W1 Sen o Europie
Transkrypt
W1 Sen o Europie
dr Mieczysław Juda Historia kultury europejskiej Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice [email protected] [1] Sen o Europie a. Europa jako projekt – europejskie mity założycielskie • Grecji [uprowadzona księżniczka Europa, córka króla Tyru – mity tebańskie] • Fenicji [podróż w poszukiwaniu mitycznego lądu] • biblijne [zadanie Noego po potopie otrzymane od Jahwe – Rdz. 9 27] • inne [Europa, to ta, która zwrócona ku Słońcu] [1] Sen o Europie a. Europa jako projekt – paradoksy tożsamości europejskiej • kim powinien być typowy Europejczyk [A.Wat]? • natura Europejczyka: niepewność co do własnej prawdziwej natury, gotowość do kłócenia się o nią •„istota Europy“ – stan nieosiągalny, „istota bycia Europejczykiem“ – ciągłe wyprzedzanie istniejących realiów • Europa nie jest się tylko z urodzenia tu i teraz, można być Europejczykiem nie będąc nigdy w żadnym z europejskich miast [Z.Bauman] [1] Sen o Europie b. granice Europy: geograficzne, historyczne, polityczne, kulturalne – granice nigdy dobrze nie określone, zamazane • stałe trudności z ustaleniem początku i końca [N.Davies] • nieusuwalna eksterytorialność i drażniąca eteryczność [Z.Bauman] – paradoksalne tendencje • tendencja do podkreślania różnic, a nie elementów łączących [A.Warleight] • zdolność do życia z innymi przy braku odwzajemnienia [H.G.Gadamer] [1] Sen o Europie c. problem tożsamości • Europa jako ideał „europejskości“ • utrzymywanie balansu pomiędzy sprzecznościami • „wszystkie kultury są równe“ – europocentryzm vs. uniwersalizm kulturowy [L.Kołakowski] • symptomy upadku i krytyka stanu dzisiejszego: zamykanie się, nietolerancja, demograficzna implozja, zaprzeczanie ideałom oświecenia [W.Lepenies, N.Klein, J.van Buuren, C.Venn] [1] Sen o Europie résumé: Koncept Europy jako wyróżnionej przestrzeni życia cywilizacji Zachodu jest zarówno zagadnieniem fascynującym jak problem. Nie są bowiem do ustalenia żadne rozpoznawalne granice w sensie do którego zostaliśmy przyzwyczajeni w stosunku do innych formacji kulturowych – Europa jako jedyna przestrzeń z dających się wyróżnić cywilizacyjnych całości [k.arabska/muzułmańska, chińska, bliskowschodnia, kultura/kultury obszaru języka hiszpańskiego, itp.] charakteryzuje się niewykończoną tożsamością. Jest trwale niedomknięta – otwarta. Pojawia się i rozwija jako rezultat tego niedomknięcia, lub – jak sądzą badacze – braku tożsamości skończonej. Źródłowa niedomkniętość jest istotnym źródłem siły i żywotności kultury europejskiej i całej cywilizacji Zachodu. Ale oznacza to także wyzwanie polegające na ciągłym poszukiwaniu własnej tożsamości, badaniu jej granic, warunków brzegowych, reguł jej wytwarzania i mechanizmów komunikowania się z innymi kulturami. Temat ten podejmuje fundamentalny problem tożsamości kultury, w szczególności kultury europejskiej. [1] Sen o Europie podstawowe pojęcia: – kultura – kultura europejska – źródła kultury – sposoby identyfikowania całości kulturowych – teoria kultury a antropologia kulturowa i inne dyscypliny [socjologia i filozofia kultury, historia kultury] [1] Sen o Europie Pytania kontrolne: 1. Co oznacza termin Europa? 2. Jakie można wskazać odniesienia mitologiczne dla powstania Europy? 3. Co oznacza sformułowanie „wszystkie kultury są równe“? 4. Co to jest europocentryzm? [1] Sen o Europie Literatura: a. obowiązkowa: 1.Z.Bauman, Europa, niedokończona przygoda, WL Kraków 2005, ss. 5–71 2. L.Kołakowski, Szukanie barbarzyńcy, w: Idem, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, ANEKS, Londyn 1984, ss. 11–46 b. uzupełniająca: 1.K.Kowalski, Europa: mity, modele, symbole, Kraków 2002 2. D. de Rougemont, List otwarty do Europejczyków, Volumen Warszawa 1995 3. O.Spengler, Historia, kultura, polityka: wybór pism, PIW Warszawa 1990 4. I.Berlin, Cztery eseje o wolności, Zysk i S-ka Poznań 2000