bez-nauki.pl – ściągi, opracowania, testy

Renesans lub odrodzenie - okres w historii Europy obejmujący
przede wszystkim wiek XV i XVI, okres w historii kultury
europejskiej określany często jako "odrodzenie sztuk i nauk" i
koncepcja historiozoficzna odnosząca się do historii kultury
włoskiej od Dantego do roku 1520 . Polski termin "renesans"
pochodzi od francuskiego słowa "Renaissance",
zastosowanego przez Jules'a Micheleta i Jakoba Burckhardta.
Termin "Renaissance" jest używany w wielu językach
europejskich, w tym francuskim, angielskim i niemieckim - w
języku włoskim stosowany jest natomiast termin "rinascità".
Druga z polskich nazw epoki, "odrodzenie", jest wiernym
tłumaczeniem francuskiego słowa "Renaissance". Humanizm
to ruch filozoficzny, kulturalny i moralny powstały w XV wieku
we Włoszech, a zarysowujący się już w XIV wieku i wielu
aspektach kultury średniowiecznej, zmierzający do odrodzenia
znajomości literatury i języków klasycznych. Był głównym
prądem intelektualnym epoki odrodzenia. Choć z humanizmu
renesansowego wywodzi się wiele współczesnych postaw
światopoglądowych, nie należy go utożsamiać z
humanitaryzmem ani współczesnymi postaciami humanizmu,
takimi jak obecne w egzystencjalizmie i personalizmie.
Giovanni Pico della Mirandola (ur. 24 lutego 1463 w Mirandoli
w księstwie Ferrary, zm. 17 listopada 1494 we Florencji) włoski filozof, uczony, pisarz, wybitny przedstawiciel włoskiego
Odrodzenia. Znał kilkanaście języków, co pozwoliło mu rozwijać
zainteresowanie filozofią świata islamu oraz filozofią i magią
żydowską. Mimo platońskiej atmosfery otaczającej jego życie i
pisma, wielu badaczy (zwłaszcza współczesnych) podkreśla, że
w samej jego myśli jest wiele lub nawet więcej wątków
arystotelesowskich niż platońskich, powstałych dzięki łączności
z arystotelizmem padewskim. Michel Eyquem de Montaigne
(ur. 28 lutego 1533 w Bordeaux, zm. 13 września 1592 w
Château de Montaigne koło Saint-Michel-de-Montaigne) –
francuski pisarz i filozof-humanista; jeden z głównych
przedstawicieli renesansu; 1557-70 radca parlamentu (sądu) w
Bordeaux, 1581-85 burmistrz tamże. Główne dzieło Próby.
Montaigne uważany jest za twórcę eseju jako nowego gatunku
literackiego. Niccolò di Bernardo dei Machiavelli (ur. 3 maja
1469 r. we Florencji, zm. 21 czerwca 1527 r. tamże) - filozof,
pisarz społeczny i polityczny, historyk i dyplomata florencki,
jedna z kluczowych postaci włoskiego odrodzenia. Jest
autorem słynnego i kontrowersyjnego traktatu o sprawowaniu
władzy pt. Książę. Od jego nazwiska powstał termin
machiawelizm. Idealnym ustrojem była dla niego republika. W
1559 jego pisma znalazły się na kościelnym indeksie ksiąg
zakazanych. Thomas More, Tomasz Morus (ur. 7 lutego 1478
w Londynie, zm. 6 lipca 1535 tamże) – sir, święty Kościoła
katolickiego, angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby
Lordów. Stworzył wizję państwa idealnego (utopia). Nie uznał
nielegalnego małżeństwa Henryka VIII i jego drugiej żony –
Anny Boleyn oraz nie zgodził się uznać króla za głowę Kościoła
w Anglii, za co został skazany na ścięcie. W 1886 r. został
beatyfikowany, a w 1935 r. – kanonizowany. Cechy
architektury renesansu: arkadowe dziedzińce, widokowe
balkony, skrzyńce, czyli kasetonowe stropy z rozetami lub
głowami, sklepienia z ornamentami wyciskanymi w
szlachetnym wapienno-gipsowym tynku, okna zwane lunetami,
umieszczone często poniżej sklepień, we wgłębieniach. Ściany
upiększano fryzami, freskami lub wielobarwnymi sgraffitami
(zeskrobywanie według wzoru kilku warst z barwnych tynków).
Ceglaną, gotycką czerwień zastąpiły jasne elewacje. Sonety
do Laury – cykl wierszy, głównie sonetów, włoskiego poety
Francesco Petrarki. Ten zbiór wierszy zapoczątkował
współczesną, odrębną od antycznej, poezję miłosną. Cykl ten
obejmuje 317 sonetów powstałych prawdopodobnie w latach
1330-1365. Dzielą się na "Wiersze ku czci Laury żywej" (261) i
"Wiersze ku czci Laury umarłej" (56). Utwory nie posiadają
odrębnych tytułów, a są oznaczone początkowymi słowami i
kolejnymi liczbami. Są to erotyki, liryki miłosne, które
przedstawiają uczucia cierpiącego poety. Widać wpływy
literatury antycznej, jak również liryki prowansalskiej
(charakteryzują się tym, że naczelnym tematem jest kobieta i
miłość oraz uczucia, które wywołuje).
bez-nauki.pl – ściągi, opracowania, testy...
Makbet Szekspira jest utworem przede wszystkim o władzy,
która jest silniejsza od wszystkich ludzkich pokus, a chęć jej
posiadania prowadzi do zatracenia wszelkich norm moralnych.
Pod jej wpływem Makbet zmienia się nie do poznania. Z
człowieka dobrego, sprawiedliwego staje się tyranem, zdolnym
do najpodlejszych czynów. Pomaga mu w tym jego żona - Lady
Makbet. Kobieta, która uważana jest za osobę o silnym i
stanowczym charakterze, ale Lady jest stanowcza do pewnego
momentu, do chwili zabójstwa króla, potem jej mocna
osobowość zaczyna się kruszyć. Podobnie Makbet nie potrafi
poradzić sobie z wyrzutami sumienia, które dręczą go coraz
częściej. Jak to powszechnie w życiu bywa, nie ma zbrodni bez
kary. Dlatego pisarz potępił przedstawione postawy, uczynił z
nich przestrogę. Zbrodnia musi zniszczyć samego mordercę,
który za wyrządzone krzywdy musi ponieść konsekwencje.
Podobnie śmierć nie ominie także jego żony, która przecież
pomagała mu w morderstwie króla. Z bezwzględnej, pewnej
siebie kobiety staje się słabą, kruchą istotą. Mogłoby się
wydawać, że oboje obrazują tę samą tezę o determinacji
człowieka, ale są od siebie różni. Makbet z człowieka
wrażliwego zmienia się w władcę, który pod maską tyranii
ukrywa swoje słabości. Zaś Lady Makbet z mocnej, silnej
kobiety zmienia się w kruchą istotę, którą dręczy poczucie winy.
Ukazanie przez Szekspira dwóch różnych zachowań wobec
zbrodni i władzy uczy czytelnika, że każdy z nas jest jedynie
niewolnikiem własnych żądz i namiętności, które kierują jego
losem.
HAMLET: Dzieło Williama Szekspira, porusza wiele istotnych
problemów, skupiając się głównie na analizie natury człowieka.
Angielski dramaturg umieszcza głównego bohatera w sytuacji,
w której musi poradzić sobie ze zdradą i morderstwem swojego
ojca przez najbliższych członków swojej rodziny. Pierwszym
tematem przedstawionym w dramacie jest zatem zemsta. Nie
tylko główny bohater został obarczony obowiązkiem
przywrócenia honoru rodziny poprzez dokonanie odwetu. Młody
Fortynbras odbudowywał dobre imię swojego ojca poprzez
podboje terytorialne. Hamlet musiał pomścić rodzica poprzez
zamordowanie Klaudiusza, swojego stryja. Natomiast Laertes
pragnął odpłacić śmiercią tytułowemu bohaterowi za
pozbawienie życia ojca, Poloniusza i pośrednio siostry, Ofelii.
Idea zemsty za niesprawiedliwe morderstwo innej osoby była
często poruszana w czasach elżbietańskich, ale w Hamlecie
koncepcja ta została wyostrzona do ekstremalnych rozmiarów.
Planowanie odwetu tytułowego bohatera na stryju doprowadziło
do tego, że zapomniał o pozostałych aspektach życia,
zwłaszcza o miłości, jaką darzył Ofelię. Hamlet podjął działania,
które ostatecznie doprowadziły go do upadku. Przypadkowe
zabicie Poloniusza ściągnęło na niego nienawiść Laertesa, a w
ostateczności śmierć. Szekspir w swoim dziele ukazał, iż żądza
zemsty najczęściej przybiera postać błędnego koła, które w
ostateczności prowadzi do upadku. Jeżeli jedynym odwetem za
śmierć będzie również śmierć, to zabijanie skończy się dopiero
wtedy, gdy po żadnej ze stron nie pozostanie już nikt przy
życiu.
bez-nauki.pl – ściągi, opracowania, testy...
FRYCZ MODRZEWSKI – O POPRAWIE
RZECZYPOSPOLITEJ Księga I - O obyczajach. Ma na celu
przygotowanie obywateli do życia w zgodzie z udoskonalonymi
prawami. Frycz dawał pierwszeństwo prawom natury – pełniły
rolę ideału, drogowskazu - przed prawem boskim. Formułował
także pojmowanie prawa natury, które wiąże poczucie prawne
człowieka zarówno z jego rozwojem moralnym, jak i
intelektualnym. Księga III - O wojnie. Tylko pokój umożliwia
ludziom doskonalenie się. Punktem wyjścia stała się chęć
obrony ludności przed uciskiem, zniszczeniami wojennymi – i
dlatego rozbudował naukę o wojnie słusznej. Prawdziwy pokój
powinien być trwały, czyli nie powinien zawierać w sobie
możliwości konfliktu. Ale gdy on zaistnieje, to można go
rozwiązać na dwa sposoby: prawem lub decyzją sędziów.
Wojna słuszna – walka prowadzona przez publiczne siły
zbrojne, obrona przed napastnikiem; pojmowana jest też jako
wymiar sprawiedliwości w skali międzynarodowej. Księga V - O
szkole. Stworzył projekt doskonałej szkoły, krytykując
współczesny mu system szkolny i stwarzając wizję
społeczeństwa jako ludzi wykształconych. Miał na uwadze
podniesienie poziomu moralnego wszystkich obywateli, co było
niezbędnym warunkiem przebudowy społecznego i
politycznego ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej. Wprowadził
do wychowania szkolnego elementy świeckie w okresie, gdy
kwestia wychowania i nauki pozostawała niemal całkowicie w
rękach duchowieństwa. Wg niego szkolnictwo powinno
całkowicie podlegać państwu. "Treny" – utwory Jana
Kochanowskiego napisane w XVI wieku i poświęcone jego
zmarłej w młodym wieku córce – Urszulce. Były pisane przez
kilka lub kilkanaście miesięcy. Są to utwory o charakterze
lamentacyjnym, wyrażają żal i rozpacz po śmierci córki. Są
najbardziej osobistym dziełem poety. Stanowią przede
wszystkim pomnik wystawiony zmarłemu dziecku, lecz są także
wyrazem bolesnego doświadczenia przez los, zrujnowania
ideałów człowieka renesansowego, kryzysu
światopoglądowego i prób jego przezwyciężenia. Kochanowski
ukazuje Urszulkę jako erudytę i ma do siebie pretensje że nie
potrafił jej ochronić. Zakończone są konsolacją – "Trenem XIX"
("Sen"); wtedy też poeta odnajduje spokój, równowagę
duchową. Kazania Sejmowe – utwór napisany przez polskiego
jezuitę Piotra Skargę w 1597 roku. Jest sugestywnym opisem
sytuacji Rzeczypospolitej trawionej przez liczne choroby. W
Kazaniach sejmowych znajduje się wiele porównań biblijnych,
utwór nasycony jest wieloma figurami retorycznymi. "Kazania
sejmowe" zawierają 8 kazań, które nie zostały nigdy
wygłoszone (do kazań Skargi – uważanego w XIX wieku niemal
za proroka zapowiadającego upadek I Rzeczypospolitej –
nawiązuje obraz Jana Matejki "Kazanie Skargi"). Zawierają
najważniejsze postulaty dotyczące reformy państwa,
skierowane są przeciw ideom reformacyjnym.
Sielanka (bukolika, idylla, ekloga) - gatunek literacki. Utwór
poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia
wiejskiego. Wysnuta z piosnek pasterskich stała się świadomie
kreowanym obrazem utęsknionej, szczęśliwej natury - zdaniem
badaczy gatunek jest specyficznym wytworem kultury miasta i
ujawnia znużenie światem cywilizacji. Idylla odsłania
beztroskie, spokojne i pogodne życie, spełnione przez miłość.
Sielanka ma najczęściej kształt lirycznego monologu,
poprzedzonego lub przeplecionego opisem lub dialogiem.
Gatunek często ukazuje świat mitologiczny.
bez-nauki.pl – ściągi, opracowania, testy...