Raport końcowy 4.3

Transkrypt

Raport końcowy 4.3

„Wpływ projektów zrealizowanych w ramach Priorytetu IV. LRPO
Działanie 4.3 Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich
i wiejskich na ożywienie gospodarcze zdegradowanych obszarów
oraz na uzdrowienie ich funkcji społecznych i kulturalnych”
RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA
Gdańsk, czerwiec 2013
1
Raport końcowy z badania
„Wpływ projektów zrealizowanych w ramach Priorytetu IV. LRPO Działanie 4.3 Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich
i wiejskich na ożywienie gospodarcze zdegradowanych obszarów oraz na uzdrowienie ich funkcji społecznych i kulturalnych”
Zamawiający
Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego
Ul. Podgórna 7, 65-057 Zielona Góra
Wykonawca
Konsorcjum firm:
EU-Consult Sp. z o.o.
ul. Wały Piastowskie 1, 80-855 Gdańsk
oraz
Instytut Badawczy IPC Agnieszka Kotlińska
ul Aleksandra Ostrowskiego 30, 53-238 Wrocław
2
Spis treści
1) Streszczenie...................................................................................................................................... 4
2) Summary ........................................................................................................................................ 12
3) Wprowadzenie ............................................................................................................................. 20
3.1. Cele badania ................................................................................................................................. 21
3.2. Zakres badania ............................................................................................................................ 22
3.3. Kryteria ewaluacyjne ............................................................................................................... 22
4) Metodologia badania ................................................................................................................. 23
4.1. Pytania badawcze ...................................................................................................................... 23
4.2. Metodyka badania ..................................................................................................................... 24
5) Wyniki badania ............................................................................................................................ 29
5.1. Skuteczność oraz efektywność projektów realizowanych w ramach Działania
4.3 LRPO ................................................................................................................................................ 29
5.2. Osiągnięte oraz potencjalne efekty projektów realizowanych w ramach
Działania 4.3 LRPO ............................................................................................................................ 60
5.3. Znaczenie zrealizowanych projektów w kontekście podnoszenia poziomu życia
społeczności lokalnych i regionalnych. ..................................................................................... 70
5.4. Dobre praktyki ............................................................................................................................ 77
5.5. Charakterystyka Lokalnych Programów Rewitalizacji ............................................... 80
6) Analiza przypadku (case study) ............................................................................................ 96
7) Wewnętrzny potencjał, szanse oraz zagrożenia na drodze ku rewitalizacji
obszarów zdegradowanych w województwie lubuskim .................................................105
8) Wnioski i rekomendacje .........................................................................................................108
9) Wykaz rysunków, tabel i wykresów ..................................................................................111
3
1) Streszczenie
Niniejszy dokument stanowi raport końcowy z badania Wpływ projektów
zrealizowanych w ramach Priorytetu IV. LRPO Działanie 4.3 Rewitalizacja
zdegradowanych obszarów miejskich i wiejskich na ożywienie gospodarcze
zdegradowanych obszarów oraz na uzdrowienie ich funkcji społecznych i kulturalnych.
Głównym celem Działania 4.3 LRPO jest ożywienie zdegradowanych obszarów miejskich
i wiejskich (w tym powojskowych, poprzemysłowych i popegeerowskich) poprzez
zmianę dotychczasowych funkcji i adaptację terenów oraz przekształcanie znajdujących
się tam obiektów na inne cele: usługowe, gospodarcze, społeczne, edukacyjne,
zdrowotne, rekreacyjne, kulturalne i turystyczne.
W latach 2007-2013 w ramach Działania 4.3 LRPO w województwie lubuskim Zarząd
Województwa Lubuskiego wybrał do realizacji 18 projektów w trybie indywidualnym1:
1. Przebudowa i budowa zewnętrznej infrastruktury technicznej na osiedlu
mieszkaniowym w Wędrzynie,
2. Przebudowa i zmiana sposobu użytkowania budynku pokoszarowego przy
ul. Myśliborskiej w Gorzowie Wlkp. na siedzibę filii Samodzielnego Pododdziału
Prewencji Policji z Zielonej Góry, I Komisariatu Policji, Laboratorium
Kryminalistycznego oraz Archiwum Komendy Wojewódzkiej Policji,
3. Przebudowa Placu Wojska Polskiego w Kostrzynie nad Odrą,
4. Przebudowa zabytkowych budynków i adaptacja terenów dla potrzeb Miejskiej
Biblioteki w Nowej Soli,
5. Renowacja i adaptacja zabytkowego obiektu zamkowego w Sulechowie
przy Al. Wielkopolskiej na cele kulturalne wraz z zagospodarowaniem terenu,
6. Rewitalizacja Bulwaru Nadwarciańskiego Wschodniego w Gorzowie Wlkp.
poprzez adaptację infrastruktury technicznej na cele kulturowe, rekreacyjne
i turystyczne,
7. Rewitalizacja dzielnicy portowej w zabytkowej części miasta Nowa Sól,
8. Rewitalizacja historycznego układu komunikacyjno-urbanistycznego śródmieścia
Świebodzina etap I,
9. Rewitalizacja Miasta Zielona Góra – Etap I i Etap II,
10. Rewitalizacja budynku „F” przy ul. Zyty w Zielonej Górze,
11. Rewitalizacja Parku Miejskiego w Kostrzynie nad Odrą,
12. Rewitalizacja Starego Miasta w Nowym Miasteczku,
1
Indykatywny Plan Inwestycyjny Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013
z dnia 5 marca 2013, http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=114, 06.06.2013
4
13. Rewitalizacja Starego Miasta w Ośnie Lubuskim – układ komunikacyjny wraz
z małą infrastrukturą,
14. Rewitalizacja Starego Miasta we Wschowie,
15. Rewitalizacja Starówki Miejskiej w Żaganiu – etap I,
16. Rewitalizacja Starówki w Żarach,
17. Rewitalizacja Śródmieścia Kożuchowa – etap I,
18. Utworzenie Parku Kultur Świata (Park of World Culture) poprzez rewitalizację
zabytkowego założenia parkowego w Drezdenku - I etap.
Do końca kwietnia 2013 roku zostało podpisanych 17 umów, natomiast zakończyła
się realizacja 6 inwestycji.
W niniejszym raporcie skoncentrowano się na następujących obszarach badawczych:
• Skuteczność i efektywność wsparcia inwestycji w ramach rewitalizacji
na podstawie projektów, które uzyskały dofinansowanie w ramach Działania 4.3
LRPO,
• Osiągnięte oraz potencjalne efekty wynikające z realizacji inwestycji w ramach
Działania 4.3 LRPO,
• Znaczenie zrealizowanych projektów w procesie podnoszenia poziomu życia
społeczności lokalnej/regionalnej,
• Dobre praktyki oraz sformułowanie rekomendacji w obszarze optymalnego
ukierunkowania wsparcia w przyszłej perspektywie w obszarze działań
rewitalizacyjnych w województwie lubuskim.
Rewitalizacja (łac. re+vita – dosłownie: przywrócenie do życia, ożywienie) to działanie
skupione na ożywieniu zdegradowanych obszarów miast, np. poprzemysłowych,
którego celem jest znalezienie dla nich nowego zastosowania i doprowadzenie do stanu,
w którym obszary zmieniają swoją funkcję. Głównymi celami rewitalizacji
zdegradowanych obszarów w województwie lubuskim w ramach Działania 4.3 są:
• zwiększenie zrównoważonego rozwoju oraz polityki równych szans,
• zwiększenie
atrakcyjności
turystycznej
regionu
oraz
atrakcyjności
dla inwestorów,
• ulepszenie infrastruktury edukacyjnej i mieszkalnej oraz infrastruktury ochrony
zdrowia,
• poprawa funkcji kulturowych,
• poprawa konkurencyjności gospodarczej.
5
Do dnia 5 grudnia 2012 r. na projekty realizowane w ramach Działania 4.3 LRPO udało
się zakontraktować 86,3% przyznanych środków2. W II kwartale 2013 roku nastąpi
ogłoszenie pierwszego konkursu dotyczącego tego Działania, przeznaczono na niego
15 mln złotych3.
Większość projektów swoim zasięgiem objęła dużą liczbę obiektów infrastruktury
miejskiej. Poprzez równoległe oddziaływanie na wiele elementów starano się uzyskać
efekt synergii, aby znacznie poprawić konkurencyjność analizowanych obszarów.
W Wędrzynie wybudowano place sportowe, ścianę do tenisa, trzy place zabaw, sześć
placyków gospodarczych. Zbudowano także energooszczędne osiedle oraz sieć
wodociągową. Zmodernizowano także drogi i chodniki. W Nowym Miasteczku dokonano
dogłębnej rewitalizacji Starego Miasta, m.in. wyremontowano i przebudowano ulice
oraz place miejskie. Od podstaw wybudowano ciągi pieszo-rowerowe
oraz wyremontowano kościół pod wezwaniem Opatrzności Bożej.
Największą liczbę kierunków działań wskazano w wypadku gminy Drezdenko –
utworzony tam Park Kultur Świata wpływa pozytywnie na takie czynniki
jak przedsiębiorczość, atrakcyjność turystyczna i inwestycyjna czy bezpieczeństwo.
Inwestycje realizowane w Żarach, Kostrzynie nad Odrą (Przebudowa Placu Wojska
Polskiego) i Wędrzynie oddziałują na nieco mniejszą liczbę obszarów funkcjonowania
regionu, tzn. oddziałują głównie na zewnętrzną infrastrukturę, ale także mają
pozytywny wpływ na jakość życia mieszkańców oraz pełnią funkcje sportoworekreacyjne.
Projekty z zakresu rewitalizacji podjęte w ramach Działania 4.3 dotyczą przedsięwzięć
kompleksowych. Najczęściej inwestowano w renowację dróg, chodników i mostów.
Popularne były również wydatki dotyczące zieleni i małej architektury, oświetlenia, sieci
wodociągowej i kanalizacji oraz miejsc postojowych. Jedynie nieliczne inwestycje
związane były z placami i placami zabaw oraz z obiektami sportowymi. Około 56%
projektów objęło inwestycje w obiekty kulturowe i historyczne.
Przyciąganie turystów pozwala lokalnym przedsiębiorcom, zwłaszcza tym z branży
gastronomicznej i hotelarskiej, na zwiększenie przychodów i zatrudnienia.
Z atrakcyjnością turystyczną bezpośrednio związane są funkcje kulturowe oraz
bezpieczeństwo. W analizowanych projektach podniesieniu poziomu bezpieczeństwa
służyło zarówno rewitalizowanie obszarów do tej pory kojarzonych z wysokim
poziomem przestępczości, jak również instalowanie systemów monitoringu. Kolejne
Dane uzyskane od Zamawiającego
Harmonogram ogłaszania konkursów w ramach LRPO 2007-2013 na rok 2013 z dnia 17.04.2013,
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=1312&Itemid=, 04.06.2013
2
3
6
wyzwania poruszane w realizowanych projektach to zwiększenie atrakcyjności
dla inwestorów, zwiększanie przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy.
W województwie lubuskim bezrobocie w lutym 2013 roku wyniosło 17%, w związku
z tym tworzenie nowych miejsc pracy jest jednym z priorytetów dla województwa.
Bariery, występujące w 1/3 spośród wdrażanych projektów, dotyczyły konieczności
wykonania robót dodatkowych, braku inwentaryzacji infrastruktury podziemnej,
zjawisk środowiskowych oraz ograniczeń w możliwości zarządzania projektem
w sytuacji, gdy realizowany jest on przez kilka podmiotów.
Beneficjenci Działania 4.3 LRPO zgodnie odpowiedzieli, że rewitalizacja obszarów
przyczyniła się do poprawy jakości życia ich mieszkańców, w zdecydowanej większości
wypadków wpłynęła ona również pozytywnie na konkurencyjność gospodarczą regionu.
Dzięki niej powstają nowe przedsiębiorstwa i miejsca pracy. Wiele instytucji zostało
dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Projekty realizowane
w Kostrzynie i Gorzowie Wlkp. miały wpływ na poprawę funkcji kulturowych,
rekreacyjnych i turystycznych. W Gorzowie zrewitalizowano Bulwar Nadwarciański
Wschodni poprzez adaptację infrastruktury technicznej na cele kulturowe, rekreacyjne
i turystyczne. Powstały tam m.in. pływające fontanny, plac wydarzeń artystycznych,
plac zabaw oraz altany z ławkami dla seniorów. Inwestycje dokonane na terenie
Kostrzyna i Zielonej Góry wpłynęły pozytywnie na infrastrukturę mieszkalną.
Beneficjenci z Gorzowa Wielkopolskiego i Zielonej Góry wskazali, iż projekty poprawiły
stan środowiska naturalnego. Wszyscy respondenci stwierdzili, że potrzeby
mieszkańców zostały bardzo dobrze zidentyfikowane.
Zdecydowana większość Beneficjentów Działania 4.3 LRPO stwierdziła, że produkty
założone na etapie tworzenia projektu zostały w pełni osiągnięte – wynik ten jest bardzo
zadowalający. W dużej mierze (93% przypadków) skorzystali oni z konsultacji
społecznych na etapie przygotowania projektu, z czego zdecydowaną większość
stanowiły konsultacje reprezentatywne. Jedynie w 7% przypadków skorzystano
z konsultacji eksperckich. O znaczeniu konsultacji społecznych świadczy fakt,
iż dwie trzecie respondentów uznało, że projekty w ramach przygotowania których
przeprowadzono konsultacje społeczne są bardziej efektywne od tych, przy których
takiego działania zabrakło.
Prawie wszyscy Beneficjenci (93%) są zdania, że działania podjęte w ramach projektu
okazały się adekwatne w stosunku do potrzeb rewitalizowanych obszarów. Oznacza to,
że projekty są bardzo efektywne. Niecałe 53% ankietowanych uważa, że podjęte
działania w stopniu bardzo dużym przyczyniły się do rewitalizacji zdegradowanych
obszarów.
7
Respondenci uznali, że dzięki realizacji inwestycji w ramach Działania 4.3 LRPO wzrosła
konkurencyjność regionu:
• jako miejsca zamieszkania (87% ankietowanych),
• w obszarze turystyki (93%),
• w zakresie inwestycji (73%).
Świadczy to, iż realizowane projekty miały większy wpływ na infrastrukturę społeczną
niż na infrastrukturę wspierającą przedsiębiorczość. Dominowała odpowiedź, że podjęte
działania przyczynią się bądź już przyczyniły się do ożywienia gospodarczego regionu.
Dwie trzecie biorących udział w badaniu zaobserwowało poprawę stanu środowiska
naturalnego.
Znacząca większość uczestników badania ilościowego CATI dostrzegła pozytywny
wpływ projektu na życie mieszkańców jako ogółu – świadczy to o potrzebie realizacji
kolejnych inwestycji. Przeważnie respondenci odpowiadali, że realizacja tego typu
projektów to dobry pomysł na przyszłość lub dla innych obszarów. Z drugiej jednak
strony jedynie 29% respondentów zanotowało poprawę osobistej jakości życia –
jest to związane z faktem, iż dokonane inwestycje mają ograniczony zasięg, do tego
należy wziąć pod uwagę pogarszającą się sytuację gospodarczą w Polsce. Bardzo
zastanawiające są odpowiedzi respondentów dotyczące oceny stanu środowiska
naturalnego i liczby inwestycji w regionie – liczba respondentów uznających,
że nastąpiło polepszenie była bardzo zbliżona do tych, którzy zaobserwowali
pogorszenie sytuacji. Jedna czwarta osób uznała, że konkurencyjność gospodarcza
regionu spadła, zaś jedynie 16% uważa, że wzrosła. Świadczy to o tym, że liczba
i wartość inwestycji dokonywana w regionie nie jest wystarczająca, aby przezwyciężyć
pogarszające się warunki gospodarcze oraz proces wyniszczania środowiska
naturalnego. Nieco ponad jedna czwarta biorących udział w badaniu uznała, że sytuacja
w regionie pogorszyła się, 16%, że polepszyła się, reszta nie dostrzegła zmian.
Podrozdział 5.4 niniejszego raportu dotyczy dobrych praktyk - uniwersalnych procesów,
technik lub innowacji, pozwalających na osiągnięcie wyznaczonego celu w sposób
skuteczny i efektywny. Beneficjenci jako dobre praktyki wskazali określenie właściwych
miejsc do rewitalizacji oraz możliwość skorzystania z finansowania, zaś przedstawiciele
instytucji zlokalizowanych w rewitalizowanych gminach zwracali uwagę przede
wszystkim na poprawę infrastruktury. Do dobrych praktyk zaliczono między innymi
tworzenie przestrzeni wypoczynkowej dla mieszkańców, czynienie obiektów miejscem
spotkań kulturalnych, a nawet odkrywanie i odbudowę obiektów o znaczeniu
historycznym, które w istotny sposób zmieniają funkcjonalność otoczenia.
8
Przykładem dobrej praktyki dostrzeżonym w trakcie pracy nad niniejszym raportem
jest realizowanie inwestycji przy współpracy z okolicznymi podmiotami. Kooperacja
umożliwia lepsze zidentyfikowanie potrzeb ludności oraz sprawia, iż wzrasta sprawność
wdrażania inwestycji.
Kolejnym przejawem dobrych praktyk było odpowiednie zbadanie oczekiwań osób
zamieszkujących rewitalizowane obszary poprzez prowadzenie konsultacji społecznych
z mieszkańcami, organizacjami, instytucjami i podmiotami gospodarczymi, jak również
prowadzenie sondażowych badań opinii społecznej dotyczących kluczowych dla gminy
kwestii.
W kolejnej części raportu dokonano analizy Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR) wieloletnich programów przyjętych i koordynowanych przez samorządy terytorialne
(głównie lokalne), mające na celu rewitalizację określonych obszarów zdegradowanych,
realizowane zgodnie z określonymi harmonogramami czasowymi i finansowane
z określonych źródeł.
Wszyscy Beneficjenci Działania 4.3 stwierdzili, iż zadbano o bardzo dobrą identyfikację
potrzeb mieszkańców na etapie tworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji. W celu
zagwarantowania, iż plany przedstawione w LPR są zgodne z potrzebami regionu
realizowano badania ankietowe, organizowano spotkania z przedstawicielami lokalnych
podmiotów oraz spotkania grup eksperckich, jak również tworzono fora internetowe
pozwalające na swobodną wypowiedź.
Po dokonaniu analizy porównawczej Lokalnych Programów Rewitalizacji oraz
Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, Krajowego Programu Reform
Europa 2020, Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz Strategicznych wytycznych
Wspólnoty na lata 2007-2013 stwierdzono zgodność między treścią LPR a wytycznymi
zawartymi w pozostałych dokumentach. Oznacza to, iż obszary rewitalizacji, których
dotyczą inwestycje zostały uznane za kluczowe przez liczne niezależne zespoły
opracowujące plany działań, w związku z czym przeznaczanie na nie funduszy jest
uzasadnione.
Najczęściej wskazywaną barierą skutecznego wdrażania Lokalnych Programów
Rewitalizacji są ograniczenia finansowe. Budżety gmin obciążone są wieloma
wydatkami, w związku z czym poszukuje się innych źródeł finansowania, wśród których
kluczową rolę odgrywa LRPO. Zwrócono uwagę na problem z pozyskaniem funduszy
na działania miękkie, jak na przykład szkolenia dla bezrobotnych. Aby rozwiązać
9
ten problem, Urząd Pracy rozpoczął tworzenie programu aktywizacji zawodowej.
Udało się również uzyskać wsparcie Organizacji Pracodawców Ziemi Lubuskiej, która
utworzyła nowy oddział i zajmuje się pomaganiem przedsiębiorcom w opracowywaniu
dokumentacji oraz wskazywaniem im potencjalnych źródeł dofinansowania. Niekiedy
barierę stanowi struktura własności – mieszkańcy, którzy nabyli mieszkania nie mogą
pozyskać środków unijnych na prace remontowe. Za problem uznano także brak
inicjatora działań inwestycyjnych. W tym wypadku za rozwiązanie uznano podjęcie
pierwszych kroków przez gminę, co pociąga za sobą wydatki ze strony innych
podmiotów. Wskazano również na barierę mentalną – po zakończeniu inwestycji część
osób zamieszkujących zrewitalizowane budynki nie zaakceptowała podniesienia
standardu życia, nie dbała o swoje miejsce zamieszkania. Beneficjent próbował walczyć
z tym negatywnym zjawiskiem poprzez zamianę, kupno i wynajem mieszkań. Za bariery
uznano także konieczność odnalezienia programu odpowiadającego konkretnej sytuacji
oraz wymagania formalne, zniechęcające do podejmowania działań lub je utrudniające.
Wskazano, iż w sytuacji, gdy w związku ze zmianą przepisów prawa Urząd
Marszałkowski ma obowiązek zaktualizować wytyczne, gmina również musi zmienić
swoje dokumenty i ponownie przeprowadzić konsultacje społeczne, aby móc ubiegać się
o dotacje. Zdarza się, iż po zakończeniu działań nad Lokalnym Programem Rewitalizacji
wspólnoty mieszkaniowe zgłaszają się z problemami, na które nie można przeznaczyć
pieniędzy, gdyż nie zostały ujęte w dokumencie. Aby rozwiązać ten problem analizuje
się zgłoszenia i, po pozytywnym rozpatrzeniu, włącza do LPR.
W następnej części raportu dokładnej analizie poddano realizację następujących
projektów, które zostały uznane za wyjątkowo istotne dla województwa:
i turystyczne,
zabytkowego założenia parkowego w Drezdenku - I etap,
3. Rewitalizacja Miasta Zielona Góra – Etap I i II,
4. Rewitalizacja dzielnicy portowej w zabytkowej części miasta Nowa Sól,
6. Rewitalizacja Starówki Miejskiej w Żaganiu – etap I.
Na podstawie przeanalizowanych dokumentów oraz zrealizowanych badań dokonano
analizy SWOT dla zdegradowanych obszarów województwa lubuskiego w celu
określenia potencjału i szans na pozytywne przeprowadzenie rewitalizacji. Możliwe jest
wskazanie dużej liczby mocnych stron i szans, widoczne są jednak słabe strony
województwa lubuskiego. Liczba zagrożeń jest niewielka, ale mają one duży wpływ
na funkcjonowanie regionu. Największy problem zewnętrzny stanowi słaba kondycja
10
gospodarki polskiej. Jeżeli chodzi o rozwiązywanie problemów, to warto poprawić
infrastrukturę miejską, techniczną oraz społeczną. Należy także podjąć walkę z wysokim
bezrobociem. Najwięcej mocnych stron dotyczy naturalnego środowiska oraz znacznego
potencjału turystycznego.
W związku z tym największe szanse województwa
na rewitalizację obszarów zdegradowanych są ściśle powiązane z branżą turystyczną.
Wskazane są działania mające na celu zaangażowanie władz lokalnych oraz innych
podmiotów, aby w pełni wykorzystać potencjał rozwoju w tej dziedzinie, ponieważ
może być on kluczowym czynnikiem rozwoju województwa. Powinny zostać
wykorzystane naturalne warunki do rozwoju ekologicznego rolnictwa.
W ostatniej części raportu sporządzono wnioski dotyczące analizowanych obszarów
badawczych, jak również udzielono rekomendacji mających na celu poprawę
konkurencyjności województwa lubuskiego. Stwierdzono, iż w związku z dużym
zapotrzebowaniem na dofinansowanie umożliwiające realizację projektów
oraz ich pozytywnym oddziaływaniem na region konieczne jest ogłoszenie konkursu
dotyczącego Działania 4.3 w ramach obecnej perspektywy finansowej, jak również
zadedykowanie temu działaniu dodatkowych środków finansowych w przyszłości.
Zwrócono uwagę, iż w związku z tym, że jedynie 46% ankietowanych mieszkańców
słyszało o projektach realizowanych na terenach gmin, w których żyją,
należy zintensyfikować działania promujące LRPO oraz poszczególne projekty.
Zidentyfikowanie dobrych praktyk skłania do zebrania ich oraz opracowania w formie
dokumentu. Kodeks dobrych praktyk LRPO mógłby być użyteczny dla przyszłych
Beneficjentów Programu.
11
2) Summary
This document constitutes the final report of the study "The impact of projects
implemented under Priority IV. LROP Measure 4.3. Revitalization of degraded urban
and rural areas on economic recovery of degraded areas and on the improvement of
their social and cultural functions".
The main objective of Measure 4.3 LROP is a revival of degraded urban and rural areas
(including post-military, post-industrial and post-PGR areas) by adapting the areas
as well as transforming the functions of objects located there to: service, economic,
social, educational, health, recreation, cultural and tourist functions.
In the years 2007-2013, under Measure 4.3 LROP in the Lubuskie Voivodeship,
18 projects have been chosen in the individual mode4:
1. Reconstruction and construction of technical infrastructure outside a housing
complex in Wędrzyn,
2. Reconstruction and change of use of the building in the area with barracks
in the Myśliborska Street in Gorzów Wielkopolski into the headquarters
of Independent Police Prevention sub-unit from Zielona Góra, the first police
station, Forensic Laboratory and Archives of Regional Police Headquarters,
3. The rebuilding of the Polish Army Square in Kostrzyn,
4. Reconstruction of historic buildings and the adaptation of the areas for the needs
of the Municipal Library in Nowa Sól,
5. Renovation and reconstruction of the historic castle in Sulechów
in the Wielkopolska Avenue for cultural purposes with the land development,
6. Revitalization of Warta East Boulevard in Gorzów Wielkopolski through
the adaptation of the technical infrastructure for the cultural, recreational
and tourist purposes,
7. Revitalization of the port area in the old part of Nowa Sól,
8. Revitalization of the historic downtown urban communication in Świebodzin - Stage I,
9. Revitalization of the City of Zielona Góra - Stage I and II,
10. Revitalization of the building “F” in the Zyta Street in Zielona Góra,
11. Revitalization of the City Park in Kostrzyn,
12. Revitalization of the Old Town in Nowe Miasteczko,
13. Revitalization of the Old Town in Ośno Lubuskie - communication system with
small infrastructure,
4
Indicative Investment Plan of LROP for the years 2007-2013 from the 05.03.2013 ( Indykatywny Plan Inwestycyjny Lubuskiego
Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 z dnia 5 marca 2013),
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=114, 06.06.2013
12
14. Revitalization of the Old Town in Wschowa,
15. Revitalization of the Old Town in Żagań - Stage I,
16. Revitalization of the Old Town in Żary,
17. Revitalization of the downtown in Kożuchowo - Stage I,
18. Creation of the World Culture Park (Park of World Culture) through
the revitalization of the park in the historic Drezdenko – Stage I.
By the end of April 2013, the agreements concerning 17 of the abovementioned projects
were signed and six of them have been already completed.
This report focuses on the following research areas:
• Effectiveness and efficiency of investment support within the scope
of revitalization, based on the projects that received funds under Measure 4.3.
LROP,
• Achieved and potential effects arising from the realization of investments under
Measure 4.3. LROP,
• The importance of projects in the process of improving the welfare of
the local/regional society,
• Best practices and formulation of recommendations for the optimal targeting
the support of the future in the field of revitalization activities in the Lubuskie
Voivodeship.
Revitalization (Latin - re + vita - literally restored to life, animation) is an action aimed
at the recovery of degraded urban areas, such as redevelopment, directed to find a new
use for them and bring about a situation when areas change their function. The main
objectives of the revitalization of Lubuskie degraded areas , under Measure 4.3. are:
• increasing sustainable development and equal opportunities policy,
• increasing regional touristic attractiveness and attractiveness for investors,
• improvement of the educational infrastructure and housing, as well as health
care infrastructure,
• improvement of cultural functions,
• improvement of economic competitiveness.
Until the 5th of December 2012, 86.3% of allocated funds were contracted under
the Measure 4.3. LROP5. In the second quarter of 2013, the first contest concerning this
measure will be announced and 15 million PLN will be allocated on this purpose6.
5
Data obtained from the Purchasing Entity
The Schedule of announcing competitions within the framework of LROP 2007-2013 for the year 2013 from the 17.04.2013,
(Harmonogram ogłaszania konkursów w ramach LRPO 2007-2013 na rok 2013 z dnia 17.04.2013)
6
13
As regards the scope of the projects, most of them have had the congeneric character
and involved a large number of objects. Through parallel effect on many elements,
it was attempted to achieve the effect of synergy in order to improve significantly
the competitiveness of the areas analyzed. In Wędrzyn, there were built sports grounds,
tennis wall, three playgrounds and six economic squares. The energy-efficient housing
and water supply were built as well. Moreover, roads and sidewalks were modernized.
In Nowe Miasteczko, a thorough revitalization of the Old Town was conducted, including
streets and city squares that were rebuilt. The pedestrian and bicycle lanes were also
rebuilt and the Church of Divine Providence was repaired.
The highest number of actions was indicated in the Community Drezdenko - Park
of World Cultures, which was created there, has a positive effect on such factors
as entrepreneurship, touristic and investment attractiveness and safety. Projects in Żary,
Kostrzyn (Reconstruction of the Polish Army Square) and Wędrzyn have an impact on
a smaller number of areas of the region. They not only affect the external infrastructure,
but also have a positive impact on quality of life, cultural functions and sport.
Projects within the scope of revitalization activities undertaken under Measure 4.3.
are complex investments. However, most of them were focused on investing
in the renovation of roads, sidewalks and bridges. A lot of money was also spent
on greenery and landscaping, lighting, water supply and sewage, parking spaces. Only
a few investments were related to the squares, play rooms and sports facilities. About
56% of the projects related to investments in cultural and historical objects.
Attracting tourists allows local entrepreneurs, especially those of the catering
and hospitality, to increase revenues and employment. The tourist attractiveness
is directly linked to cultural functions and safety. In the analyzed projects, the
revitalization of degraded areas, which have been so far associated with the high level
of crime, as well as installation of monitoring systems contributed to the raise of safety.
The next challenges faced during projects implementation are the increase
of attractiveness for investors, the increase of entrepreneurship and creation of new
jobs.
The unemployment in the Lubuskie Voivodeship in February 2013 amounted
to 17%, thus creating new jobs is a key challenge for the region.
Barriers occurring in the one third of the implemented projects include the need to carry
additional work, the lack of an inventory of underground infrastructure, environmental
14
phenomena, and restrictions on the ability to manage a project when it is carried out
by several operators.
Beneficiaries of Measure 4.3. LROP replied unanimously that the revitalization
of the area helped to improve the quality of life of their inhabitants and in the vast
majority of cases, it also contributed positively to the economic competitiveness
of the region. Thanks to this, new businesses and jobs have been generated. Many
institutions have been adapted to the needs of people with disabilities. Projects
in Kostrzyn and Gorzów Wielkopolski also affected the improvement of cultural,
recreational and tourist functions. In Gorzów, Warta East Boulevard was revitalized
through the adaptation of the technical infrastructure for cultural, recreational and
tourist purposes. The floating fountains, the square for art events, a playground and
benches for seniors were also formed there. Investments made in Zielona Góra and
Kostrzyn have had a positive impact on the residential infrastructure. Beneficiaries from
Gorzów Wielkopolski and Zielona Góra pointed out that the projects have improved
the environment. All respondents reported that the needs of residents were very well
identified.
The vast majority of Measure 4.3. LROP Beneficiaries stated that the products planned
to be achieved during the phase of project realization were attained – the result is very
satisfying. In 93% of cases, the public consultations were organised during
the preparation of the project, out of which the great number constituted representative
consultations. Only 7% of cases benefited from expert consultations. The importance
of public consultation is proven by the fact that two thirds of respondents felt that
the projects with public consultations were more efficient than those without
consultations.
Almost all beneficiaries (93%) believe that the actions taken during project
implementation proved to be adequate for the needs of the revitalized areas. This means
that projects are very effective. Less than 53% of respondents believe that taken
measures have a very large contribution to the revitalization of degraded areas.
Respondents observed that thanks to the realization of investment under Measure 4.3
LROP, competitiveness of the region has increased:
• as a place to live (87% of respondents),
• in the field of tourism (93%),
• in terms of investment (73%).
This shows that projects have a greater impact on social infrastructure than
on infrastructure supporting entrepreneurship. The answers that taken measures will
15
contribute or have contributed to the economic recovery of the region dominated.
Two thirds in the study has observed improvement of the environment.
The vast majority of the CATI quantitative examination participants, recognized
the positive impact of the projects on the residents’ lives - this indicates a need for the
investment. Most respondents answered that the implementation of such projects
is a good idea for the future or for other areas of the region. On the other hand, only 29%
of respondents reported improved quality of life – it is related to the fact that the
investments are limited in scope, to consider the deteriorating economic situation
in Poland. Worth considering are the answers to the question about the assessment of
the environment and the number of investments in the region. The number of surveyed
people who considered significant level of improvement was very similar to those who
observed deterioration. A quarter of people felt that the economic competitiveness
of the region fell, while only 16% believe that it increased. This shows that the number
and value of the investments made in the region is not sufficient to overcome the
deteriorating economic conditions and the process of environment destruction. A little
bit more than one fourth of the examined in the study found that the situation in the
region had deteriorated, 16% that it had improved, the rest had not noticed changes.
Section 5.4. of this report focuses on best practices - the universal processes, techniques
and innovations, enabling to achieve the objective in an efficient and effective manner.
Beneficiaries, as good practices to determine appropriate locations, pointed
to the revitalization and the ability to take advantage of financing,
and the representatives of the municipalities located in the revitalized emphasized
mainly infrastructure improvements. One of the best practices was the creation
of recreational space for residents, making objects of cultural meeting place, and even
the discovery and restoration of historical buildings, which significantly alters
the functionality of the environment.
An example of good practice perceived while working on this report is the realization
of the investment in co-operation with neighboring entities. Cooperation enables better
identification of the local population’s needs and contributes to the increase
of the project implementation efficiency.
Another indication of good practice was the adequate identification of the needs
of the local community by conducting consultations with residents and organizations,
institutions and businesses, as well as public opinion polls on key community issues.
16
In the next part of the report, the Local Revitalization Programmes (LRP) are analysed multiannual programs adopted and coordinated by, mostly, local governments, designed
to revitalize specific areas of degraded land, carried out in accordance with the specified
time schedules and funded from certain sources.
All Beneficiaries of Measure 4.3 found that very good identification of peoples’ needs
at the stage of the Local Regeneration Programme was significant. In order to ensure
that the plans presented in the LRP are consistent with the needs of the region, a survey
was carried out and meetings with representatives of local bodies as well as gatherings
of expert groups were organised. There were also online forums created that allow free
speech.
After making a comparative analysis of Local Revitalization Programmes
and the National Strategic Reference Framework 2007-2013, the National Reform
Programme 2020, the National Development Strategy 2007-2015 and the Community
Strategic Guidelines for 2007, a match between the content of LRP and guidelines
contained in the documents was agreed. This indicates that the areas embraced
by the investment are considered crucial by many independent teams that develop
action plans, and therefore the allocation of funds for them is justified.
Financial restrictions constitute the barrier in successful project implementation that
was most often cited. The municipal budgets are overburdened with expenses.
Therefore, other sources of finances are desired. The crucial role in this process
is played by LROP. Attention was drawn to the issue of raising funds for soft activities
such as training for the unemployed. To solve this problem, the Job Centre began
to create professional activation program. It was also managed to get the support
of The Association of Employers of the Lubuski Region that created a new branch and
has been helping entrepreneurs in developing documentation and signposting
to potential sources of funding. Sometimes, the barrier constitutes the ownership
structure - people who have bought an apartment cannot obtain EU funds
for renovations. The issue was the lack of an investment initiator. In this case, a solution
was to take the first steps by the municipality, which involves expenditure from other
entities. The mental barrier was also indicated – after project completion, some people
living in revitalized buildings do not accept raising standards of living, do not care about
their place of residence. The beneficiary tried to fight this negative phenomenon
by swapping, buying and renting apartments. The barrier was the need to find
a program corresponding to the specific situation and requirements of formal action
to discourage or hinder them. It was pointed out that in a situation where due
to changes in the law Marshal's Office is required to apply the new guidelines,
17
the municipality also needs to change its guidelines and re-run a public consultation
to be able to apply for grants. It happens that after the end of the Local Revitalization
Program, residential communities notice problems and no money can be allocated
to them because they were not included in the document. To solve these inconvenient
situations, submissions are analysed and, after a positive examination, they are included
to LRP.
In the next part, the exact implementation of the following projects, which
are considered to be extremely important for the region is analysed. These projects are:
1. Revitalization of Warta East Boulevard in Gorzów Wielkopolski through
the adaptation of the technical infrastructure for the cultural, recreational
and tourist purposes,
2. Creation of the World Culture Park (Park of World Culture) through
the revitalization of the park in the historic Drezdenko – Stage I.
3. Revitalization of the City of Zielona Góra - Stage I and II
4. Revitalization of the port area in the historical part of Nowa Sól,
5. Revitalization of the Old Town in Wschowa,
6. Revitalization of the Old Town in Żagań - Stage I.
On the basis of documents examined and tests carried out, the SWOT analysis
of the degraded Lubuskie Voivodeship areas was conducted to determine the potential
and opportunities for successful implementation of revitalization. It is possible
to identify a large number of strengths and opportunities, however, there
are also evident weaknesses in the Lubuskie Voivodeship. Total risk is small,
but it has a big impact on the functioning of the region. The greatest exterior problem
is the poor condition of the Polish economy. As for weaknesses, the urban, technical
and social infrastructure, especially in rural areas, should be improved. The fight against
high unemployment should also start. Most of the strengths of the natural environment
concern the tourism potential. Therefore, the most likely regions for the revitalization
of degraded areas are those closely related to the tourist industry. The steps
to the involvement of local authorities and other stakeholders in order to fully exploit
the potential of development in this area should be made. It can be a key factor.
The natural conditions for the growth of organic farming should be exploited as well.
In the last part of the report, proposals for the analyzed areas of research were drawn
up. The recommendations aimed at improving the competitiveness of the Lubuskie
region were also given. It was found that due to the high demand for funding to enable
the implementation of projects and their positive impact on the region, it is necessary
to announce the competition on Measure 4.3 under the current financial perspective,
18
as well as dedicate to revitalization actions additional funds in the future. It was noted
that due to the fact that only 46% of residents surveyed had heard of the projects
in the areas of municipalities, where they live, measures to promote LROP
and individual projects ought to be identified. The recognition of best practices aims
at collection of them and their development in the document. Code of good practices
of the Measure 4.3. LROP might be useful for beneficiaries in the future.
19
3) Wprowadzenie
Według Podręcznika rewitalizacji7, pojęcie rewitalizacji odnosi się do działań
prowadzonych na istniejących przestrzeniach zurbanizowanych, co odróżnia
je od działań na terenach dotychczas niezabudowanych. Do działań rewitalizacyjnych
można zaliczyć odbudowę zniszczonych, ale niegdyś żywych obszarów miejskich
(np. centrów starych miast), mocno zdekapitalizowanych lub nawet utraconych
w wyniku działań wojennych czy też powojennych dewastacji i rozbiórek. W obszarze
pojęcia rewitalizacji mieszczą się również działania restrukturyzacji terenów
poprzemysłowych i pomilitarnych.
Według Wytycznych do Tworzenia Lokalnych Programów Rewitalizacji dla Województwa
Lubuskiego na lata 2007-2013, rewitalizacja to kompleksowy, skoordynowany, wieloletni,
prowadzony na obszarze zdegradowanym proces przemian przestrzennych, technicznych,
społecznych i ekonomicznych, inicjowany przez jednostkę samorządu terytorialnego w celu
wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego, w szczególności poprzez nadanie mu
nowej jakości funkcjonalnej i stworzenie warunków do jego rozwoju, w oparciu
o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne.
Kluczowe dla projektu jest również zdefiniowanie pojęcia obszar zdegradowany.
Zgodnie z powyższym dokumentem, obszar zdegradowany to obszar spełniający
co najmniej trzy z kryteriów określonych w Wytycznych MRR w zakresie programowania
działań dotyczących mieszkalnictwa:
a) wysoki poziom ubóstwa,
b) wysoki poziom długotrwałego bezrobocia,
c) wysoki poziom przestępczości i naruszeń prawa,
d) niski poziom aktywności gospodarczej,
e) porównywalnie niższy poziom wartości zasobu mieszkaniowego.
Zadaniem badania jest określenie znaczenia zrealizowanych projektów, identyfikacja
dobrych praktyk i wypracowanie rekomendacji, a także określenie dotychczasowych
oraz potencjalnych efektów działań Priorytetu IV LRPO Działania 4.3 w obszarach:
• ożywiania społeczno-gospodarczego obszarów miejskich i wiejskich
(w tym powojskowych, poprzemysłowych i popegeerowskich) województwa
lubuskiego,
• zmiana dotychczasowych funkcji zdegradowanych obszarów miejskich
i wiejskich województwa lubuskiego,
Podręcznik rewitalizacji. Zasady, procedury i metody działania współczesnych procesów rewitalizacji, Warszawa 2003. Opracowanie:
GTZ Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit przy współpracy Institut für Wohnen und Umwelt Darmstadt,
http://historiasztuki.uni.wroc.pl/sklad/azk/podrecznik_rewitalizacji.pdf, 24.05.2013, s. 12
7
20
•
adaptacja rzeczonych terenów województwa lubuskiego oraz obiektów
znajdujących się na ich terenie na inne cele (usługowe, gospodarcze, społeczne,
edukacyjne, zdrowotne, rekreacyjne, kulturalne i turystyczne).
Jeżeli chodzi o warunki kwalifikowania inwestycji w ramach Działania 4.3., pomoc
nie może być udzielona Beneficjentom:
• na których ciąży obowiązek zwrotu pomocy, wynikający z decyzji Komisji
Europejskiej uznającej pomoc za niezgodną z prawem oraz ze wspólnym
rynkiem,
• znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu pkt. 9–11
Komunikatu Komisji w sprawie wytycznych wspólnotowych, dotyczących
pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych
przedsiębiorstw (Dz. Urz. UE C 244 z dnia 01.10.2004 r., str. 2),
• którzy wykorzystali niezgodnie z przeznaczeniem środki, o których mowa
w art. 5 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.
U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.), co spowodowało niezrealizowanie pełnego zakresu
rzeczowego projektu, nie mają prawa otrzymać tych środków w okresie 3 lat od
dnia wydania przez Instytucję Zarządzającą decyzji odnośnie ich zwrotu,
• zamierzającym realizować projekt na obszarze zdegradowanym, który nie został
ujęty w Lokalnym Programie Rewitalizacji8.
3.1. Cele badania
Głównym celem przeprowadzonego badania ewaluacyjnego była ocena stopnia wpływu
interwencji zrealizowanych w ramach Działania 4.3 LRPO na ożywienie gospodarcze
oraz życie społeczności lokalnych na danym obszarze.
Dodatkowym zadaniem badania było określenie następujących kwestii:
czy projekty wpisują się w definicję rewitalizacji w kontekście jej wpływu
na polepszenie życia społeczności lokalnych na danym obszarze (w takich
dziedzinach jak zatrudnienie, edukacja, rekreacja, aktywność kulturalna,
integracja, itp.),
analiza procesu programowania działań rewitalizacyjnych, w tym tworzenia
Lokalnych Programów Rewitalizacji jako odpowiedzi na założenia wynikające
z planów/strategii/wymogów unijnych.
8
Uszczegółowienie Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 „Szczegółowy opis osi priorytetowych, Zielona
Góra, marzec 2013, http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=66&Itemid=150, 06.06.2013, s.
131
21
3.2. Zakres badania
Zakres badania rozumiany był w trzech wymiarach: przedmiotowym, czasowym oraz
terytorialnym.
Badanie
ewaluacyjne
Wpływ
projektów
zrealizowanych
w ramach Priorytetu IV. LRPO Działanie 4.3 Rewitalizacja zdegradowanych obszarów
miejskich i wiejskich na ożywienie gospodarcze zdegradowanych obszarów oraz
na uzdrowienie ich funkcji społecznych i kulturalnych zostało przeprowadzone
w następujących zakresach:
ZAKRES PRZEDMIOTOWY
1. Skuteczności i efektywność wsparcia inwestycji w ramach rewitalizacji na podstawie
projektów, które uzyskały dofinansowanie w ramach Działania 4.3 LRPO.
2. Osiągnięte oraz potencjalne efekty wynikające z realizacji inwestycji w ramach Działania 4.3
LRPO.
3. Znaczenie zrealizowanych projektów w procesie podnoszenia poziomu życia społeczności
lokalnej/regionalnej.
4. Dobre praktyki oraz sformułowanie rekomendacji w obszarze optymalnego ukierunkowania
wsparcia w przyszłej perspektywie w obszarze działań rewitalizacyjnych w województwie
lubuskim.
ZAKRES CZASOWY
1. Perspektywy 2007-2013 w zakresie oceny zakresu oraz formy wsparcia działań
rewitalizacyjnych oraz związanych z tym procesem efektów.
2. Przyszły okres programowania 2014+ w zakresie dyskusji nad wyznaczeniem ram
horyzontalnych ukierunkowania strumienia środków na działania rewitalizacyjne
z uwzględnieniem specyfiki województwa lubuskiego i jego pożądanego rozwoju, zakreślonego
w dokumentach strategicznych, w tym Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020.
ZAKRES TERYTORIALNY
Województwo lubuskie.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji przetargowej
3.3. Kryteria ewaluacyjne
Badanie zostało przeprowadzone pod rygorem trzech przyjętych przez Zamawiającego
kryteriów ewaluacyjnych:
Użyteczności – kryterium to powoli ocenić, w jakim stopniu realizacja Programu
rzeczywiście przyczyniła się do rozwiązania zidentyfikowanych problemów
na terenie województwa lubuskiego i/lub przyniosła korzyści beneficjentom,
społeczności lokalnej i regionalnej.
Efektywności – kryterium, które rozumiane jest jako zestawienie efektów
(osiągniętych oraz przewidywanych) interwencji z poniesionymi nakładami.
Skuteczności – kryterium rozumiane jako ocena stopnia osiągnięcia założonych
celów interwencji.
22
4) Metodologia badania
4.1. Pytania badawcze
Wybór metody badawczej oraz sposób zbioru danych uzależnione są od rodzaju
informacji, jakie mają zostać pozyskane w toku procesu badawczego. Dlatego w ramach
konceptualizacji badania sformułowane zostały następujące pytania badawcze:
PYTANIA BADAWCZE
1. Czy i jak podjęte działania przyczyniły się do rewitalizacji zdegradowanych obszarów?
2. Czy i w jaki sposób projekty realizowane w ramach Działania 4.3 przyczyniły
się/przyczyniają się do poprawy bytu mieszkańców i wzrostu konkurencyjności regionu
poprzez rewitalizacje?
3. Czy i w jaki sposób wsparcie udzielone w ramach Działania 4.3 zostało skierowane
na zintegrowane rozwiązania traktujące kompleksowo problemy gospodarcze, społeczne oraz
środowiskowe i będzie prowadzić do odnowy zdegradowanych obszarów miejskich oraz
wzmocnienia struktur społeczno-ekonomicznych, a także pozwoli przeciwdziałać
marginalizacji tych obszarów?
4. Czy przedsięwzięcia dofinansowane w ramach Działania 4.3 faktycznie pozwalają
na osiągnięcie pozytywnych efektów dla mieszkańców terenów poddanych procesowi
rewitalizacji oraz pozostałych mieszkańców miast, a także dla potencjalnych inwestorów
i turystów?
5. Czy i jak projekty podejmowane w ramach Działania 4.3 wpływają na poprawę stanu
środowiska naturalnego (np. poprzez promowanie ekologicznych rozwiązań m.in. w zakresie
efektywności energetycznej budynków oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii)?
6. Czy interwencje podejmowane w ramach Działania 4.3 przyczyniły się lub mogą się
przyczynić do ożywienia gospodarczego rewitalizowanych obszarów?
7. W jaki sposób zorganizowano prace w mieście/gminie nad Lokalnymi Programami
Rewitalizacji? Jak przebiegały konsultacje społeczne? Kto uczestniczył w tworzeniu LPR-ów?
8. W jaki sposób identyfikowano potrzeby społeczne, czy projekty realizowane w ramach
rewitalizacji oraz Lokalnych Programów Rewitalizacji były poddawane konsultacjom
społecznym, jakie zastosowano metody konsultacji, jaki był ich zakres oraz czy zrealizowane
projekty poddane konsultacjom społecznym są bardziej efektywne od tych, przy których
konsultacji zaniechano?
9. Czy rewitalizacją zostały objęte obszary poprzemysłowe i powojskowe w stopniu
adekwatnym do występujących w tym zakresie problemów?
10. Jakie występują bariery skutecznego wdrażania LPR (w tym m.in. trudności w wyznaczaniu
obszarów zdegradowanych, trudności w stosowaniu zasad pomocy publicznej, nawiązywanie
partnerstwa)?
23
11. Jakie są zasoby oraz charakterystyka terenów zdegradowanych w województwie lubuskim,
z uwzględnieniem ich cech podstawowych takich jak wielkość, rozkład przestrzenny i funkcje
oraz struktura własnościowa terenów zdegradowanych?
12. Jaki jest rozkład przestrzenny, struktura oraz charakter działań w zakresie rewitalizacji
w województwie lubuskim?
13. Jakie działania rewitalizacyjne planują samorządy lokalne oraz jaki jest popyt na inwestycje
z zakresu rewitalizacji na obszarach miejskich/wiejskich?
14. Jakie są główne kierunki podejmowanych działań rewitalizacyjnych?
15. Jakie efekty osiągają gminy/miasta dzięki zrealizowanym inwestycjom oraz które projekty
są najbardziej udane?
16. Czy realizując inwestycje rewitalizacyjne skoncentrowano się na rzeczywistych obszarach
problemowych regionu?
17. Które działania rewitalizacyjne w województwie lubuskim łączyły element społeczny
z inwestycją infrastrukturalną? Czy przedsięwzięcia społeczne były uzasadnione oraz czy miały
wpływ na rozwiązanie wskazanych problemów?
18. Które rodzaje działań rewitalizacyjnych zwiększają prawdopodobieństwo włączenia działań
społecznych?
19. Czy istniejąca struktura własnościowa zasobów jest ograniczeniem w zakresie
pozyskiwania środków na rewitalizację terenów zdegradowanych i poprzemysłowych?
DODATKOWE PYTANIA BADAWCZE
20. Jakie rodzaje projektów, pod kątem obszarów realizacji, które zostały określone w ULRPO,
cieszą się największym zainteresowaniem beneficjentów?
21. Jakie bariery występują w zakresie realizacji omawianych projektów?
22. Które aspekty życia społeczności lokalnej zmieniły się najbardziej pod wpływem realizacji
projektów?
23. Czy efekty można było uzyskać mniejszym kosztem?
24. Czy LPR wpisują się w wytyczne zawarte w dokumentach programowych?
25. Jaka jest charakterystyka obszarów zdegradowanych w województwie lubuskim? Jaki jest
ich wewnętrzny potencjał, szanse oraz zagrożenia na drodze ku rewitalizacji?
Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji przetargowej.
4.2. Metodyka badania
Metody badawcze wykorzystane na potrzeby niniejszego raportu to:
• analiza dokumentów (desk research),
• wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (CATI) przeprowadzony
został na próbie Beneficjentów (15) i mieszkańców (387) z obszarów, które
poddane zostały działaniom projektów,
• indywidualny wywiad pogłębiony (IDI) (18 wywiadów),
• panel ekspertów (1 panel),
24
•
•
•
•
analiza SWOT,
studium przypadku,
ankieta internetowa (CAWI) (39),
zogniskowany wywiad grupowy (FGI) (2 wywiady).
Wykonawca podjął się analizy (desk research) następujących dokumentów:
• Wnioski dotyczące poszczególnych projektów realizowanych w ramach Działania
4.3,
• Indykatywny Plan Inwestycyjny Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego
na lata 2007-2013 z dnia 5 marca 2013,
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=6
4&Itemid=114,
• Harmonogram ogłaszania konkursów w ramach LRPO 2007-2013 na rok 2013
z dnia 17.04.2013,
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_docman&task=doc_downlo
ad&gid=1312&Itemid=,
• Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 – 2013,
• Opis Systemu Zarządzania i Kontroli Lubuskiego Regionalnego Programu
Operacyjnego na lata 2007-2013,
• Podręcznik Procedur Instytucji Zarządzającej Lubuskim Regionalnym Programem
Operacyjnym wraz z załącznikami,
• Sprawozdanie okresowe z wdrażania Lubuskiego Regionalnego Programu
Operacyjnego na lata 2007-2013 – I półrocze 2012 r.,
http://new.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_docman&task=doc_downloa
d&gid=1216&Itemid=,
• Uszczegółowienie Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 2013 „Szczegółowy opis osi priorytetowych”, Zielona Góra, marzec 2013,
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=6
6&Itemid=150,
• Wytyczne do Tworzenia Lokalnych Programów Rewitalizacji dla Województwa
Lubuskiego na lata 2007-2013, Zielona Góra, wrzesień 2010,
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=category&la
yout=blog&id=56&Itemid=122&limitstart=10,
• Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów,
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show_archive,
• Portret powiatów i gmin województwa lubuskiego w 2011 roku, Zielona Góra
2012,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_Portrety_powiatow_2011b2.
pdf,
25
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa lubuskiego w 2012 r.,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_Raport_lubuskie_2012nowe.pdf,
Szkoły wyższe i ich finanse w 2011 r., Warszawa 2012,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/E_szkoly_wyzsze_2011.pdf,
Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2011 roku,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/pbs_sr_tr_w_gos_nar_w_r_2011.pdf,
Warszawa 2012,
Warunki życia ludności w województwie lubuskim w 2010 r.,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_sygn_warunki_zycia_2010a.pd
f,
Województwa pod względem liczebności – stan na 31.12.2011 r.,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_sygn_WARUNKI_ZYCIA_LUDN
OSCI_2011Ra.pdf,
Województwo lubuskie: podregiony, powiaty, gminy, Zielona Góra 2012,
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show_archive,
Zdrowie i ochrona zdrowia w 2011 r., Warszawa 2012,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/zo_zdrowie_i_ochrona_zdrowia_w_20
11.pdf,
Aktualizacja dla Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Strzelce Krajeńskie na
lata 2008-2015,
Gmina Iłowa Lokalny Program Rewitalizacji,
Lokalny Program Rewitalizacji 2009-2013 Miasto i Gmina Kożuchów,
Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Ośno Lubuskie na lata 2009-2015,
Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Żagań,
Lokalny Program Rewitalizacji dla śródmieścia miasta Nowa Sól na lata
2009-2015,
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Krosno Odrzańskie na lata 2007-2013,
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulechów na lata 2007 – 2015,
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulęcin na lata 2007-2013,
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Szlichtyngowa na lata 2010-2015,
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Wschowa,
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Drezdenko na lata 2009 – 2015
z perspektywą do 2020 r.,
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta i Terenów Wiejskich Gminy Międzyrzecz na
lata 2008-2013,
Lokalny Program Rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odrą na lata 2009 – 2013,
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nowe Miasteczko,
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Słubice na lata 2010-2013,
26
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Zielona Góra na lata 2008-2015,
Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych – Miejskich,
Poprzemysłowych i Powojskowych Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata 2010 –
2015,
Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Gminie Żary o statusie miejskim
na lata 2008-2013,
Zintegrowany Lokalny Program Rewitalizacji na lata 2007 – 2013 gminy
Świebodzin,
Zintegrowany Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Dobiegniew na lata 20072013,
Analiza i ocena pozakonkursowego trybu wyboru projektów, Szczecin 2011,
Głosińska E., Rewitalizacja Śródmieścia Świebodzina,
http://igsegp.amu.edu.pl/pliki/RR/BIUL7/RR_07_07.pdf,
Invest in Poland – lubuskie, http://www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=11771,
Kacprzyk W, Rymwid-Mickiewicz K. Szewczuk-Krowicka A., Potencjalne źródła
zagrożeń wód powierzchniowych w województwie lubuskim, Warszawa 2009,
http://civilarch.ios.edu.pl/files/Risk_raport_PL__0.pdf,
Obszarowe ujęcie rewitalizacji w Polsce, red. naukowa Noworól A., Kraków 2010,
Osiedle XXI wieku w Wędrzynie,
http://promilitaria21.org/fresh/showpage.php?pageID=56&idgtxe10=4349,
Otwarcie Parku Kultur Świata w Drezdenku. Statua Wolności, Wieża Eiffla, Wielki
Sfinks...,
http://strzelcekrajenskie.naszemiasto.pl/artykul/galeria/1385937,otwarcieparku-kultur-swiata-w-drezdenku-statua-wolnosci,2553469,id,t,zid.
html#galeria,
Podręcznik rewitalizacji. Zasady, procedury i metody działania współczesnych
procesów rewitalizacji, Warszawa 2003. Opracowanie: GTZ Gesellschaft für
Technische Zusammenarbeit przy współpracy Institut für Wohnen und Umwelt
Darmstadt,
http://historiasztuki.uni.wroc.pl/sklad/azk/podrecznik_rewitalizacji.pdf,
Nowa Sól – Miejski Serwis Internetowy, http://www.nowasol.pl,
Nowe Miasteczko – Portal Miejski, http://www.nowemiasteczko.pl,
Oficjalny Serwis Miasta i Gminy Ośno Lubuskie,
http://www.osno.pl/content.php?cms_id=44&lang=pl&p=p4,
Portal
Funduszy
Europejskich,
Program
Innowacyjna
Gospodarka,
http://www.poig.gov.pl/wstepdofunduszyeuropejskich/strony/rodzaje_projekto
w.aspx,
27
•
•
•
Portal Samorządowy.pl,
http://www.portalsamorzadowy.pl/serwis/top-inwestycje-komunalne2012/nominacje/30298.html,
Strona Internetowa Urzędu Miejskiego Drezdenko, http://www.drezdenko.pl,
Strona Urzędu Miasta i Gminy Wschowa,
http://www.wschowa.pl/witamy/artykul/inwestycje-unijne.
28
5) Wyniki badania
5.1. Skuteczność oraz efektywność
w ramach Działania 4.3 LRPO
projektów
realizowanych
Lubuski Regionalny Program Operacyjny stanowi narzędzie do ubiegania się o środki
pochodzące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w latach 2007–2013
w województwie lubuskim. Podstawę prawną przygotowania Lubuskiego Regionalnego
Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 stanowi Ustawa z 6 grudnia 2006 r.
o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r., Nr 84, poz.712 z późn. zm. 9).
Głównym celem Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego jest stworzenie
warunków wzrostu konkurencyjności województwa poprzez wykorzystanie
regionalnego potencjału endogenicznego oraz przeciwdziałanie marginalizacji
zagrożonych obszarów, w tym obszarów wiejskich, przy racjonalnym gospodarowaniu
zasobami i dążeniu do zapewnienia większej spójności województwa.
Priorytetami Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego są:
I. Rozwój infrastruktury wzmacniającej konkurencyjność regionu.
II. Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsiębiorstwach i wzmocnienie potencjału
innowacyjnego.
III. Ochrona i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego.
IV. Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej.
V. Rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturowej.
VI. Pomoc techniczna.
W ramach Działania 4.3 dofinansowane są wyłącznie takie projekty, które
w kompleksowy sposób rozwiązują problemy społeczno-gospodarcze poprzez
inwestycję dotyczącą co najmniej dwóch z niżej podanych obszarów interwencji.
Projekty te powinny być ujęte w Lokalnych Programach Rewitalizacji.
Główne obszary interwencji w ramach Działania 4.3:
• infrastruktura mieszkaniowa i lokalowa (tylko prace renowacyjne),
• infrastruktura wodno-ściekowa,
• infrastruktura drogowa,
• infrastruktura edukacyjna,
• infrastruktura ochrony zdrowia,
• pozostała infrastruktura społeczna,
• infrastruktura turystyczna,
• infrastruktura kulturalna,
9 Uszczegółowienie Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 „Szczegółowy opis osi priorytetowych, Zielona
Góra, marzec 2013, http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=66&Itemid=150, 06.06.2013, s. 4
29
•
•
•
•
gospodarka odpadami,
odbudowa publicznych systemów energetycznych,
modernizacja obiektów użyteczności publicznej,
zagospodarowanie przestrzeni w harmonii z otoczeniem.
Wszystkie projekty realizowane w ramach Działania 4.3 LRPO zostały wybrane
do dofinansowania w ramach trybu indywidualnego. Lista Indykatywnego Planu
Inwestycyjnego LRPO zawiera przedsięwzięcia inwestycyjne o strategicznym znaczeniu
dla realizacji LRPO, których wdrażanie jest niezwykle istotne z punktu widzenia
osiągnięcia zakładanych wskaźników rozwoju społeczno-gospodarczego województwa.
W Uszczegółowieniu Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 –
2013 wymieniono następujące typy Beneficjentów Działania 4.3 LRPO10:
• jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki i stowarzyszenia,
• jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną,
• organizacje pozarządowe niedziałające w celu osiągnięcia zysku (w tym
stowarzyszenia, fundacje, kościoły i związki wyznaniowe),
• instytucje kultury,
• jednostki Lasów Państwowych,
• spółdzielnie mieszkaniowe,
• wspólnoty mieszkaniowe, towarzystwa budownictwa społecznego,
• podmioty, których projekt został ujęty w Lokalnym Programie Rewitalizacji,
w tym:
o spółki prawa handlowego oraz inne jednostki organizacyjne niedziałające
w celu osiągnięcia zysku lub przeznaczające zyski na cele statutowe,
w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu
terytorialnego oraz ich związki i stowarzyszenia lub samorząd województwa,
o podmioty wykonujące usługi publiczne na podstawie umowy zawartej
z jednostką samorządu terytorialnego, w których większość udziałów lub
akcji posiada gmina lub miasto na prawach powiatu,
o podmioty wybrane w wyniku postępowania przeprowadzonego na podstawie
przepisów o zamówieniach publicznych – dostarczające usługi użyteczności
publicznej na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego, pod warunkiem
przestrzegania zasad pomocy publicznej określonych w odrębnych
przepisach.
10
Uszczegółowienie Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 „Szczegółowy opis osi priorytetowych,
Zielona Góra, marzec 2013, http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=66&Itemid=150,
06.06.2013, s. 128
30
Kryteria i wskaźniki wyznaczania obszarów zdegradowanych11:
Zgodnie z Wytycznymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w zakresie programowania
działań dotyczących mieszkalnictwa do kryteriów wyznaczania obszarów
zdegradowanych zalicza się:
• wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia, którego wskaźnikiem jest liczba osób
korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1000 ludności,
• wysoką stopę długotrwałego bezrobocia, której wskaźnikiem jest udział
długotrwale bezrobotnych osób wśród osób w wieku produkcyjnym,
• wysoki poziom przestępczości i wykroczeń, którego wskaźnikami są liczba
przestępstw na 1000 ludności i czyny karalne osób nieletnich na 1000 nieletnich,
• niski wskaźnik prowadzenia aktywności gospodarczej, którego wskaźnikiem
jest liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki na 100 osób,
• niski poziom wartości zasobu mieszkaniowego, którego wskaźnikami są udział
budynków bez wodociągu do ogólnej liczby budynków (w %) i liczba budynków
wybudowanych przed rokiem 1989 do ogólnej liczby budynków (w %).
Zgodnie z Wytycznymi do tworzenia Lokalnych Programów Rewitalizacji
dla województwa lubuskiego na lata 2007–2013 za obszar zdegradowany uznaje
się teren spełniający co najmniej trzy z powyższych kryteriów12.
Stosowanie zasad pomocy publicznej
W ramach Działania 4.3 pomoc nie może być udzielona Beneficjentom:
• na których ciąży obowiązek zwrotu pomocy, wynikający z decyzji Komisji
Europejskiej uznającej pomoc za niezgodną z prawem oraz ze wspólnym
rynkiem,
• znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu pkt. 9–11
Komunikatu Komisji w sprawie wytycznych wspólnotowych, dotyczących
pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych
przedsiębiorstw (Dz. Urz. UE C 244 z dnia 01.10.2004 r., str. 2),
• którzy wykorzystali niezgodnie z przeznaczeniem środki, o których mowa
w art. 5 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.
U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.), co spowodowało niezrealizowanie pełnego zakresu
rzeczowego projektu, nie mają prawa otrzymać tych środków w okresie 3 lat od
dnia wydania przez Instytucję Zarządzającą decyzji odnośnie ich zwrotu,
11
06.06.2013, s. 130
12
Wytyczne do Tworzenia Lokalnych Programów Rewitalizacji dla Województwa Lubuskiego na lata 2007-2013, Zielona Góra,
wrzesień 2010,
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=56&Itemid=122&limitstart=10, s. 18
31
•
zamierzającym realizować projekt na obszarze zdegradowanym, który nie został
ujęty w Lokalnym Programie Rewitalizacji13.
Na obszarach zdegradowanych, które zostały ujęte w Lokalnych Programach
Rewitalizacji, realizowane były kompleksowe projekty rewitalizacyjne. W przypadku
projektów rewitalizacyjnych z zakresu rekultywacji terenów zdegradowanych na cele
środowiskowe maksymalna kwota wydatków kwalifikowanych wynosi 20 mln PLN.
Projekty związane z mieszkalnictwem nie mogą polegać na budowie budynków
mieszkalnych. Wydatki związane z renowacją siedzib administracji publicznej, będące
integralną częścią kompleksowych projektów rewitalizacyjnych, mogą być refundowane
do wysokości 10% całkowitych kosztów kwalifikowanych projektu. Możliwe jest
uzyskanie wsparcia na modernizację obiektów użyteczności publicznej, (część projektu
infrastrukturalnego może stanowić termomodernizacja – do 50 % całkowitych kosztów
projektu).
W latach 2007-2013 w ramach Działania 4.3 LRPO w województwie lubuskim Zarząd
Województwa Lubuskiego wybrał do realizacji 18 projektów w trybie indywidualnym14:
1. Przebudowa i budowa zewnętrznej infrastruktury technicznej na osiedlu
mieszkaniowym w Wędrzynie,
2. Przebudowa i zmiana sposobu użytkowania budynku pokoszarowego przy
ul. Myśliborskiej w Gorzowie Wlkp. na siedzibę filii Samodzielnego Pododdziału
Prewencji Policji z Zielonej Góry, I Komisariatu Policji, Laboratorium
Kryminalistycznego oraz Archiwum Komendy Wojewódzkiej Policji,
3. Przebudowa Placu Wojska Polskiego w Kostrzynie nad Odrą,
4. Przebudowa zabytkowych budynków i adaptacja terenów dla potrzeb Miejskiej
Biblioteki w Nowej Soli,
5. Renowacja i adaptacja zabytkowego obiektu zamkowego w Sulechowie przy
Al. Wielkopolskiej na cele kulturalne wraz z zagospodarowaniem terenu,
i turystyczne,
7. Rewitalizacja dzielnicy portowej w zabytkowej części miasta Nowa Sól;
8. Rewitalizacja historycznego układu komunikacyjno-urbanistycznego śródmieścia
Świebodzina etap I,
9. Rewitalizacja Miasta Zielona Góra – Etap I i Etap II,
10. Rewitalizacja budynku „F” przy ul. Zyty w Zielonej Górze,
13
06.06.2013, s. 131
14
Indykatywny Plan Inwestycyjny Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013
z dnia 5 marca 2013, http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=114, 06.06.2013
32
11. Rewitalizacja Parku Miejskiego w Kostrzynie nad Odrą,
12. Rewitalizacja Starego Miasta w Nowym Miasteczku,
13. Rewitalizacja Starego Miasta w Ośnie Lubuskim – układ komunikacyjny wraz
z małą infrastrukturą,
15. Rewitalizacja Starówki Miejskiej w Żaganiu – etap I,
16. Rewitalizacja Starówki w Żarach,
17. Rewitalizacja Śródmieścia Kożuchowa – etap I,
zabytkowego założenia parkowego w Drezdenku - I etap.
Do końca kwietnia 2013 roku zostało podpisanych 17 umów, natomiast zakończyła
się realizacja 6 inwestycji.
Charakterystyka województwa lubuskiego i jego obszarów zdegradowanych
Poziom życia mieszkańców województwa lubuskiego15
Elementy składające się na poziom życia mieszkańców to:
• otoczenie makroekonomiczne,
• materialne warunki bytu ludności,
• zdrowie i ochrona zdrowia,
• szkolnictwo wyższe,
• kultura i turystyka.
Otoczenie makroekonomiczne
Wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce województwa ogółem w 2011 r.
wyniosła 7990,46 mln zł i stanowiła 3,3 % wartości krajowej. W porównaniu z 2010 r.
nakłady inwestycyjne wzrosły o ok. 6,58%16. W przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2010 r.
wyniosły 7810 zł, co klasyfikowało województwo lubuskie na 2. miejscu w kraju
(po woj. mazowieckim)17. Jednakże w skali roku zmniejszyła się aktywność
inwestycyjna lubuskich przedsiębiorstw, w których liczba pracujących wynosi
50 i więcej osób. Wielkość poniesionych nakładów inwestycyjnych w tej grupie
15 Warunki życia ludności w województwie lubuskim w 2010 r.,
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_sygn_warunki_zycia_2010a.pdf, 24.05.2013
16 Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2011 roku, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/pbs_sr_tr_w_gos_nar_w_r_2011.pdf,
Warszawa 2012, 24.05.2013, s. 38
17 Województwa pod względem liczebności – stan na 31.12.2011 r., http://www.stat.gov.pl/gus/5840_6106_PLK_HTML.htm,
24.05.2013
33
podmiotów w 2012 r. wyniosła 966,5 mln zł i była niższa o 12,5% w porównaniu
z poprzednim rokiem (wobec spadku o 0,1% w skali kraju)18.
Materialne warunki bytu ludności
W 2012 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w woj. lubuskim wyniosło
3068,34 zł i było o 3,39% wyższe niż w poprzednim roku. Pomimo wzrostu
przeciętnego wynagrodzenia w skali roku, średnia płaca w regionie pozostaje
od lat poniżej średniej krajowej, w 2012 r. stanowiła 82,3% jej wartości19. Wzrostowi
zarobków w województwie nie sprzyja struktura gospodarki regionu – dominacja
przedsiębiorstw małych i średnich (sektora MSP), w których wynagrodzenia z reguły
są niższe.
Pomimo wzrostu odsetka osób relatywnie ubogich w województwie, poziom życia
mieszkańców prawdopodobnie w ciągu roku nie uległ znacznemu pogorszeniu.
W 2012 r. średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych był
niższy o 0,6 punktu procentowego w porównaniu z poprzednim rokiem i wyniósł 3,7%.
Realne dochody i wydatki rozporządzalne statystycznego Lubuszanina spadły
odpowiednio o 0,9% i 3,8%. Odsetek gospodarstw domowych negatywnie oceniających
swoją sytuację materialną był w 2011 roku wyższy o 0,8 punktu procentowego
niż w roku 2010 i wyniósł 48,1%. Ocenę dobrą lub bardzo dobrą wystawiło 23%
gospodarstw domowych, o 2,7 punktu procentowego mniej niż rok wcześniej20.
Według danych udostępnionych przez GUS, w lutym 2013 roku stopa bezrobocia
w Polsce wyniosła 14,4%21. Jedynie w 4 powiatach województwa lubuskiego stopa
bezrobocia nie przekroczyła tej wartości (tabela 1). Najwięcej osób nie mogło znaleźć
pracy w powiecie Strzelecko-Drezdeneckim (27,3%), Nowosolskim (26,3%), Żagańskim
(26%) i Krośnieńskim (25,9%). W sytuacji, gdy ponad ¼ aktywnej zawodowo ludności
pozostaje bez pracy konieczne jest podejmowanie działań mających na celu walkę
z wykluczeniem społecznym, zwiększanie przedsiębiorczości i przyciąganie inwestorów.
Nawet miasta Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski, w których stopa bezrobocia jest
relatywnie niska, nie są wolne od problemów – w pierwszym z tych miast można
zidentyfikować liczne elementy infrastruktury, które należy poddać renowacji,
natomiast w drugim konieczna jest rewitalizacja obiektów powojskowych.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_Raport_lubuskie_2012nowe.pdf, 24.05.2013, s. 84
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_Raport_lubuskie_2012nowe.pdf, 24.05.2013, s. 42
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_sygn_WARUNKI_ZYCIA_LUDNOSCI_2011Ra.pdf, 24.05.2013, s. 4, 5, 8
21 Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów,
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show_archive, 29.04.2013
18
19
34
Tabela 1. Powierzchnia, ludność i stopa bezrobocia w powiatach województwa lubuskiego
Powiat
Powierzchnia
Ludność
Stopa bezrobocia
Gorzowski
1214 km2
69,4 tys.
14,5%
Międzyrzecki
1388 km2
58,8 tys.
23,1%
2
Słubicki
999 km
47,5 tys.
13,6%
Strzelecko-Drezdenecki
1248 km2
50,7 tys.
27,3%
2
Sulęciński
1178 km
35,9 tys.
17,5%
2
Krośnieński
1391 km
56,9 tys.
25,9%
Nowosolski
771 km2
88,1 tys.
26,3%
Świebodziński
937 km2
56,8 tys.
13,4%
2
Wschowski
624 km
39,3 tys.
19,2%
Zielonogórski
1569 km2
39,3 tys.
17,2%
2
Żagański
1132 km
82,4 tys.
26,0%
Żarski
1393 km2
99,8 tys.
18,1%
Gorzów Wlkp., miasto na
124,6 tys.
10,6%
86 km2
prawie powiatu
Zielona Góra, miasto na
58 km2
119,2 tys.
8,7%
prawie powiatu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Województwo lubuskie: podregiony, powiaty, gminy,
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show_archive, 29.04.2013, Zielona Góra
2012
W tabeli 2 opisano możliwości województwa lubuskiego, jeżeli chodzi o kulturę
i turystykę. W 11 spośród 14 powiatów znajdują się muzea, które stanowią istotną
atrakcję turystyczną. W każdym z powiatów znajduje się liczne turystyczne obiekty
zbiorowego zakwaterowania, w związku z czym nie należy skupiać się na poszerzaniu
bazy noclegowej, lecz na dbaniu o atrakcje turystyczne. W województwie występuje
duże zróżnicowanie instytucji związanych z kulturą – w powiecie nowosolskim jest
ich aż 14, w krośnieńskim jedynie jedna. Także pod względem liczby organizowanych
imprez powiat ten zajmuje ostatnie miejsce, za to imprezy powiatu żarskiego
w 2011 roku przyciągnęły blisko 125 tysięcy uczestników.
35
Tabela 2. Kultura i turystyka w powiatach województwa lubuskiego
powiat
kultura i turystyka
turystyczne
biblioteki
kina obiekty
uczestnicy
muzea
instytucje imprezy
publiczne
stałe zbiorowego
imprez
zakwaterowania
Gorzowski
Międzyrzecki
Słubicki
StrzeleckoDrezdenecki
Sulęciński
Krośnieński
Nowosolski
Świebodzińsk
i
Wschowski
Zielonogórski
Żagański
31
40
24
1
3
-
2
2
12
36
26
3
4
4
377
179
488
58389
21326
77945
23
2
-
20
3
123
21020
15
16
26
1
1
1
25
14
14
4
1
14
299
105
538
48405
7600
60758
19
1
-
38
4
352
81077
10
40
32
1
3
1
1
26
16
8
10
7
9
318
659
539
Żarski
33
-
1
15
4
649
39465
74715
95445
124817
1
4
12
8
978
100204
1
3
18
3
348
85994
Gorzów
Wlkp., miasto
15
na
prawie
powiatu
Zielona Góra,
miasto
na
12
prawie
powiatu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Portret powiatów i gmin województwa lubuskiego w 2011 roku,
Zielona Góra 2012, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_Portrety_powiatow_2011b2.pdf,
24.05.2013
Zdrowie i ochrona zdrowia
W 2011 r. w woj. lubuskim funkcjonowało 517 zakładów opieki zdrowotnej,
tj. o 56 placówek więcej niż w poprzednim roku, z tego 42 zakłady publiczne
i 475 niepublicznych. Świadczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w ramach środków
publicznych realizowało również 251 praktyk lekarskich. Ogółem w ciągu roku 2011
w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej(w zakładach opieki zdrowotnej i praktykach
36
lekarskich) udzielono łącznie 6,619 mln porad, tj. o 1,83% więcej niż w poprzednim
roku. W przeliczeniu na 1 mieszkańca było to 6,47 porady (w 2010 r. – 6,4 porady)22.
Szkolnictwo wyższe
Struktura studiujących nie odbiega zasadniczo od trendów krajowych. Studenci częściej
wybierają naukę na kierunkach społecznych niż technicznych. W 2010 r. na rynek pracy
weszło 3 razy więcej absolwentów kierunków społecznych (2,4 tys.), niż technicznych
(0,7 tys. osób). Ponadto przybyło 1,7 tys. nowych pedagogów i 0,7 tys. humanistów23.
W roku akademickim 2010/2011 w 8 szkołach wyższych województwa lubuskiego
kształciło się 23 853 studentów, tj. o 1,4% mniej niż w poprzednim roku24. W 2011 r.
wskaźnik natężenia osób studiujących w województwie (liczba studentów na 10 tys.
ludności) – uwzględniając studentów ośrodków zamiejscowych szkół wyższych, których
siedziba znajduje się poza województwem – wyniósł 233, w kraju był blisko dwa razy
wyższy i wyniósł 45825.
Charakterystyka obszarów zdegradowanych w województwie lubuskim oraz ich
wewnętrzny potencjał26
Zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 do najważniejszych
wyzwań na obszarach zdegradowanych zalicza się:
• zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu,
• efektywne i prorozwojowe wykorzystanie zasobów środowiskowych
i kulturowych regionu,
• podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa i rozwój społeczeństwa
informacyjnego,
• zwiększenie potencjału innowacyjnego oraz rozwój przedsiębiorczości
i poziomu technologicznego przedsiębiorstw.
Warunki przyrodnicze województwa lubuskiego, w tym urozmaicony krajobraz oraz
istniejący system obszarów chronionych stanowią ogromny potencjał do rozwoju
rekreacji i aktywnej turystyki. Dziedzictwo kulturowe z zachowanymi obiektami
22 Zdrowie i ochrona zdrowia w 2011 r., http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/zo_zdrowie_i_ochrona_zdrowia_w_2011.pdf,
Warszawa 2012, 24.05.2013, s. 190, 194, 198
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/zg/ASSETS_sygn_warunki_zycia_2010a.pdf, 24.05.2013, s. 8
24 Invest in Poland – lubuskie, http://www.paiz.gov.pl/files/?id_plik=11771, 24.05.2013, s. 5
25 Szkoły wyższe i ich finanse w 2011 r., Warszawa 2012, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/E_szkoly_wyzsze_2011.pdf,
24.05.2013, s. 110
26 Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020,
http://www.bip.lubuskie.pl/system/obj/14608_SRWL_2020_z_zalacznikami_1.pdf, 12.06.2013
37
zabytkowymi i zespołami urbanistycznymi świadczące o bogatej historii tych ziem
stanowi bazę do rozwoju turystyki poznawczej.
Najważniejsze kierunki rozwoju województwa lubuskiego:
•
rozwój infrastruktury wzmacniającej konkurencyjność regionu:
o rozwój sieci transportowej,
o ustanawianie i wspieranie obszarów aktywności gospodarczej,
• stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsiębiorstwach:
o wspieranie potencjału innowacyjnego,
o wzmocnienie konkurencyjności lubuskich przedsiębiorców,
o aktywizacja współpracy ośrodków naukowo-badawczych z małymi i średnimi
przedsiębiorstwami,
• rozwój i modernizacja infrastruktury regionu:
o infrastruktury turystycznej, sportowej i kulturowej,
o infrastruktury ochrony zdrowia i edukacyjnej,
o rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich i wiejskich,
• ochrona i zarządzanie zasobami:
o zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu,
o dalsza poprawa stanu środowiska,
o poprawa warunków życia mieszkańców.
Na rysunku 1 kolorem pomarańczowym oznaczono obszary, gdzie w latach 2007-2013
zrealizowano lub realizowane są inwestycje w ramach Działania 4.3 LRPO. Kolorem
zielonym oznaczono gminy, które posiadają Lokalne Programy Rewitalizacji
bądź są w trakcie ich sporządzania, jednak w latach 2007-2013 nie wdrażały inwestycji
w ramach LRPO.
38
Rysunek 1. Gminy, w województwie lubuskim, które posiadają Lokalne Programy Rewitalizacji
Źródło: Opracowanie własne
Województwo lubuskie posiada 21 Lokalnych Programów Rewitalizacji, zaś Gmina
Rzepin w czerwcu 2013 była na etapie opracowywania tego dokumentu. Tabela 3
zawiera informacje dotycząca liczby LPR-ów w poszczególnych powiatach.
39
Tabela 3. Liczba Lokalnych Programów Rewitalizacji w poszczególnych powiatach
Powiat
Miasto Gorzów Wielkopolski o statusie
powiatu
gorzowski
krośnieński
międzyrzecki
sulęciński
świebodziński
żarski
słubicki
wschowski
zielonogórski
żagański
strzelecko-drezdenecki
nowosolski
Gminy i miasta posiadające Lokalne
Programy Rewitalizacji
Miasto Gorzów Wielkopolski
Miasto Kostrzyn nad Odrą
Gmina Krosno Odrzańskie
Miasto i tereny wiejskie
Międzyrzecz
Gmina Sulęcin
Gmina Świebodzin
Obszary miejskie w Gminie Żary
Miasto Ośno Lubuskie
Miasto Słubice
Gmina
Rzepin
(LPR
w
przygotowania)
Gmina Wschowa
Gmina Szlichtyngowa
Miasto Zielona Góra
Gmina Sulechów
Miasto Żagań
Gmina Iłowa
Miasto Drezdenko
Miasto Strzelce Krajeńskie
Miasto i Gmina Dobiegniew
Miasto Nowe Miasteczko
Śródmieście Miasta Nowa Sól
Miasto i Gmina Kożuchów
Gminy
trakcie
Gmina Krosno Odrzańskie w powiecie krośnieńskim
Działania rewitalizacyjne w Gminie Krosno Odrzańskie w powiecie krośnieńskim
planowane na lata 2007-201327 będą dotyczyły sfery przestrzennej, gospodarczej
i społecznej. Szczególny nacisk kładziony jest na tereny powojskowe i popegeerowskie,
które znajdują się w granicach gminy. Teren popegeerowski w Gminie stanowi obszar
byłego Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Wężyskach zlokalizowanego
w miejscowościach: Wężyska, Chojna, Czarnowo, Sarbia, Strumienno, Nowy Raduszec,
27 Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Krosno Odrzańskie na lata 2007-2013,
http://bip.wrota.lubuskie.pl/ugkrosnoodrzanskie/dokumenty/uchwaly_2006_2010/27czerwiec/uchwala_nr_148_zal_program_rew
italizacji.pdf, 11.06.2013, s. 41-42
40
Stary Raduszec. Upadek PGR-u stał sie przyczyną wielu problemów, z których
największym okazało się bezrobocie, ponieważ po restrukturyzacji gospodarstwa nowi
właściciele ograniczyli zatrudnienie. Należy również wspomnieć, że PGR-y były bardzo
często organizatorami życia społecznego i zapewniały zaspokojenie właściwie wszelkich
potrzeb pracowników. Ich upadek spowodował często nieodwracalne szkody
w strukturze lokalnych społeczności, które nie miały szansy na przystosowanie się do
nowej sytuacji ekonomiczno – gospodarczej. Planowane działania rewitalizacyjne na
obszarze byłego PGR-u to m.in.: budowa kanalizacji sanitarnej, oczyszczalni ścieków,
sieci wodociągowej i stacji uzdatniania wody, obiektów sportowo – rekreacyjnych,
remizy Ochotniczej Straży Pożarnej, modernizacja świetlic wiejskich, budowa
i modernizacja dróg gminnych.
W obecnym okresie realizacji programu procesom rewitalizacji poddane zostaną także
tereny powojskowe. Na obszarze byłego poligonu wojskowego przy ul. Dąbrowskiego
w Krośnie Odrzańskim ma powstać Strefa Przemysłowa. Tereny te zostaną
kompleksowo uzbrojone, tj. wybudowana zostanie droga dojazdowa, sieć kanalizacji
sanitarnej i deszczowej, sieć wodociągowa, oświetlenie oraz zmodernizowane zostanie
istniejące uzbrojenie terenów przyległych. Strefa, która powstanie w rezultacie tych
działań przyczyni się do stworzenia dogodnych warunków dla rozwoju
przedsiębiorczości lokalnej, a także do pozyskania inwestorów z zewnątrz. Wymiernym
efektem będzie także zmniejszenie wysokiego w gminie bezrobocia.
Planowane są także kolejne inwestycje na obszarze byłych koszar wojskowych
zlokalizowanych przy ul. Piastów w Krośnie Odrzańskim. Rewitalizacja kompleksu
obiektów powojskowych stanowi zintegrowany projekt. Obok przedsięwzięć
zrealizowanych w minionych latach pozostało do odnowy jeszcze kilka obiektów.
Przewidywane są zarówno inwestycje gminne, jak i innych beneficjentów.
Gmina Słubice w powiecie słubickim
W Gminie Słubice zidentyfikowano najbardziej istotne zagrożenia w zakresie
przestrzennym, społecznym oraz gospodarczym. Do rewitalizacji wyznaczono
najbardziej zdegradowane i zdezintegrowane struktury przestrzenne oraz
zdekapitalizowaną infrastrukturę. Są to obszary poprzemysłowe oraz dawny teren
komendy policji28. Obszar działań pilotażowych to „Serce Śródmieścia”, w którym
nasilenie problemów przestrzennych i społeczno - gospodarczych jest największe.
28
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Słubice na lata 2010-2013, http://www.slubice.pl/pl/dokumentystrategiczne/?actiondownload=contentfile|831|2, 12.06.2013 s. 93-99
41
Zadania rewitalizacji w zakresie odnowy przestrzennej to: sporządzenie urbanistycznej
koncepcji zagospodarowania dla obszaru realizacji LPR, obejmującej nowy porządek
katastralno – własnościowy oraz koncepcję dla eliminacji zbędnej lub zakłócającej
zabudowy, jak i dla realizacji nowej zabudowy oraz dla odnowy ulic i placów.
Głównym zadaniem w zakresie gospodarczym będzie uruchomienie rozwoju
nowoczesnego rynku pracy. Miasto zmierzać będzie do pozyskania inwestycji,
korzystając z istniejącej lokalizacji Kostrzyńsko - Słubickiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej. Starania Miasta Słubice iść będą w szczególności w kierunku pozyskania
produkcji nowych materiałów dla budownictwa ekologicznego. Działania te będą
podejmowane w kontekście starań o stworzenie odpowiednich form kształcenia
przyszłych kadr w tym zakresie.
Najważniejsze zadania w zakresie wspierania rozwoju społecznego zostaną skierowane
na poprawę wykształcenia i zdolności powrotu na rynek pracy lokalnej społeczności
oraz rozwój nowych form kształcenia, dostosowanych do nowoczesnego rynku pracy.
Powyższe działania będą realizowane przez Urząd Miejski w Słubicach, przy współpracy
z Collegium Polonicum, Uniwersytetem Europejskim Viadrina oraz organizacjami
i inicjatywami społecznymi z Polski i innych krajów europejskich.
Gmina Dobiegniew i Gmina Strzelce Krajeńskie w powiecie strzeleckodrezdeneckim
W ramach Programu Rewitalizacji Gminy Dobiegniew zaplanowano do realizacji ogółem
50 projektów na terenie następujących miejscowości: Dobiegniew, Osiek, Wołogoszcz,
Radęcin, Głusko, Chomętowo, Grąsy, Ostrowiec, Słonów, Mierzęcin, Słowin, Lubiewko,
Sarbinowo i Ługi29. Teren miasta Dobiegniew wymaga m. in. renowacji zabudowy
budynków o wartości architektonicznej. Natomiast obszary wiejskie, szczególnie byłe
PGR-y, stały się miejscem znacznego nasilenia stałego bezrobocia, biedy, innych
negatywnych zjawisk społecznych. Główne cele rewitalizacji to zwiększenie szans
rozwoju gospodarczego i społecznego, poszanowanie środowiska naturalnego przy
wykorzystaniu jego walorów krajobrazowych, skuteczne działania na rzecz zasobów
ludzkich. Realizacja Lokalnego Programu Rewitalizacji przyczyni się do: poprawy stanu
zasobów kulturowych Miasta i Gminy, rozwoju małych i średnich przedsiębiorców
poprzez wprowadzenie dodatkowych funkcji usługowych w zakresie kultury i turystyki.
29
Zintegrowany Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Dobiegniew na lata 2007-2013 (dokument
udostępniony drogą elektroniczną przez Urząd Gminy Dobiegniew), 12.06.2013, s. 40-50
42
Zasięg terytorialny rewitalizowanego obszaru w Gminie Strzelce Krajeńskie30 obejmie
przede wszystkim miasto Strzelce Krajeńskie. Główny cel rewitalizacji to dążenie do
ożywienia społeczno - gospodarczego poprzez wykorzystanie istniejącego potencjału.
Za najlepszy sposób walki z bezrobociem na terenie Miasta Strzelce Krajeńskie uznano
pomoc gminy w powstawaniu kolejnych firm, szczególnie tych związanych z turystyką.
Planuje się 10 inwestycji, m.in. zagospodarowanie jeziora Górnego, rewitalizację
zabytków na terenie Miasta Strzelce Krajeńskie, modernizację zieleni miejskiej i traktów
spacerowych.
Gmina Szlichtyngowa w powiecie wschowskim31
Obszary objęte rewitalizacją w obrębie gminy to: Miasto Szlichtyngowa oraz obszary
popegeerowskie wsi Stare Drzewce i Górczyna. Miasto Szlichtyngowa charakteryzuje się
wysokim poziomem ubóstwa i wykluczenia oraz przestępczości i wykroczeń, niskim
wskaźnikiem prowadzenia działalności gospodarczej i porównywalnie niskim
poziomem wartości zasobu mieszkaniowego. Celami strategicznymi Lokalnego
Programu Rewitalizacji Gminy Szlichtyngowa na lata 2010-2015 są: ożywienie społeczno
- gospodarcze, rozwój turystyki i kultury w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego,
zapewnienie bezpieczeństwa publicznego i socjalnego mieszkańcom, integracja
mieszkańców, zapobieganie i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz
aktywizacja i wzrost konkurencyjności miasta i gminy Szlichtyngowa.
Gmina Iłowa w powiecie żagańskim32
Gmina bogata jest w walory historyczno-kulturowe wpisane do rejestru zabytków
i ewidencji zabytków. Budynki w centrum miasta pochodzą z XVIII w. i pierwszej połowy
XIX w. W Gminie Iłowa planuje się rewitalizację centralnego terenu miasta, terenu
poprzemysłowego zlokalizowanego w mieście Iłowa oraz przyległego do miasta terenu
popegeerowskiego Osiedle Czyżówek. Kryteriami kwalifikującymi powyższe obszary
do rewitalizacji są: duża liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na
1 tys. ludności, znaczny udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku
produkcyjnym, liczba przestępstw na 1 tys. ludności, mała liczba zarejestrowanych
podmiotów gospodarki na 100 osób. W ramach Lokalnego Programu Rewitalizacji
30 Aktualizacja dla Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Strzelce Krajeńskie na lata 2008-2015,
http://www.bip.strzelce.pl/system/obj/1082_REWITALIZACJA.pdf, 12.06.2013, s.5-10, s. 58-80
31Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Szlichtyngowa na lata 2010-2015,
http://bip.szlichtyngowa.pl/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=73&Itemid=32,
12.06.2013, s. 61-63
32 Gmina Iłowa Lokalny Program Rewitalizacji, http://biparch.ilowa.pl/zalaczniki/641/345_5_XL_10.pdf,
12.06.2013, s. 20, 39, 73
43
Miasta i Gminy Iłowa planowana będzie poprawa, m. in. warunków bytowych
mieszkańców zdegradowanych obszarów oraz stanu infrastruktury komunikacyjnej.
Gmina Międzyrzecz w powiecie międzyrzeckim
Zgodnie z Lokalnym Programem Rewitalizacji Miasta i Terenów Wiejskich Gminy
Międzyrzecz na lata 2008-201333, wytyczone do rewitalizacji zostały Miasto Międzyrzecz
oraz obszar wiejski Gminy Międzyrzecz z sołectwami: Bobowicko, Bukowiec, Kalsko,
Kaława, Kęszyca Leśna, Kuligowo, Kursko, Kuźnik, Nietoperek, Pieski, Pniewo, Szumiąca,
Święty Wojciech, Wysoka, Wyszanowo i Żółwin.
Do najczęściej wskazywanych przez ankietowanych mieszkańców gminy czynników
odpowiedzialnych za degradację wyżej wymienionych obszarów należą
niewystarczające zasoby mieszkaniowe oraz zły stan techniczny budynków, zły stan
dróg i infrastruktury technicznej oraz zły stan zabytków. Ponadto stwierdzono,
że czynnikami powodującymi pogłębianie się negatywnego wizerunku obszarów są
wysoki poziom ubóstwa i bezrobocia oraz patologie społeczne.
Zrewitalizowane zostaną m.in. Międzyrzecki Ośrodek Kultury, chodniki, ulice, starówka,
budynki szkół. Głównymi celami w sferze społecznej są: ożywienie społeczno gospodarcze i ograniczenie patologii społecznych. W wypadku sfery gospodarczo ekonomicznej nacisk będzie kładziony na tworzenie nowych miejsc pracy oraz
pobudzenie ruchu turystycznego.
W tabeli 4 zaprezentowano potencjał i potrzeby rewitalizacyjne gmin województwa
lubuskiego, w których realizowano inwestycje w ramach Działania 4.3.
33
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta i Terenów Wiejskich Gminy Międzyrzecz na lata 2008-2013,
http://www.bip2002.miedzyrzecz.pl/content.php?cms_id=347||menu=p8, 12.06.2013, s. 94-104
44
Tabela 4. Mocne i słabe strony gmin
Gmina Wschowa34
Potencjał (mocne strony)
•
•
•
Miasto Wschowa jest cennym zespołem urbanistyczno-krajobrazowym,
posiadającym wybitne wartości. W skład zespołu wchodzą monumentalne
obiekty architektury, takie jak: ratusz, kościół farny, klasztor i kościół
franciszkanów, kościół poewangelicki, Collegium Jezuickie oraz kompleks
miejskiej zabudowy mieszkalnej.
Miasto posiada mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków.
System gospodarki odpadami obejmuje zarówno zbiórkę odpadów komunalnych
jak i selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych wraz z działalnością
w zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców.
Potrzeba rewitalizacji (słabe strony)
•
Z danych ewidencji działalności gospodarczej wynika, że poza nielicznymi
wyjątkami na ulicach objętych programem liczba podmiotów gospodarczych jest
znikoma, nawet w centralnym obszarze miasta. Wskazuje to na niski wskaźnik
prowadzenia aktywności gospodarczej na obszarze objętym rewitalizacją.
• Ponad 90% budynków w rewitalizowanym obszarze charakteryzuje zły stan
techniczny,
oceniony
jako
dostateczny
do
ich
użytkowania,
ale nieodpowiadający dzisiejszym standardom. Ocenia się, że około 80% z nich
wymaga wykonania gruntownych remontów a 20% remontów kapitalnych.
• W sumie we Wschowie pomocy OPS wymagają 623 osoby, aż 134 spośród nich
zamieszkuje rejon objęte rewitalizacją. Stanowi to około 22%. Oznacza to wysoki
wskaźnik ubóstwa i wykluczenia społecznego.
Zielona Góra35
• Zielona Góra pełni rolę ośrodka administracyjnego, oświatowego, kulturowego
turystycznego w skali całego regionu.
• Dobra sieć hydrograficzna.
• W Zielonej Górze znajduje się dużo miejskich terenów zieleni.
• Na terenie miasta Zielona Góra znajduje się szereg obiektów cennych
34 Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Wschowa, http://www.bip.wschowa.pl/index.php?link=44&art=1874, 06.06.2013, s. 7, 8, 10,
33
35 Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Zielona Góra na lata 2008-2015, http://bip.zielonagora.pl/system/obj/17944_0647-LI-09z01.pdf, 24.05.2013, s. 5, 18, 64
45
•
•
•
•
•
przyrodniczo.
Zasoby krajobrazku kulturowego są bardzo duże, tj. 259 obiektów architektury
i budownictwa.
Atrakcyjna starówka i stylowy Ratusz Miejski,
Dobrze funkcjonująca sieć wodno-kanalizacyjna.
Bliskość lotniska, które wiąże się z możliwością rozwoju.
Działalność organizacji winiarzy i szeroko zakrojone plany dotyczące Szlaku
Winiarskiego.
•
•
•
•
•
Wysoka stopa długotrwałego bezrobocia.
Wysoki poziom przestępczości i wykroczeń.
Niski poziom wartości zasobu mieszkaniowego.
Wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia.
Zły stan ulic, dróg, chodników.
• Bariery architektoniczne narażające osoby niepełnosprawne na wykluczenie
z życia społecznego oraz kulturalnego miasta.
Gmina Sulechów36
• Gmina ma charakter przemysłowo-rolniczy z rozwiniętym sektorem usług.
Do najważniejszych branż gospodarki należą: handel, usługi, budownictwo.
Ważne sektory to: meblowy, tekstylny, samochodowy, spożywczy oraz budowa
maszyn.
• Wiele obszarów zieleni nieurządzonej oraz terenów sportowych, co stwarza
dobre warunki dla turystyki i rekreacji.
• Stosunkowo dobrze rozwinięta sieć wodociągowa oraz uregulowana gospodarka
odpadami.
• Dominują osoby w wieku produkcyjnym, społeczność lokalna jest stosunkowo
młoda.
• W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby pracujących, zarówno mężczyzn
jak i kobiet.
• Choć widoczna jest poprawa standardów mieszkaniowych, stan techniczny
większości budynków, zwłaszcza komunalnych, wymaga ciągłych nakładów
36
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulechów na lata 2007 – 2015, http://bip.sulechow.pl/res/serwisy/bipumsulechow/komunikaty/_006_001_014_159932.pdf, 24.05.2013, s. 36, 45, 49, 86
46
na remonty.
• Potrzeby w zakresie uporządkowania i zagospodarowania terenów zielonych.
• Zły stan techniczny niektórych obiektów zabytkowych.
• Mała aktywność organizacji pozarządowych.
• Brak kadr w określonych branżach.
Gmina Nowa Sól37
• Gmina Nowa Sól posiada wiele atrakcji turystycznych, tj. piękną Starówkę, Port
oraz dzielnica portowa oraz winnicę.
• Zły stan dróg, ulic i chodników.
• Zdegradowane osiedla mieszkalne.
• Potrzeba rewitalizacji Portu.
Gmina Sulęcin38
• Gmina Sulęcin jest gminą miejsko-wiejską o malowniczym położeniu. Znajduje
się ona w obszarze Łagowskiego Parku Narodowego.
• Gmina położona jest blisko granicy, co zwiększa możliwości rozwoju regionu.
• Gmina jest korzystnie położona, między Gorzowem Wielkopolskim i Zieloną
Górą.
• Dobra współpraca z administracją rządową i samorządową.
• Dobrze rozwinięta sieć infrastrukturalna. W mieście znajdują się dwie
oczyszczalnie ścieków.
• Ze względu na wiek, większość budynków mieszkalnych wymaga
przeprowadzenia dużych remontów i modernizacji.
• Małe możliwości podejmowania pracy przez osoby posiadające wyższe
wykształcenie.
• Niezadowalający stan infrastruktury technicznej dla obsługi ruchu
turystycznego.
Nowa Sól – Miejski Serwis Internetowy, http://www.nowasol.pl, 24.05.2013
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulęcin na lata 2007-2013,
http://sulecin.pl/images/stories/Urzad_miejski/dokumenty_strategiczne/Lokalny_Program_Rewitalizacji_Gminy_Sul%C4%99cin_2
007-2013.pdf, 24.05.2013, s. 16, 28, 43, 42
37
38
47
• Wysoki poziom patologii społecznych i hałasu komunikacyjnego.
Gmina Żary39
• Żary są miejscem atrakcyjnym dla turystów. Prawie 1000-letnia historia miasta
pozostawiła wiele cennych zabytków. Przez miasto przebiega wiele
malowniczych szlaków rowerowych i pieszych.
• Przynależność do Euroregionu Sprewa – Nysa – Bóbr.
• Duża liczba wykwalifikowanych pracowników.
• Obecność kapitału zagranicznego.
• Budynki mieszkalne wybudowane zarówno w okresie przedwojennym,
jak i powojennym nie odpowiadają normom cieplnym, są zaniedbane
pod względem estetycznym.
• Sieć wodno-kanalizacyjna jest w dużej mierze przestarzała, w wielu
przypadkach pochodzi jeszcze z okresu zaniedbania międzywojennego.
• Zarówno własność komunalna, jak i wspólnot mieszkaniowych, podwórek
i bezpośredniego otoczenia budynków wykazuje w większości przypadków duży
stopień degradacji.
• Brak kanalizacji w części miasta.
• Niewystarczająca baza budownictwa mieszkaniowego dla ubogich.
Gmina Żagań40
• Miasto posiada bardzo bogatą, przeszło 800-letnią historię, jego zespół
urbanistyczny-krajobrazowy jest wpisany do rejestru zabytków.
• Położenie w pięknym i bogatym krajobrazowo terenie, o czystych wodach,
powietrzu, otaczających go lasach i najcieplejszym klimacie w Polsce.
• Przemysły istotne obecnie dla rozwoju gospodarki to przemysł włókienniczy
i handel.
• Wolne parcele w historycznej części miasta przeznaczone pod zabudowę
mieszkaniową i usługi centro twórcze.
• Dobra współpraca z administracją gminną i powiatową oraz większością
jednostek administracji rządowej.
Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Gminie Żary o statusie miejskim na lata 2008-2013,
http://www.bip.zary.pl/441/XXVIII/, 06.06.2013, s. 5, 46, 47
40 Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Żagań, http://umzagan.nazwa.pl/um/UploadFiles/730/208/1224435829-lokalny.pdf,
24.05.2013, s. 9, 14, 21, 36
39
48
•
Wieloletnia utrwalona w świadomości województwa działalność kulturalna
Pałacu Żagańskiego.
• Zaniedbania i deficytów w sferze infrastruktury gospodarczej i społecznej.
• Potrzeba nowego zdefiniowania funkcji miasta z uwzględnieniem szeregu
walorów, które przy umiejętnym ich wykorzystaniu mogą stać się rzeczywistym
motorem rozwoju.
• Przedwojenne budynki są zdegradowane, mają przestarzałą infrastrukturę
techniczną i wymagają remontów.
• 60% dróg jest w złym stanie.
• Niewiele miejsc pracy. Głównymi pracodawcami są Wojsko Polskie
oraz administracja.
Gmina Ośno Lubuskie41
• Miejski Obszar Przemysłowy posiada bardzo dobrą dostępność komunikacyjną.
Tereny inwestycyjne położone są w bliskości linii kolejowej oraz stacji
z terminalem do załadunku i wyładunku towarów.
• W Gminie można podjąć działalność w dziedzinach: przemysł drzewny
i meblarski, przemysł elektroniczny, przemysł materiałów budowlanych
i przetwórstwo rolno-spożywcze.
• Gmina jest obszarem atrakcyjnym turystycznie z licznymi terenami zielonymi
i zabytkowym Ratuszem.
• Wiele dróg, chodników i ulic wymaga przebudowy.
Gmina Nowe Miasteczko42
• W Nowym Miasteczku znajduje się Ośrodek Kultury i Sportu oraz Gminna
Ewidencja Zabytków.
• Gmina posiada Program Ochrony Środowiska.
• Potrzeba przebudowy ulic oraz placów miejskich, przebudowy kanalizacji
41
42
Oficjalny Serwis Miasta i Gminy Ośno Lubuskie, http://www.osno.pl/content.php?cms_id=44&lang=pl&p=p4, 24.05.2013
Nowe Miasteczko – Portal Miejski, http://www.nowemiasteczko.pl, 24.05.2013
49
deszczowej, sanitarnej, wodociągowej Starego Miasta.
Gmina Kożuchów43
• Teren gminy położony jest pomiędzy Odrą a Bobrem i charakteryzuje
się stosunkowo gęstą siecią hydrograficzną, brak jest jednak naturalnych
akwenów wodnych. Ta część województwa należy do obszarów najgęściej
zaludnionych i najbardziej zurbanizowanych.
• Kożuchów pełni funkcję ośrodka obsługi mieszkańców gminy. Pełni też funkcje
przemysłową i turystyczną. Na obszarach wiejskich dominuje funkcja rolnicza.
Niewątpliwe atuty gminy to korzystne położenie u zbiegu szlaków
komunikacyjnych, ciekawa historia i zabytki, zasoby przyrodnicze oraz
ugruntowana rola ośrodka przemysłu samochodowego. Wysokie walory
historyczno-kulturowe oraz przyrodnicze decydują o kierunkach rozwoju gminy
uwzględniających te zasoby.
• Z ekonomicznego punktu widzenia położenie gminy i miasta jest bardzo
korzystne, istniejąca sieć dróg o znaczeniu krajowym i regionalnym
jest elementem sprzyjającym w obsłudze transportowej. Miasto posiada
koncentryczny układ przestrzenny, z centralnie usytuowanym ośrodkiem
usługowym, obejmującym obszar Starego Miasta. Gmina posiada wiele atutów
cennych dla rozwoju turystyki, są nimi walory środowiska naturalnego
i kulturalnego, bliskość granicy państwa i położenie przy ważnych szlakach
komunikacyjnych. Kożuchów ze średniowiecznym układem przestrzennym
Starego Miasta oraz zabytkami stanowi ważny ośrodek krajoznawczy
o znaczeniu regionalnym.
• Miasto Kożuchów w całości spełnia kryteria dla obszarów zdegradowanych,
dlatego istnieje potrzeba, aby w LPR zostało w całości określone jako obszar
zdegradowany społecznie i gospodarczo. W toku analizy ustalono wskaźniki
wskazujące na niekorzystne zjawiska obejmujące wysokie wskaźniki ubóstwa,
długotrwałego bezrobocia, niskiego poziomu aktywności gospodarczej i przede
wszystkim szczególnie zniszczonego otoczenia.
• Miasto i Gmina Kożuchów od lat cierpi na deficyt małych i średnich
przedsiębiorstw inwestujących na terenie gminy.
• Na przestrzeni kilku ostatnich lat widać negatywne trendy demograficzne
43 Lokalny Program Rewitalizacji 2009-2013 Miasto i Gmina Kożuchów,
http://w.kozuchow.pl/pliki/dokumenty/LPR/Lokalny%20Program%20Rewitalizacji%20Ko%C5%BCuch%C3%B3w%20v1_8%201
1_08_%2009_po_pop.pdf, 24.05.2013, s. 22, 31, 53
50
w gminie. Najważniejszymi z nich są znaczny spadek liczby ludności w wieku
przedprodukcyjnym oraz wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym.
Gmina Kostrzyn nad Odrą44
• Od dziesięcioleci miasto jest znaczącym ośrodkiem przemysłowym.
Przemysłowy charakter miasta został wzmocniony z momentem utworzenia
Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (KSSSE) w 1997 r.
• Spośród wszystkich form działalności usługowej największe znaczenie
ma handel.
• Kostrzyn jest ważnym elementem ogólnokrajowego systemu transportu
kolejowego, ale przede wszystkim stanowi istotny węzeł kolejowy na pograniczu
zachodnim, ponadto w Kostrzynie nad Odrą krzyżują się dwie linie kolejowe
o dużym znaczeniu.
• Miasto skomunikowane jest z otoczeniem poprzez sieć szlaków transportowych,
z których najważniejsze to przebiegające przez centrum drogi kołowe.
• W Kostrzynie znajduje się dużo użytków zielonych.
• Kostrzyn jest miastem atrakcyjnym pod względem inwestycyjnym, ponieważ
charakteryzuje go wysoki poziom przedsiębiorczości. Rozwój gospodarczy
miasta uwidacznia się w dynamice budżetowej miasta.
• Rozwój miasta oraz rosnące zainteresowanie budownictwem indywidualnym
wywołują generalny wzrost dynamik w sferze mieszkalnictwa.
• Tereny rekreacyjne i wypoczynkowe stanowią niecałe 2% powierzchni miasta.
• Bezrobocie dotyka w dużej mierze osób z niższym wykształceniem, ale dyplom
ukończenia studiów również nie daje pełnej gwarancji na znalezienie
zatrudnienia.
• Obszar przeznaczony do rewitalizacji cechuje duże nawarstwienie problemów
o charakterze społecznym, takich jak ubóstwo, przestępczość, bezrobocie,
wandalizm i dewastacja istniejącego zagospodarowania.
• Innymi słabymi stronami są m.in. utrudnienia dla osób niepełnosprawnych, brak
infrastruktury kanalizacyjnej oraz zniszczone elementy małej architektury.
Gmina Drezdenko45
Lokalny Program Rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odrą na lata 2009-2013,
http://kostrzyn.nowoczesnagmina.pl/?p=document&action=save&id=4526&bar_id=2532, 04.06.2013, s. 12, 34, 41
45 Strona Internetowa Urzędu Miejskiego Drezdenko, http://www.drezdenko.pl, 24.05.2013
44
51
•
•
•
Duże wartości przyrodnicze i krajobrazowe miasta i gminy Drezdenko wynikają
głównie z położenia na pograniczu dwóch wielkich, odmiennych pod wieloma
względami krain: Wielkopolski i Pomorza.
Występowanie w samym mieście, jak i na obszarze gminnym zieleni, jezior
(lasów, rezerwatów przyrody) daje możliwość obcowania z przyrodą
i uprawiania turystyki wynikającej z motywów odpoczynku czy relaksu.
W Drezdenku znajduje się Centrum Integracji Społecznej.
Atutem gminy jest współpraca z miastami partnerskimi Wörth i Winsen.
• Zdegradowany Park miejski wymagał rewitalizacji. Miejsce to odgrywa ważną
rolę w życiu codziennym mieszkańców, spełniając funkcje kulturalne, sportowe
i rekreacyjne.
• Duże natężenie ruchu spowodowane tym, że północna i południowa część
miasta powiązane są jedną drogą, która spełnia funkcje drogi głównej
tranzytowej, zbiorczej, lokalnej i dojazdowej.
• Istniejąca zabudowa Nowego Drezdenka i starej części miasta jest w dużym
stopni zdekapitalizowana i wymaga znacznych nakładów na kapitalne remonty.
• Występuje coraz większe zapotrzebowanie na lokale socjalne z powodu
wysokich cen mieszkań, wzrostu patologii społecznych oraz wzrostu bezrobocia.
• Tereny będące własnością miasta są rozproszone.
• Żegluga rzeczna nie jest wystarczająco wykorzystana pod względem
gospodarczym i turystycznym.
Gmina Gorzów Wlkp.46
• Zgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta Gorzowa Wielkopolskiego obszar Centrum (odcinek rzeki
Warta na długości ul. Nadbrzeżnej wraz z pobrzeżem po obu stronach rzeki)
posiada duże znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, o czym świadczą liczne
obiekty
zabytkowe
objęte
ochroną
konserwatorską
znajdujące
się na tym terenie.
• Nieznaczna odległość do granicy polsko-niemieckiej.
• Możliwość utworzenia bezpośredniego połączenia kolejowego z Berlinem –
jednym z największych miast UE.
• Prężnie działające organizacje pozarządowe w sferze społecznej.
46 Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych – Miejskich, Poprzemysłowych i Powojskowych Miasta Gorzowa
Wielkopolskiego na lata 2010 – 2015, http://www.bip.gorzow.pl/pobierz.php?id=1054&prm+GW+02_02_2010.pdf, 04.06.2013, s. 20,
27, 51
52
•
•
•
•
•
Wielokulturowość mieszkańców miasta.
Rozwój szkolnictwa wyższego i kadry naukowej.
Duża ilość terenów zielonych.
Przygotowane tereny inwestycyjne.
W mieście mają siedziby instytucje wspomagających przedsiębiorczość: Lubuska
Fundacja Zachodnie Centrum Gospodarcze, Zachodnia Izba PrzemysłowoHandlowa, Lubuski Klaster Metalowy, Gorzowski Rynek Hurtowy, PolskoNiemieckie Towarzystwo Wspierania Gospodarki.
• Obszar charakteryzuje się stosunkowo dużym bezrobociem.
• Zarówno wskaźnik liczby przestępstw na 1 tysiąc ludności, wynoszący 42,0,
jak i wskaźnik czynów karalnych osób nieletnich na 1 tysiąc nieletnich,
wynoszący 56,6, są wyższe niż ich wartości referencyjne wynoszące
odpowiednio 38,4 i 25,7.
• Wskaźnik liczby budynków wybudowanych przed 1989 r. do ogólnej liczby
budynków, wyrażony w procentach, osiąga maksymalną wartość 100%, podczas
gdy wskaźnik referencyjny jest niższy i wynosi 88,1%.
• Duże różnice poziomów terenu, komplikujące realizację systemów
infrastruktury – kanalizację deszczową, sanitarną i wodociągową.
Gmina Świebodzin47
• Miasto stanowi wysokiej klasy strukturę historyczno-urbanistyczną o dużej
liczbie zabytkowych obiektów architektonicznych.
• Świebodzin obejmuje rozległe tereny przyrodniczo-krajobrazowe, rozciągające
się wzdłuż Strugi Świebodzińskiej oraz wokół Jeziora Zamkowego, a dookoła
starego miasta położony jest pas zieleni na terenie dawnej fosy. Elementy te są
niezwykle istotne dla rozwoju funkcji turystycznej miasta i jego walorów
ekologicznych.
• Gmina posiada ośrodki produkcji urządzeń piecowniczych, fabrykę okien oraz
szpital i ośrodek rehabilitacyjny.
• Świebodzin ma szanse na uzyskanie funkcji Centrum Subregionu.
• W Świebodzinie znajduje się wiele instytucji mających na celu rozwój regionu
pod względem kulturalny, rekreacyjnym, sportowym oraz przedsiębiorczym.
Do tego typu instytucji należą, m.in. Muzeum Regionalne, Ośrodek Sportu
i Rekreacji i Stowarzyszenie Wspierania Małej i Średniej Przedsiębiorczości.
47
E. Głosińska, Rewitalizacja Śródmieścia Świebodzina, http://igsegp.amu.edu.pl/pliki/RR/BIUL7/RR_07_07.pdf, 24.05.2013
53
• Nadmierna i niska jakościowo zabudowa oraz zdekapitalizowana zabudowa.
• Zdegradowany obszar poprzemysłowy.
• Rewitalizacji wymaga teren przyrodniczo-krajobrazowy wzdłuż Strugi
Świebodzińskiej i Jeziora Zamkowego.
• Degradacja śródmieścia Świebodzina jest głęboka i wymaga przestrzennych
działań o charakterze strukturalnym oraz budowlano-technicznych, bez których
dalszy pożądany rozwój miasta jest niemożliwy.
Źródło: opracowanie własne na podstawie lokalnych programów rewitalizacji
W związku z tym, iż kryteria, jakie musi spełnić obszar, aby zostać zaliczonym do
obszarów zdegradowanych, są wyraźnie sprecyzowane, Beneficjenci nie napotykali
trudności w ich wyznaczaniu.
Struktura własnościowa terenów zdegradowanych
Zdecydowana większość obszarów zdegradowanych jest mieniem gminy i powiatów.
Dość rzadko jednym właścicielem jest osoba prywatna bądź przedsiębiorstwo, choć
we Wschowie istotna część obszaru podlegającego rewitalizacji należy do wspólnot
mieszkaniowych. Budynki będące własnością gminy z reguły mają współwłaścicieli –
często są tam zlokalizowane mieszkania komunalne, przydzielane jako forma pomocy
społecznej. Osoby zamieszkujące je z reguły nie dysponują funduszami pozwalającymi
na renowację budynków, co prowadzi do ich zaniedbania. Gmina poprzez prowadzenie
działań rewitalizacyjnych pomaga zarówno niezamożnej ludności żyjącej
we wspomnianych lokalach, jak również ogółowi mieszkańców, gdyż wyremontowane,
często zabytkowe budynki i kamienice pozytywnie oddziałują na wizerunek miasta.
Efektywność podjętych działań i ich rzeczywisty wpływ na rewitalizację
zdegradowanych obszarów
Jeżeli chodzi o ocenę efektywności działań podjętych w ramach poszczególnych
projektów, większość respondentów z Departamentu Lubuskiego Regionalnego
Programu Operacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego uważa,
że działania są efektywne, zwłaszcza rewitalizacje starówek oraz innych obszarów
miejskich, np. w Zielonej Górze. Według badanych, zrewitalizowane starówki
przyciągają wielu turystów, co ma bardzo pozytywny wpływ na gospodarkę miast oraz
na samą gminę, która jest atrakcyjna turystycznie dla osób odwiedzających region.
Jest to także korzyść dla samorządów terytorialnych. Beneficjenci w indywidualnych
wywiadach pogłębionych także potwierdzają efektywność podjętych działań.
Zdecydowana większość spośród nich powiedziała, iż zwiększyła się konkurencyjność
54
regionu jako miejsca zamieszkania Podkreślają oni, że poprawiła się jakość życia
mieszkańców. Znaczna część ludności zamieszkująca gminy, w których zrealizowano
inwestycje nie podziela tego poglądu, co zostało szerzej omówione w podrozdziale 5.3
niniejszego raportu. Poprawił się stan dróg, ścieżek, budynków mieszkalnych, osiedli,
np. w Ośnie Lubuskim.
Efekty działań zostały również zauważone przez respondentów grup fokusowych
zorganizowanych we Wschowie oraz Drezdenku. W trakcie zogniskowanego wywiadu
grupowego w Drezdenku respondenci stwierdzili, że Park Kultur Świata jest otwarty
dla różnych inicjatyw, niekoniecznie związanych z urzędem. Zdarza się, że inne
jednostki organizują imprezy, z których z chęcią korzystają m.in. lokalne szkoły.
Nauczyciele organizują lekcje w Parku w ramach kół zainteresowań lub zajęć
przyrodniczych. Ponadto Park, co potwierdzają słowa respondentów reprezentujących
różne środowiska, jest unikatowym terenem w mieście, który odżył dzięki działaniom
rewitalizacyjnym. Wcześniej istniejący park jordanowski był miejscem zdegradowanym,
które sprzyjało rozwojowi patologii. W ramach rewitalizacji zamontowano oświetlenie
i monitoring, poprawiając bezpieczeństwo i stwarzając mieszkańcom dogodne miejsce
rekreacji. Inicjatywa jest postrzegana jako udana, bo spełniła oczekiwania mieszkańców
Drezdenka aby ożywić to miejsce, stworzyć nową jakość i nadać mu odpowiednie
funkcje.
W trakcie zogniskowanego wywiadu grupowego we Wschowie respondenci powiedzieli,
że oprócz samopoczucia mieszkańców poprawił się także wizerunek miasta. W ramach
rewitalizacji dokonano między innymi odbudowany dawnego Collegium Jezuickiego,
ruiny niszczejącej po wielkim pożarze. W przyszłości w budynku swoje siedziby mają
znaleźć nowa biblioteka i Muzeum Ziemi Wschowskiej. Osoby reprezentujące branżę
hotelowo-gastronomiczną często słyszały od swoich gości, że miasto jest ładne,
historyczne, ale zaniedbane. Ta opinia powoli się zmienia i powstaje pozytywny obraz
Wschowy. Pojawia się coraz więcej turystów i zorganizowanych wycieczek, które
przyjeżdżają głównie z województwa wielkopolskiego. Rosnąca estetyka i prestiż miasta
mogą przekonać młodych ludzi do pozostania w mieście po ukończeniu szkoły.
Respondenci mieli nadzieję, że działania rewitalizacyjne zmniejszą skalę zjawiska
emigracji ze Wschowy.
Prawie wszyscy ankietowani (93%) stwierdzili, że podjęte w ramach projektu działania
okazały się adekwatne do potrzeb rewitalizowanych regionów. Jedynie 7% wyraziło
opinie przeciwne do powyższych.
Ponad połowa ankietowanych uznała, że podjęte działania w bardzo dużym stopniu
przyczyniły się do rewitalizacji zdegradowanych obszarów. Pozostali Beneficjenci
55
uważają, że podjęte działania przyczyniły się do rewitalizacji zdegradowanych obszarów
w stopniu średnim (27%) lub raczej dużym (20%) (wykres 1).
Wykres 1. W jaki stopniu podjęte działania przyczyniły się do rewitalizacji zdegradowanych
obszarów?
20%
Bardzo dużym
Średnim
Raczej dużym
27%
53%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI beneficjentów
Realny wpływ projektów na poprawę funkcjonowania obszarów
Wszyscy badani przedstawiciele instytucji korzystających z projektów, którzy wzięli
udział w badaniu internetowym CAWI, zgodzili się ze stwierdzeniem, że projekt
wdrażany na ich terenie miał realny wpływ na poprawę funkcjonowania
ich placówki/instytucji, a także wpłynął w sposób pozytywny na poziom życia
mieszkańców. Ankietowani odpowiedzieli twierdząco także na kolejne pytania
dotyczące skuteczności wdrażanych projektów. Wszyscy z nich zgodzili się z tym,
iż zrealizowany na ich obszarze projekt odpowiadał na realne potrzeby regionu oraz
mieszkańców. Ponadto każdy z respondentów uznał, że realizacja podobnych projektów
jest dobrym pomysłem na przyszłość i powinny być one wdrażane także w innych
obszarach województwa lubuskiego. Ich zdaniem jedyną negatywną stroną projektów
były ograniczenia czasowe w realizacji inwestycji.
Zdecydowana większość Beneficjentów stwierdziła, że produkty założone na etapie
projektowania projektu zostały przez nich w pełni osiągnięte (93%). Tylko jeden
spośród ankietowanych stwierdził, że nie udało się osiągnąć wszystkich założeń, jednak
spowodowane jest to wyłącznie tym, iż działania budowlane realizowane w ramach
projektu są w toku i dlatego jego skutki będzie można ocenić po ich zakończeniu. Ocena
poszczególnych obszarów, na które wpłynęły wdrażane w ramach Działania 4.3 LRPO
projekty została zaprezentowana w podrozdziale 5.3 niniejszego raportu.
Zasadność i wpływ konsultacji społecznych na realizację projektów, które zostały
wpisane do LPR oraz uzyskały dofinansowanie w ramach Działania 4.3
Przeważająca większość Beneficjentów (93%) udzieliła odpowiedzi, że konsultacje
społeczne w ramach identyfikacji problemów społecznych na etapie przygotowania
projektu zostały przeprowadzone. Jedynie według małego odsetka ankietowanych (7%),
56
społeczne konsultacje nie odbyły się. W tym wypadku w celu identyfikacji problemów
posłużono się danymi statystycznymi posiadanymi przez Urząd Gminy.
Zdecydowana
większość
ankietowanych
(93%)
zastosowała
konsultacje
reprezentatywne. Były to m.in. warsztaty obywatelskie, zespoły planujące, jury
obywatelskie, sondaż deliberatywny, z modyfikacjami. Natomiast 7% Beneficjentów
wybrało konsultacje eksperckie, do których zalicza się m.in., metodę Delphi, panele
eksperckie, wywiady fokusowe.
Zgodnie z odpowiedziami udzielonymi podczas IDI, w Kostrzynie formą konsultacji były
ankiety. W Gorzowie Wlkp. były to opublikowane informacje o konsultacjach
społecznych w Biuletynie Informacji Publicznej. Konsultacje społeczne odbyły się m.in.
na spotkaniach z mieszkańcami osiedla w Wędrzynie.
Dwie trzecie ankietowanych stwierdziło, że projekty, w ramach, których realizowane
były konsultacje społeczne na etapie przygotowywania są bardziej efektywne od tych,
przy których takich konsultacji nie było. Nieco ponad jedna czwarta Beneficjentów
nie wie, czy takie konsultacje sprawiają, że projekty są bardziej efektywne.
Tylko 7% respondentów nie uznaje konsultacji społecznych za czynnik poprawiający
efektywność projektu (wykres 2).
Wykres 2. Czy projekty, w ramach których realizowane były na etapie przygotowania konsultacje
społeczne są bardziej efektywne od tych, przy których takich konsultacji nie było?
tak
nie
27%
nie wiem
7%
66%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI beneficjentów
Możliwość uzyskania efektów mniejszym kosztem
Jeżeli chodzi o projekty, które zostały już zrealizowane, to odpowiedzi wszystkich
Beneficjentów są zgodne. Uważają oni, że niższe nakłady nie przyniosłyby tych samych
efektów oraz że wszystko zostało zrealizowane zgodnie z dokumentacją przygotowaną
z uwzględnieniem kosztorysów. Ponadto, realizowano przetargi kierując się najniższą
ceną. Kryterium było 100% ceny.
57
Jeden z beneficjentów stwierdził, że koszty poniesione w związku z realizacją projektu
były minimalne. Inwestycje udało się przeprowadzić taniej niż pierwotnie przewidziano.
Podkreślił on, że nie można było zrezygnować z żadnego działania.
W przypadku projektów, które nadal są w trakcie wdrażania, Beneficjenci stwierdzają,
że nie można oszacować, czy połowiczne efekty można było uzyskać mniejszy kosztem.
Występowanie barier na etapie realizacji projektu
Dwie trzecie Beneficjentów stwierdziło, że na etapie wdrażania projektu nie wystąpiły
jakiekolwiek problemy/bariery. Natomiast jedna trzecia natknęła się na pewne
trudności. Zdarzało się, iż konieczne było wykonanie robót dodatkowych, które nie były
uwzględnione w kosztorysie. Wskazano, iż w sytuacji, gdy kilka podmiotów chce
realizować razem projekt, jeden z nich musi zobowiązać się do przeprowadzenia
wszystkich działań. Kolejny problem związany był z brakiem inwentaryzacji starej
infrastruktury podziemnej, co utrudniło prace budowlane. Także zjawiska
środowiskowe wywoływały trudności w przeprowadzaniu inwestycji np. wysoki stan
wody w rzece utrudnił realizację zadań.
Podsumowanie
Lubuski Regionalny Program Operacyjny stanowi narzędzie do ubiegania się o środki
pochodzące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w latach 2007– 2013
w województwie lubuskim. Jego głównym celem jest stworzenie warunków wzrostu
konkurencyjności regionu.
Można wskazać wiele słabości województwa lubuskiego. Przeciętne wynagrodzenie
było w 2012 roku o 17,7% niższe od średniej krajowej. Odsetek gospodarstw domowych
niezadowolonych ze swojej sytuacji materialnej wyniósł w 2011 roku 48,1%,
o 0,8 punktu procentowego więcej niż rok wcześniej. W marcu 2013 stopa bezrobocia
w 4 powiatach przekraczała 25%. Za mocną stronę województwa uznać można duży
potencjał, jeżeli chodzi o turystykę, związany z dobrym stanem środowiska naturalnego
oraz licznymi obiektami o walorach historyczno-kulturowych.
Dwadzieścia jeden gmin województwa lubuskiego dysponuje Lokalnymi Programami
Rewitalizacji. W 7 z nich w latach 2007-2013 nie realizowano projektów w ramach
Działania 4.3 LRPO. Tereny te charakteryzują się wysokim poziomem ubóstwa,
wykluczenia społecznego i przestępczości, niewielką aktywnością gospodarczą
oraz niskim poziomem wartości zasobu mieszkaniowego, w związku z czym można
będzie spodziewać się, iż w przyszłości będą starały się otrzymać wsparcie finansowe
58
pozwalające na dokonanie niezbędnych do poprawy warunków życia mieszkańców
inwestycji.
W gminach, w których realizowano projekty w ramach Działania 4.3 można wskazać
zarówno mocne, jak i słabe strony. Uzasadnia to podejmowanie działań
rewitalizacyjnych, mających na celu walkę z negatywnymi aspektami funkcjonowania
społeczności lokalnej oraz pomagające w wykorzystaniu potencjału rozwojowego.
Respondenci oceniający inwestycje w poszczególnych gminach ocenili realizowane
działania bardzo pozytywnie, uznali je za efektywne, zwiększające konkurencyjność
regionu jako miejsca zamieszkania. Poprawie ulega nie tylko samopoczucie
mieszkańców, lecz również wizerunek gmin, co pozwoliło na przyciągnięcie turystów
indywidualnych oraz zorganizowanych wycieczek.
Zdecydowana większość ankietowanych stwierdziła, że podjęte w ramach projektu
działania okazały się adekwatne do potrzeb rewitalizowanych regionów. Zdaniem 73%
z nich podjęte działania przyczyniły się do rewitalizacji zdegradowanych obszarów
w stopniu dużym bądź bardzo dużym.
Przedstawiciele instytucji jednogłośnie przyznali, iż wdrażanie projekty miały
pozytywny wpływ na poprawę funkcjonowania ich instytucji i placówek.
Świadczy to o dobrym dostosowaniu realizowanych inwestycji do potrzeb okolicznych
podmiotów. Nie zdarzyło się, żeby Beneficjent stwierdził, iż nie udało się osiągnąć
produktów założonych na etapie projektowania, co oznacza, iż plany były skutecznie
wdrażane w życie.
Na etapie przygotowywania projektu z reguły prowadzono konsultacje społeczne.
Jedynie w jednym wypadku ograniczono się wyłącznie do analizy informacji
statystycznych posiadanych przez Urząd Gminy. Poznawanie opinii ludności lokalnej
dotyczącej konkretnego projektu jest kluczowe, gdyż pozwala na uzupełnienie
go o dodatkowe kierunki działań, które mogą zostać przeoczone podczas pracy z danymi
liczbowymi.
Stwierdzono, iż efektów działań rewitalizacyjnych nie można było osiągnąć niższym
kosztem. Ograniczenie wydatków pomniejszyłoby osiągnięte rezultaty, dlatego
niemożliwe było zrezygnowanie z jakiegokolwiek działania. Aby osiągnąć zamierzone
wyniki jak najniższym kosztem, przetargi realizowano kierując się wyłącznie kryterium
ceny.
59
Bariery, występujące w 1/3 spośród wdrażanych projektów, dotyczyły konieczności
wykonania robót dodatkowych, braku inwentaryzacji infrastruktury podziemnej,
zjawisk środowiskowych oraz ograniczeń w możliwości zarządzania projektem
w sytuacji, gdy realizowany jest on przez kilka podmiotów. Pierwsze
trzy z wymienionych problemów można zminimalizować dzięki dokonaniu dokładnej
analizy na etapie przygotowania planu działań i kosztorysu, zaś ostatni związany jest
z kwestiami formalnymi.
5.2. Osiągnięte oraz potencjalne efekty projektów realizowanych
w ramach Działania 4.3 LRPO
Popyt na inwestycje z zakresu rewitalizacji na obszarach miejskich/wiejskich
Na liście Indykatywnego Planu Inwestycyjnego Lubuskiego Regionalnego Programu
Operacyjnego na lata 2007-2013 z dnia 5 marca 2013 znalazło się 18 projektów
realizowanych w ramach Priorytetu IV. LRPO Działanie 4.3 Rewitalizacja
zdegradowanych obszarów miejskich i wiejskich. Podpisano umowy dla wszystkich
z wyjątkiem Rewitalizacji budynku „F” przy ul. Zyty w Zielonej Górze48. Jak można
zauważyć w tabeli 5., ich łączna wartość wyniosła 176,79 mln PLN.
Tabela 5. Wartość i rodzaje projektów realizowanych w ramach Działania 4.3 LRPO
Całkowita
Kwota
wartość
lp.
Nazwa projektu
dofinansowania Rodzaj działania
projektu
(mln PLN)
(mln PLN)
Przebudowa i budowa
zewnętrznej infrastruktury
rewitalizacja
1.
9,12
4,51
technicznej na osiedlu
obszaru
mieszkaniowym w Wędrzynie
Przebudowa i zmiana sposobu
użytkowania budynku
pokoszarowego przy ul.
Myśliborskiej w Gorzowie Wlkp.
na siedzibę filii Samodzielnego
rewitalizacja
2.
Pododdziału Prewencji Policji
10,85
4,87
budynku
z Zielonej Góry, I Komisariatu
Policji, Laboratorium
Kryminalistycznego oraz
Archiwum Komendy
Wojewódzkiej Policji
48
Dnia 21.05.2013 r. Zarząd Województwa Lubuskiego podjął decyzję o przyznaniu dofinansowania dla tego projektu,
60
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Przebudowa Placu Wojska
Polskiego w Kostrzynie nad Odrą
Przebudowa zabytkowych
budynków i adaptacja terenów
dla potrzeb Miejskiej Biblioteki
w Nowej Soli
Renowacja i adaptacja
zabytkowego obiektu
zamkowego w Sulechowie przy
Al. Wielkopolskiej na cele
kulturalne wraz z
zagospodarowaniem terenu
Rewitalizacja Bulwaru
Nadwarciańskiego Wschodniego
w Gorzowie Wlkp. poprzez
adaptację infrastruktury
technicznej na cele kulturowe,
rekreacyjne i turystyczne
Rewitalizacja dzielnicy portowej
w zabytkowej części miasta
Nowa Sól
Rewitalizacja historycznego
układu komunikacyjnourbanistycznego śródmieścia
Świebodzina etap I
Rewitalizacja Miasta Zielona Góra
( Etap I i II)
Rewitalizacja Parku Miejskiego
w Kostrzynie nad Odrą
Rewitalizacja Starego Miasta
w Nowym Miasteczku
w Ośnie Lubuskim – układ
komunikacyjny wraz z małą
infrastrukturą
we Wschowie
Rewitalizacja Starówki Miejskiej
w Żaganiu – etap I
2,91
1,45
rewitalizacja
obszaru
8,57
3,91
rewitalizacja
budynków
5,08
2,54
rewitalizacja
obiektu
kulturowego
9,36
4,21
rewitalizacja
obszaru
15,74
7,18
rewitalizacja
obszaru
8,07
3,45
rewitalizacja
obszaru
17,24
7,69
rewitalizacja
obszaru
i budynków
5,61
2,8
13,27
6,41
5,05
2,33
13,57
5,28
11,4
5,7
rewitalizacja
parku
rewitalizacja
obszaru
rewitalizacja
obszaru
rewitalizacja
obszaru
rewitalizacja
obszaru
61
15.
16.
17.
18.
Rewitalizacja Starówki w Żarach
Rewitalizacja Śródmieścia
Kożuchowa – etap I
Utworzenie Parku Kultur Świata
(Park of World Culture) poprzez
rewitalizację zabytkowego
założenia parkowego
w Drezdenku - I etap
Rewitalizacja budynku „F” przy
ul. Zyty w Zielonej Górze*
suma
18,97
7,39
10,59
3,97
5,18
2,41
6,21
3,02
176,79
79,12
rewitalizacja
obszaru
rewitalizacja
obszaru
rewitalizacja
parku
rewitalizacja
budynku
Źródło: Indykatywny Plan Inwestycyjny Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013
z dnia 5 marca 2013, http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=114,
dostęp 06.06.2013
Do dnia 05.12.2012 roku na projekty realizowane w ramach Działania 4.3 LRPO udało
się zakontraktować 86,3% przyznanych środków. W II kwartale 2013 roku nastąpi
ogłoszenie pierwszego konkursu dotyczącego tego Działania, na który przeznaczono
kwotę 15 mln złotych49. Ze względu na dużą liczbę obszarów zdegradowanych,
opisanych w podrozdziale 5.1, konieczne jest realizowanie dalszych projektów mających
na celu rewitalizację. Działanie 4.3 LRPO koncentruje się na obszarach miejskich, jednak
istnieje możliwość uzyskania dofinansowania na projekty realizowane w obszarze
wiejskim, jeżeli stanowi on teren powojskowy, poprzemysłowy lub popegeerowski. W
okresie 2007-2013 realizowano dwa projekty dotyczące obszarów tego typu. Pierwszym
z nich jest Przebudowa i budowa zewnętrznej infrastruktury technicznej na osiedlu
mieszkaniowym w Wędrzynie, był realizowany przez Wojskową Agencję Mieszkaniową
w Warszawie Oddział Regionalny w Zielonej Górze. Drugi projekt to Przebudowa
i zmiana sposobu użytkowania budynku pokoszarowego przy ul. Myśliborskiej w Gorzowie
Wlkp. na siedzibę filii Samodzielnego Pododdziału Prewencji Policji z Zielonej Góry,
I Komisariatu Policji, Laboratorium Kryminalistycznego oraz Archiwum Komendy
Wojewódzkiej Policji. We wniosku dotyczącym dofinansowania pierwszego
z nich zwrócono uwagę, iż w województwie lubuskim wiele miast utraciło
dotychczasową bazę ekonomiczną w postaci ośrodków przemysłowych bądź centrów
wojskowych, co wiąże się z problemami degradacji społecznej, obniżeniem
zainteresowania inwestorów miastem, a czasem nawet regionem. Obszary
te nacechowane są utrzymującym się długotrwałym bezrobociem, wysokim poziomem
pomocy socjalnej oraz niskim poziomem wykształcenia ludności. Beneficjent drugiego
49
Harmonogram ogłaszania konkursów w ramach LRPO 2007-2013 na rok 2013 z dnia 17.04.2013,
62
projektu podkreślił, że konieczne jest włączanie terenów powojskowych w przestrzeń
publiczną miasta poprzez poprawę ich funkcjonalności i estetyki oraz nadawanie
im nowych funkcji użytkowych.
Jedenaście projektów związanych było z rewitalizacją określonych terenów niezielonych
miast, 3 z budynkami, 2 z parkami. Projekt Rewitalizacja Miasta Zielona Góra łączył
rewitalizację budynków z wydatkami na tereny niezielone. Inwestycja Renowacja
i adaptacja zabytkowego obiektu zamkowego w Sulechowie przy Al. Wielkopolskiej na cele
kulturalne wraz z zagospodarowaniem terenu objęła obiekt historyczno-kulturowy.
Działanie 4.3. w odniesieniu do zintegrowanych rozwiązań traktujących
kompleksowo problemy gospodarcze, społeczne oraz środowiskowe
Projekty realizowane w ramach Działania 4.3. mają charakter kompleksowy,
na co wskazują zamieszczone w dalszej części podrozdziału dane dotyczące
przedmiotów i kierunków projektów. Ich celem jest rozwiązanie problemów
gospodarczych, społecznych oraz środowiskowych.
Przedmioty i kierunki projektów
Jak można zaobserwować w tabeli 6, zdecydowana większość projektów dotyczyła
zróżnicowanych przedmiotów inwestycji. Największy zakres przedmiotowy
(wydatkowanie funduszy na jak największą pod względem zróżnicowania grupę
środków trwałych) objęły działania realizowane w miejscowościach Wędrzyn i Nowe
Miasteczko. Poprzez jednoczesne oddziaływanie na wiele elementów starano
się uzyskać efekt synergii, aby w istotny sposób wpłynąć na konkurencyjność
analizowanych obszarów. Jedynym wyjątkiem jest tutaj Przebudowa i zmiana sposobu
użytkowania budynku pokoszarowego przy ul. Myśliborskiej w Gorzowie Wlkp., która
skoncentrowała się na jednym budynku, jednak i w tym wypadku można zaobserwować
oddziaływanie na wiele obszarów działalności ludzkiej, co zaprezentowano w tabeli 7.
Dane zawarte we wspomnianych tabelach potwierdzają kompleksowy charakter
projektów, które objęły swoim zasięgiem wiele kierunków działań. Największą liczbę
kierunków wskazano w wypadku gminy Drezdenko. Utworzony tam „Park Kultur
Świata” wzbogaca atrakcyjność regionu pod wieloma względami, wpływając pozytywnie
na zagadnienia takie jak przedsiębiorczość, atrakcyjność turystyczna i inwestycyjna
czy bezpieczeństwo. Oprócz Drezdenka, pod względem kierunków działań
rewitalizacyjnych wysoko ocenione zostały również m.in. Nowe Miasteczko, Gorzów
Wielkopolski z projektem dotyczącym rewitalizacji Bulwaru Nadwarciańskiego oraz
Nowa Sól. Projekty realizowane w Żarach, Kostrzynie nad Odrą (Przebudowa Placu
Wojska Polskiego) i Wędrzynie oddziałują na najmniejszą liczbę obszarów
funkcjonowania regionu.
63
Tabela 6. Przedmioty inwestycji w ramach poszczególnych projektów
przedmiot inwestycji
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Sulechów
Wschowa
Żagań
Gorzów Wielkopolski (Przebudowa i
zmiana sposobu użytkowania budynku
pokoszarowego przy ul. Myśliborskiej w
Gorzowie Wlkp. na siedzibę filii Samodzielnego
Pododdziału Prewencji Policji z Zielonej Góry, I
Komisariatu Policji, Laboratorium
Kryminalistycznego oraz Archiwum Komendy
Wojewódzkiej Policji)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Świebodzin
zieleń i mała
architektura
X
obiekty związane
z kulturą i historią
X
obiekty sportowe
(w tym sale
taneczne)
X
miejsca postojowe
X
X
drogi, mosty i
chodniki
X
oświetlenie
sieć wodociągowa
i kanalizacja
budynki
mieszkalne i
gospodarcze
Kożuchów
Nowa Sól (Rewitalizacja dzielnicy portowej
w zabytkowej części miasta Nowa Sól)
Nowa Sól (Przebudowa zabytkowych
budynków i adaptacja terenów dla potrzeb
Miejskiej Biblioteki w Nowej Soli)
Ośno Lubuskie
place i sale zabaw
Drezdenko
kościoły
szkoły
miejscowość
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
64
Gorzów Wielkopolski (Rewitalizacja
Bulwaru Nadwarciańskiego Wschodniego w
Gorzowie Wlkp. poprzez adaptację
infrastruktury technicznej na cele kulturowe,
rekreacyjne i turystyczne)
Kostrzyn nad Odrą (Przebudowa Placu
Wojska Polskiego w Kostrzynie nad Odrą)
Kostrzyn nad Odrą (Rewitalizacja Parku
Miejskiego w Kostrzynie nad Odrą)
Nowe Miasteczko
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Wędrzyn
X
X
X
X
X
X
X
Zielona Góra (Rewitalizacja Miasta Zielona
X
X
X
Góra - Etap I)
Zielona Góra (Rewitalizacja Miasta Zielona
X
X
X
Góra - Etap II)
Żary o statusie miejskim
X
X
X
X
Źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków beneficjentów („X” w tabeli oznacza, iż w projekcie przeznaczono wydatki na określony środek trwały)
65
Tabela 7. Kierunki działań rewitalizacyjnych podejmowanych w poszczególnych projektach
poprawa infrastruktury
sportowej
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Świebodzin
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Wschowa
Żagań
X
X
X
Sulechów
zrównoważony rozwój
poprawa infrastruktury
edukacyjnej
X
polityka społeczeństwa
informatycznego
poprawa funkcji kulturowych
X
polityka równych szans
zwiększenie atrakcyjności dla
inwestorów
X
środowisko naturalne
zwiększanie atrakcyjności
turystycznej
X
zwiększanie przedsiębiorczości
zmniejszanie występowania
patologii społecznych
Kożuchów
Nowa Sól (Rewitalizacja dzielnicy
portowej w zabytkowej części miasta Nowa
Sól)
Nowa Sól (Przebudowa zabytkowych
budynków i adaptacja terenów dla potrzeb
Miejskiej Biblioteki w Nowej Soli)
Ośno Lubuskie
zwiększanie bezpieczeństwa
Drezdenko
nowe miejsca pracy
miejscowość
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
66
Gorzów Wielkopolski (Przebudowa i
zmiana sposobu użytkowania budynku
pokoszarowego przy ul. Myśliborskiej w
Gorzowie Wlkp. na siedzibę filii
Samodzielnego Pododdziału Prewencji
Policji z Zielonej Góry, I Komisariatu Policji,
Laboratorium Kryminalistycznego oraz
Archiwum Komendy Wojewódzkiej Policji)
Gorzów Wielkopolski (Rewitalizacja
Bulwaru Nadwarciańskiego Wschodniego w
Gorzowie Wlkp. poprzez adaptację
infrastruktury technicznej na cele kulturowe,
rekreacyjne i turystyczne)
Kostrzyn nad Odrą (Przebudowa Placu
Wojska Polskiego w Kostrzynie nad Odrą)
Kostrzyn nad Odrą (Rewitalizacja Parku
Miejskiego w Kostrzynie nad Odrą)
Nowe Miasteczko
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Wędrzyn
X
X
X
X
X
Zielona Góra (Rewitalizacja Miasta
X
X
X
X
X
X
Zielona Góra - Etap I)
Zielona Góra (Rewitalizacja Miasta
X
X
X
X
X
X
X
Zielona Góra - Etap II)
Żary o statusie miejskim
X
X
X
X
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wniosków złożonych przez beneficjentów („X” w tabeli oznacza, iż w celach projektu uwzględniono dany kierunek)
67
Uzasadnienie przedsięwzięć społecznych oraz ich łączenie z inwestycjami
w infrastrukturę
Każdy z realizowanych projektów zawierał zarówno inwestycje infrastrukturalne,
jak i oddziaływał na elementy społeczne – oznacza to, iż został spełniony wymóg
kompleksowości podejmowanych działań. W każdym z analizowanych wniosków
przedstawiono bogate uzasadnienie podejmowanych działań społecznych.
Miały one na celu rozwiązanie kluczowych problemów rewitalizowanych obszarów,
co pozwala na poprawę warunków życia mieszkańców. Jako iż analizowane projekty
zostały ukończone niedawno bądź są w trakcie wdrażania, niemożliwe jest dokładne
zbadanie ich wpływu na rozwiązanie kwestii takich jak wykluczenie społeczne
czy walka z przestępczością, jednak, jak wspomniano wcześniej, wszyscy respondenci
biorący udział w badaniu CAWI zgodzili się z tym, iż zrealizowany na ich obszarze
projekt odpowiadał na realne potrzeby regionu oraz mieszkańców, w związku z czym
można się spodziewać, iż w długim okresie przyczynią się do poprawy jakości życia
mieszkańców.
Działania rewitalizacyjne a włączenie działań społecznych
Wydatki ponoszone na realizowanie poszczególnych projektów można podzielić
na takie, które przyczyniają się do poprawy życia mieszkańców, lecz nie stwarzają
bezpośrednio dla nich dodatkowych możliwości (jak np. renowacje budynków
czy inwestycje w sieć kanalizacyjną) oraz takie, które zwiększają zakres możliwości
mieszkańców, prowadząc do włączenia działań społecznych. Do tych ostatnich można
zaliczyć tworzenie i renowację obiektów sportowych. Rewitalizacja obiektów
związanych z kulturą i historią zachęca okoliczną ludność do częstszego odwiedzania
tych miejsc i zwiększania wiedzy na temat historii. Zadbanie o obszary zielone
przywraca im funkcję terenów spacerowych i sprawia, iż mieszkańcy częściej będą
spędzali czas na świeżym powietrzu. Wszelkie działania mające na celu zwiększenie
atrakcyjności turystycznej przyczyniają się do zwiększenia przedsiębiorczości wśród
okolicznej ludności, która dostrzega szansę na zwiększenie obrotów dotychczas
istniejących przedsiębiorstw bądź na utworzenie nowych firm, korzystających
ze zwiększonego zainteresowania regionem. Włączenie działań społecznych sprawia,
iż korzyści z realizowanych projektów będą zwiększały się w czasie, dlatego pozytywnie
należy ocenić fakt, iż analizowane działania zwróciły uwagę na ten aspekt.
Podsumowanie
Całkowita wartość 18 projektów realizowanych w ramach Działania 4.3 LRPO wyniosła
176,79 mln złotych, z czego 79,12 mln złotych stanowiły dofinansowania.
Zapotrzebowanie na inwestycje jest duże, do dnia 05.12.2012 roku zakontraktowano
86,3% przyznanych środków, zaś w II połowie 2013 roku nastąpi ogłoszenie pierwszego
konkursu dotyczącego Działania 4.3 LRPO.
68
Działanie 4.3 LRPO koncentruje się na obszarach miejskich, jedyny wyjątek
w tym zakresie stanowi miejscowość Wędrzyn, gdzie inwestycja objęła tereny
powojskowe. Wnioski z reguły składane są przez władze lokalne – jedynie
w trzech przypadkach Beneficjentami były inne podmioty.
Projekty realizowane w ramach Działania 4.3 mają charakter kompleksowy, służą
rozwiązywaniu problemów gospodarczych, społecznych i środowiskowych.
Dąży się do osiągnięcia efektu synergii, aby znacznie polepszyć konkurencyjność
analizowanych obszarów. Największy zakres podmiotowy objęły działania realizowane
w miejscowościach Wędrzyn i Nowe Miasteczko. Projekt realizowany w gminie
Drezdenko został wskazany jako przykład umiejętnego łączenia dużej liczby kierunków
działań w celu pozytywnego równoległego oddziaływania na zagadnienia takie jak
przedsiębiorczość, atrakcyjność turystyczna i inwestycyjna czy bezpieczeństwo.
Wszystkie z analizowanych projektów łączą element społeczny z inwestycjami
w infrastrukturę. Dzięki temu odpowiadają na realne potrzeby regionu mieszkańców.
Z opinią tą zgodzili się wszyscy biorący udział w badaniu przedstawiciele instytucji
zlokalizowanych na terenie rewitalizowanych gmin.
Wśród wydatków ponoszonych w ramach poszczególnych inwestycji można wyodrębnić
te, które poprawiają jakość życia w gminie, lecz nie stwarzają dla mieszkańców
dodatkowych możliwości oraz takie, które prowadzą do włączenia działań społecznych.
Tworzenie obiektów sportowych i bibliotek skłania do zwiększenia aktywności
ruchowej i intelektualnej, zaś przyciągnięcie turystów zachęca mieszkańców
do zakładania działalności gospodarczej. Należy jednak pamiętać o tym, że nawet
inwestycja o dość ograniczonym zakresie, taka jak rewitalizacja budynku, może skłonić
do działania społecznego – mieszkańcy mogą zacząć w większym stopniu dbać
o nieruchomość i jej okolicę.
69
5.3. Znaczenie zrealizowanych projektów w kontekście podnoszenia
poziomu życia społeczności lokalnych i regionalnych.
Rodzaje projektów,
beneficjentów
które
cieszą
się
największym
zainteresowaniem
Wykres 3 uwidacznia, iż ponad 83% spośród projektów realizowanych w ramach
Działania 4.3 obejmowało w zakresie rzeczowym renowację dróg, mostów i chodników.
Odnotowano również duże zapotrzebowanie na wydatki związane z zielenią i małą
architekturą (pojawiły się w 12 projektach), oświetleniem (10), siecią wodociągową
i kanalizacją (8) i miejscami postojowymi (7). Jedynie w nielicznych wypadkach
inwestycje związane były z placami zabaw (4) oraz obiektami sportowymi (4), które
mają pozytywny wpływ na rozwój mieszkańców województwa lubuskiego, zwłaszcza
tych najmłodszych. Pozytywnym aspektem jest stosunkowo duża liczba projektów
związanych z obiektami kulturowymi i historycznymi. Realizowano je w około 56%
przypadków. Tego typu inwestycje mają pozytywny wpływ zarówno na mieszkańców,
którzy zaczynają odczuwać bliższy związek z lokalną historią i więcej czasu spędzają na
podnoszeniu swojej wiedzy dotyczącej wydarzeń, jakie niegdyś miały miejsce w okolicy,
jak i na turystów, którzy chętniej wybierają miejscowości mogące poszczycić się
walorami kulturowo-historycznymi.
Wykres 3. Przedmioty realizowanych projektów
16
14
12
10
8
6
4
2
0
15
12
10
8
4
4
10
7
4
1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wniosków złożonych przez beneficjentów
70
Główne kierunki podejmowanych działań rewitalizacyjnych
Do głównych obszarów interwencji w ramach Działania 4.3 należą:
• infrastruktura mieszkaniowa i lokalowa, (tylko prace renowacyjne),
• infrastruktura wodno-ściekowa,
• infrastruktura drogowa,
• infrastruktura edukacyjna,
• infrastruktura ochrony zdrowia,
• pozostała infrastruktura społeczna,
• infrastruktura turystyczna,
• infrastruktura kulturalna,
• gospodarka odpadami,
• odbudowa publicznych systemów energetycznych,
• modernizacja obiektów użyteczności publicznej,
• zagospodarowanie przestrzeni w harmonii z otoczeniem.
Wykres 4. Kierunki podejmowanych działań rewitalizacyjnych wg wniosków beneficjentów
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
18
18
13
11
10
9
11
9
8
6
4
7
4
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wniosków złożonych przez beneficjentów
Każdy z badanych projektów podejmował zagadnienia polityki równych szans oraz
zrównoważonego rozwoju – wywieranie pozytywnego wpływu w tych obszarach
jest niezbędne, aby wniosek mógł otrzymać dofinansowanie w ramach Działania 4.3.
71
Jak można zauważyć na wykresie 4, wśród pozostałych kierunków działań związanych
z rewitalizacją prym wiedzie zwiększanie atrakcyjności turystycznej. Cel ten pojawił się
w 72% projektów. Przyciąganie turystów pozwala lokalnym przedsiębiorcom, zwłaszcza
tym z branży gastronomicznej i hotelarskiej, na zwiększenie przychodów i zatrudnienia.
Z atrakcyjnością turystyczną bezpośrednio związane są funkcje kulturowe
oraz bezpieczeństwo - turyści zdecydują się na wizytę w danej lokalizacji tylko
pod warunkiem, że będzie ona oferowała zarówno możliwość ciekawego spędzenia
czasu, a oni sami będą mogli czuć się pewnie w nieznanej okolicy. W analizowanych
projektach podniesieniu poziomu bezpieczeństwa służyło zarówno rewitalizowanie
obszarów do tej pory kojarzonych z patologiami społecznymi, jak również instalowanie
systemów monitoringu. W Gorzowie Wielkopolskim zdecydowano się na
zadedykowanie
całego
projektu
kwestii
podnoszenia
bezpieczeństwa.
Przebudowa i zmiana sposobu użytkowania budynku pokoszarowego przy ul. Myśliborskiej
w Gorzowie Wlkp. na siedzibę filii Samodzielnego Pododdziału Prewencji Policji z Zielonej
Góry, I Komisariatu Policji, Laboratorium Kryminalistycznego oraz Archiwum Komendy
Wojewódzkiej Policji kosztowała blisko 11 milionów złotych i ma pozwolić na poprawę
skuteczności walki z przestępczością. Kolejne wyzwania poruszane w realizowanych
projektach to zwiększenie atrakcyjności dla inwestorów (10), zwiększanie
przedsiębiorczości (9) i tworzenie nowych miejsc pracy (9). W województwie lubuskim
bezrobocie w lutym 2013 roku wyniosło 17%, zaś w powiecie nowosolskim aż 26,3%50.
W związku z tym kluczowe dla tego regionu jest tworzenie nowych miejsc pracy,
niezależnie od tego, czy poprzez zachęcanie do prowadzenia własnej działalności,
czy też dodatkowego wspomagania skłonności już istniejących przedsiębiorstw
do zwiększania zatrudnienia. Walka z patologiami społecznymi była uwzględniania
w projektach dużo rzadziej (6). Jedna czwarta projektów związana była z poprawą
infrastruktury edukacyjnej i sportowej. Ich Beneficjenci uwzględnili fakt, że młodzież,
która zyskuje szansę na aktywne spędzanie czasu wolnego na grach zespołowych będzie
miała mniejszą skłonność do popełniania przestępstw i wykroczeń, zaś wyedukowani
obywatele przyczyniają się do wzrostu innowacyjności, która to w XXI wieku
jest kluczowym czynnikiem decydującym o konkurencyjności.
Martwić może fakt, iż jedynie 7 projektów uwzględniło politykę społeczeństwa
informatycznego, jednak należy pamiętać, iż Działanie 4.3 nie jest
na nią ukierunkowane. Wykorzystywanie nowoczesnych rozwiązań informatycznych
uatrakcyjnia nawet inwestycje, które na pierwszy rzut oka niewiele mają wspólnego
z techniką – na przykład w Parku Kultur Świata w Drezdenku przy każdym obiekcie
„Małej Architektury” nawiązującym tematyką do poszczególnych krajów świata
50
Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów,
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1487_PLK_HTML.htm?action=show_archive, 26.04.2013
72
zamontowano system głosowy, który w językach polskim, niemieckim i angielskim
informuje zwiedzających o historii, kulturze, obyczajach i mentalności ludności danego
kontynentu. Mieszkańcy Gminy Sulechów będą mogli korzystać z nauki obsługi
komputera oraz pozyskać informacje drogą internetową w ramach kafejki internetowej,
zlokalizowanej w jednym z pomieszczeń zamku.
Działanie 4.3 a odnowa zdegradowanych obszarów miejskich, wzmocnienie
struktur społeczno-ekonomicznych oraz przeciwdziałanie marginalizacji tych
obszarów
Inwestycje dokonane w ramach Działania 4.3 LRPO pozwoliły na odnowę
zdegradowanych obszarów miejskich, wzmocnienie struktur społeczno-ekonomicznych
oraz przeciwdziałanie marginalizacji tych obszarów. Poprawiła się zarówno jakość życia
mieszkańców jaki i stan gospodarki województwa lubuskiego. Powstały nowe miejsca
pracy, zwiększył się poziom bezpieczeństwa mieszkańców. Poprawie uległo również
środowisko naturalne.
Opinia mieszkańców gmin objętych rewitalizacją na temat poprawy jakości życia
Wykres 5. Zmiana jakości życia w regionie w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy
Ogólna jakość życia
16%
57%
27%
Konkurencyjność gospodarcza
16%
58%
26%
Poprawa
Brak zmiany
Inwestycje w regionie
26%
Stan środowiska naturalnego
47%
22%
0%
27%
60%
20%
40%
60%
Pogorszenie
18%
80%
100%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI z mieszkańcami regionu
Do kryteriów jakości życia w badaniu CATI zaliczono: stan środowiska naturalnego,
liczbę nowych inwestycji (m.in. sklepów), ogólną ocenę mieszkańców jakości życia
w regionie oraz konkurencyjność gospodarczą tego obszaru. Wyniki dla poszczególnych
aspektów przedstawia wykres 5.
73
Jeżeli chodzi o środowisko naturalne, to 60% mieszkańców jest zdania, że stan
środowiska naturalnego w okresie ostatnich dwunastu miesięcy nie uległ zmianie,
22% uważa, że stan środowiska naturalnego poprawił się. Mniej niż jedna piąta
ankietowanych stwierdziła, że stan środowiska naturalnego uległ pogorszeniu. Niecała
połowa mieszkańców jest zdania, że liczba inwestycji w regionie w okresie ostatnich
dwunastu miesięcy pozostała na tym samym poziomie. Dwudziestu siedmiu
respondentów na stu uważa, że liczba inwestycji spadła, 26% stwierdziło, że ich liczba
wzrosła. Pogląd, że konkurencyjność gospodarcza regionu w okresie ostatnich dwunastu
miesięcy pozostała na tym samym poziomie, podziela 58% mieszkańców, 26% jest
zdania, że konkurencyjność gospodarcza regionu spadła. Jedynie 16% wyraziło opinię,
że konkurencyjność gospodarcza wzrosła. Ponad połowa ankietowanych powiedziała
w trakcie wywiadu, że ogólna jakość życia w regionie w okresie ostatnich dwunastu
miesięcy pozostała na tym samym poziomie. Niewiele ponad jedna czwarta uważa,
że pogorszyła się, zaś zaledwie 16% jest zdania, że poprawiła się.
Aż 71% mieszkańców udzieliło odpowiedzi, że w okresie dwunastu miesięcy
nie zaobserwowało u siebie poprawy jakości życia. Dostrzegła ją mniej niż jedna trzecia
ankietowanych.
Jedynie 46% mieszkańców słyszało o realizowanych projektach rewitalizacyjnych.
Oznacza to, iż ponad połowa okolicznej ludności nie zdaje sobie sprawy z nowych
możliwości, jakie zostały utworzono dzięki Działaniu 4.3 LRPO. Osoby, które posiadały
wiedzę na temat inwestycji realizowanych w gminach bardzo pozytywnie odniosła się
do ich skutków. Przeważająca większość respondentów biorących udział w badaniu
ankietowym (89%) odpowiedziała, że dostrzega pozytywne efekty projektu i miał
on realny wpływ na życie mieszkańców. Prawie wszyscy respondenci (93%) uważają,
że realizacja tego typu projektu to dobry pomysł na przyszłość lub dla innych obszarów
województwa.
Na podstawie powyższych danych można uznać, że choć projekty związane
z rewitalizacją są uznawane przez respondentów za mające realny, pozytywny wpływ
na życie mieszkańców, to nie są czynnikiem decydującym, kiedy chodzi o ocenę
personalnej jakości życia (około połowa ankietowanych w ciągu ostatniego roku
nie stwierdziła zmian w jej poziomie). Należy też zauważyć, że o realizowanych
projektach słyszała jedynie blisko połowa mieszkańców, więc nie mogli oni odczuwać
wpływu projektów, których nie znali.
74
Aspekty życia społeczności lokalnej, które zmieniły się najbardziej pod wpływem
realizacji projektów
Jeżeli chodzi o poprawę edukacji, to w Kostrzynie i Gorzowie Wielkopolskim wdrożenie
projektów miało bezpośredni lub pośredni wpływ na polepszenie infrastruktury
edukacyjnej. Zrewitalizowany park miejski w Kostrzynie stanowi dogodne miejsce
do prowadzenia lekcji, co potwierdzają wypowiedzi respondentów. Podczas
zogniskowanego spotkania grupowego w Drezdenku respondenci wskazali, że istotny
jest także aspekt edukacyjny inicjatyw kierowanych przede wszystkim do dzieci
i młodzieży. Wszechstronnie rozwijające zajęcia wpływają pozytywnie nie tylko
na posiadaną wiedzę ścisłą, ale także umiejętności takie jak kreatywność. Atrakcje
o walorach edukacyjnych dostępne są również dla dorosłych mieszkańców i turystów.
Należą do nich tradycyjne tablice informacyjne, a także rzeźby symbolizujące
kontynenty i słupki multimedialne prezentujące dany obiekt. Pozostali ankietowani
odpowiedzieli, że projekty nie miały związku z edukacją, w bezpośredni sposób
nie wpłynął zatem na podniesienie poziomu jej jakości. W trakcie zogniskowanego
wywiadu grupowego we Wschowie respondenci wskazali, że projekt rewitalizacyjny
starówki nie ma bezpośredniego wpływu na poprawę jakości edukacji, ale równolegle
realizowany jest inny projekt o nazwie Biblioteka Plus ze środków Ministerstwa Kultury.
Nowa biblioteka jest wyposażana w nowoczesny sprzęt, również multimedialny,
urządzenia interaktywne, poszerzające dostępną ofertę.
W Kostrzynie i Zielonej Górze jakość infrastruktury mieszkalnej uległa poprawie.
Świadczą o tym nowe chodniki, lepsze oświetlenie bloków, otoczenie wokół bloków
sprzyjające rodzinom z dziećmi. Obok Parku stanowiącego centrum miasta, znajdują
się blokowiska. Mieszka tam dużo rodzin z dziećmi, które mogą korzystać z nowego
centrum rekreacji, jakie niewątpliwie stanowi Park. Pojawiły się również opinie
stwierdzające, że inwestycje wpłynęły w znaczny sposób na zwiększenie
funkcjonalności oraz na poprawę komunikacji na osiedlach.
Poprawie uległ także stan środowiska naturalnego. W Gorzowie podjęto wiele działań
proekologicznych, m.in. nasadzono roślinność i odprowadzono kanalizację deszczową.
W Zielonej Górze wymieniono infrastrukturę wodno-kanalizacyjną. W Ośnie Lubuskim
doszło do ograniczenia emisji spalin emitowanych do powietrza dzięki zwiększeniu
płynności i prędkości ruchu drogowego.
W Wędrzynie w celu pozytywnego wpłynięcia na środowisko naturalne oraz
podniesienia estetyki miejscowości zasadzono drzewa i krzewy.
Projekty zrealizowane w ramach Działania 4.3 przyczyniły się do poprawy stanu
środowiska naturalnego dzięki takim działaniom jak np.:
75
•
•
•
•
uporządkowanie
systemu
wodno-kanalizacyjnego,
zastosowanie
energooszczędne lampy do oświetlenia,
zmniejszenie zapotrzebowania na energię, wykorzystywanie starej kostki
granitowej i starych materiałów (recykling), zmodernizowanie kanalizacji
deszczowej, regulacja sieci deszczowej,
ekologiczne nośniki energii,
poprawa infrastruktury drogowej, większa płynność ruchu i mniej
zanieczyszczeń, nasadzenie roślinności, zabezpieczenie skarp, przeciwdziałanie
podmywaniu linii brzegowej i regulacja linii brzegowej, naturalna powierzchnia
kamienna,
Najniższą liczbę pozytywnych odpowiedzi dotyczących efektywności wdrażanych
w ramach Działania 4.3 LRPO projektów uzyskało pytanie dotyczące wpływu tych
projektów na poprawę stanu środowiska naturalnego. Mimo to dwie trzecie
ankietowanych uznało, że stan środowiska uległ bądź ulegnie poprawie.
Podsumowanie
Można stwierdzić, iż kierunki podejmowanych działań rewitalizacyjnych nastawione są
na redukowanie słabości województwa oraz uwypuklanie jego zalet – Beneficjenci
najczęściej decydowali się na inwestycje dotyczące podnoszenia atrakcyjności
turystycznej, zwiększania bezpieczeństwa, które jest bardzo istotne zarówno dla
obywateli, jak i turystów i inwestorów, poprawę funkcji kulturowych, wzrost
atrakcyjności inwestycyjnej, tworzenie nowych miejsc pracy i zwiększanie
przedsiębiorczości. Wydatki dotyczyły przede wszystkim podstawowych elementów
infrastruktury – dróg, mostów i chodników. W wielu spośród realizowanych projektów
zadedykowano fundusze na zieleń i małą architekturę, obiekty związane z kulturą
i historią oraz oświetlenie. Wszystkie inwestycje uwzględniały zrównoważony rozwój
oraz politykę równych szans. Przykładem działania dotyczącego ostatniego
wspomnianego zagadnienia jest usuwanie barier architektonicznych utrudniających
funkcjonowanie osobom niepełnosprawnym. Niektóre spośród wdrożonych projektów
wpłynęły na polepszenie infrastruktury edukacyjnej oraz stan środowiska naturalnego.
Inwestycja Utworzenie Parku Kultur Świata w Drezdenku umiejętnie połączyła te
elementy. Na zrewitalizowanym obszarze prowadzone są zajęcia dydaktyczne dla dzieci
i młodzieży.
Opinie mieszkańców gmin objętych rewitalizacją na temat poprawy jakości życia
są podzielone. Z jednej strony 89% mieszkańców, którzy słyszeli o projektach
rewitalizacyjnych dostrzegło pozytywne efekty projektu, 93% spośród nich uważa,
że realizacja tego typu projektów to dobry pomysł na przyszłość lub dla innych
obszarów województwa. Z drugiej zaś jedynie 16% ankietowanych uważa, iż poprawiła
76
się ich ogólna jakość życia oraz konkurencyjność gospodarcza. Wzrost inwestycji
w regionie zaobserwowało 26% respondentów, zaś polepszenie stanu środowiska
naturalnego 22%. Można wnioskować, iż choć projekty mają pozytywny wpływ
na sytuację regionu, to nie decydują o zadowoleniu z życia mieszkańców. Duży wpływ
na wystawione oceny może mieć niesprzyjająca sytuacja makroekonomiczna, która
sprawia, iż pomimo pozytywnych efektów realizowanych projektów sytuacja regionu
nie ulega znacznej poprawie.
5.4. Dobre praktyki
Dobra praktyka polega na identyfikacji i zastosowaniu takich sposobów/metod/
technik/procedur wykonania określonego działania, które:
• zostało zrealizowane w konkretnej jednostce samorządowej, charakteryzując
się dużą skutecznością i efektywnością,
• posiada znamiona rozwiązania innowacyjnego, nowatorskiego itp.,
• może zostać z sukcesem zastosowane w innych jednostkach samorządowych.
Oznacza to, że tzw. dobra praktyka to uniwersalny proces, technika lub innowacja,
pozwalająca na osiągnięcie wyznaczonego celu w sposób skuteczny i efektywny.
Dobrymi praktykami są więc wszelkie przedsięwzięcia cykliczne lub jednorazowe,
które:
• pozwalają na skuteczną i efektywną realizację zadań i osiąganie celów,
• mają charakterystykę uniwersalności, a przez to powtarzalności, czyli można
je zastosować w wielu organizacjach i instytucjach (np. w urzędach).
Dobre praktyki dają więc potwierdzoną poprawę w określonej dziedzinie np. w zakresie
kosztów, terminów, jakości, wydajności, efektywności, bezpieczeństwa, środowiska
czy innych mierzalnych czynników wpływających na stan organizacji.
Według respondentów wywiadów indywidualnych, przejawem dobrych praktyk było
określenie właściwych miejsc do rewitalizacji oraz możliwość skorzystania
z dofinansowania. Blisko trzy czwarte przedstawicieli instytucji korzystających
z projektów, którzy wzięli udział w badaniu ilościowym techniką CAWI wskazuje
poprawę infrastruktury jako dobrą praktykę, zaś 13% stwierdza, że jej przejawem jest
dotacja. Natomiast pozostałe 13% odpowiedziało, że trudno powiedzieć, co jest
przejawem dobrych praktyk (wykres 7).
77
Wykres 6. Dobre praktyki zastosowane w ramach niniejszego projektu
Dotacja
13% 13%
Poprawa infrastruktury
Trudno powiedzieć
74%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiety CAWI
Jako przykłady dobrych praktyk ankietowani wskazali:
• dotację w ramach projektów unijnych, która pomniejszała koszty właścicielom
nieruchomości,
• większe możliwości dla MŚP,
• uczynienie obiektu miejscem spotkań kulturalnych mieszkańców,
• tworzenie przestrzeni wypoczynkowej dla mieszkańców,
• poprawę jakości życia mieszkańców,
• umożliwienie realizacji wielu imprez lokalnych,
• nadanie nowych funkcji przestrzeniom publicznym,
• stworzenie placu zabaw dla dzieci, trasy spacerowej,
• poprawę funkcjonalności,
• tworzenie otoczenia przyjaznego dla zwiedzających,
• odnowienie w ramach projektu rewitalizacyjnego zabytkowych ulic, deptaków
i ścieżek, co wpływa na bezpieczeństwo w ruchu drogowym, pieszym na terenie
miasta oraz estetykę zabytkowego miasta pod względem turystycznym,
• odkrycie nowych obiektów, które mogą zmienić funkcjonalność otoczenia
(przykładem może być odkrycie barokowej fontanny w Kożuchowie, o której
istnieniu nie wiedziano; po jej odkryciu i przebadaniu podjęta została decyzja
o jej odbudowaniu, a ponieważ usytuowana była w pasie drogowym,
postanowiono utworzyć w tym miejscu deptak).
Dobre praktyki dla inwestycji uznanych za kluczowe dla województwa zostały opisane
szerzej w rozdziale 6.
78
Partnerstwo w realizacji projektu
Projekty Rewitalizacja dzielnicy portowej w zabytkowej części miasta Nowa Sól,
Rewitalizacja Starego Miasta w Nowym Miasteczku oraz Rewitalizacja Starówki Miejskiej
w Żaganiu – etap I były realizowane przy współpracy z okolicznymi podmiotami:
Wspólnotami Mieszkaniowymi, Spółdzielnią Mieszkaniową, Zakładem Gospodarki
Mieszkaniowej, a nawet parafią. Taka kooperacja pozwala na lepsze zidentyfikowanie
potrzeb mieszkańców, a tym samym zwiększa wartość dodaną realizowanych działań.
Wpływa również pozytywnie na sprawność wdrażania inwestycji.
Odpowiednie identyfikowanie potrzeb mieszkańców na etapie tworzenia
Lokalnych Programów Rewitalizacji oraz wdrażania projektów
W celu odpowiedniego zidentyfikowania potrzeb mieszkańców należy zadbać o to, aby
konsultacje społeczne miały jak największy zasięg. Jako dobry przykład można wskazać
tutaj Kożuchów, gdzie zarówno przeprowadzono konsultacje społeczne z organizacjami,
instytucjami i podmiotami gospodarczymi, jak i zrealizowano badanie ankietowe,
w którym pytano mieszkańców o ich opinię na temat gminy i oczekiwanych kierunków
jej rozwoju. W Lokalnym Programie Rewitalizacji zwrócono uwagę na niską aktywność
społeczną, o której świadczy fakt, iż w ciągu 3 tygodni w badaniu wzięło udział jedynie
137 osób. W związku z tym jako kolejną dobrą praktykę można wskazać udostępnienie
formularzy ankietowych w jak największej liczbie instytucji (np. biblioteki, szkoły,
urzędy pracy) oraz aktywne zachęcanie obywateli do wyrażania swej opinii,
tak aby próba była jak największa.
Podsumowanie
Dobra praktyka to uniwersalny proces, technika lub innowacja, powalająca
na osiągnięcie wyznaczonego celu w sposób skuteczny i efektywny. Beneficjenci jako
dobre praktyki wskazali określenie właściwych miejsc do rewitalizacji oraz możliwość
skorzystania z finansowania, zaś przedstawiciele instytucji zlokalizowanych
w rewitalizowanych gminach zwracali uwagę przede wszystkim na poprawę
infrastruktury. Jako dobre praktyki wskazywano między innymi tworzenie przestrzeni
wypoczynkowej dla mieszkańców, czynienie obiektów miejscem spotkań kulturalnych,
a nawet odkrywanie i odbudowę obiektów o znaczeniu historycznym, które w istotny
sposób zmieniają funkcjonalność otoczenia.
Przykładem dobrej praktyki dostrzeżonym w trakcie pracy nad niniejszym raportem
jest realizowanie inwestycji przy współpracy z okolicznymi podmiotami. Kooperacja
umożliwia lepsze zidentyfikowanie potrzeb okolicznej ludności oraz sprawia, iż wzrasta
sprawność wdrażania inwestycji.
79
Kolejnymi dobrymi praktykami było odpowiednie identyfikowanie potrzeb okolicznej
ludności poprzez prowadzenie konsultacji społecznych zarówno z mieszkańcami, jak
i organizacjami, instytucjami i podmiotami gospodarczymi, jak również prowadzenie
badań opinii społecznej dotyczących kluczowych dla gminy kwestii. Należy zadbać o to,
aby badana próba była reprezentatywna – będzie można wówczas stwierdzić,
iż potrzeby zostały dobrze rozpoznane.
5.5. Charakterystyka Lokalnych Programów Rewitalizacji
Definicja Lokalnego Programu Rewitalizacji
Lokalny Program Rewitalizacji (LPR) to wieloletni program przyjęty i koordynowany
przez samorząd terytorialny (głównie lokalny), mający na celu rewitalizację określonego
obszaru zdegradowanego lub obszarów zdegradowanych, realizowany zgodnie
z określonym harmonogramem czasowym i finansowany z określonych źródeł51.
Identyfikowanie potrzeb mieszkańców na etapie tworzenia LPR i wdrażanie
planowanych działań
Dla procesu wdrażania Lokalnego Programu Rewitalizacji niezwykle istotna jest
komunikacja społeczna tj. udział i współpraca wszystkich jego uczestników. Stronami
programu są m.in. przedstawiciele wydziałów i jednostek Urzędu Miasta,
przedstawiciele wspólnot mieszkaniowych zlokalizowanych na obszarach rewitalizacji,
właściciele nieruchomości, podmioty gospodarcze, a także mieszkańcy miasta.
Zasadniczym celem komunikacji społecznej jest partycypacja społeczności lokalnej
w procesie rewitalizacji, gdyż to właśnie społeczność lokalna jest użytkownikiem danej
przestrzeni i należy zapewnić jej aktywny udział w tym procesie.
Wszyscy respondenci stwierdzili, że potrzeby mieszkańców zostały bardzo dobrze
zidentyfikowane na etapie tworzenia Lokalnych Programów Rewitalizacji, np. poprzez
realizację ankiet lub konsultacje społeczne.
Dla realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji służą przede wszystkim następujące
instrumenty:
•
•
•
organizacyjne, związane ze wskazaniem podmiotów realizujących LPR i ich zadań,
finansowe, związane z wprowadzeniem zadań do planów i budżetów gminy, budżetów
i planów innych jednostek oraz uzyskania wsparcia zewnętrznego,
prawno - administracyjne, związane z uwzględnieniem odpowiednich przepisów
przy realizacji zadań,
51 Wytyczne do Tworzenia Lokalnych Programów Rewitalizacji dla Województwa Lubuskiego na lata 2007-2013, Zielona Góra,
wrzesień 2010,
http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=56&Itemid=122&limitstart=10, s. 5
80
•
informacyjno-edukacyjne, związane z monitorowaniem i promocją.
Informacje o przeprowadzonych konsultacjach społecznych
Konsultacje społeczne są elementem kluczowym przy tworzeniu Lokalnych Programów
Rewitalizacji, gdyż pozwalają na prawidłowe zidentyfikowanie obszarów działań
kluczowych dla społeczności lokalnej.
W przypadku powiatu sulęcińskiego, do którego należy Wędrzyn, w tworzenie strategii
lokalnej byli zaangażowani przedstawiciele następujących podmiotów52:
• Starostwa Powiatowego w Sulęcinie,
• Urzędu Miejskiego w Sulęcinie,
• Urzędu Miejskiego w Torzymiu,
• Urzędu Miejskiego w Lubniewicach,
• Urzędu Gminy w Krzeszycach,
• Urzędu Gminy w Słońsku,
• Komendy Powiatowej Policji,
• Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej,
• Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej,
• Domu Pomocy Społecznej w Tursku,
• Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie,
• Warsztatów Terapii Zajęciowej,
• Powiatowego Urzędu Pracy,
• Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej,
• Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza,
• Zespołu Szkól Licealnych i Zawodowych im. Unii Europejskiej,
• Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego,
• CZG-12 (Celowy Związek Gmin w Długoszynie).
W Kożuchowie przeprowadzono konsultacje społeczne z organizacjami, instytucjami
i podmiotami gospodarczymi, które zgłosiły swój udział w programie rewitalizacji, tj.:
• Urząd Miasta i Gminy w Kożuchowie – Wydziały Urzędu,
• Gminne Jednostki Organizacyjne,
• Instytucje kultury,
• Instytucje oświatowe,
• Instytucje ochrony zdrowia,
• Stowarzyszenia i Fundacje,
• Urzędy i instytucje użyteczności publicznej,
52
Strategia
Zrównoważonego
Rozwoju
Powiatu
Sulęcińskiego
na
http://bip.powiatsulecinski.pl/system/pobierz.php?plik=RP_26_156_12.pdf&id=3061, 06.06.2013, s. 8
lata
2009-2014,
81
•
•
•
•
Kościoły i związki wyznaniowe,
Spółdzielnie mieszkaniowe,
Wspólnoty mieszkaniowe,
Podmioty gospodarcze.
W ramach konsultacji w Nowej Soli przeprowadzono badania ankietowe za pomocą
kwestionariusza, z wykorzystaniem Internetu oraz w formie drukowanej. W punktach
obsługi Urzędu Miasta zostały umieszczone skrzynki na opinie. Na stronie internetowej
UM stworzono otwarte dla wszystkich Forum Internetowe, pozwalające na swobodną
wypowiedź. Cyklicznie odbywały się także coroczne spotkania grup eksperckich oraz
innych podmiotów działających w szeroko rozumianym obszarze działań
rewitalizacyjnych.
W Kożuchowie pytano mieszkańców o to, jak oceniają warunki życia w ostatnich
10 latach, jaką mają opinię na temat inwestycji prowadzonych przez gminę, jak oceniają
gminę Kożuchów na tle innych gmin, jakie są największe walory gminy, z których
działalności prowadzonych na terenie gminy korzystają najczęściej, z jakich źródeł
uzyskują informacje na temat gminy i w jakim kierunku powinna rozwijać się gmina.
W Ośnie Lubuskim osoby odbywające staż w Urzędzie Miasta i Gminy rozdawały
mieszkańcom miasta ankiety. Respondenci w skali od 1 do 10 oceniali wszystkie
projekty planowane na rewitalizowanym obszarze. Wypowiadali się, czy ich zdaniem
działania przyczynią się do poprawy sytuacji miasta, czy też nie będą miały na nią
wpływu. Najwyżej oceniony projekt (Rewitalizacja zabytkowego układu
komunikacyjnego „Starego Miasta” w Ośnie Lubuskim) został zrealizowany. Dwudziestu
mieszkańców napisało własne propozycje rozwiązań na rewitalizowanym obszarze.
Świadczy to o aktywności społeczności lokalnej, której skłonna jest dzielić się własnymi
przemyśleniami, jeśli tylko otrzyma taką szansę.
W Żarach zrewitalizowano starówkę, ponieważ według Beneficjentów była
ona najbardziej zdegradowanym obszarem w mieście pod względem infrastruktury
technicznej.
W Gorzowie Wlkp. potrzeby mieszkańców zostały zidentyfikowane także na podstawie
konsultacji społecznych, podczas których mieszkańcy mogli składać wnioski i uwagi
do Programu.
82
W Kostrzynie newralgicznymi punktami, według ankiet przeprowadzonych wśród
mieszkańców, były Park Miejski oraz Plac Wojska Polskiego i właśnie te miejsca
w mieście zostały zrewitalizowane.
Zgodność Lokalnych Programów Rewitalizacji z wytycznymi zawartymi
w dokumentach programowych
Warunkiem skutecznej realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji jest zgodność
programu z dokumentami i programami planistycznymi będącymi podstawą polityki
regionalnej na wszystkich szczeblach administracji państwowej. W niniejszym
podrozdziale dokonano oceny zgodności Lokalnych Programów Rewitalizacji
z wytycznymi zawartymi w innych dokumentach strategicznych.
Analizie poddano następujące Lokalne Programy Rewitalizacji:
• Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Drezdenko na lata 2009 – 2015
z perspektywą do 2020 r.,
• Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych – Miejskich,
Poprzemysłowych i Powojskowych Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata
2010 – 2015,
• Lokalny Program Rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odrą na lata 2009 – 2013,
• Lokalny Program Rewitalizacji 2009-2013 Miasto i Gmina Kożuchów,
• Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nowe Miasteczko,
• Lokalny Program Rewitalizacji dla śródmieścia miasta Nowa Sól na lata 20092015,
• Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Ośno Lubuskie na lata 2009-2015,
• Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulechów na lata 2007 – 2015,
• Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulęcin na lata 2007-2013 (w gminie Sulęcin
znajduje się Wędrzyn),
• Zintegrowany Lokalny Program Rewitalizacji na lata 2007 – 2013 gminy
Świebodzin,
• Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Wschowa,
• Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Zielona Góra na lata 2008-2015,
• Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Żagań,
• Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Gminie Żary o statusie miejskim
na lata 2008-2013,
• Zintegrowany Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Dobiegniew na lata 20072013,
• Gmina Iłowa Lokalny Program Rewitalizacji,
• Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Słubice na lata 2010-2013,
• Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Krosno Odrzańskie na lata 2007-2013,
83
•
•
•
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Szlichtyngowa na lata 2010-2015,
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta i Terenów Wiejskich Gminy Międzyrzecz
na lata 2008-2013,
Aktualizacja dla Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Strzelce Krajeńskie
na lata 2008-2015.
Lokalne Programy Rewitalizacji opracowane zostały według Wytycznych do tworzenie
Lokalnych Programów Rewitalizacji dla Województwa Lubuskiego na lata 2007-2013.
Ich zgodność z dokumentami o charakterze lokalnym, regionalnym i krajowym
zaprezentowano w dalszej części podrozdziału.
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Drezdenko na lata 2009 – 2015 z perspektywą
do 2020 r. odnosi się do następujących dokumentów:
• Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020,
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Strzelecko-Drezdeneckiego,
• Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Strzelecko-Drezdeneckiego,
• Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Drezdenko,
• Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Drezdenko,
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych – Miejskich, Poprzemysłowych
i Powojskowych Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata 2010 – 2015 wykazuje zgodność
z następującymi dokumentami:
• Studium uwarunkowań i kierunkami zagospodarowania przestrzennego,
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Gorzowa Wlkp. na lata 2010- 2020,
• Strategia Polityki Społecznej Województwa Lubuskiego na lata 2005-2013,
• Strategia Rozwoju Kultury Województwa Lubuskiego,
• Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Lubuskim na lata 2006-2013,
• Lubuski Regionalny Program Operacyjny,
• Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013,
• Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2013,
• Polska 2025 – długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
LPR Gorzowa Wielkopolskiego ujmuje następujące cele horyzontalne, do których
odnoszą się Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013:
1. Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa
mechanizmów partnerstwa,
84
2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,
3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społeczne, mającej
podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,
4. Podniesienie
konkurencyjności
i
innowacyjności
przedsiębiorstw,
w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej
oraz rozwój sektora usług,
5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji
społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
Odnosi się również do następujących priorytetów wyznaczonych w Strategii Rozwoju
Kraju na lata 2007-2013:
1. Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki,
2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej,
3. Wzrost zatrudnienia i podniesienia jego jakości,
4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa
i jej bezpieczeństwa,
5. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.
Lokalny Program Rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odrą na lata 2009 – 2013 jest zgodny
z priorytetami i celami rozwojowymi zapisanymi w następujących dokumentach:
• Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu gorzowskiego,
• Strategia rozwoju miasta Kostrzyn nad Odrą,
• Program ochrony środowiska dla gminy miejskiej Kostrzyn nad Odrą na lata 2004 –
2011,
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta
Kostrzyn nad Odrą,
• Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
Lokalny Program Rewitalizacji 2009-2013 Miasto i Gmina Kożuchów powiązany
jest z następującymi dokumentami określającymi warunki rozwoju regionu, miasta
i gminy Kożuchów, jak też całego kraju:
• Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Nowosolskiego 2008-2011,
• Strategia Ekorozwoju Miasta i Gminy Kożuchów,
• Plan Rozwoju Lokalnego dla Miasta i Gminy Kożuchów,
• Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta
i Gminy Kożuchów,
85
•
•
•
•
•
•
Program Ochrony Środowiska wraz z Projektem Planu Gospodarki Odpadami
Miasta i Gminy Kożuchów,
Lokalna Strategia Rozwoju Lokalnej Grupy Działania „Porozumienie Wzgórz
Dalkowskich”,
Plan odnowy Miejscowości Czciradz 2008-2013,
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015,
Narodowa Strategia Spójności 2007-2013,
Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 – 2013.
Działania wskazane do realizacji w ramach kożuchowskiego programu rewitalizacji
są działaniami zgodnymi z Priorytetem 2 Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015: Poprawa
stanu infrastruktury podstawowej: technicznej i społecznej w zakresie inwestycji
w infrastrukturę:
1. transportową,
2. techniczną – kluczową z punktu widzenia lokalizacji inwestycji,
3. ochrony środowiska,
4. edukacyjną – obiekty edukacyjne i infrastruktura informatyczna zapewniająca
łatwy i równy dostęp wszystkich obywateli do edukacji, a także przyczyniające
się do podnoszenia jakości kształcenia,
5. kultury – obiekty kultury o znaczeniu lokalnym, regionalnym i krajowym,
6. zdrowia – obiekty służące świadczeniu usług zdrowotnych podnoszące
dostępność tych usług dla wszystkich grup ludności oraz poprawiające jakość
usług zdrowotnych, infrastruktura z zakresu ratownictwa medycznego,
7. socjalną – obiekty służące świadczeniu usług dla osób starszych,
niepełnosprawnych oraz dla dzieci i młodzieży, w tym również dla osób
wykluczonych społecznie, ponoszące dostępność tych usług i ich jakość oraz
zmniejszające skalę występującego w kraju zjawiska wykluczenia,
8. sportową – obiekty sportowe o znaczeniu lokalnym, regionalnym i krajowym,
w tym obiekty umożliwiające aktywne spędzanie czasu wolnego,
9. infrastruktury mieszkaniowej.
Zadania objęte Lokalnym Programem Rewitalizacji dla tego obszaru wpisują się
w programy Narodowej Strategii Spójności 2007-2013:
1. Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej, w ramach których realizowane
będą m.in. programy współpracy przygranicznej, których celem jest wspieranie
zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju w sferze gospodarczej, społecznej
i kulturalnej, zmierzające do zwiększenia konkurencyjności obszarów
przygranicznych oraz poprawy jakości życia mieszkańców. Programy współpracy
międzyregionalnej, których celem jest poprawa efektywności polityki regionalnej
86
przez wspieranie sieci współpracy oraz wymianę doświadczeń między regionami
z terytorium całej UE. Współpraca ta dotyczyć będzie przede wszystkim
innowacyjności, technologii, środowiska, zapobiegania ryzyku, odnowy zasobów
miejskich,
2. Program Operacyjny Kapitał Ludzki.
Lokalny Program Rewitalizacji dla śródmieścia miasta Nowa Sól na lata 2009-2015
powiązany jest z następującymi dokumentami:
•
•
•
Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020,
Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Nowosolskiego na lata 2008 – 2011,
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy
Nowa Sól – Miasto.
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nowe Miasteczko jest zgodny z następującymi
dokumentami planistycznymi:
• Strategia Rozwoju Powiatu Nowosolskiego,
• Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Nowe Miasteczko,
• Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Nowe Miasteczko,
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
Miasta i Gminy Nowe Miasteczko.
Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Ośno Lubuskie na lata 2009-2015 odnosi się
do następujących dokumentów strategicznych dotyczących rozwoju przestrzennogospodarczego regionu:
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Ośno Lubuskie do roku 2010,
• Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Ośno Lubuskie na lata 2007-2013.
LPR Ośna Lubuskiego oraz Strategię Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 łączą następujące
priorytety:
• Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej,
• Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości,
• Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa,
• Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.
87
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulechów na lata 2007 – 2015 odnosi się
do następujących dokumentów:
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Zielonogórskiego,
• Zaktualizowana Strategia Rozwoju Gospodarczego Gminy Sulechów na lata 20052015,
• Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Sulechów na lata 20052012,
• Program „Bezpieczna Gmina Sulechów”,
• Program Ochrony Zdrowia Gminy Sulechów na lata 2007-2010,
• Wieloletni program gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Sulechów
na lata 2007-2012,
• Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami Gminy
Sulechów.
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Sulęcin na lata 2007-2013 powiązany jest
z następującymi dokumentami strategicznymi:
• Strategia Rozwoju Powiatu Sulęcińskiego,
• Program Rozwoju Lokalnego Powiatu Sulęcińskiego na lata 2007 – 2013,
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Sulęcin,
• Program Ochrony Środowiska dla gminy Sulęcin na lata 2006-2013.
LPR Gminy Sulęcin uwzględnia następujące priorytety Strategii Rozwoju Kraju na lata
2007-2015:
1. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej,
2. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości,
3. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa,
4. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.
Zintegrowany Lokalny Program Rewitalizacji na lata 2007 – 2013 gminy Świebodzin
odnosi się do następujących dokumentów:
• Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 ,
• Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Świebodzińskiego,
88
•
•
Strategia zrównoważonego rozwoju Gminy i Miasta Świebodzin,
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.
Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Wschowa nawiązuje do następujących
strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno – społeczno gospodarczego miasta i regionu:
• Strategia Sukcesu Gminy Wschowa,
• Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego,
• Strategia Powiatu Wschowskiego,
• Strategia rozwoju kultury Województwa Lubuskiego,
• Program opieki nad zabytkami województwa lubuskiego na lata 2009-2012.,
• Strategia Polityki Społecznej Województwa Lubuskiego na lata 2005 -2013.
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Zielona Góra na lata 2008-2015 zgodny
jest z następującymi dokumentami:
• Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta
Zielona Góra,
• Strategia Integracji i Polityki Społecznej miasta Zielona Góra na lata 2004-2015
• Strategia Rozwoju Miasta Zielona Góra,
• Program
Zapobiegania
Przestępczości
oraz
Porządku
Publicznego
i Bezpieczeństwa Obywateli w Mieście Zielona Góra,
• Miejski Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych.
Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Żagań powiązany jest z następującymi
dokumentami:
• Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006,
• Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego,
• Strategia Rozwoju Gminy Żagań na lata 2004-2006,
• Elementy Strategii Rozwoju Miasta Żagań,
• Strategia i Program Działań Rewitalizacyjno – Inwestycyjnych terenu Starego
Miasta w Żaganiu,
• Strategia rozwiązywania problemów społecznych w Mieście Żagań.
89
LPR Miasta Żagań uwzględnia następujący cel strategiczny Narodowego Planu Rozwoju
na lata 2004-2006:
Rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej
do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia
oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską
na poziomie regionalnym i krajowym.
Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Gminie Żary o statusie miejskim na lata
2008-2013 nawiązuje do następujących dokumentów:
• Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego miasta Żary na lata 2007 – 2013,
• Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na terenie Gminy Miejskiej Żary
na lata 2006 – 2013,
• Program Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Miejskiej Żary na
2008 rok.
W treści każdego z analizowanych Lokalnych Programów Rewitalizacji z wyjątkiem
Programu Rewitalizacji Obszarów Miejskich w Gminie Żary o statusie miejskim na lata
2008-2013 odniesiono się bezpośrednio do Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego
2020.
Jedynie Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Zdegradowanych – Miejskich,
Poprzemysłowych i Powojskowych Miasta Gorzowa Wielkopolskiego na lata 2010 – 2015,
Lokalny Program Rewitalizacji 2009-2013 Miasto i Gmina Kożuchów, Lokalny Program
Rewitalizacji dla Miasta Ośno Lubuskie na lata 2009-2015, Lokalny Program Rewitalizacji
Gminy Sulęcin na lata 2007-2013 oraz Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Żagań
w swojej treści bezpośrednio odniosły się do wytycznych zawartych w dokumentach
o charakterze krajowym, żaden z nich nie odniósł się do dokumentów Unijnych.
Nie oznacza to jednak, iż nie występuje tutaj zgodność. Dokumenty o charakterze
lokalnym nawiązują przede wszystkim do celów wyznaczonych w innych dokumentach
lokalnych oraz dokumentach regionalnych, które w swojej treści poruszają problemy
specyficzne dla danego województwa i jego poszczególnych obszarów.
Dla województwa lubuskiego szczególnie istotne są:
• Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013, który jest elementem
realizacji następujących strategicznych dokumentów na poziomie kraju oraz
Unii Europejskiej: Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia 2007-2013,
Krajowego Program Reform Europa 2020, Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz
Strategicznych wytycznych Wspólnoty na lata 2007-201353,
06.06.2013, s. 8
53
90
• Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020.
Można zidentyfikować liczne zadania znajdujące się w dokumentach o charakterze
narodowym i ponadnarodowym, których wykonanie przewidziane zostało w Lokalnych
Programach Rewitalizacji.
Do wytycznych zawartych w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia 2007-2013,
które pojawiają się w LPR należą:
• Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej:
o Wzrost poziomu edukacji społeczeństwa oraz poprawa jakości kształcenia,
o Aktywna polityka rynku pracy,
o Tworzenie warunków sprzyjających przedsiębiorczości,
o Przeciwdziałanie ubóstwu i zapobieganie wykluczeniu społecznemu.
• Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe
znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski:
o Wsparcie podstawowej infrastruktury społecznej,
o Rozwój sektora usług.
• Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji
społecznej, gospodarczej i przestrzennej:
o Przeciwdziałanie marginalizacji i peryferyzacji obszarów problemowych,
o Wspomaganie zmian strukturalnych.
Krajowy Program Reform Europa 2020 zawiera następujące wytyczne realizowane
na poziomie lokalnym w województwie lubuskim:
• Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego:
o Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska,
o Rozwój i modernizacja infrastruktury transportowej,
o Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej.
• Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu:
o Nowoczesny rynek pracy,
o Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 zawiera następujące elementy wspólne z Lokalnymi
Programami Rewitalizacji:
• Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki:
o Rozwój przedsiębiorczości,
o Rozwój społeczeństwa informacyjnego,
o Rozwój sektora usług.
• Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej:
o Infrastruktura transportowa,
91
•
•
o Infrastruktura mieszkaniowa,
o Infrastruktura ochrony środowiska,
o Infrastruktura edukacji,
o Infrastruktura ochrony zdrowia i socjalna,
o Infrastruktura kultury, turystyki i sportu.
Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości:
o Tworzenie warunków sprzyjających przedsiębiorczości,
o Inicjatywy na rzecz równości szans na rynku pracy.
Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej:
o Podniesienie konkurencyjności polskich regionów,
o Wyrównanie szans rozwojowych obszarów problemowych.
Strategiczne wytyczne Wspólnoty na lata 2007-2013 zawierają następujące wytyczne,
których treść można wskazać również w Lokalnych Programach Rewitalizacji:
• Uczynienie z Europy i jej regionów bardziej atrakcyjnego miejsca dla inwestycji
i pracy:
o Rozszerzenie i poprawa infrastruktury transportu.
• Podnoszenie poziomu wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu gospodarczego:
o Ułatwienie innowacji i promowanie przedsiębiorczości.
• Większa liczba lepszych miejsc pracy:
o Zwiększenie zdolności dostosowawczych pracowników i przedsiębiorstw
oraz elastyczności rynku pracy,
o Zwiększenie inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepszą edukację i podnoszenie
umiejętności.
Jak można zaobserwować, Lokalne Programy Rewitalizacji poruszają liczne problemy
występujące
w
dokumentach
lokalnych,
regionalnych,
narodowych
i międzynarodowych.
Na przykład LPR Sulechowa obejmuje działania dotyczące:
• Rozwoju infrastruktury technicznej,
• Remontów i renowacji istniejących zasobów mieszkaniowych,
• Infrastruktury społecznej, kulturalnej, turystycznej,
• Wspierania przedsiębiorczości,
• Turystyki bądź innych sektorów gospodarki lokalnej,
• Rozwoju zasobów ludzkich,
• Przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu,
• Walki z patologiami społecznymi,
• Zapobiegające zjawisku bezrobocia,
• Na rzecz aktywizacji środowisk dziecięcych i młodzieżowych.
92
Cele strategiczne mają przyczyniać się do:
• Ożywienia sfery kulturowej i oświatowej,
• Tworzenia warunków do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw,
• Poprawy funkcjonalności i estetyki przestrzeni publicznej,
• Zmniejszenia negatywnych tendencji społecznych,
• Ożywienia sfery społeczno-kulturalnej,
• Zwiększenia udziału społeczności lokalnej w życiu kulturalnym,
• Zapewnienia nowych miejsc pracy,
• Pobudzenia ruchu turystycznego,
• Uzyskania ładu przestrzennego.
W Świebodzinie zaplanowano m.in. następujące działania:
• Ochrona środowiska przyrodniczego i historyczno-kulturowego,
• Odnowa i rozwój terenów zielonych, zabudowy oraz dóbr kultury,
• Restrukturyzacja obszarów poprzemysłowych i pokolejowych,
• Stabilizacja i konsolidacja obszarów zabudowy pozaśródmiejskiej,
• Rozwój infrastruktury rekreacyjnej i turystycznej,
• Odnowa i rozwój zasobów atrakcyjnego mieszkalnictwa na obszarze śródmieścia,
• Zrównoważony rozwój funkcji w śródmieściu – mieszkalnictwo – uspokojenie
transportu – zrównoważona struktura drobnego handlu, usług i gastronomii,
• Wspieranie inicjatyw obywatelskich w zakresie rozwoju aktywności kulturalnych
i oświatowych,
• Realizacja programu rozwoju miasta w oparciu o szeroką aktywizację
i partycypację społeczną,
• Włączenie lokatorów i właścicieli do działań w zakresie odnowy zasobów
mieszkaniowych.
Tworzenie Lokalnych Programów Rewitalizacji pozwala na zdiagnozowanie
w poszczególnych gminach, a następnie wskazanie miejsc, w których koncentrują się
problemy i przygotowanie projektów ich dotyczących. Jak udowodniono w niniejszym
podrozdziale, są one opracowywane w nawiązaniu do innych dokumentów
strategicznych. Oznacza to, iż obszary problemowe zostały zdiagnozowane dzięki
licznym niezależnym badaniom, a w związku z tym przeznaczenie na nie funduszy jest
w pełni uzasadnione.
Bariery skutecznego wdrażania LPR
Podczas wywiadów indywidualnych Beneficjenci pytani byli o bariery skutecznego
wdrażania Lokalnych Programów Rewitalizacji. Sześciu z nich wskazało na bariery
93
finansowe. Budżety gmin obciążone są wieloma wydatkami, w związku z czym
poszukuje się innych źródeł finansowania, wśród których kluczową rolę odgrywa LRPO.
Jeden z Beneficjentów zwrócił uwagę na problem z pozyskaniem funduszy na działania
miękkie, jak na przykład szkolenia dla bezrobotnych. Aby rozwiązać ten problem, Urząd
Pracy rozpoczął tworzenie programu aktywizacji zawodowej. Udało się również uzyskać
wsparcie Organizacji Pracodawców Ziemi Lubuskiej, która utworzyła nowy oddział
i zajmuje się pomaganiem przedsiębiorcom w opracowywaniu dokumentacji
oraz wskazywaniem im potencjalnych źródeł dofinansowania. Niekiedy barierę stanowi
struktura własności – mieszkańcy, którzy nabyli mieszkania nie mogą pozyskać środków
unijnych na prace remontowe. Za problem uznano także brak inicjatora działań
inwestycyjnych. W tym wypadku za rozwiązanie uznano podjęcie pierwszych kroków
przez gminę, co pociąga za sobą wydatki ze strony innych podmiotów. Wskazano
również na barierę mentalną – po zakończeniu inwestycji część osób zamieszkujących
zrewitalizowane budynki nie zaakceptowała podniesienia standardu życia, nie dbała
o swoje miejsce zamieszkania. Beneficjent próbował walczyć z tym negatywnym
zjawiskiem poprzez zamianę, kupno i wynajem mieszkań. Za bariery uznano także
konieczność odnalezienia programu odpowiadającego konkretnej sytuacji
oraz wymagania formalne, zniechęcające do podejmowania działań lub je utrudniające.
Wskazano, iż w sytuacji, gdy w związku ze zmianą przepisów prawa Urząd
Marszałkowski ma obowiązek wprowadzić nowe wytyczne, gmina również musi
zmienić swoje wytyczne i ponownie przeprowadzić konsultacje społeczne, aby móc
ubiegać się o dotacje. Zdarza się, iż po zakończeniu działań nad Lokalnym Programem
Rewitalizacji wspólnoty mieszkaniowe zgłaszają się z problemami, na które nie można
przeznaczyć pieniędzy, gdyż nie zostały ujęte w dokumencie. Aby rozwiązać ten
problem analizuje się zgłoszenia i, po pozytywnym rozpatrzeniu, włącza do LPR.
Podsumowanie
Lokalny Program Rewitalizacji (LPR) to wieloletni program przyjęty i koordynowany
przez samorząd terytorialny (głównie lokalny), mający na celu rewitalizację określonego
obszaru zdegradowanego lub obszarów zdegradowanych, realizowany zgodnie
z określonym harmonogramem czasowym i finansowany z określonych źródeł.
Wszyscy Beneficjenci Działania 4.3 stwierdzili, iż zadbano o bardzo dobrą identyfikację
potrzeb mieszkańców na etapie tworzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji.
Społeczność lokalna jest użytkownikiem rewitalizowanych obszarów, potrafi wskazać
działania kluczowe, dlatego należy zapewnić jej możliwość współpracy w tworzeniu
LPR. Istotna jest także opinia przedstawicieli lokalnych podmiotów, pozyskiwania
podczas prowadzonych konsultacji. Prowadzenie anonimowych badań ankietowych
pozwala mieszkańcom na wyrażenie opinii w sprawach, których być może
94
nie poruszyliby na forum publicznym. W celu zagwarantowania, iż plany przedstawione
w Lokalnych Programach Rewitalizacji są zgodne z potrzebami regionu organizowane
są także spotkania grup eksperckich oraz tworzone fora internetowe pozwalające
na swobodną wypowiedź.
Po dokonaniu analizy porównawczej Lokalnych Programów Rewitalizacji oraz
Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia 2007-2013, Krajowego Program Reform
Europa 2020, Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz Strategicznych wytycznych
Wspólnoty na lata 2007 stwierdzono zgodność między treścią LPR a wytycznymi
zawartymi w pozostałych dokumentach. Oznacza to, iż obszary, których dotyczą
inwestycje zostały uznane za kluczowe przez liczne niezależne zespoły opracowujące
plany działań, w związku z czym przeznaczanie na nie funduszy jest uzasadnione.
Najczęściej wskazywaną barierą skutecznego wdrażania Lokalnych Programów
Rewitalizacji są ograniczenia finansowe. Występują problemy z pozyskiwaniem
funduszy na działania miękkie. Utrudnienia wynikają także ze struktury własności –
mieszkańcy, którzy nabyli mieszkania od gminy nie mają możliwości pozyskania
środków unijnych na prace remontowe. Występują kłopoty ze znalezieniem inicjatora
działań inwestycyjnych. Bariera mentalna związana jest z brakiem akceptacji
podniesienia standardu życia, przejawiającym się w niedbaniu o zrewitalizowane
miejsce zamieszkania. Trudności związane są także z konieczności odnalezienia
programu odpowiadającego konkretnej sytuacji oraz wymaganiami formalnymi,
zniechęcającymi do podejmowania działań. Konieczność aktualizacji LPR pojawia się
również, gdy już po uchwaleniu dokumentu strategicznego wspólnoty mieszkaniowe
oraz inne podmioty zgłaszają się z problemami nieujętymi w LPR.
95
6) Analiza przypadku (case study)
Ścieżka realizacji projektu w ramach trybu indywidualnego54
Projekty indywidualne to inwestycje o strategicznym znaczeniu dla realizacji Programu,
wskazane przez Instytucję Zarządzającą zgodnie z kryteriami strategicznymi
oraz zatwierdzone przez Komitet Monitorujący Program. Są to przedsięwzięcia, których
realizacja jest ważna i uzasadniona z punktu widzenia realizacji strategii danego sektora
lub obszaru oraz które w znaczący sposób przyczynią się do osiągnięcia celów osi
priorytetowej, w ramach której dany projekt jest realizowany. Umieszczenie projektu
na liście jest jedynie warunkową deklaracją jego dofinansowania i związane jest
z zarezerwowaniem środków w ramach budżetu programu na jego realizację. Takie
projekty nie podlegają późniejszej procedurze konkursowej i nie konkurują w niej
o środki.
Analiza wybranych projektów
Poniżej znajduje się analiza sześciu projektów wdrożonych w ramach Działania 4.3.
Wybrano je ze względu na szczególne znaczenie dla województwa lubuskiego.
i turystyczne
Faza koncepcyjna55:
• Rewitalizacja wschodniej części bulwaru jest kontynuacją komplementarnych
działań (wcześniej: modernizacja Mostu Staromiejskiego i przebudowa bulwaru
w części zachodniej).
Faza poprzedzająca wdrożenie projektu56:
• W ramach przygotowań do realizacji projektu przeprowadzono szereg analiz
służących
ocenie
uwarunkowań
społeczno-ekonomicznych
realizacji
i oddziaływania inwestycji. Są to analizy m.in.:
o Grup docelowych
Wyodrębnienie grup docelowych, do których projekt był skierowany i przeprowadzenie
ich analizy społeczno-ekonomicznej i demograficznej.
o Problemów
Portal Funduszy Europejskich, Program Innowacyjna Gospodarka,
http://www.poig.gov.pl/wstepdofunduszyeuropejskich/strony/rodzaje_projektow.aspx, 24.05.2013
55 Osiedle XXI wieku w Wędrzynie, hhtp://promilitaria21.org/fresh/showpage.php?pageID=56&idgtxe10=4349, 24.05.2013
56 Portal Samorządowy.pl, http://www.portalsamorzadowy.pl/serwis/top-inwestycje-komunalne-2012/nominacje/30298.html,
24.05.2013
54
96
Określenie kluczowych problemów charakteryzujących obszar realizacji inwestycji
za pomocą wskaźników decydujących o jego rewitalizacji, zarówno ze względów
przestrzennych, jak i społecznych.
o Opcji
Przeprowadzenie analizy 2 wariantów realizacji inwestycji w celu wybrania optymalnej
opcji. Przyjęcie do realizacji wariantu najkorzystniejszego pod względem finansowym.
Przeprowadzenie analizy trwałości projektu i ryzyka oraz analizy kosztów i korzyści
składającej się z analizy ekonomicznej, analizy efektywności kosztowej oraz opisu
ilościowych i jakościowych skutków realizacji inwestycji.
Realizacja:
• Umieszczenie ogłoszenia na stronie internetowej.
• Przekazanie projektu do realizacji.
Uzyskane efekty:
• Zbudowanie ciekawej architektonicznie infrastruktury technicznej pełniącej
różnorodne funkcje usługowe, kulturowe, rekreacyjne i turystyczne.
W połączeniu z częścią zachodnią i Mostem Staromiejskim bulwar stanowi nową
jakość przestrzenno-funkcjonalną miasta.
• Rewitalizacja Bulwaru Nadwarciańskiego Wschodniego w Gorzowie Wlkp. poprzez
adaptację infrastruktury technicznej na cele kulturowe, rekreacyjne i turystyczne
została nominowana w konkursie Top Inwestycje Komunalne 2012.
Mocne strony projektu i czynniki sukcesu:
• Wykorzystanie potencjału tkwiącego w zdegradowanych terenach północnego
brzegu Warty poprzez nadanie im nowych, społecznie użytecznych funkcji
sprzyjających ożywieniu gospodarczemu.
• Zastosowane rozwiązania i realizacja projektu na taką skalę i w takim zakresie
nie mają swojego odpowiednika w całym województwie lubuskim.
Wnioski:
• Według opinii ekspertów, jest to bardzo dobry projekt. Działanie inwestycyjne
urozmaici życie seniorów, często pomijanych przy wielu obecnych
inwestycjach. Ponadto, projekt ten łączy aspekt społeczny i inwestycyjny.
• Działania wpisane w projekt, prócz charakteru rewitalizacyjnego, mają
również głębsze znaczenie - to utworzenie innowacyjnego produktu
turystycznego, promującego Gorzów i województwo lubuskie. Można
wymienić wydarzenia kulturalne, społeczne i inne, które mają bezpośredni
związek z realizacją projektu:
o Weekend Mocnych Wrażeń – impreza towarzysząca Drużynowemu
Pucharowi Świata na Żużlu – cykl koncertów i pokazów
motoryzacyjnych.
97
•
o Missisipi Warta Blues - impreza kulturalno – turystyczna. Spływ
barkami rzeką Wartą połączony z przeglądem kapel muzycznych.
o Moto Racing Show – pokaz driftu i jazdy na motocyklach. Dobre praktyki:
Koncepcja projektu powinna wynikać z realnych potrzeb regionu. Oznacza to,
że projekt powinien być planowany w odpowiedzi na zdiagnozowane
problemy i potrzeby społeczności, a nie w odpowiedzi na ogłoszoną rundę
aplikacyjną.
2. Utworzenie Parku Kultur Świata (Park of World Culture) poprzez
rewitalizację zabytkowego założenia parkowego w Drezdenku - I etap
Faza koncepcyjna57:
• Opracowanie projektu.
• Złożenie wniosku aplikacyjnego o dofinansowanie.
• Podpisanie umowy o dofinansowanie projektu z Województwem Lubuskim.
• Ogłoszenie przetargu na roboty budowlane.,
Faza poprzedzająca wdrożenie projektu:
• Zamieszczenie ogłoszenia o przetargu na stronie internetowej.
Realizacja:
• Przekazanie projektu do realizacji.
Uzyskane efekty:
• Obiekt ten niewątpliwie posiada nieocenione walory rozrywkowo – edukacyjno turystyczne nie tylko dla młodych mieszkańców, ale również dla dojrzałych
poszukiwaczy wiedzy i przygód. Park można traktować też jako walor
turystyczny, który przyciąga do województwa lubuskiego turystów z całej Polski.
• Park jordanowski w Drezdenku został zmieniony w każdym aspekcie. Znalazły
się tam elementy małej architektury świata, tj. miniatury obiektów z całego
świata, m.in. Statua Wolności, Wieża Eiffla, Wielki Sfinks, Taj Mahal58,
• Zrewitalizowany Park jest obiektem innowacyjnym nie tylko w skali
województwa, ale także w skali całego kraju.
Wnioski:
• Wdrożenie projektu miało na celu zagospodarowanie przestrzeni miejskiej oraz
podwyższenie estetyki miasta.
Strona Internetowa Urzędu Miejskiego Drezdenko, http://www.drezdenko.pl/406,utworzenie-parku-kultur-swiata-park-ofworld-culture-poprzez-rewitalizacje-zabytkowego-zalozenia-parkowego-w-drezdenku.html, 24.05.2013
58 Otwarcie Parku Kultur Świata w Drezdenku. Statua Wolności, Wieża Eiffla, Wielki Sfinks...,
http://strzelcekrajenskie.naszemiasto.pl/artykul/galeria/1385937,otwarcie-parku-kultur-swiata-w-drezdenku-statuawolnosci,2553469,id,t,zid.html#galeria, 26.04.2013
57
98
•
Projekt przyczynił się także w sposób pośredni do poprawy edukacji poprzez
możliwość urozmaicenia lekcji szkolnych, które mogą odbywać się na terenie
Parku i wspomagać przyswajanie informacji o najważniejszych budowlach
na świecie.
• Stworzenie małej architektury świata może też przyczynić się do rozwoju
turystyki poznawczej.
Dobre praktyki:
• Nadano nowe funkcje przestrzeni publicznej, co umożliwia realizację imprez
kulturalnych.
• Miasto zostało ożywione pod względem turystycznym, co stanowi zachętę
do inwestowania w mieście.
3. Rewitalizacja Miasta Zielona Góra – Etap I i II
Faza koncepcyjna:
• Zidentyfikowanie potrzeb mieszkańców oraz wyznaczenie obszarów i budynków
najbardziej zdegradowanych, a następnie opracowanie projektu rewitalizacji.
• Przesłanką do podjęcia działań rewitalizacyjnych były deficyty w infrastrukturze
gospodarczej i społecznej.
• Podpisanie umowy o dofinansowanie projektu z Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego w ramach LRPO 2007-2013.
• Powtórnie starano się o umieszczenie projektu rewitalizacji Starówki na liście
indykatywnej, ponieważ magistrat nie uzupełnił w terminie odpowiedniej
dokumentacji.
• Po konsultacjach społecznych projekt rewitalizacji zielonogórskiej starówki
znalazł się na stałe na liście indykatywnej LRPO.
Realizacja:
• Zamieszczenie ogłoszenia o przetargu na roboty budowlane.
• Oddanie projektu do robót budowlanych, rozpoczęcie prac renowacyjnych
na Starówce.
• Kolejność wdrażania poszczególnych projektów zapisanych w LPR była zgodna
z zasadami wydatkowania środków.
• Realizacja projektów uzależniona była od instytucji, które je zgłosiły.
Uzyskane efekty:
• Wdrożenie projektu przyczyniło się do uatrakcyjnienia wizerunku miasta,
co może zapoczątkować rozwój gospodarczy regionu. Miasto nabrało
europejskiego charakteru. Wyremontowano wiele budynków i kamienic, które są
99
jednym z wewnętrznych potencjałów regionu. Infrastruktura po remoncie
została przeznaczona na działania w zakresie rozwoju kultury.
• Przywrócenie piękna zielonogórskiej starówki, wykorzystując nowoczesne
materiały, technologie, konstrukcje, ale przede wszystkim nowoczesne idee
w zakresie projektowania urbanistycznego.
Wnioski:
• System wsparcia, obejmujący 30 zadań dofinansowanych z budżetu miasta,
sprawdził się, wyraźnie widać jego pozytywne efekty.
Dobre praktyki:
• Wdrażanie projektu przejawiało się w prowadzeniu trwałych i wieloletnich
działań, pozwalających poprzez inwestycje, nadać obiektom i terenom nowe
funkcje oraz poprzez aktywną politykę społeczną, osiągnąć ożywienie
gospodarcze i społeczne, a także zwiększyć ich potencjał turystyczny i kulturowy.
4. Rewitalizacja dzielnicy portowej w zabytkowej części miasta Nowa Sól
Faza koncepcyjna:
• Opracowanie koncepcji w oparciu o ramy prawne oraz opinie mieszkańców.
• Wpisanie projektu na IPI LRPO 2007-2013.
• Uzyskanie dofinansowania dla projektu.
• Oddanie projektu do realizacji, prace przy odnawianiu dzielnicy portowej.
Realizacja:
• Na podstawie przeprowadzonej analizy dotyczącej m.in. wskaźników
bezpieczeństwa, bezrobocia, ubóstwa i stanu infrastruktury, wyznaczono obszary
kryzysowe.
• Poczyniono szereg przygotowań pod inwestycje.
• Realizowano działań i robót mających na celu rewitalizację zdegradowanej
dzielnicy portowej.
Uzyskane efekty:
• W sferze gospodarczo ekonomicznej rewitalizacja w dużym stopniu przyczyni się
do: stworzenia nowych miejsc pracy, pobudzenia ruchu turystycznego,
poprawienia estetyki miasta, przywrócenia nieruchomościom ich utraconej
wartości, poprawy standardów zasobów mieszkaniowych. Wzrośnie liczba
przedsięwzięć organizowanych w obszarze inwestycji oraz podniesiony zostanie
prestiż dzielnicy portowej.
100
• Prawidłowe wyznaczenie obszaru przeznaczonego na rewitalizację, który
posiada ogromny potencjał wewnętrzny. Obszar Miasta Nowa Sól objęty
rewitalizacją to nadodrzański fragment miasta o charakterze usługowo przemysłowo - portowym położony na skrzyżowaniu ważnych szlaków
komunikacyjnych, o dużym potencjale rozwojowym, otwarty dla inwestorów,
przyjazny dla przyrody i mieszkańców. Uważa się, że w przyszłości ta część
miasta stanie się centrum sportu i rekreacji wodnej oraz ośrodkiem rozwoju
żeglugi rzecznej opartej na tradycji i historii transportu soli. Jest to aktywny
obszar europejskiej współpracy terytorialnej.
Wnioski:
• Eksperci, którzy wzięli udział w panelu stwierdzili, że ten projekt jest bardzo
dobrym przykładem projektu o kompleksowym charakterze. Łączy
przeprowadzenie działań inwestycyjnych z aktywizacją ludności. Sądzą oni,
że wdrożenie tego projektu przyczyniło się do ograniczenia patologii.
Przewidziano działania miękkie oraz warsztaty związane z poszukiwaniem
pracy.
• W sferze gospodarczo ekonomicznej rewitalizacja, w dużym stopniu przyczyni
się do: stworzenia nowych miejsc pracy, pobudzenia ruchu turystycznego,
poprawienia estetyki miasta, przywrócenia nieruchomościom ich utraconej
wartości, poprawy standardów zasobów mieszkaniowych. A co za tym idzie,
wzrośnie liczba przedsięwzięć organizowanych w obszarze inwestycji
oraz podniesiony zostanie prestiż dzielnicy portowej59.
Dobre praktyki:
• Wdrażanie projektu przejawiało się w prowadzeniu trwałych i wieloletnich
działań, pozwalających poprzez inwestycje nadać obiektom i terenom nowe
funkcje. Dzięki aktywnej polityce społecznej osiągnięto ożywienie gospodarcze
i społeczne gminy, a także zwiększono jej potencjał turystyczny i kulturowy.
5. Rewitalizacja Starego Miasta we Wschowie
Faza koncepcyjna:
• Zidentyfikowanie obszaru rewitalizacji.
• Przygotowanie ogólnego harmonogramu działań.
• Określenie celów i zakresu na podstawie LPR.
• Dokonanie szczegółowej specyfikacji projektu.
Nowa Sól – Miejski Serwis Internetowy, http://www.nowasol.pl/miejskie-inwestycje/rewitalizacja-dzielnicy-portowej.html,
24.05.2013
59
101
Faza poprzedzająca wdrożenie projektu60:
• Złożenie wniosku o rewitalizację Wschowskiej Starówki.
• Wpisanie projektu do IPI LRPO na lata 2007-2013.
• Podjęcie uchwałę przyznającej dofinansowanie na realizację projektu przez
Zarząd Województwa Lubuskiego.
Realizacja:
• Oddanie projektu do realizacji.
Uzyskane efekty:
• Zakończenie przebudowy i remontu nawierzchni ulic i chodników.
• Wykonanie elewacji kamienic w obrębie starego miasta, co wpłynęło na poprawę
warunków życia mieszkańców.
• Program rewitalizacji lokalnej był konsultowany z przedstawicielami różnych
środowisk, były zgłaszane do niego uwagi i propozycje.
• Projekt bardzo efektywnie pogodził ulepszenie infrastruktury mieszkalnej,
edukacyjnej oraz wzbogacenie naturalnego środowiska, użytkowanego przez
społeczność lokalną.
Wnioski:
• Choć projekt jeszcze nie został całkowicie wdrożony, to efekty inwestycji
potwierdzają jego kompleksowy charakter i mają potencjał do poprawy
konkurencyjności gospodarczej miasta w przyszłości.
Dobre praktyki:
• W trakcie wywiadu fokusowego jako przejaw dobrych praktyk wskazano na dwie
istotne kwestie. Pierwszą z nich jest wielowarstwowość współpracy, która
uzależniona jest od rodzaju działań w trakcie realizacji projektu. Druga kwestia
dotyczy ścisłego wykonywania projektu rewitalizacyjnego w zakresie, który
został zgłoszony do Urzędu Marszałkowskiego wraz z wnioskiem aplikacyjnym.
Jeżeli w trakcie działań jest potrzeba wykonania innych prac, spoza zakresu, to
reakcja jest natychmiastowa i zawsze tego rodzaju kwestie konsultowane są
z Urzędem Marszałkowskim.
• Wskaźnikiem oddziaływania w przypadku rewitalizacji starówki wschowskiej
będzie powstanie kompleksowego produktu turystycznego opartego na cennych,
historycznych zabytkach, który zapoczątkuje proces rozwoju społecznogospodarczego centrum Wschowy. Wykonanie kompleksowych, zakrojonych
na szeroką skalę prac przywróci starówce ład przestrzenny i pozwoli osiągnąć
założone cele. Aktywne przeciwdziałanie marginalizacji społecznej
60
Strona Urzędu Miasta i Gminy Wschowa, http://www.wschowa.pl/witamy/artykul/inwestycje-unijne, 24.05.2013
102
i ekonomicznej we Wschowie przyczyni się do rozwoju regionu
w wymiarze społeczno-gospodarczym i kulturalnym. Rewitalizacja ma też wpływ
na kreowanie pozytywnego wizerunku regionu.
6. Rewitalizacja Starówki Miejskiej w Żaganiu – etap I
Faza koncepcyjna:
• Przesłanką do podjęcia działań rewitalizacyjnych w Żaganiu – poza aspektami
wynikającymi z zaniedbań i deficytów w sferze infrastrukturalnej, gospodarczej
i społecznej – była także potrzeba nowego zdefiniowania funkcji miasta
z uwzględnieniem szeregu walorów, które przy umiejętnym ich wykorzystaniu
mogą stać się rzeczywistym motorem rozwoju.
• Inicjalizacja:
o ogólny harmonogram działań,
o określenie celów i zakresu na podstawie Lokalnego Programu Rewitalizacji,
o uzyskanie poparcia (wspólnoty mieszkaniowe).
• Planowanie:
o szczegółowa specyfikacja projektu (zakres rzeczowy i finansowy, koncepcja),
o projekt budowlany (łącznie z kosztorysami i pozwoleniami na budowę),
o dokumenty dotyczące OOŚ oraz Natura 2000.
• Wynik: Studium wykonalności, szczegółowy harmonogram działań, Umowa
na rzecz realizacji przedsięwzięcia i powołanie Komitetu Sterującego działaniami
w ramach projektu.
Realizacja:
• Wniosek o dofinansowanie ze środków LRPO,
• Pozyskanie dofinansowania w ramach LRPO,
• Realizacja inwestycji budowlanych:
o przygotowanie przetargów na nadzór inwestycyjny i wykonawstwo,
o realizacja budowlana,
o nadzór nad prowadzonym inwestycjami,
• Wynik: pozyskanie dofinansowania, zakończenie etapu inwestycyjnego i nadzoru
nad trwałością projektu.
• Sprawowanie kontroli nad realizacją i zarządzanie ryzykiem.
Uzyskane efekty:
• Wyprowadzenie obszaru żagańskiej starówki ze stanu kryzysowego poprzez
usunięcie zjawisk, które spowodowały jego degradację.
103
•
Zachowanie dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizację
i konserwacje zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej oraz poprawa
środowiska naturalnego.
• Mocną stroną i zarazem czynnikiem sukcesu było rzetelne podejście Żagańskiego
Towarzystwa Budownictwa Społecznego w promowaniu i realizacji projektu.
Wnioski:
• Kluczem powodzenia projektu była współpraca.
• Problematyczna okazała się wielość podmiotów o statusie prawnym.
Dobre praktyki:
• Przejawem dobrych praktyk jest fakt, że rewitalizacja odbyła się we współpracy
z łącznie dwudziestoma ośmioma partnerami z gminy Żagań o statusie miejskim,
ze Starostwa Powiatowego i Spółdzielni Mieszkaniowych oraz Wspólnot
Mieszkaniowych.
104
7) Wewnętrzny potencjał, szanse oraz zagrożenia na
drodze ku rewitalizacji obszarów zdegradowanych
w województwie lubuskim
Mocne i słabe strony regionu lubuskiego oraz szanse i zagrożenia na drodze
ku rewitalizacji
Wskutek analizy materiałów pierwotnych i wtórnych dotyczących województwa
lubuskiego sporządzono listę czynników oceny mocnych i słabych stron oraz
istniejących szans i zagrożeń w kontekście przeprowadzenia rewitalizacji
poszczególnych zdegradowanych obszarów na jego terenie.
Efektem jest przedstawiona poniżej analiza SWOT dla województwa lubuskiego
(tabela 8). Największy problem zewnętrzny stanowi słaba kondycja gospodarki polskiej.
W przypadku słabych stron warto zwrócić uwagę na słabą infrastrukturę miejską,
techniczną oraz społeczną. Należy także podjąć walkę z wysokim bezrobociem.
Najwięcej mocnych stron dotyczy środowiska naturalnego oraz znacznego potencjału
turystycznego. W związku z tym największe szanse województwa na rewitalizację
obszarów zdegradowanych są ściśle powiązane z branżą turystyczną. Wskazane są
działania mające na celu zaangażowanie władz lokalnych oraz innych podmiotów, aby w
pełni wykorzystać potencjał rozwoju w tej dziedzinie, ponieważ może być on
kluczowym czynnikiem rozwoju województwa. Powinny zostać wykorzystane naturalne
warunki do rozwoju ekologicznego rolnictwa.
105
Tabela 8. Analiza SWOT dla zdegradowanych obszarów województwa lubuskiego w celu określenia potencjału i szans na pozytywne przeprowadzenie
rewitalizacji
Mocne strony
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
kultura i turystyka na wysokim poziomie: duży potencjał
turystyczny w postaci zasobów naturalnych i bogatego
dziedzictwa kulturowego, stosunkowo duża liczba projektów
związanych z obiektami kulturowymi i historycznymi
stosunkowo mało przekształcone środowisko przyrodnicze
(przewaga tzw. krajobrazu naturalnego)
rewitalizacja zachęca do rozwijania nowych form aktywności
gospodarczej generujących nowe miejsca pracy
duże zaangażowanie mieszkańców zdegradowanych obszarów,
wykazywane np. poprzez zgłaszanie własnych propozycji działań
rewitalizacyjnych podczas konsultacji społecznych
możliwość znalezienia przez Beneficjentów Działania 4.3
partnerów
wśród
podmiotów
lokalnych,
podnosząca
efektywność realizowanych projektów
przygotowywanie Lokalnych Programów Rewitalizacji zgodnie
z wytycznymi zawartymi w innych dokumentach programowych
sprawia, iż planowane i realizowane inwestycje mają pozytywne
wpływ na kluczowe problemy gmin
Szanse
•
•
zwiększenie atrakcyjności turystycznej regionu w UE
w kontekście przygranicznego położenia województwa
możliwość korzystania z doświadczeń niemieckich w zakresie
•
•
•
•
•
duży odsetek osób bezrobotnych
liczne zdegradowane obszary powojskowe i popegeerowskie
brak lokalnych funduszy na realizacje inwestycji
niewykorzystany potencjał rozwoju turystyki w województwie
duże braki w podstawowej infrastrukturze miejskiej, tj.
zniszczone budynki mieszkalne (głównie kamienice) oraz
infrastruktura drogowa
• słabo rozwinięta infrastruktura techniczna i społeczna
na obszarach wiejskich
• wysoki udział tzw. krajobrazu naturalnego oraz obszarów
chronionych jako bariera dla inwestycji
• niski poziom inwestycji na obszarach wiejskich
• peryferyjne położenie, które grozi zepchnięciem do roli obszaru
tranzytowego
• mała mobilność zawodowa społeczności lokalnych
• niska kreatywność mieszkańców popegeerowskich w zakresie
poszukiwania pozarolniczych źródeł utrzymania
• bariery architektoniczne narażające osoby niepełnosprawne na
wykluczenie z życia społecznego i kulturalnego
Zagrożenia
•
•
słaba kondycja gospodarki w Polsce i na świecie
utrudnienia prawne i organizacyjne w skutecznym wdrażaniu
funduszy UE
106
•
•
•
rewitalizacji
starej
zabudowy
mieszkaniowej
dzięki
przynależności do Euroregionu Pro Europa Viadrina
możliwość pozyskiwania środków na rewitalizację ze źródeł
innych niż LRPO (np. Interreg IV A i B)
współpraca przygraniczna i transnarodowa służy realizacji
przedsięwzięć z zakresu rewitalizacji (np. w wypadku par miast
Frankfurt/Słubice i Guben/Gubin)
poprawa
atrakcyjności
regionów
dzięki
działaniom
rewitalizacyjnym pozwala na przyciąganie inwestorów, którzy
dokonują kolejnych wydatków, czym przyczyniają się do
ożywienia gospodarczego
•
wymóg odpowiedniej zdolności administracyjnej utrudnia
nawiązywanie współpracy międzynarodowej przez mniejsze
miasta i powiaty
107
8) Wnioski i rekomendacje
Niniejszy raport dotyczył czterech kluczowych zagadnień:
• skuteczności i efektywność wsparcia inwestycji w ramach rewitalizacji
na podstawie projektów, które uzyskały dofinansowanie w ramach Działania 4.3
LRPO.
• osiągniętych oraz potencjalnych efektów wynikających z realizacji inwestycji
w ramach Działania 4.3 LRPO.
• znaczenia zrealizowanych projektów w procesie podnoszenia poziomu życia
społeczności lokalnej/regionalnej.
• dobrych praktyk oraz sformułowania rekomendacji w obszarze optymalnego
ukierunkowania wsparcia w przyszłej perspektywie w obszarze
działań rewitalizacyjnych w województwie lubuskim.
Szczegółowe wnioski i
zaprezentowano w tabeli 9.
rekomendacje
dotyczące
wspomnianych
zagadnień
108
Tabela 9. Wnioski i rekomendacje
Lp.
1.
2.
3.
Wniosek
Rekomendacja
Sposób wdrożenia
Termin realizacji
Beneficjenci zgłaszają
zapotrzebowanie na środki
umożliwiające realizację
projektów rewitalizacyjnych
w ramach perspektywy
finansowej 2007-2013
(s. 60-62).
W związku z dużym
zapotrzebowaniem i z uwagi
na wygospodarowanie
środków finansowych należy
ogłosić konkurs w ramach
Działania 4.3 w ramach
obecnej perspektywy
finansowej.
Ogłoszenie konkursu
w ramach Działania 4.3
Lubuskiego
Regionalnego
Programu
Operacyjnego na lata
2007-2013.
2013
Adresat
rekomendacji
IZ LRPO
Inwestycje realizowane w
ramach Działania 4.3
są efektywne, dzięki
nim wzrosła jakość
infrastruktury,
konkurencyjność regionu
jako miejsca zamieszkania,
konkurencyjność
inwestycyjna i turystyczna
(s. 54-56).
W związku z tym, iż jedynie
niecałe 46% mieszkańców
słyszało o projektach
realizowanych na terenach
gmin, w których mieszkają,
nie będą oni mogli w pełni
skorzystać z oferowanych
przez nie możliwości (s. 74).
W miarę możliwości należy
przeznaczyć środki
finansowe w przyszłej
perspektywie na wsparcie
działań rewitalizacyjnych.
Przeznaczenie
określonej puli
środków na wsparcie
działań
rewitalizacyjnych.
2014-2020
IZ RPO
Dalsza realizacja
projektów
rewitalizacyjnych
na terenie województwa
lubuskiego.
Należy zintensyfikować
działania informacyjne
i promujące Program oraz
Działanie realizowane
w obecnej oraz przyszłej
perspektywie finansowej.
Zwiększenie
intensywności działań
informacyjnych
i promujących Program
oraz Działanie
na obszarach
rewitalizowanych.
2013-2020
IZ LRPO
IZ RPO
Większa liczba
mieszkańców będzie
wiedziała o projektach
realizowanych na terenie
gmin.
Stan docelowy
Zaspokojenie potrzeb
gmin na środki
finansowe na
rewitalizację w ramach
obecnej perspektywy
finansowej.
109
4.
Analiza materiałów
pierwotnych oraz wtórnych
pozwoliła na
zidentyfikowanie dobrych
praktyk, które mogą stać się
wzorem przy planowaniu i
wdrażaniu przyszłych
inwestycji (s. 77-79, 96104).
Powinien zostać utworzony
kodeks dobrych praktyk
związanych z realizowaniem
projektów w ramach LRPO.
Przeprowadzanie
indywidualnych
wywiadów
pogłębionych
z Beneficjentami
projektów
zrealizowanych
w ramach LRPO, które
posłużą identyfikacji
dobrych praktyk.
2013-2014
IZ LRPO
Powstanie kodeksu
dobrych praktyk
dotyczących realizacji
projektów w ramach
LRPO, z którego będą
mogli korzystać
Beneficjenci.
110
9) Wykaz rysunków, tabel i wykresów
Wykaz rysunków
Rysunek 1. Gminy, w których realizowano projekty ...................................................................... 39
Wykaz tabel
Tabela 1. Powierzchnia, ludność i stopa bezrobocia w powiatach województwa
lubuskiego ............................................................................................................................... 35
Tabela 2. Kultura i turystyka w powiatach województwa lubuskiego .............................. 36
Tabela 3. Liczba Lokalnych Programów Rewitalizacji w poszczególnych powiatach ...... 40
Tabela 4. Mocne i słabe strony gmin ..................................................................................... 45
Tabela 5. Wartość i rodzaje projektów realizowanych w ramach Działania 4.3 LRPO .... 60
Tabela 6. Przedmioty inwestycji w ramach poszczególnych projektów ........................... 64
Tabela 7. Kierunki działań rewitalizacyjnych podejmowanych w poszczególnych
projektach ............................................................................................................................... 66
Tabela 8. Analiza SWOT ....................................................................................................... 106
Tabela 9. Wnioski i rekomendacje ...................................................................................... 109
Wykaz wykresów
Wykres 1. W jaki stopniu podjęte działania przyczyniły się do rewitalizacji
zdegradowanych obszarów? .................................................................................................................... 56
Wykres 2. Czy projekty, w ramach których realizowane były na etapie przygotowania
konsultacje społeczne są bardziej efektywne od tych, przy których takich konsultacji nie
było? .................................................................................................................................................................. 57
Wykres 3. Przedmioty realizowanych projektów............................................................................ 70
Wykres 4. Kierunki podejmowanych działań rewitalizacyjnych wg wniosków
beneficjentów................................................................................................................................................. 71
Wykres 5. Zmiana jakości życia w regionie w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy ........... 73
Wykres 6. Dobre praktyki zastosowane w ramach niniejszego projektu .............................. 78
111

Raport końcowy 4.3

Transkrypt

Podobne dokumenty

Rewitalizacja a QIns4 System Six Sigma artgd 2016

Rewitalizacja zdegradowanych terenów sportowych na terenie

OBSZAR A – MIEJSKI PRZYFABRYCZNY

ZDECYDUJ JAK MA WYGLĄDAĆ TWOJE OTOCZENIE!

Tematyka konferencji

Kurs z zakresu zarządzania projektami rewitalizacyjnymi

Zarządzanie projektami rewitalizacyjnymi