asymetria półkulowa a racjonalnośd decyzji

ASYMETRIA PÓŁKULOWA A RACJONALNOŚD DECYZJI
Agata Sobków, SWPS Wrocław,
[email protected]
Jakub Traczyk, SWPS Wrocław,
[email protected]
KTÓRĄ OPCJĘ WYBIERASZ?
A: Dostajesz pewne 50 zł.
B: Możesz dostad 100zł, jeśli przy rzucie
monetą wypadnie orzeł lub nic nie dostad, jeśli
wypadnie reszka.
C: Tracisz pewne 50 zł.
D: Tracisz 100zł, gdy wypadnie orzeł lub nic nie
tracisz, gdy wypadnie reszka.
A>B ale C<D
SCENARIUSZ 1
● W pewnym mieście wybuchła epidemia groźnej
choroby i specjaliści przypuszczają, że może ona
spowodowad śmierd 600 osób, które zostały
zarażone. Sztab ekspertów przygotował dwa
programy ratunkowe i trzeba wybrad jeden z nich.
● Stosując program A zostanie na pewno
uratowanych dokładnie 200 osób, natomiast w
przypadku programu B mamy szansę równą 1/3,
że uda się uratowad wszystkie 600 osób i szansę
2/3, że nie uda się uratowad nikogo.
● Którą opcję wybierasz?
SCENARIUSZ 2
● W pewnym mieście wybuchła epidemia groźnej
choroby i specjaliści przypuszczają, że może ona
spowodowad śmierd 600 osób, które zostały
zarażone. Sztab ekspertów przygotował dwa
programy ratunkowe i trzeba wybrad jeden z nich.
● Stosując program C na pewno umrze dokładnie
400 osób, natomiast w przypadku programu D
mamy szansę równą 1/3, że nikt nie umrze i
szansę równą 2/3, że umrą wszystkie zarażone
osoby.
● Którą opcję wybierasz?
WYNIKI
● Wyniki bardzo podobnego badania
(Kahneman, Tversky, 1981) wykazały, że w
pierwszym przypadku program A wybrało 72%
badanych, natomiast w drugim, program C
znalazł już tylko 22% zwolenników.
Scenariusz 1 - kontekst zysku
Scenariusz 2 - kontekst strat
Opcja A - pewna
Opcja C - pewna
Opcja B - ryzykowna
Opcja D - ryzykowna
22%
28%
72%
78%
ZASKAKUJĄCE?
● Sytuacje te, pod względem racjonalnym
(wartość oczekiwana), są identyczne (200 osób
przeżyje; 400 zginie), różnią się jedynie
kontekstem:
● Scenariusz 1 został przedstawiony jako „zysk”,
podczas gdy scenariusz 2 jako „strata”.
Kontekst
zysków
Wybór opcji
pewnej
Kontekst
strat
Wybór opcji
ryzykownej
NEUROEKONOMIA
● Wiedza o zachowaniach ekonomicznych
człowieka (decyzje, ryzyko, ubezpieczenia, itp)
●+
● Wiedza o funkcjonowaniu mózgu
ASYMETRIA PÓŁKULOWA
Lewa półkula
analityczna
Prawa półkula
holistyczna
MCELROY I SETA (2005)
● Badani słuchali Asian
Disease Problem
podczas gdy jedna z
półkul była
aktywowana. (ruszanie
Eksperyment 1
92
100%
80%
67
60%
36
33
40%
75
64
8
20%
0%
zysk
palcem, słuchanie jednouszne)
strata
zysk
lewa
strata
prawa
program A
● Efekt framingu zachodził
tylko gdy była
aktywowana prawa
półkula (holistyczna)
25
program B
Eksperyment 2
100%
80%
73
64
60%
40%
91
82
36
27
18
20%
9
0%
zysk
strata
zysk
lewa
program A
strata
prawa
program B
TEORIA PODWÓJNEGO FILTROWANIA PRZEZ
CZĘSTOTLIWOŚD - IRVY & ROBERTSON, 1998
Selekcja relatywnych
częstotliwości spośród
wszystkich otrzymywanych
informacji (obie półkule
jednocześnie)
Relatywnie wyższa
częstotliwośd informacji
bardziej efektywnie
przetwarzana przez lewą
półkulę
Lewa półkula
Prawa półkula
Relatywnie niższa
częstotliwośd informacji
bardziej efektywnie
przetwarzana przez prawą
półkulę
Treśd (język)
Treśd pojawia się zwykle w
wyższych częstotliwościach
mowy ludzkiej
Lewa półkula lepiej
przystosowana do
przetwarzania relatywnie
wyższych częstotliwości
Emocje
Emocjonalne zabarwienie
mowy (prozodia) zazwyczaj
w niższych częstotliwościach
Prawa półkula lepiej
przystosowana do
przetwarzania relatywnie
niższych częstotliwości
GALLAGHER I DAGENBACH (2007)
● Obu uszne słuchanie ADP
● Grupy różnią się częstotliwością szumu
20000 Hz
Lewa półkula
szum
Prawa półkula
Relatywnie wysoka ADP
częstotliwośd
komunikatu szum
ADP
Relatywnie niska
częstotliwośd
komunikatu
20 Hz
WYNIKI
Efekt framingu zaszedł tylko, gdy informacje były
przetwarzane prawopółkulowo
● Przy scenariusz ADP o relatywnie wysokiej częstotliwości,
przetwarzanym lewopółkulowo, efekt framingu nie wystąpił
●
18
16
16
14
12
12
11
10
10
8
7
8
6
4
4
4
2
0
zysk
strata
zysk
relatywnie wysoka
program A
Relatively High (LH)
χ2(1, N = 34) = .402, p= .297
strata
relatywnie niska
program B
Relatively Low (RH)
χ2(1, N = 38) = 6.702, p= .019
ELEMENTY WYMAGAJĄCE DALSZYCH BADAO
● czy w wyniku manipulacji eksperymentalnej
jest „aktywowana” odpowiednia półkula (EEG
lub fMRI)?
● czy efekt potwierdza się u osób leworęcznych ?
● czy manipulowanie częstotliwością szumów
będzie miało wpływ na racjonalnośd decyzji w
innych sytuacjach niż paradygmat choroby
azjatyckiej (ADP) ?
PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIE
● Poprzez manipulowanie częstotliwością szumu
w komunikacie można rozważad możliwośd
zwiększenia skuteczności reklam społecznych
(np. zmniejszenie wypadków drogowych)
● Zwiększenie liczby osób ubezpieczających
siebie i swoje mienie
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
BIBLIOGRAFIA
●
Gallagher P., Dagenbach D. 2007, Manipulating noise frequencies alters hemispheric contributions
to decision making, Brain and Cognition, 42-49.
●
Grabowska A. 2000, Mózg a zachowanie 400-428, Wydawnictwo naukowe PWN
●
Ivry R. B., Robertson L.C. 1998, The two sides of perception. Cambridge, MA: The MIT Press.
●
Kahneman D., Tversky A. 1979, Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk, Econometrica,
47, 263-291.
●
McElroy T., Seta J. 2004, On the other hand am I rational? Hemispheric activation and the framing
effect, Brain and Cognition, 55(3), 572-580.
●
Springer S. P., Deutsch G. 2004, Lewy mózg, prawy mózg z perspektywy neurobiologii poznawczej,
Prószyoski i S-ka
●
Tom S. M., Fox C. S., Trepel C., Poldrack R. A. 2007, The Neural Basis of Loss Aversion in DecisionMaking Under Risk, Science, 315, 515-518.
●
Tversky A., Kahneman D. 1981, The framing of decisions and the rationality of choice, Science, 221,
453-458.
●
Tyszka T. (red.) 2004, Psychologia ekonomiczna, Gdaoskie Wydawnictwo Psychologiczne
●
Zaleskiewicz T., Piskorz Z., Borkowska A. 2002, Fear or money? Decisions on insuring oneself against
flood, Risk Decision and Policy, 7, 221-233