Wg Słownika Wyrazów Obcych PWN
patologia to:
1) zjawiska społeczne będące zagrożeniem dla
życia społecznego, jego porządku i rozwoju, np.
przestępczość, alkoholizm, narkomania,
2) postawy i zachowania jednostek i grup,
niezgodne z wartościami i normami danej kultury i
społeczeństwa.
ZAKUPOHOLIZM
Uzależnienie od dokonywania zakupów, przymus
kupowania różnych przedmiotów/artykułów (często
niepotrzebnych), niekontrolowane robienie zakupów
wpływające niekorzystnie na funkcjonowanie człowieka.
Kompulsywne zakupy, które są często reakcją na
negatywne wydarzenia lub nieakceptowane stany
emocjonalne, powodują spadek napięcia psychicznego
oraz poprawę samopoczucia wkrótce po dokonaniu
zakupu.
ZAKUPOHOLIZM – objawy:
Zakup może być:
wynikiem silnej reakcji emocjonalnej,
efektem nagłego spontanicznego impulsu,
działaniem o charakterze hedonistycznym
(najczęściej zakupy monotematyczne, np.
ubrania, buty, książki) lub
wynikiem kompulsji (w celu redukcji
patologicznego napięcia i niepokoju).




ZAKUPOHOLIZM – leczenie:
Podstawową formą leczenia jest psychoterapia,
a najlepsze efekty zapewnia terapia poznawczobehawioralna (CBT).
Często konieczne jest skorzystanie z doradztwa
finansowego i doradztwa w kwestii rozsądnego
zarządzania pieniędzmi i/lub spłaty zadłużenia.
Podejmowane dotychczas próby farmakoterapii nie
pozwalają jeszcze na rekomendowanie do rutynowego
stosowania żadnego z dotychczas badanych leków.
CHRONICZNE OSZCZĘDZANIE PIENIĘDZY
Nadmierne oszczędzanie nie jest korzystne, w szczególności, gdy
prowadzi ono w człowieku do powstania odruchu ciągłego lęku o
swoje pieniądze.
Nadmierne oszczędzanie może powodować w nas chciwość i
niepotrzebne lęki o to by ciężko zarobione pieniądze gdzieś nie
przepadły.
Oszczędzanie nie jest złe, bo jest ono potrzebne, jednak gdy
zaczynamy oszczędzać na wszystkim, kupujemy najtańsze
produkty, usługi to istnieje niebezpieczeństwo wejścia na poziom
tandetności.
CHRONICZNE OSZCZĘDZANIE PIENIĘDZY
Moment, kiedy wymyka nam się to spod kontroli i
nie panujemy nad tym ile oszczędzamy. W pogoni
za „posiadaniem” zaczynamy odmawiać sobie
coraz więcej. Początkowo rezygnujemy z
przyjemności, następnie do minimum
ograniczamy podstawowe wydatki konsumpcyjne,
czy też zużycie energii czy wody. Należy umieć
kontrolować swoje wydatki tak, aby chęć
odkładania nie przełożyła się nad nasze zdrowie i
życie rodzinne.
Konflikty na tle pieniędzy
Różne kultury,
doświadczenia
Niezaspokojone
potrzeby osób
Przyczyny
konfliktów
Odmienny sposób
komunikacji
Różne osobowości
i samoocena
Ludzie mają różne postawy wobec pieniędzy
Stosunek do pieniędzy biorąc pod
uwagę płeć
Kobiety
●
●
●
Pieniądze to kolejny element
wspólnego życia
Dobry temat do rozmowy
Mężczyźni
●
●
Lubią sami podejmować decyzje
Nie rozmawiają na ten temat z
partnerką
Lubią wspólnie z partnerem
podejmować decyzje
Tak różne podejścia doprowadzają do powstania konfliktów
Przykład konfliktu wynikającego z
różnych płci:
Jeśli mężczyzna samodzielnie podejmuje
decyzje finansowe, to kobieta może poczuć się
odtrącona i ignorowana.
Pary osób, u których występuje duże ryzyko
wystąpienia konfliktów na tle pieniędzy (1/2)
Ciułacz
●
Planuje budżet, oszczędza
Planista
●
Planuje każde działanie
Martwiący się
●
Ciągle mówi o pieniądzach i martwi się o
nie
Hedonista
●
Spontanicznie wydaje pieniądze, nie
oszczędza
Marzyciel
●
Nie ma planu działania, marzy o
zamożnej przyszłości
Ignorant
●
Nie rozmawia o pieniądzach, nie lubi się
nimi zajmować
Pary osób, u których występuje duże ryzyko
wystąpienia konfliktów na tle pieniędzy (2/2)
Asceta
●
Uważa, że pieniądze są nieistotnym
elementem życia, są inne ważniejsze
rzeczy w życiu
Wspólnotowiec
●
Wszystkie zarobione pieniądze zbiera do
„wspólnego worka” i tego samego
oczekuje od swojego partnera
Ryzykant
●
Lubi hazard i ryzykowne inwestycje
Menedżer
●
Lubi zajmować się pieniędzmi, ciągle o
nich myśli i rozmawia
Separatysta
●
Lubi mieć własne pieniądze, ukrywa ile
zarabia
Unikający ryzyka
●
Nie znosi ryzyka, bezpiecznie inwestuje
Konflikt wewnętrzny
Polega na powtarzaniu zachowań innych ludzi,
mimo tego, że nie jesteśmy przekonani czy
postępujemy dobrze.
●
Zachowania te nabywa się w dzieciństwie lub w
aktualnych doświadczeniach.
●
PORADNICTWO FINANSOWE
PORADNICTWO FINANSOWE
Obejmuje wiele rodzajów usług i bywa
świadczone różnym podmiotom np.: firmom
ubezpieczeniowym, instytucjom finansowym i
publicznym oraz przedsiębiorstwom.
DORADCA FINANSOWY
Jest osobą, która w obszarze usług finansowych
zawodowo zajmuje się udzielaniem pomocy ludziom
w osiąganiu ich celów finansowych, opartych na
indywidualnej sytuacji, zasobach i zdolnościach i
zawsze na pierwszym miejscu stawia korzyści
swojego klienta
(Stone 2000,s.1)
DORADCA FINANSOWY POMAGA W
DECYZJACH FINANSOWYCH TAKICH JAK:
Planowanie wydatków;
Oszczędzanie i inwestowanie;
Ubezpieczenia zdrowotne i życiowe;
Zapewnienie funduszy na leczenie dla
rodziców;
Zapewnienie funduszy na start życiowy dla
dzieci;
Dbanie o emeryturę i płacenie podatków;






DORADCA FINANSOWY
Zawód ten wymaga dużej wiedzy z zakresu ekonomii i
finansów, rozwiązań prawnych i systemowych, mechanizmów
inwestowania na giełdzie itp.
Niezbędna jest także duża sprawność psychologiczna, na którą
składają się umiejętności rozpoznawania z jakim typem klienta
doradca ma do czynienia, prowadzenie rozmowy w sposób
adekwatny do możliwości percepcji informacji przez klienta i jego
emocjonalności oraz dostosowywania rozwiązań akceptowalnych
pod względem stopnia ryzyka.
Terapia finansowa
Terapia finansowa pomaga w rozwiązywaniu
konfliktów dotyczących pieniędzy. W
zależności od charakteru możemy ją podzielić
na:
• terapię indywidualną
• terapię interpersonalną
Terapia indywidualna
Skłania do uspokojenia relacji z pieniędzmi.
Wywołują u nich silne emocje, a także poczucie
własnej wartości w zależności od stopnia
zamożności. Terapia dąży do tego, aby
oddzielić poczucie własnej wartości od
pieniędzy oraz obalić wiarę w to, że pieniądze
dają miłość, szczęście, wolność itp.
Terapia interpersonalna
Dąży do poprawy komunikacji partnerów w
sprawie pieniędzy poprzez ćwiczenie
umiejętności mówienia o planach,
oczekiwaniach, a także sposobach kierowania
finansami.
Etapy terapii (Olivia Mellan,
1994r.)
I Etap:
●
Wymiana obszarów związanych z pieniędzmi
●
Wybór listy, którą łatwiej było stworzyć oraz
dociekanie jakie mogły być tego przyczyny
II Etap:
●
Wypełnienie skali (Money Personality Quiz)
Etapy terapii (Olivia Mellan,
1994r.)
III Etap:
●
Pacjent wybiera zachowanie wobec pieniędzy,
które jest dla niego nietypowe. Podjęcie tego
zachowania raz w tygodniu.
IV Etap:
●
Rozmowy o przeszłości finansowej (np.
rodzice rozmawiali o pieniądzach itp.)
Etapy terapii (Olivia Mellan,
1994r.)
V Etap:
●
Obalenie mitów związanych z pieniędzmi.
VI Etap (terapia właściwa):
●
Wykonywanie zadań proponowanych przez
terapeutę (działania przeciwne do
dotychczasowych, ich trudność i częstotliwość
jest stopniowana)
Przykłady zadań zleconych przez
terapeutę
Ciułacz:
●
raz w tygodniu wydać pieniądze impulsywnie,
aby odczuć natychmiastową przyjemność
●
raz w miesiącu wydać na siebie jakąś
niewielką kwotę pieniędzy, którą normalnie
dołożyłoby się do oszczędności
Przykłady zadań zleconych przez
terapeutę
Hedonista:
●
raz w tygodniu przeznaczyć drobną kwotę na
zakup czegoś co by się wcześniej uznało za
nieprzydatne
●
raz w tygodniu wydać pieniądze na siebie, co
wcześniej by się uznało za samolubne
Przykłady zadań zleconych przez
terapeutę
Ignorant:
●
raz w tygodniu np. zapisać wydatki (czego się
zwykle unikało)
●
zapłacić rachunek zaraz po otrzymaniu
Menedżer:
●
raz w tygodniu w ogóle nie zajmować się
pieniędzmi
●
wspomnieć czasy, gdy nie zajmowało się
pieniędzmi.
Bibliografia:


Grażyna Wąsowicz-Koryło „Psychologia finansowa. O
pieniądzach w życiu człowieka”, Warszawa: Wyd. Dyfin
http://psychiatria.mp.pl