Broszura informacyjna Eksportera po rynku Republiki Tureckiej

Broszura informacyjna Eksportera
po rynku
Republiki Tureckiej
1.
1.1.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ TURCJI
SPECYFIKA RYNKU
Republika Turcji to duży kraj (powierzchnia 780 000 km2, ponad 74 mln
mieszkańców), położony w przeważającej części (97%) na kontynencie Azji. Część
europejska – Tracja, oddzielona jest od azjatyckiej (Anatolia) cieśninami Bosfor i Dardanele.
Współczesna Turcja powstała jako republika parlamentarna w 1923 r. po rozpadzie
istniejącego od 1299 r. imperium osmańskiego. Walutą jest lira turecka (skrót TL). Z uwagi
na położenie geograficzne Turcja ma korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa, które jest
ważnym sektorem dla tworzenia miejsc pracy (ok. 25,2% ludności czynnej zawodowo).
Tureckie rolnictwo zapewnia krajowi całkowitą samowystarczalność pod względem
żywnościowym. Najważniejsze uprawy to: zboża (do niedawna Turcja zajmowała 1. miejsce
na świecie w uprawie pszenicy), warzywa (strączkowe, cebula, pomidory, oliwki, pieprz,
czosnek), owoce: wiśnie, grejpfruty, cytryny, arbuzy, jabłka, brzoskwinie, morele, winogrona,
figi, truskawki i orzechy włoskie, laskowe oraz pistacjowe. Duże znaczenie ma uprawa roślin
przemysłowych: tytoniu (typy orientalne), buraków cukrowych i bawełny. Baza surowcowa
pozwala na rozwój sektora przetwórstwa – dzięki niej Turcja należy do światowych liderówproducentów (i eksporterow) mąki i makaronów. Hodowla zwierząt (krowy, konie, kozy,
osły, owce, wielbłądy, bawoły) stanowi ok. 1/3 wartości produkcji rolnictwa (dobrze
rozwinięta produkcja drobiu i przetwórstwo mleka, w tym owczego). Rybołówstwo odgrywa
znaczącą rolę, z tym że rybołówstwo słodkowodne jest słabo rozwinięte z uwagi na zasolenie
wód jezior górskich. Turecki sektor rolniczy wspierany jest przez rząd przy zastosowaniu
takich samych instrumentow, jakimi posługuje się Unia Europejska, a skala wsparcia jest na
porównywalnym poziomie.
Przemysł zatrudnia 19,9% czynnych zawodowo i wytwarza blisko 25% PKB (dane za
2010 r.). Najważniejsze sektory to: przemysł tekstylny, samochodowy, maszynowy,
spożywczy, rafineryjny, chemiczny, nawozów sztucznych, ceramiczny, meblowy i górnictwo.
W ostatnich latach dynamizuje się produkcja nowych sektorów motoryzacji i produkcji
maszyn, AGD i RTV. Na uwagę zasługuje rozwój przemysłu tekstylnego z własnych
1
surowców, zwłaszcza bawełny. Turcja dąży także do osiągnięcia wysokiego stopnia
samowystarczalności w zakresie sektora obronnego. Pod względem wartości produkcji
turecki sektor budowlany należy do światowej czołowki. Firmy tureckie prowadzą działalność
w kraju i za granicą, w pracach ogólnobudowlanych, budowie lotnisk i kompleksow
przemysłowych – rafinerii, hydroelektrowni itp. Od 2009 r. tureckie budownictwo utrzymuje
się na 3. miejsce w światowych rankingach (za USA i Chinami), 23 tureckie firmy zalicza się
do grona 225 największych firm budowlanych świata. Sektor usług zatrudnia (2010 r.) 48,6%
czynnych zawodowo, wytwarza ok. 60% PKB. Główne działy usług to: handel, turystyka,
telekomunikacja i bankowość.
Relacje Turcja–Unia Europejska (UE): Formalne stosunki nawiązane zostały
w 1963 r. wraz z podpisaniem układu o stowarzyszeniu. Złożony przez Turcję w 1987 r.
wniosek o przyjęcie do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej został odrzucony i dopiero
w grudniu 1998 r. Turcja uzyskała status kandydata do UE. Negocjacje akcesyjne rozpoczęte
zostały w 2005 r., termin ich zakończenia zależy od tempa i stopnia dostosowania tureckiego
prawa w 35 rozdziałach negocjacyjnych, z których większość dotyczy gospodarki. Poziom
dostosowania jest monitorowany przez Komisję Europejską i corocznie raportowany. Wobec
generalnie słabego postępu zaawansowania procesow dostosowawczych, horyzont czasowy
akcesji Turcji do UE określa się na 10–15 lat. Od 1996 r. Turcja pozostaje w unii celnej
z państwami UE, w ramach której zniesiono szereg barier taryfowych, przy utrzymaniu
pewnych ograniczeń celnych i ilościowych dla sektora rolnego, co od akcesji do UE (2004 r.)
dotyczy rownież Polski. Ponadto Turcja jest członkiem następujących organizacji
międzynarodowych: ONZ, NATO, OECD, WTO, WHO, IMF, Rady Europy,
Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Organizacji Współpracy Gospodarczej (ECO),
Organizacji Państw Islamskich (OIC), Organizacji ds. Współpracy Gospodarczej Państw
Regionu Morza Czarnego (BSEC).
1.2.
WYMIANA HANDLOWA
Turcja należy do głównych partnerów handlowych Polski wśród państw Bliskiego
Wschodu i Azji. Pomimo dynamicznego zwiększenia wolumenu bilateralnych obrotów
w okresie ub. 3 lat w tempie ok. 1 mld USD rocznie i osiągnięcia w 2011 r. poziomu ponad
5,6 mld USD, udział Turcji w wymianie handlowej Polski pozostaje ograniczony i wynosi
ok. 1,7% w ogóle polskiego wywozu (2011 r., wobec 1,3% w 2010 r.) i 1,1% w przywozie
ogółem. Utrzymujący się na przestrzeni kilkunastu lat systematyczny dla Polski deficyt
w dwustronnych obrotach handlowych z Turcją został przełamany w 2010 r., gdy
odnotowano dodatnie dla Polski saldo na poziomie ponad 351 mln USD. Wzrost wolumenu
polskiego eksportu do Turcji w 2011 r. przyniósł zwiększenie dodatniego dla Polski salda
wymiany dwustronnej do blisko 1 mld USD.
W strukturze polskiego eksportu do Turcji dominują wyroby przemysłu
elektromaszynowego (maszyny i urządzenia mechaniczne oraz sprzęt elektryczny, pojazdy
i ich części) z udziałem pow. 62% oraz chemicznego (alkohole alifatyczne, preparaty
pielęgnacyjne, kosmetyki, perfumy) z udziałem blisko 8%, a ponadto tworzywa sztuczne
i wyroby z kauczuku, zwłaszcza opony pneumatyczne (ok. 6%) i wyroby metalurgiczne
(ok. 5%). W okresie ub. 2 lat, po dopuszczeniu Polski do eksportu mięsa wołowego na rynek
turecki, nastąpił skokowy wzrost eksportu wołowiny do Turcji, którego udział w ogóle
polskiego wywozu do Turcji osiągnął w 2011 r. blisko 7,5%. Art. rolno-spożywcze (wyroby
czekoladowe, tytoń i wyroby tytoniowe, ekstrakt słodowy, pieczywo cukiernicze, napoje
alkoholowe i bezalkoholowe) odpowiadają za ok. 4,3% wolumenu polskiego eksportu na
rynek turecki. Odnotowany w omawianym okresie wzrost udziału w polskim eksporcie na
rynek turecki wyrobów przemysłu elektromaszynowego (pojazdy samochodowe, silniki
2
tłokowe, części i akcesoria samochodowe) oraz maszyn i urządzeń mechanicznych, sprzętu
elektrycznego (lampy elektronowe, drut izolowany, kable i aparatura odbiorcza TV, maszyny
żniwne i zmywarki), spowodował koncentrację polskiego wywozu towarowego w obrębie
wyrobów 2 grup towarowych o średniej i wysokiej technologii.
Zgodnie z trendami globalnymi, struktura obrotow polsko-tureckich w głównych
grupach towarowych stanowi w dużej mierze odbicie powiązań produkcyjnych w ramach
korporacji transnarodowych, stąd za poziom polskiego eksportu odpowiada w istotnym
stopniu handel wewnątrzkorporacyjny. Eksport do Turcji cechuje znaczna przewaga udziału
dużych firm w stosunku do MSP.
W imporcie dominowały wyroby przemysłu elektromaszynowego (ok. 39%), lekkiego
– wyroby branży tekstylno-odzieżowej odpowiadają za ok. 30% ogółu tureckiego eksportu na
rynek polski ) i rolno-spożywczego (8%). Względnie wysokie przyspieszenie odnotowano
w pozycji pojazdów samochodowych i ich części.
W następstwie światowego kryzysu gospodarczego, w 2009 r. gospodarka turecka
skurczyła się o 4,7%. Pomimo szybkiego odrabiania strat począwszy od IV kw. 2009 r. oraz
przyspieszonego wzrostu gospodarczego w kolejnych 2 latach, które przyniosły wzrost PKB
o 8,9% w 2010 r. i ok. 7,5% (wg szacunków) w 2011 r., recesja uwidoczniła negatywny
wpływ na sektory cykliczne, takie jak przemysł motoryzacyjny, który zaznaczył szacowany
na 26–31% spadek obrotów w tej sekcji. W tym kontekście należy podkreślić konieczność
dywersyfikacji branżowej i produktowej bilateralnej wymiany handlowej Polska–Turcja
w celu zwiększenia jej odporności na cykliczność trendów gospodarczych.
Aktualne dane o obrotach handlu zagranicznego można znaleźć pod adresem:
http://www.mg.gov.pl/Analizy+i+prognozy/HANDEL+ZAGRANICZNY/
http://hinex.stat.gov.pl/hinex/aspx/index.aspx.
1.3.
MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW
Główne towary importowane do Turcji (wg wykazu TurkStat, luty 2010 r.) to: paliwa
kopalne, ropa i produkty rafinacji ropy; maszyny i urządzenia mechaniczne, kotły
przemysłowe i części do nich; maszyny, urządzenia i sprzęt elektryczny; żelazo i stal; pojazdy
(inne niż tabor kolejowy lub tramwajowy); wyroby z tworzyw sztucznych; farmaceutyki;
wyroby chemii organicznej; przyrządy i materiały optyczne, fotograficzne itp.; kauczuk,
guma i wyroby z gumy; papier, płyty kartonowe, pulpa i wyroby z pulpy; bawełna, przędza i
tkaniny bawełniane; wyroby z żelaza i stali; miedź i wyroby z miedzi; aluminium i wyroby z
aluminium; statki powietrzne i kosmiczne oraz części do nich; statki, łodzie i inne jednostki
pływające; odzież, artykuły i akcesoria odzieżowe (z wyłączeniem dzianin); barwniki i ich
pochodne; włókna sztuczne; nawozy sztuczne; wyroby chemii nieorganicznej; tłuszcze
roślinne i zwierzęce; nasiona i owoce oleiste; zboża, oleje, żywice, wyroby perfumeryjne,
kosmetyki i art. higieny osobistej; drewno i art. z drewna, węgiel drzewny; lokomotywy
kolejowe i tramwajowe oraz części do taboru.
Zainteresowanie przedsiębiorcow polskich rynkiem tureckim powinno być
ukierunkowane na dyskontowanie głównych atutów dużego tureckiego rynku, do których
zalicza się: wysoki przyrost naturalny i rosnącą siłę nabywczą ludności, powiązania handlowe
i kapitałowe z państwami UE, Zakaukazia, Azji Centralnej i Bliskiego Wschodu, procesy
prywatyzacyjne oraz potencjał wzrostu branż: motoryzacyjnej, budowlanej, energetycznej,
ICT, rolno-spożywczej i agrotechnicznej, medycznej, ochrony środowiska, zbrojeniowej.
Atrakcyjność Turcji, jako rynku eksportowego, wynika bezpośrednio z realizacji
procesu przedakcesyjnego ujednolicania ustawodawstwa i regulacji rynku wewnętrznego do
wymagań unijnego acquis, a także z coraz silniejszego powiązania gospodarczego Turcji
3
z krajami regionu, czego konsekwencją jest rosnąca rola Turcji dla zapewnienia
bezpieczeństwa energetycznego UE oraz jako ważnego ogniwa w wymianie handlowej
i strategicznego partnera gospodarczego dla wielu krajow Europy, Azji i Afryki.
Branże towarów reprezentujące realne szanse dla polskich eksporterow na rynku Turcji:
¾ Art. rolno-spożywcze:
Prognoza rozwoju demograficznego, wzrost zamożności i poziomu konsumpcji oraz
implementacja zachodniego modelu wzorcow konsumpcyjnych pozwala prognozować
wzrost wydatkow na jakościową i prefabrykowaną żywność, zwłaszcza w
asortymencie: drób, wysokiej jakości mięso wołowe, baranie, kozie, produkty mleczne
(sery jogurty, desery), żywność fast food, potrawy wstępnie przygotowane do
spożycia, zdrowa żywność, napoje energetyzujące, odżywki, zwłaszcza dla dzieci.
¾ Motoryzacja:
Branża wyrożnia się wysoką dynamiką w grupie części i akcesoriow samochodowych,
silnikow. Szanse kooperacji w branży motoryzacyjnej występują w asortymencie:
opon, okładzin hamulcowych, skrzyni biegów, sprzęgieł i urządzeń diagnostycznych.
Gorsza jakość dróg lokalnych w Turcji, natężenie ruchu drogowego, częstość
wypadków i niska jakość paliwa – to czynniki generujące zwiększony popyt na
komponenty ulegające szybkiemu zużyciu: hydraulikę, amortyzatory, elementy
nadwozia, oświetlenie itp. Postęp procesów dostosowawczych sprzyjać będzie
rozwojowi popytu w zakresie zaawansowanych technologii oraz sprzętu do
diagnostyki i kontroli pojazdow.
¾ Budownictwo:
W oparciu o zapotrzebowanie rynku tureckiego prognozuje się silny wzrost
budownictwa mieszkaniowego oraz inwestycji drogowych i energetycznych. Wobec
dominacji krajów UE w imporcie materiałow wysokiej jakości oraz
samowystarczalności Turcji w produkcji materiałów konwencjonalnych, firmy polskie
powinny konkurować w dostawach i kooperacji w zakresie zaawansowanych
jakościowo produktów jak: wykładziny, panele, farby, pokrycia dachowe, akcesoria
sanitarne, grzejniki, produkty z aluminium.
¾ Urządzenia, aparatura, sprzęt medyczny:
Turecki przemysł pokrywa jedynie ok. 15% zapotrzebowania w tym zakresie. Import
obejmujący zaawansowany technologicznie sprzęt medyczny pochodzi głównie
z USA, UE, Japonii, ostatnio rownież z Chin. Dla polskich firm możliwa jest
współpraca handlowo-inwestycyjna oraz sprzedaż produktów jednorazowego użytku,
sprzętu medycznego laboratoryjnego,radiologicznego, diagnostycznego, optycznego,
szczepionek, systemów ratunkowych, sprzętu do intensywnej terapii i ortopedii,
implantow i wyposażenia do rehabilitacji.
¾ Kosmetyki, środki toaletowe i higieny osobistej:
Trendy demograficzne, uwarunkowania kulturowe oraz zmiana wzorców
konsumpcyjnych na rynku tureckim sugerują wysoki potencjał rozwojowy rynku
kosmetyków. Największe udziały w rynku posiadają środki do pielęgnacji włosów
(zwłaszcza szampony), artykuły pielęgnacyjne dla mężczyzn, depilatory, produkty do
kąpieli, makijażu/demakijażu, dezodoranty i antyperspiranty, perfumy, woda kolońska
i wody toaletowe, środki pielęgnacji dla niemowląt oraz art. higieny jamy ustnej.
¾ Energetyka:
W związku z systematycznie rosnącym zapotrzebowaniem tureckiej gospodarki
i gospodarstw domowych, do 2020 r. planowana jest znaczna rozbudowa istniejącego
potencjału wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej, w tym pochodzącej ze źródeł
odnawialnych (OZE). Dla polskich firm szanse zbytu i kooperacji uwidaczniają się
w zakresie: dostaw wyposażenia i usług dla elektrowni konwencjonalnych oraz
4
wiatro- i hydroelektrowni, wykorzystania energii geotermalnej, instalacji do
upłynniania węgla brunatnego, stacji transformatorowych, usług modernizacyjnych
istniejących elektrowni, a w dziedzinie gazownictwa – wyposażenia rurociągow, stacje
kompresyjne i obsługowe, gazomierze, instalacje do podziemnego magazynowania.
Ponadto należy spodziewać się rosnącego popytu na technologie poprawy
efektywności energetycznej oraz usługi doradcze o charakterze prawnym
i finansowym, w zakresie wytwarzania, transmisji i dystrybucji energii.
¾ Branża ICT:
Według prognoz, wartość tureckiego rynku technologii informatycznych
i telekomunikacyjnych (ICT) wzrośnie do 2012 r. do poziomu 60 mld USD.
Rozwojowi branży sprzyja liberalizacja rynku telekomunikacyjnego, proces
harmonizacji regulacyjnej z UE na kanwie negocjacji akcesyjnych, rządowa polityka
wspierania działalności badawczo-rozwojowej, popyt ze strony młodej populacji (40%
ludności poniżej 22 lat).
¾ Ochrona środowiska:
Harmonizacja tureckich regulacji z unijnymi w zakresie ochrony środowiska, będzie
generować szacowany na ponad 70 mld USD rynek infrastruktury i technologii.
Przewidywane wsparcie finansowe UE pokryje ok. 15% całości wydatków.
Ostateczny poziom nakładów może wzrosnąć do 90 mld USD w związku
z inwestycjami powiązanymi z wdrożeniem dyrektywy chemicznej REACH.
Priorytety inwestycyjne obejmują: gospodarkę wodno-ściekową, gospodarkę
odpadami, prewencję zanieczyszczenia powietrza. Możliwości eksportu i współpracy
produkcyjno-usługowej: instalacje i urządzenia gospodarki wodnej, gospodarka
odpadami (projektowanie i wykonawstw), zaawansowane technologicznie pompy
wodne i ich części, filtry emisyjne, systemy monitorujące zanieczyszczenie powietrza,
technologie składowania i przetwarzania odpadów niebezpiecznych oraz medycznych,
urządzenia do wykrywania wycieków, technologie odwróconej osmozy, technologia
membran, liczników i sprzętu pomiarowego, systemy komputerowe i programowe
SCADA (ang. Supervisiory Control and Data Acquisition).
¾ Przemysł obronny:
Liczące ponad 1 mln żołnierzy tureckie siły zbrojne stanowią 2. co do wielkości armię
w NATO, Turcja utrzymuje największą po USA eskadrę F-16. Roczny budżet
tureckiego MON wynosi ok. 10–11 mld USD. Zamówienia dla armii realizowane są
przez Podsekretariat ds. Przemysłu Zbrojeniowego MON. Zgodnie z deklaracjami
administracji tureckiej, celem strategicznym Ankary jest osiągnięcie co najmniej 50%
stopnia samowystarczalności w obszarze przemysłu zbrojeniowego poprzez
inwestycje w potencjał produkcyjny, B+R oraz transfer technologii i projekty
offsetowe. Uwzględniając plany modernizacji tureckiej armii, perspektywy zbytu
i kooperacji produkcyjnej zaznaczają się dla firm powiązanych z dostawcami
amerykańskimi, w zakresie m.in. wyposażenia i modernizacji F-16, programu Joint
Strike Fighter, systemów transportowych i udźwigu ciężkiego sprzętu, instalacji
obrony przeciwrakietowej, wyposażenia satelitów, platform bojowych, amfibii,
radarowych i samolotowych systemów monitorowania wybrzeży, szybkich łodzi
patrolowych, poszukiwaczy min morskich, urządzeń do łodzi podwodnych,
samolotow szkolno-treningowych, czołgów, kołowych pojazdów opancerzonych,
rakiet Stinger, ATACMS (ang. Army Tactical Missile System), samolotów wczesnego
ostrzegania AWACS i bezzałogowych (UAV), śmigłowców bojowych,
transportowych i ratowniczych, mobilnych szpitali chirurgicznych.
5
¾ Przemysł chemiczny:
W oparciu o trendy rozwojowe tureckiego przemysłu chemicznego, potencjał zbytu
i kooperacji dla firm polskich występuje w zakresie: dostaw barwników, pigmentów,
dodatków do farb, włókien syntetycznych dla przemysłu samochodowego, tekstylnego
i obuwniczego, włókien termoplastycznych, sztucznej gumy, farmaceutyków,
kosmetyków, środków czystości oraz kooperacji produkcyjnej i inwestycyjnej
w Turcji oraz na rynkach trzecich w regionie, zwłaszcza z zastosowaniem
nowoczesnych technologii, m.in. w obszarze żywic syntetycznych, produktow
ropopochodnych, przerobu boru, wytwarzania detergentow.
¾ Inne branże: Ponadto na rynku tureckim występuje zapotrzebowanie importowe na:
- Maszyny i urządzenia do obróbki metalu, przetwórstwa spożywczego, elementy
technologii produkcji samochodow,
- Drewno i wyroby z drewna (sklejki, parkiety), meble i akcesoria, stolarka
budowlana,
- Papier i tekturę,
- Wyroby hutnicze (żelaza i stali), miedź i wyroby z miedzi, dostawy wyrobów dla
budownictwa, branży motoryzacyjnej.
2.
2.1.
KWESTIE PRAWNE
SYSTEM PODATKOWY
CIT odprowadzany jest kwartalnie i rocznie przez spółki z kapitałem akcyjnym,
przedsiębiorstwa kooperacyjne, przedsiębiorstwa państwowe (w tym jednostki handlowe,
przemysłowe i rolne należące do obywateli obcych państw lub zagranicznych organizacji),
podmioty gospodarcze należące do fundacji i stowarzyszeń, a ponadto joint ventures między
osobami prawnymi i fizycznymi. Stawki podatkowe: 20% stawka bazowa, 15% podatek
u źrodła na dywidendy i depozyty bankowe, 10% podatek dla rezydentów i 0% dla
nierezydentów od oprocentowania bonów i papierów skarbowych oraz innych papierów
wartościowych.
PIT obliczany jest z reguły od łącznych dochodow osiąganych z 7 rodzajow źródeł:
zysków z działalności gospodarczej, zysków z działalności rolniczej, dochodu z tytułu
zatrudnienia, usług profesjonalnych, wynajmu nieruchomości, inwestycji kapitałowych oraz
innych źrodeł (zyski kapitałowe, itp.). Progi podatkowe: 15%, 20%, 27% i 35%.
VAT płatny jest od towarów i usług w ramach działalności handlowej (w tym
importowej), przemysłowej, rolniczej i zawodowej. VAT zawarty w zakupach zmniejsza
VAT należny przy sprzedaży. Różnica pozytywna przekazywana jest do urzędu skarbowego,
negatywna natomiast nie jest co do zasady zwracana płatnikowi, lecz zaliczana na poczet
przyszłych płatności z tytułu VAT. Wyjątki obejmują m.in. transakcje eksportowe.
Stawki podatkowe: 10% stawka bazowa, 18% stawka ogólna, 8% na podstawowe art.
żywnościowe, gaz ziemny, lekarstwa, odzież, usługi edukacyjne i medyczne, 1% na niektóre
produkty rolne, prasę i czasopisma oraz leasing finansowy, wyłączenia podatkowe dla
niektórych dóbr kapitałowych i surowców, eksportu towarow i usług itp.
Informacje o obowiązujących w Turcji stawkach i uwarunkowaniach dla podatku
gminnego, od transakcji bankowych i ubezpieczeniowych, podatku stemplowego, podatku od
wzbogacenia, transakcji dotyczących nieruchomości, podatku konsumpcyjnego oraz
specjalnego podatku telekomunikacyjnego – dostępne na portalu WPHI Ankara
www.ankara.trade.gov.pl. Szczegołówe informacje na stronie Tureckiej Administracji
Dochodow: http://www.gib.gov.tr/index.php?id=469.
6
2.2.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
Od początku 2003 r. kwestie zamówień publicznych regulują 2 akty prawne
nawiązujące do dyrektyw wspólnotowych i orzecznictwa ETS w tym zakresie: ustawa
nr 4734 z dn. 4 stycznia 2002 r. o zamówieniach publicznych oraz ustawa nr 4735
z dn.5 stycznia 2002 r. o umowach ws. zamowień publicznych. Centralnym organem
kontrolnym w Turcji jest, powołany w trybie ustawy, Urząd Zamówień Publicznych.
Regulacje dotyczące etapów i procedury realizacji dostaw, usług i robót publicznych są
w definicjach zbliżone do prawa UE, przy czym fazę zawierania i egzekucji kontraktów
określa ustawa nr 4735.
W kategoriach zamawiającego ujęte są centralne i regionalne urzędy państwowe,
samorządy, instytucje ubezpieczeń społecznych i większość osób prawnych wykonujących
zadania publiczne. Gospodarka komunalna objęta jest przepisami o zamówieniach
publicznych w zakresie, w jakim stanowi część administracji publicznej lub wchodzi w skład
przedsiębiorstw państwowych. Procedura postępowań przewiduje 15% preferencję cenową
dla dostawców i wykonawców krajowych.
Progi zamówień publicznych determinujące tryby postępowania oraz warunki
i terminy ogłoszeń dla uczestnikow krajowych są zdefiniowane odmiennie niż w prawie UE,
natomiast zasady publikowania ogłoszeń są generalnie zbliżone do unijnych. Rozbudowane są
przepisy dotyczące szacowania wartości zamówienia, stosowanie Wspólnego Słownika
Zamówień nie jest obowiązkowe. Kryteria udzielania zamówienia zawierają ocenę finansowej
i profesjonalnej kondycji uczestnikow postępowania, nie definiują jednak metod jej ważenia.
Priorytetowym wyznacznikiem jest najniższa cena, inne czynniki brane są pod uwagę tylko
w nadzwyczajnych okolicznościach. W praktyce obok ceny największe znaczenie mają takie
elementy, jak jakość produktu/usługi, warunki finansowe, reputacja, spełnienie standardów/
regulacji unijnych, kwalifikacje partnera lokalnego i doświadczenie we współpracy
z określonymi dostawcami/wykonawcami. Aspekty środowiskowe są uwzględnione
w granicach określonych przez acquis UE.
Reguły wykluczeń z postępowań bazują na rozwiązaniach wspólnotowych, obejmują
ponadto m.in. publikowanie przez Urząd Zamówień Publicznych listy podmiotów
wykluczonych z postępowania. W zakresie załatwiania sporów nie jest w pełni uregulowana
kwestia wzajemnego uznawania dowodów uczestnikow postępowania. Procedury
rozpatrywania protestów oraz odwołań nie są zgodne z acquis UE.
Niemal 100% postępowań o wartości zamówienia powyżej progów ustawowych
realizowana jest w trybie przetargów nieograniczonych z uwagi na rygory towarzyszące
trybom ograniczonym. Turcja nie przyjęła horyzontalnych przepisów dla podmiotów
operujących w sektorze usług komunalnych czy w odniesieniu do umów koncesyjnych,
podobnie jak w zakresie partnerstwa publiczno-prywatnego.
2.3.
OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Pomimo generalnej harmonizacji legislacji tureckiej z prawem wspólnotowym
w zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych, ograniczone zdolności instytucjonalne
uniemożliwiają efektywną egzekucję przepisów w tym zakresie. Turcja ratyfikowała traktat
WIPO o wykonaniach artystycznych i fonogramach, relatywnie rozpowszechnione jest
piractwo książkowe i innych nośników (CD i DVD). Policja, której powierzono egzekucję
prawa własności intelektualnej, nie posiada uprawnień do interwencji w zakresie naruszeń
znaków towarowych. W sprawach o naruszenie własności intelektualnej orzekają
wyspecjalizowane sądy kryminalne. Turcja jest sygnatariuszem Konwencji berneńskiej
o ochronie dzieł literackich i artystycznych oraz Konwencji rzymskiej o ochronie artystów
wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych.
7
Turecki Instytut Patentowy (TPE) zmodernizował swoją strukturę organizacyjną,
system informatyczny, usługi online oraz relacje z klientami, ustanowił także mechanizm
aplikacyjny online dla znaków towarowych. Tym niemniej system rejestracji znaków
towarowych pozostaje słaby, występują ponadto przypadki niespójnych decyzji w sprawach
znaków towarowych podejmowanych przez TPE i sądy orzekające w sprawach o naruszenie
własności intelektualnej. Częste są praktyki naruszania znanych znaków towarowych przez
duże i średnie przedsiębiorstwa tureckie, m.in. w odniesieniu do zarejestrowanych opakowań
i trójwymiarowych znaków towarowych. Turcja jest członkiem Europejskiej Organizacji
Patentowej WIPO, a także stroną Konwencji paryskiej, porozumień GATTS i TRIPS,
Protokołu madryckiego (ale nie Porozumienia madryckiego), Porozumienia nicejskiego
i wiedeńskiego oraz Traktatu singapurskiego o prawie znaków towarowych.
Główne założenia oraz specyficzne uregulowania dotyczące tureckiego systemu
patentowego, ochrony znaków towarowych i praw autorskich przedstawiono na stronie WPHI
Ankara: www.ankara.trade.gov.pl wraz z linkami do instytucji i aktów prawnych związanych
z ochroną własności intelektualnej w Turcji.
2.4.
ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI
W 1988 r. Polska zawarła z Turcją umowę o pomocy prawnej w sprawach cywilnych
i handlowych, ktora przewiduje m.in. uznawanie dokumentow urzędowych oraz – pod
określonymi warunkami – uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych w zakresie objętym
umową. Organami pośredniczącymi w przekazywaniu wnioskow o udzielenie pomocy
prawnej są Ministerstwa Sprawiedliwości. Możliwa jest także bezpośrednia współpraca
właściwych sądow. Przy dochodzeniu roszczeń zaleca się korzystanie z usług
wyspecjalizowanych kancelarii prawnych. Koszty windykacji/dochodzenia roszczenia szacuje
się średnio na 19% wartości roszczenia, a czas trwania procedur na 420 dni.
W niektorych przypadkach (np.: wszczęcia postępowania w celu oddalenia protestu
wobec czynności egzekucyjnych), proces sądowy może wydłużyć się do 18–30 miesięcy,
a nawet 3–4 lat, jeśli dłużnik okaże się niekooperatywny. W pewnych okolicznościach
dłużnik może szukać ochrony prawnej przed postępowaniem upadłościowym, egzekucyjnym
i procesem sądowym w trybie przewidzianych ustawodawstwem tureckim procedur
reorganizacji, przesunięcia w czasie bankructwa lub restrukturyzacji społek. Turcja, podobnie
jak Polska, jest sygnatariuszem Konwencji z Nowego Jorku o uznawaniu i wykonywaniu
zagranicznych orzeczeń arbitrażowych:
http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/arbitration/NYConvention.html,
http://www.sa.dig.wroc.pl/files/przep_konwencja_nowy_york.pdf
Turcja nie posiada systemu rejestru długow zbliżonego do polskiego,
a w dokumentach rejestrowych przedsiębiorcow we właściwych izbach handlowych lub
przemysłowych odnotowywane są jedynie ostateczne decyzje sądów wobec indywidualnych
przedsiębiorcow. Zakup długow nie jest rozpowszechniony. W indywidualne transakcje mogą
angażować się tureckie banki, operują w tym zakresie także firmy międzynarodowe.
Faktoring to względnie młody sektor usług finansowych w Turcji, działa w nim obecnie
ok. 100 firm. Pełna informacja dotycząca dochodzenia roszczeń w Turcji dostępna na portalu
WPHI Ankara www.ankara.trade.gov.pl .
2.5.
DOSTĘP DO RYNKU
Podstawowym instrumentem prawnym reżimu celnego Turcji jest ustawa nr 4458
z 22.10.1999 r., której przepisy definiują turecki obszar celny (z wyłączeniem stref
wolnocłowych) oraz regulują zasady odpraw celnych, procedury celne związane z czasowym
wwozem, składami celnymi, przerobem uszlachetniającym lub przerobem pod kontrolą celną
8
oraz prawa i obowiązki podmiotów poddających towary procedurom celnym. Tekst ustawy
w jęz. angielskim dostępny jest na stronie Podsekretariatu ds. Celnych:
www.gumruk.gov.tr/english/Gumruk/Dosyaupload/ab/customslaw.pdf.
Aktualnie obowiązujące reguły stosowania dokumentów przewozowych
(i sporządzania deklaracji na fakturze) ustanawia decyzja nr 1/2006 Komitetu Współpracy
Celnej Turcja-WE z dn. 26.09.2006 r. ws. implementacji Decyzji nr 1/95 Rady
Stowarzyszenia WE-Turcja (2006/646/WE), www.gumruk.gov.tr/english/eu/DECISIONNO12006.pdf.
System preferencyjnego handlu Turcji z krajami UE w zakresie towarów
przemysłowych oraz przetworzonych art. spożywczych określa Decyzja nr 1/95 Rady
Stowarzyszenia WE-Turcja z dn. 22.12.1995 r. o ustanowieniu unii celnej, która weszła
w życie 1.01.1996 r., patrz:
www.avrupa.info.tr/Files/File/EU&TURKEY/Custom_Union_des_ENG.pdf.
10-cyfrowa konstrukcja taryfy tureckiej bazuje na zharmonizowanym systemie
oznaczania i klasyfikacji towarów HS (pierwsze 6 cyfr) oraz unijnej nomenklaturze scalonej
CN (7 i 8 cyfra), rozbudowanych o krajowe wymogi statystyczne (cyfry 9 i 10). Taryfa celna
dostępna jest w trybie interaktywnym na stronie Podsekretariatu ds. Celnych:
www.gumruk.gov.tr/english/content.aspx?cT=3&cId=b_tariff.
Należności celne kalkulowane są na bazie CIF (ang. Cost, Insurance, Freight). Turcja
jest sygnatariuszem Art. VII GATT (tzw. Kodeksu Wartości Celnej) stanowiącego, że
podstawą obliczania wartości celnej jest wartość transakcyjna, tj. cena faktycznie zapłacona
lub należna, powiększona o koszty i wydatki. Przepisy tego artykułu zobowiązują
jednocześnie Turcję do szybkiego przeprowadzania odpraw celnych oraz starannego
rozpatrywania odwołań.
Licencje i bariery paracelne. Poza ochroną celną i nietaryfową (licencje, certyfikaty,
oznakowania) w sektorze rolno-spożywczym oraz obowiązującym nadal dla szeregu krajów
obszaru UE (Polska została wyłączona z zakazu we wrześniu 2010 r.) praktycznym zakazem
importu mięsa wołowego oraz bydła żywego (ryzyko BSE), nie występują znaczące bariery
w handlu. Utrudnieniem są wysokie progi udziału w zamówieniach publicznych i preferencje
cenowe dla lokalnych wykonawców. Na poziomie bezpośredniej współpracy przedsiębiorców
występują przypadki nieprawidłowości w płatnościach i dostawach, brak znajomości
przepisów, trudności w weryfikacji partnerów. Barierą są także rygorystyczne przepisy
w zakresie zatrudniania i samozatrudniania cudzoziemców, co dotyczy również usług
świadczonych na rzecz korporacji zagranicznych.
W ślad za ambicjami Ankary do przyciągania inwestorow zagranicznych oraz
przejmowaniem regulacji biznesowych i standardów UE w ramach procesu akcesyjnego,
warunki sprzedaży i prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Turcji ulegają
stopniowej poprawie. Potwierdzają to oceny międzynarodowej konkurencyjności Turcji
formułowane przez renomowane ośrodki analityczne (w tym Bank Światowy w jego rankingu
“Doing Business”), jak i przyspieszony napływ inwestycji zagranicznych.
Certyfikaty i inne wymogi w dostępie do rynku. Regulacje stanowiące szczególne
utrudnienie w dostępie polskich eksporterów do rynku tureckiego dotyczą sektorów rolnospożywczego (dokumenty/licencje importowe lub dokumenty kontrolne, świadectwa
sanitarne, certyfikaty fitosanitarne) oraz farmaceutycznego i chemicznego (certyfikaty
zdrowia, świadectwa zgodności). W ostatnim okresie (2009 r.) wprowadzono dodatkowe
środki ochrony krajowego rynku tekstylno-odzieżowego przed importem, głównie
pochodzenia dalekowschodniego oraz nowe regulacje dotyczące rynku farmaceutycznego
(2010 r.), wymagające m.in. uzyskiwania tureckiego świadectwa GMP (Good Manufacturing
Practices) dla leków importowanych. Ponadto specyficzne wymagania obowiązują przy
9
imporcie (oraz promocji) pożywek dla dzieci, napojów energetyzujących, produktow
dietetycznych dla diabetykow, witamin itp., alkoholu, wieprzowiny i produktow
z wieprzowiny, papierosów, żywych zwierząt i roślin, ziaren i nasion oraz hormonów itp.
Szczegółowe informacje dotyczące kwestii celnych, wymaganych certyfikatów itp. dostępne
są na portalu WPHI Ankara: www.ankara.trade.gov.pl.
3.
PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO-WYSTAWIENNICZE
Lp.
Nazwa i lokalizacja
1.
IMOB 2012, Stambuł
2.
WIN World of Industry Pt.II, Stambuł
3.
4.
5.
6.
7.
Typ/Branża
Targi meblarskie
Targi automatyki i technologii
przemysłowych
Targi wielobranżowe
Targi rolno-spożywcze
81. Izmir Fair, Izmir
International Agriculture Fair
AGROTEC
CeBIT Bilisim Eurasia, Stambuł
International Automotive Supply,
Components, Accessories & Service
Equipment Exhibition, Stambuł
Health, Spa & Wellness, Thalasso,
Thermal and Medical Tourism
Exhibition, Antalya
Targi branży ICT
Targi motoryzacji
Targi/wystawa branży turystyki
medycznej
Najważniejsze organizacje wystawiennicze w Turcji:
- Organizator Targów Tekstylnych – http://ww.interteks.com.tr/
- Administracja targów w Stambule – http://www.itf-exhibitions.com/tr/default.asp
- Organizator targów w Izmirze IZFAS – http://www.izfas.com.tr/
- Główny organizator imprez targowo-wystawienniczych w Turcji – http://www.tuyap.com.tr/
- Organizator targów w Stambule – http://www.cnrexpo.com/
- Organizator targów budowlanych – http://www.yem.net/
- Portal imprez targowo-wystawienniczych – http://www.biztradeshows.com/turkey/
4.
4.1.
WAŻNE ADRESY I LINKI
AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Ankarze
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Turcji
And Sokak No: 8/17 Kat: 4
06680 Cankaya – ANKARA
Turkey
tel.: (+90) 312 468-09-90
fax: +90 312 428-12-34
e-mail: [email protected]
www.ankara.trade.gov.pl
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Turcji
Ataturk Bul. No.241
Kavaklidere PK-20,
06-650 ANKARA
Turkey
tel.: (+90) 312 457-20-00
fax: (+90) 312 467-89-63
www.ankara.polemb.net
e-mail: [email protected]
10
Konsulat Generalny RP w Stambule
GIZ 2000 Plaza
Ayazağa Koyu Yolu No. 7 Kat 5
MASLAK – ISTANBUL
Turkey
tel.: (+90) 212 290-66-30
fax: (+90) 212 290-66-32
www.stambulkg.polemb.net
e-mail: [email protected]
4.2. PODMIOTY LOKALNE
- Podsekretariat ds. Skarbu – http://www.treasury.gov.tr/
- Ministerstwo Gospodarki – www.foreigntrade.gov.tr
- Ministerstwo Ceł i Handlu – www.gumruk.gov.tr/english/
- Turecki Bank Centralny – www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/index.html
- Turkstat – turecki urząd statystyczny – www.turkstat.gov.tr/
- Urząd ds. Prywatyzacji – www.oib.gov.tr/index_eng.htm
- Podsekretariat ds. Przemysłu Zbrojeniowego – www.ssm.gov.tr/EN/Pages/default.aspx
- Agencja Wspierania i Promocji Inwestycji – www.invest.gov.tr/
Urząd
Zamówień
Publicznych
www.ihale.gov.tr/Yayinlar_Dokumanlar/dokumanlar_english.htm
- Ogłoszenia o przetargach (jęz. ang.) dostępne na stronie tureckiej Agencji Wspierania
i Promocji Inwestycji – www.invest.gov.tr/textPage.aspx?pID=9
oraz Turecko-Brytyjskiej Izby Handlowo-Przemysłowej
www.tbcci.org/tenderOpportunities.php?Action=search
- Polsko-Turecka Izba Gospodarcza w Warszawie – www.ptcoc.eu/ang/index_ang.php
- Dziennik Urzędowy Republiki Tureckiej – http://rega.basbakanlik.gov.tr/
- Katalogi firm tureckich – www.tradeturkey.com/ ; www.businessinturkey.com/
- Turecki Kompass – www.kompass.com/
11
–