PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE LABORATORYJNE

PSZCZELNICZE
ZESZYTY
NAUKOWE
Rok XL, Nr 1
1996
LABORATORYJNE BADANIA WRAŻLIWOŚCI PSZCZÓŁ
NA SZKODLIWE DZIAŁANIE PREPARATU BULLDOCK
Michał
Gromisz,
Zofia
Gromisz
Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa,
ul. Kazimierska 2, 24-100 Puławy
Streszczenie
W testach laboratoryjnych badano wrażliwość pszczół na szkodliwe działanie
preparatu Bulldock 025 EC. Preparat ten okazał się wysoce toksyczny. W działaniu
żołądkowym śmiertelna dawka jego substancji czynnej, beta-cyt1utryny, wynosiła 0,2-0,3 ppm
w przeliczeniu na 1 pszczołę. W działaniu kontaktowym natomiast skażona powierzchnia
roztworem tego preparatu (0,12%, O,06%j 0,03%) po upływie 6 tygodni przyprawiała o
śmierć 70% pszczół, pozostałe zaś sparaliżowane nie były zdolne do życia.
Słowa kluczowe: pszczoła miodna, pestycydy, pyretroidy, toksyczność, beta-cyt1utryna.
WPROWADZENIE
Wśród owadobójczych środków ochrony roślin poczesne miejsce
zajmują pyretroidy syntetyczne. Odznaczają się one bardzo dużą aktywnością
w stosunku do zwalczanych szkodników, co pozwala na stosowanie ich w
bardzo niskich stężeniach. Są jednak mało selektywne, wskutek czego mogą
być niebezpieczne
dla owadów pożytecznych. W stosunku do pszczoły
miodnej preparaty
tej grupy w toksycznym działaniu żołądkowym
i
kontaktowym przedstawiają różnego stopnia zagrożenie (G r o m i s z i in.
1(94). Ich działanie toksyczne jest silnie uzależnione
od warunków
otoczenia, przede wszystkim temperatury.
W integrowanych programach ochrony roślin pyretroidy raczej nie
znajdują miejsca, ale są nadal popularne i jako skutecznie działające chętnie
stosowane (F i I i P o w i c z i in. 1993, N i e m c z y k, N o w a k o w s k i 1994). Lista ich jest spora i jest nadal uzupełniana nowymi preparatami. Z tych nowych preparatów od niedawna znalazł się na naszym rynku
Bulldock 025 EC, gorąco zachwalany. Jest to insektycyd, zawierający 2,5%
beta-cyflutryny, wybitnie aktywnej biologicznie substancji. Działa kontaktowo
i żołądkowo, na roślinie powierzchniowo. Stosuje się go w ochronie upraw
rolniczych, sadowniczych i warzywniczych, w dawkach od 0,2 do 0,75 l/ha, co
odpowiada 'stężeniom od 0,01 % do 0,15% preparatu w cieczy użytkowej.
Obwarowano go I klasą toksyczności dla pszczół i 6-godzinnym okresem
prewencji.
161
W tej pracy opisujemy laboratoryjne badania wrażliwości pszczół na
szkodliwe działanie żołądkowe i kontaktowe tego preparatu.
METODYKA
Badania przeprowadzono w 1995 roku. Preparat Bulldock 025 EC,
który użyto do testowania, zawierał 2,5% beta-cyflutryny jako substancji
czynnej.
Działanie żołądkowe. Preparat podawano w syropie skażonym dla
pszczół zamkniętych w klateczkach (13 x 11 x 4,5 cm), po 20 robotnic. Po 24
godzinach zamieniano pokarm skażony na czysty, oznaczając wagowo spożyte
dawki. Pszczoły grupy kontrolnej otrzymywały przez cały czas syrop czysty.
Klateczki z pszczołami przetrzymywano w cieplarce utrzymującej temperaturę 25°C. Codziennie usuwano i liczono martwe osobniki. W sumie
obserwacjami
objęto pszczoły w 132 klateczkach,
w pięciu seriach
zakładanych kolejno w dniach 28 czerwca, 17 i 24 lipca oraz R i 10 sierpnia.
Stężenie preparatu w syropie (kombinacje) zróżnicowano do 9 poziomów,
od 0,000625% do 0,1 %.
Działanie kontaktowe. Pszczoły umieszczano po 10 sztuk w szalkach
Petriego, o średnicy 11 cm, wyłożonych bibułą filtracyjną skażoną wodnym
roztworem preparatu w ilości 1,5 mI. Po 1 dobie przetrzymywania
w
temperaturze
25°C liczono martwe osobniki. Testowanie
rozpoczęto
nakładając pszczoły na bibułę po upływie 6 godzin od jej nasączenia, w
przypadku grupy kontro1nej wodą destylowaną. W następnych seriach czas
wysychania bibuły różnicowano do 3, 10, 20, 42 i 43 dni; użyte stężenia
preparatu: 0,12%, 0,06% i 0,03% (0% - grupa kontrolna). W ten sposób
testowano pszczoły w 96 szalkach.
Opracowanie statystyczne. Jako wskaźnik szkodliwego działania
preparatu dla pszczół przyjęto poziom śmiertelności po upływie 72 godzin
w testach żołądkowych i 24 godzin w testach kontaktowych,
licząc od
podania do klateczek pokarmu skażonego lub nałożenia owadów do szalek.
W celu wyeliminowania wpływu naturalnego ubytku pszczół na wartość
wskaźników szkodliwości, zastosowano przeliczenie według wzoru Abbotta:
,
P
=
'
100(Po-c):(100-c)
gdzie:
P- odpowiada śmiertelności skorygowanej,
Po - śmiertelności' obserwowanej.
c - śmiertelności stwierdzonej w grupie kontrolnej. wyrażonych w procentach.
Analizy zmienności przypadków śmiertelnych przeprowadzano
na
wartościach transformowanych, korzystając z wzoru Freernman'a Tukey'a.
W ocenie istotności różnic wykorzystano test Duncana, przyjmując poziom
162
wiarygodności 0,05.
Różnice istotne symbolizowano
różnymi literami
alfabetu (nieistotne tą samą literą). W tekście pracy i tabelach podano
wartości średnich otrzymane z przeliczenia z wartości transformowanych.
WYNIKI
W naszych testach laboratoryjnych szkodliwości żołądkowej najwyższe
stężenie preparatu w syropie skażonym wynosiło 0,1 %, najniższe zaś
0.000625%. W ten sposób średnie dawki pobieranej przez pojedynczą
pszczołę substancji aktywnej zostały zróżnicowane od 0,130 ppm (najwyższa)
do 0.005 ppm (najniższa).
W ogólnym rachunku preparat
Bulldock okazał się wybitnie
toksyczny dla pszczół (tab. 1). W zależności od kombinacji, które określała
Tabeln
Wrażliwość pszczół na toksyczne działanie żołądkowe preparatu Bulldock 025 EC
Scnsitivity ot" be es to the intragastric actions of Bulldock 025 EC
Seria
Series
280695
170795
Liczba powtórzeń w
kombinacji
Number of
repeats in
combination
2 x 6
2 x3
240795
080895
10 0895
6
2
x
6
3
Stężenie %
preparatu w
syropie
(kombinacja)
Agent
concentration
(%) in syrup
[combiuauou)
Spożycie
syropu w mg
na pszczołę
Syrup intake
mg/bee
Dawka s.a.: betacyflutryna ppm
na pszczołę
S.a. dose of
beta-cytfutryna
ppm/bee
Smiertelność pszczół
po 72 godz.
%
Mortality
rate of bees
after 72
hours (%)
0,1
0,07
0,04
O
6,05
6,33
8,10
72,91
a
a
a
b
0,129 840
0,094913
0,067 814
O
lOO,()() b
0,04
0,02
0,01
0,005
5,52 a
11,33 a
12,44 a
0,046424
0,047879
0,026237
0,013 520
O
99,62
97,90
90,15
70,85
Oa
71,61 c
48,87 b
1,17 a
100,00 b
99,75 b
1,72 a
d
cd
c
b
O·
13,01 a
67,83 b
0,005
0,0025
O
9,53 a
15,08 a
64,70 b
O,QIO 030
0,0025
0,00125
O
15,83 a
21,82 a
59,70 b
0,008330
0,005749
O
69,00 c
33,98 b
1,25 a
0,00125
0,000625
O
44,88 a
39,72 a
40,82 a
O,QII 816
1I,90 b
0,50 a
0,16 a
0/J07 929
fi
0,005197
O
163
seria badań i.stężenia preparatu w syropie, po 72 godzinach notowano ubytki
od 0,5% do 100% obsady klateczek. W przypadku masowego ginięcia
pszczół, już w pierwszych godzinach popadaniu syropu skażonego, opadały
one na dno klateczek i w ciągu następnych godzin traciły życie. Działanie
trujące preparatu było więc szybkie i skuteczne.
Ta masowa śmierć pszczół doświadczalnych wiązała się na ogół z
pobraniem beta-cyflutryny w ilości bliskiej 0,1 ppm. Wyższym dawkom
substancji czynnej towarzyszyła więc większa śmiertelność, przy mniejszych
zaś - zmniejszył się odsetek ginących pszczół. Lecz brakowało tutaj jakiejś
prostej regularności. Pszczoły każdej poszczególnej serii zachowywały się pod
tym względem swoiście (ryc. 1).
amiertelnoao
w f. - morlalily
rate in f.
120
100
80
80
40
U10rtality curve
20
+ kr:lywa
0.015
0.03
0.045
O.OIS 0.075
beta-cyflutryna
0.08
~m"rt.lnD.CI
0.105
0.12
0.135
W ppm
Ryc.l. Dawki substancji czynnej (ppm na pszczołę) preparatu Bulldock 025 EC i śmiertelność
pszczół w procentach (ubytki naturalne pszczół wyeliminowano).
Doses of the active substance (ppm/bee) of Bulldock 025 EC and the mortality rate
(in %) (natural losses were not included).
Testy kontaktowej wrażliwości pszczół na działanie preparatu
Bulldock 025 EC przeprowadzono w 1995 roku. Bibuły filtracyjne skażono
tym preparatem
w miesiącu lipcu, a sprawdzanie
długotrwałości jego
aktywności biologicznej na tym podłożu przeciągnęło
się do miesiąca
września, ale pszczoły ginęły nadal. Schyłek sezonu pasiecznego zamknął
nasze etapowe sprawdzanie, ostatnie po 43 dniach wysychania bibuły.
W tabeli 2 przytaczamy wyniki tych poszukiwań. Jakikolwiek komentarz jest
tutaj raczej zbędny. Wybitnie silne i trwałe właściwości toksyczne tego
preparatu są bowiem oczywiste. Nie różnicowały ich ani stężenia preparatu,
164
a więc jego dawka skumulowana na powierzchni skażonej, ani osłabiał upływ
czasu w przedziale
przynajmniej
6 tygodni w warunkach
naszego
laboratorium. Tym hardziej więc zadziwia nas zbyt krótki okres prewencji (6
godzin) jaki obowiązuje w stosunku do tego preparatu.
Tabela
Odsetki
pszczół martwych (m) i chorujących (ch) w wyniku 24-godzinnnego
kontaktu
z bibułą skażoną preparatem Bulldock 025 EC
Percentages of dead and ill bees resulting from a 24-hours' contact
with the blotting-paper
contaminated
with Bulldock 025 EC
Czas wysychania
skażonej bibuły
Time of the
drying ot"
eontaminated
blotting-paper
6 godz
3 dni
\O dni
20 dni
42 dni
43 dni
2
- hours
- days
- days
- days
- days
- days
Stężenie
preparatu
0,03%
0,06%
0.12%
- Agent concentration
0%
m
dead
ch
ill
m
dead
ch
ill
m
dead
ch
ill
m
dead
eh
ill
93.3
6.7
96,7
100
90.0
95,0
87,1
71.7
3,3
O
10,0
5,0
12,9
28,3
78,3
11.7
1,7
O
O
63.3
36,7
76,7
23,3
O
O
O
O
O
O
O
O
O
Już w pierwszych godzinach kontaktu z bibułą skażoną pszczoły
traciły zwykłą swą ruchliwość i w większości z objawami paraliżu osypywały
sit; w szalce. Nieliczne z nich w podobnym stanie, kwalifikowane w tabeli 2
jako chorujące (ch), przeżywały dłużej niż jedną dobę. Lecz z końcem
drugiej doby, gdy sprawdzano szalki, były już martwe. Pszczoły kontrolne ten
czas przetrzymywały cało i zdrowo.
WNIOSKI
Preparat Bulldock 025 EC jest wysoce niebezpieczny dla pszczół. Z
punktu widzenia pszczelarskiego ta cecha tego preparatu upoważnia do
weryfikacji celowości jego wpisu do krajowego rejestru pestycydów.
165
LITERATURA
F i I i P o w i c z A .• P i won i A .. C h o d u I s k a L. (1993) - Zagrożenie pszczół
powodowane chemiczną ochroną kwitnących (owadopylnych) roślin uprawnych na
terenie Polski w la tach 1971 -1992. XXX Na ukowa Konferencja Pszczelarska. Puławy
1993. 7-8 s.
G r o m i s z Z.. G r o m i s z M. (1993) - Z laboratoryjnych
badań toksyczności
syntetycznych pyretroidów dla pszczół. Pszczeln.Zesz.Nauk.,
37:115-152.
N i e m c z y k E.. N o w a k o w s k i Z. (1994) - Integrowana produkcja owoców w
1993 roku ze szczególnym
uwzględnieniem
ochrony
przed
szkodnikami.
Ogólnopolska Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych. Skierniewice 2-3 lutego
1994. 11-18 s.
lABORATORY
INVESTIGATIONS ON THI<:SENSITIVITY or BEES TO łlARMI<'UL
EFFECTS OF THE BULLDOCK 1<'0RMUlA
M. G r o m i s
Z,
Z. G r o m i s z
Summary
The insecticide Bulldock belongs to synthetic pyrethroids. It contains 25% betacitlutrin as an active ingredient. It is highly toxic to bees. When ingested the lethal dose of
the active ingredient. betaciflutrin, was 0.2-0.3 ppm per single bec, Thc eontent with the
surface contaminated with 0.12%,.0.16% and 0.03% of the formula brought about the death
of 70% of the be es. the remainder being paralyzed and unable to live.
Keywords: honey bee, pesticides, pyrethroids, toxicity, beta-ciflutrin.
166