Żyto wżywieniu DLG poprawki

DLG 6.V.
Frankfurt nad Menem, maj 2006
O skarmianiu Ŝyta
Wprowadzenie
JuŜ od stuleci Ŝyto uprawia się jako zboŜe chlebowe szczególnie na słabszych
glebach Europy Środkowej i Północnej. Choć zboŜe to stosowano i nadal stosuje
się na typowych obszarach upraw takŜe do celów paszowych, to jednak ten typ
ogólnego spoŜytkowania Ŝyta nie zyskał większego znaczenia. Tylko okazyjnie
uprawia się Ŝyto takŜe na zieloną masę jako przedplon upraw ozimych czy
poplon ścierniskowy i skarmia w postaci świeŜej jako paszę objętościową dla
przeŜuwaczy. Czynnikiem decydującym o dość powściągliwym po dziś dzień
stosowaniu Ŝyta w charakterze zboŜa paszowego są poczynione niegdyś
obserwacje, wskazujące na zmniejszone pobieranie paszy i występowanie
zaburzeń w postaci sztywności stawów, czy pogorszenia konsystencji odchodów
zwierzęcych w przypadku wyŜszego udziału Ŝyta w dawce pokarmowej.
Działanie to kojarzone jest z wyŜszą zawartością substancji
antyŜywieniowych jak polisacharydy nieskrobiowe (pentozany, beta - glukany i
pektyny) oraz substancji gorzkich.
W kwestii stosowania Ŝyta w Ŝywieniu zwierząt w ostatnich latach
zmianie uległy jednak dwa aspekty. Po pierwsze, w przypadku uprawianych
dziś odmian zawartość substancji gorzkich i alkilorezorcynoli została obniŜona,
dzięki czemu wzrosła uŜyteczność Ŝyta jako substratu paszowego; po drugie,
na europejskim rynku zbóŜ zniesiono skup interwencyjny dla Ŝyta, dzięki czemu,
w międzyczasie, wskutek większych wahań cenowych, wzrosła atrakcyjność
Ŝyta jako składnika pasz.
Faktyczna wartość cenowa Ŝyta zaleŜy jednak nie tylko od aktualnych cen
zbóŜ. Jest ona takŜe wynikiem porównania parametrów jakościowych
poszczególnych gatunków, oferowanych w danym okresie i w danych warunkach.
1. Składniki i wartość pokarmowa
Pod względem wartości pokarmowej Ŝyto plasuje się z reguły gdzieś pomiędzy
pszenicą/pszenŜytem a jęczmieniem. Za punkt wyjścia mogą tu posłuŜyć wartości
średnie zawarte w tabeli poglądowej nr 1.
-2Tabela 1:
Analizowana zawartość surowych składników pokarmowych,
wartość energetyczna i udział aminokwasów w Ŝycie w porównaniu z pszenicą,
pszenŜytem i jęczmieniem (wartości uśrednione i odchylenia standardowe, dane
dla 88 % suchej masy; analizy NIRS (spektroskopia w bliskiej podczerwieni), średnie
wartości z kilku lat zbiorów, Laboratorium LUFA Nord-West, 2003)
Ŝyto
n = 247
pszenica
n = 711
pszen Ŝyto
jęczmień
n = 800
n = 386
Sucha masa1} %
Białko surowe
%
Tłuszcz surowy
%
Włókno surowe
%
Skrobia
%
EM trz.chlewna Z)
MJ/kg
EM bydło
MJ/kg
NEL
MJ/kg
nXP
g/kg
RNB
g/kg
lizyna J)
%
metionina/cystyna a) %
treonina 3)
tryptofan 3)
%
%
87,1
1,6
8,5
1,2
1,8
0,14
2,1
0,33
54,5
1,3
13,5
0,14
11,7
0,03
7,4
0,04
144
1,3
-9,5
1,7
0,32
0,04
0,33
0,04
0,28
0,04
0,09
0,01
87,3
1,5
11,9
1,4
2,2
0,16
2,5
0,15
59,3
1,2
14,3
0,16
11,8
0,02
7,5
0,01
151
2,5
-5,1
1,8
0,31
0,02
0,51
0,04
0,33
0,03
0,14
0,01
86,9
1,5
11,1
1,6
2,2
0,20
2,5
0,27
58,7
2,1
14,2
0,14
11,6
0,03
7,3
0,03
146
1,9
-5,5
2,3
0,35
0,04
0,43
0,05
0,34
0,05
0,11
0,01
86,8
1,5
11,7
1,4
2,8
0,15
4,9
0,57
50,3
1,7
13,0
0,21
11,4
0,11
7,2
0,06
147
3,5
-4,9
1,7
0,38
0,03
0,43
0,04
0,38
0,04
0,14
0,01
1) W odniesieniu do substancji oryginalnej (Ŝródłowej)
2) Obliczono za pomocą wzoru szacunkowego na EM dla paszy mieszanej
3) Obliczono za pomocą równania regresji Degussa
Zawartość miedzi w zboŜu waha się od 2 do 5 mg/kg, a cynku od 25 do 50 mg/kg.
W odniesieniu do suchej masy Ŝyto charakteryzuje się raczej niską, jednak - w
odniesieniu do białka surowego - najwyŜszą zawartością lizyny. Z czterech gatunków
zbóŜ Ŝyto wyróŜnia się najniŜsza strawność treoniny i tryptofanu na odcinku jelita
cienkiego. Strawność pochodzącej z Ŝyta lizyny i metioniny w jelicie cienkim jest
równieŜ niŜsza niŜ w przypadku pszenicy i pszenŜyta a równa strawności
aminokwasów jęczmienia. Dawki pokarmowe z udziałem Ŝyta naleŜy zatem
uzupełniać o aminokwasy syntetyczne.
Ziarna Ŝyta, podobnie jak innych gatunków zbóŜ, nie naleŜy skarmiać w postaci
świeŜej tuŜ po zbiorach. Przed rozpoczęciem skarmiania ziarno powinno być
magazynowane!
-32. Czynniki ograniczające skarmianie Ŝyta
śyto cechuje wysoka zawartość polisacharydów nieskrobiowych (NSP), w
szczególności pentozanów. Negatywne działanie tych cięŜkostrawnych składników
pokarmowych moŜna ograniczyć stosując enzymy rozszczepiające polisacharydy
nieskrobiowe, co jest wskazane przede wszystkim w Ŝywieniu młodych zwierząt.
śyto mieszańcowe jest teŜ szczególnie podatne na poraŜenie sporyszem. NaleŜy
przestrzegać przewidzianej ustawowo maksymalnej zawartości sporyszu na
poziomie nie przekraczającym 1g na kilogram ziarna. JeŜeli surowiec Ŝyta zawiera
sporysz, poraŜonych partii ziarna nie naleŜy skarmiać maciorami i prosiętami. Z kolei
jednak, w porównaniu z pszenicą i pszenŜytem Ŝyto w znacznie mniejszym
stopniu obciąŜone jest udziałem toksyn fuzaryjnych dezoksyniwalenolu i
zearalenonu. Niekiedy, w skarmianiu paszy płynnej, obserwuje się wzmoŜone
pienienie, gdy udział Ŝyta przekracza 30%. Piana moŜe równieŜ pojawić się w
przypadku zastosowania pszenŜyta i pszenicy. Ich przyczyną są rozpuszczalne
proteiny. Dodanie oleju roślinnego moŜe częściowo ograniczyć ten problem.
3. Stosowanie Ŝyta w Ŝywieniu trzody chlewnej
PoniŜsze zalecenia odnośnie stosowania Ŝyta obowiązują z zastrzeŜeniem
zapewnienia odpowiedniego do potrzeb zaopatrzenia w aminokwasy.
Tabela 2: Zalecenia dot. stosowania Ŝyta w Ŝywieniu trzody chlewnej
do .... % Ŝyta w racji pokarmowej
1)
Mast Tuczniki
28^0 28 – 40 kg wagi Ŝywej
(przedtucz)
60 40 -60 kg wagi Ŝywej
(tucz wstępny)
60-90 kg wagi Ŝywej (tucz średni)
od 90 kg wagi Ŝywej
(tucz końcowy)
30
40
50
50
Maciory
25
prosięta
Do do 15 kg Mś
od15 k gMś
10
20
1) W przypadku powstawania piany w skarmianiu „na mokro” naleŜy zmniejszyć udział Ŝyta w paszy.
Problem moŜna równieŜ ograniczyć poprzez dodanie olejów roślinnych. W razie dodatkowego
udziału pszenŜyta w paszy treściwej ewentualny udział Ŝyta ze względu na wysoką zawartość
polisacharydów nieskrobiowych naleŜy zmniejszyć o jedną trzecią udziału pszenŜyta (np. przy 30 %
pszenŜyta maksymalnie zalecany udział Ŝyta powinien wynieść 40 % w tuczu końcowym).
4. Stosowanie Ŝyta w Ŝywieniu bydła
Do rozpatrzenia stosowania Ŝyta w Ŝywieniu bydła stosuje się te same aspekty
fizjologiczne co w przypadku pozostałych gatunków zbóŜ (za wyjątkiem kukurydzy).
W przypadku wszystkich zbóŜ zakłada się oporność skrobi na rozkład enzymatyczny
w przewodzie pokarmowym zwierząt na poziomie 15 %.
-4Maksymalny poziom udziału zbóŜ a tym samym takŜe Ŝyta zaleŜy w pierwszej
kolejności od udziału łatwo rozpuszczalnych węglowodanów w racji Ŝywieniowej. W
Ŝywieniu bydła mlecznego za granicę strawności uwaŜa się 25 % skrobi trawionej
oraz cukru w suchej masie całkowitej dawki pokarmowej. W mieszankach treściwych
dla krów mlecznych, młodych zwierząt i opasów zaleca się udział Ŝyta na poziomie
40%, przy czym w przypadku krów mlecznych dawka dzienna nie powinna
przekroczyć 4 kg.
Tabela 3: Zalecenia odnośnie stosowania Ŝyta w Ŝywieniu bydła
Cielęta
do ... % Ŝyta
0 w paszy dla starterów
5-8 w paszy dla cieląt 1)
MłodzieŜ
40 w paszy treściwej
Opasy
20 w paszy treściwej
(maks. 1,0 kg Ŝyta/dziennie)
Krowy mleczne
40 w paszy treściwej
(maks. 4,0 kg Ŝyta/dziennie)
1) Z uwagi na brak wyników badań, obecnie nie ma pewności dla wartości wyŜszych.
W przypadku Ŝywienia indywidualnego i zadawania jednorazowej dziennej
dawki pokarmowej nie powinno się stosować w dawkach pokarmowych
maksymalnej dopuszczalnej zawartości Ŝyta.
5. Stosowanie Ŝyta w Ŝywieniu drobiu
Wartość 12,2 MJ ME/kg plasuje Ŝyto pośrodku, pomiędzy pszenicą a (12,8 M J
ME/kg) jęczmieniem (11,4 kg ME/kg). Z uwagi na zawartość polisacharydów
nieskrobiowych, które zwłaszcza u piskląt i młodych ptaków mogą doprowadzić do
podwyŜszonej lepkości treści jelita i mazistości odchodów, Ŝyto w przypadku
młodych zwierząt naleŜy skarmiać jedynie w bardzo niewielkiej ilości.
Tabela 4: Zalecenia dot. stosowania Ŝyta w Ŝywieniu drobiu
do ... % Ŝyta1 }
Kury nioski
20
Młode kury
15
Kurczęta
0
Kogutki (tucz końcowy)
0
5
Indyki - tuczniki < 5 tygodni
> 5 tygodni
Kaczki, gęsi - tuczniki
< 3 tygodnie
> 3 tygodnie
0
5
0
5
1) wartości odnoszą się do mieszanek paszowych nie zawierających enzymów rozszczepiających
polisacharydy nieskrobiowe. W razie większych ilości wymagany jest udział odpowiednich enzymów
rozszczepiających polisacharydy nieskrobiowe.
-5Spis literatury:
Alert, H.-J., 2005; Roggeneinsatz in der Schweinemast, Forum Angewandte
Forschung in der Rinder- und Schweinefütterung, Fulda, Tagungsband, str. 131-133
Jeroch, H., Flachowsky, G. und Weißbach, F., 1993: Futtermittelkunde, Gustav
Fischer Verlag Jena, Stuttgart
Jeroch, H. und Dänicke, S., 2005: Faustzahlen Ŝur Geflügelfütterung; in
Geflügeljahrbuch 2005, Ulmer Verlag
Lemser, Annelore und Richter, G., 1993: Roggen als Komponente in
Geflügelrationen, 3. Mitt.: Einsatz bei Küken und Junghennen der Legerichtung,
Arch. Anim. Nutr. 44, 139-146
Meyer, A., 1999; Mutterkorn in der Ration, Land- und Forstwirtschaftliche Zeitung
28/99, str. 32-33
Meyer, A., Schön, A., Brade, W. und Köhler, P., 2003: Roggen in den Futtertrog,
Land -und Forstwirtschaftliche Zeitung 27/03, str. 27
Preißinger, W., Obermaier, A., Spann, B. und Hitzelsberger, L., 2005: Maximale
Roggenanteile in der Bullenmast, Forum Angewandte Forschung in der Rinder- und
Schweinefütterung, Fulda, Tagungsband, str. 65-69
Richter, G., Ranft, U. und Putsche, M., 1992: Roggen als Rationskomponente in
Geflügelrationen, 1. Mitt.: Einsatz in der Cairinamast, Arch. Anim. Nutr. 42, 37-44
Richter, G., Ranft, U., 1992: Roggen als Rationskomponente in Geflügelrationen, 2.
Mitt.: Einsatz in der Putenmast, Arch. Anim. Nutr. 42, 45-54
Weber, M., Stenzel, P. und Grimmer, A., 2005: Versuch zum Einsatz von Roggen im
Ferkelaufzuchtfutter, Forum Angewandte Forschung in der Rinder- und Schweinefütterung, Fulda, Tagungsband, str. 127-130
Wydawca: Niemieckie Towarzystwo Rolnicze /Deutsche LandwirtschaftsGesellschaft/
• Federalna Grupa Robocza Referentów ds. śywienia w
strukturze Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego
• Grupa Robocza NTR ds. Pasz i śywienia Zwierząt
Opracowanie: Meyer, Andrea, Izba Rolnicza Dolnej Saksonii, Hanower
Lentföhr, Gerd, , Izba Rolnicza Szlezwig – Holsztyn, Kilonia
Richter, Gerhard, Krajowy Ośrodek Rolnictwa w Turyngii /Thuringer
Landesanstalt für Landwirtschaft/, Jena
Staudacher, Walter, Niemieckie Towarzystwo Rolnicye /DLG e.V./,
Frankfurt nad Menem
Weber, Manfred, Krajowy Ośrodek Rolnictwa i Ogrodnictwa w
Saksonii Anhalt /Landesanstalt fur Landwirtschaft und Gartenbau
Sachsen-Anhalt/, Iden