Czym jest społeczeństwo informacyjne?

Marian Golka
Czym jest społeczeństwo informacyjne?
W większości ujęć społeczeństwo informacyjne jest rozumiane jako takie,
którego najważniejszym składnikiem jest produkcja, gromadzenie i obieg
informacji – co jest uznawane za absolutnie niezbędny warunek jego
funkcjonowania. Dla jego uczestników komputer, Internet i wszelkie techniki
cyfrowe stają się jednym z najważniejszych aspektów życia i pracy. W istocie,
środek ciężkości współczesnej cywilizacji przesunął się w dużym stopniu od
rzeczy do znaków (a w tym i „znaczących rzeczy”). Nie chodzi przy tym
wyłącznie o informacje jako dane dotyczące produkcji i usług, choć one też są
oczywiście istotne. Chodzi o to, że informacje są traktowane jako produkt, jako
towar na sprzedaż (czasem wręcz jako surowiec), który staje się główną siłą
napędową cywilizacji współczesnej. Istotne jest przy tym to, że owe
„informacje” są relatywnie niedrogie, a co za tym idzie mogą być dość
powszechne. Poszukiwanie informacji, sprzedaż informacji, ich łączenie i
rozdzielanie, szczególnie informacji nowych, ważnych a przynajmniej z
jakiegoś powodu atrakcyjnych, przyjmuje cechy rynkowe.
Społeczeństwo informacyjne w tym rozumieniu jest oczywistym przejawem
społeczeństwa postindustrialnego, kiedy to zdaniem Daniela Bella w
podejmowaniu decyzji politycznych i gospodarczych, a przede wszystkim w
samym funkcjonowaniu gospodarki zaczęła właśnie dominować rola informacji.
Wszystko to przyczynia się do licznych zmian gospodarczych, politycznych,
społecznych i kulturowych, których tempo pojawiania się i rozprzestrzeniania
jest nieporównywalne z wszelkimi wcześniejszymi procesami informacyjnymi.
Nazwa „społeczeństwo informacyjne” jest tylko skrótem myślowym, jest
tylko
jedną
z
prób
syntetycznego
określenia
najważniejszych
cech,
mechanizmów funkcjonowania i skutków tych relatywnie nowych zjawisk.
1
Takich prób określenia jest oczywiście wiele. Funkcjonują m.in. takie nazwy,
jak: społeczeństwo postkapitalistyczne, społeczeństwo nadmiaru, społeczeństwo
technologiczne,
społeczeństwo
okablowane,
społeczeństwo
telepatyczne,
społeczeństwo wiedzy, społeczeństwo sieciowe, społeczeństwo informatyczne,
zinformatyzowane, „zorientowane”, noosfera i in.
Z wielu powodów, zamiast określenia „społeczeństwo informacyjne” lepiej
byłoby
upowszechniać
„społeczeństwo
wysokiej
termin
„społeczeństwo
techniki”
technologiczne”
(proponowane
niekiedy
czy
określenie
„społeczeństwo cybernetyczne” jest nietrafne, gdyż uwaga koncentruje się przy
tym terminie jedynie na jednym z aspektów tworzenia i obiegu danych). Może
jeszcze lepiej byłoby przypomnieć i zaadoptować określenie zaproponowane w
1970 roku przez Zbigniewa Brzezińskiego i mówić o „społeczeństwie
technotronicznym”.
Przyjmujemy, że społeczeństwo informacyjne ukonstytuowane jest przez
powszechny dostęp do komputerów, umiejętność ich wykorzystywania,
rozwiniętą i relatywnie powszechną wiedzę informatyczną, pozytywne
ocenianie w społeczeństwie tych przejawów nie tyle na poziomie dyletanta,
gracza czy kibica, ile na poziomie pełnego użytkownika. Komputer jest
technologią bodaj najbardziej charakterystyczną dla współczesności.
Niezbywalnym
składnikiem
a
zapewne
i
przyczyną
powstania
społeczeństwa informacyjnego było utworzenie i rozwój Internetu.
(Więcej zobacz w:
Marian Golka, Bariery w komunikowaniu i społeczeństwo (dez)informacyjne,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008).
2