Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
12.12.2011
Okopy księdza Jerzego Popiełuszki
____________________________
autor: Mariusz Derecki
Okopy to niewielka wieś na północnym Podlasiu, w której urodził się ksiądz Jerzy Popiełuszko, kapelan
„Solidarności”.
Okopy, w których przyszedł na świat ksiądz Jerzy Popiełuszko, są niewielką wsią położoną około 50
kilometrów na północ od Białegostoku. W centrum Suchowoli tuż przed kościołem pod wezwaniem
Świętych Apostołów Piotra i Pawła należy skręcić w kierunku wschodnim. Po lewej stronie miniemy
skwer z pomnikiem księdza Jerzego Popiełuszki oraz tęczę będącą elementem ołtarza papieskiego na
białostockim lotnisku na Krywlanach z czasu pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1991 roku. Dalej
wąska asfaltowa ulica biegnie wzdłuż niskiej zabudowy, przeplatanej gdzieniegdzie doskonale
zachowanymi, wciąż pełnymi uroku drewnianymi domami, pamiętającymi z pewnością pierwszą połowę
XX wieku.
Po kilkuset metrach znikają zabudowania i otwiera się przestrzeń z krajobrazem charakterystycznym
dla terenów położonych na północ od Białegostoku z falującymi łagodnie wzgórzami, sosnowymi
zagajnikami oraz ciemniejącym masywem rozległego lasu, zamykającego horyzont od strony północnej
i wschodniej. Te rozległe kompleksy leśne stanowią pozostałość dawnej Puszczy Nowodworskiej,
będącej niegdyś częścią Puszczy Grodzieńskiej. Ze szczytu wzniesienia roztacza się zapierający dech
w piersiach widok na całą okolicę. Ta część Wysoczyzny Białostockiej nosi nazwę Wysoczyzny
Suchowolsko-Janowskiej. Zjeżdżając ze wzgórza, w lesie sosnowym odbijamy ponownie na północ.
Wąska asfaltowa szosa wije się między pojedynczymi zabudowaniami i pagórkami porośniętymi lasem
sosnowym. Przecinamy strumień o nazwie Olszanka i wyjeżdżamy do rodzinnej miejscowości księdza
Jerzego Popiełuszki. Z początku możemy odnieść wrażenie, że wieś jest miejscem dość ponurym, choć
drewniana, w większości tradycyjna zabudowa, w tym kilka opuszczonych domostw, przydaje jej
niewątpliwej malowniczości. Nie sposób też nie zwrócić uwagi na przydrożne drewniane i żeliwne
zabytkowe krzyże.
Podobno Okopy zostały założone przez zamieszkujących te ziemie, co najmniej do XIII wieku,
Jaćwingów. Na ich bytność tutaj wskazywałyby między innymi nazwy pobliskich miejscowości – Mała
Jatwieź, Duża Jatwieź – około 10–15 kilometrów na zachód, a i sama Suchowola miała się pierwotnie
nazywać Suchaja Jatwieź. Z czasem na tereny te zaczęli ściągać osadnicy z ziem etnicznie litewskich,
być może nawet ze Żmudzi. Obecnie trudno rozróżnić w nazwach miejscowości elementy jaćwieskie od
litewskich. Oba języki wywodzą się z grupy języków bałtyckich. Dlatego w wielu przypadkach nie wiemy
tak naprawdę, czy założycielami danej wsi byli Jaćwingowie czy już osadnicy litewscy. Jedno natomiast
nie ulega wątpliwości, na ziemiach tych w późnym średniowieczu krzyżowały się wpływy bałtyckie i
słowiańskie. Te ostatnie rosły wraz z rozwojem osadnictwa ruskiego z okolic Grodna i Mazowsza.
Bałtowie, zarówno potomkowie ocalałych Jaćwingów, jak i Litwini, nierzadko się slawizowali, wskutek
czego jeszcze do dziś część mieszkańców tych terenów włada dialektem języka białoruskiego. Wiele
toponimów nosi natomiast cechy typowo bałtyjskie, na przykład wsie Skindzierz, Dryga, Kumiała (od
słowa kumele w języku litewskim oznaczającego „klacz”) czy bagienne jeziorko Jurdyga w pobliżu
Bachmackich Kolonii.
Sama nazwa wsi Okopy ma się wywodzić od występujących w jej pobliżu tajemniczych kurhanów,
nazywanych przez miejscową ludność okopami. To właśnie w niej 14 września 1947 roku przyszedł na
strona 1 / 3
Pobrano z portalu Mapa Kultury
świat ksiądz Jerzy Popiełuszko. Dwa dni po narodzeniu został ochrzczony w suchowolskim kościele
pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Rodzice zadecydowali o nadaniu mu imienia
Alfons, by w ten sposób oddać cześć jego wujkowi – Alfonsowi Gniedziejce, żołnierzowi Armii Krajowej,
zamordowanemu przez funkcjonariuszy NKWD, w wieku zaledwie 21 lat. 29 kwietnia 1945 roku wujek
księdza Jerzego wraz z pięcioma kolegami, również żołnierzami Armii Krajowej, poniósł śmierć przy
próbie odbicia z rąk żołnierzy sowieckich zatrzymanych mieszkańców wsi Grodzisk. Wedle innej wersji
o wyborze imienia miała zadecydować mama księdza – Marianna Popiełuszko – która wyczytawszy w
żywotach świętych o wielkości i szlachetności świętego Alfonsa, postanowiła uczynić go patronem
nowo narodzonego syna.
Ksiądz Jerzy, gdy mieszkał w Okopach, codziennie wyruszał w drogę do odległej o 5 kilometrów
Suchowoli, gdzie pobierał naukę w szkole podstawowej, a następnie w liceum ogólnokształcącym, oraz
służył jako ministrant w kościele pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Do Okopów
powracał też wielokrotnie w trakcie studiów w Wyższym Seminarium Duchownym w Warszawie oraz
podczas posługi kapłańskiej w okolicach Warszawy, i później w samej w Warszawie.
Dzisiejsze Okopy zapewne niewiele się zmieniły od czasów, gdy mieszkał i bywał w nich ksiądz
Popiełuszko. Raz na jakiś czas odwiedzają je grupy pielgrzymów, prowadzi do nich też Szlak
Rowerowy Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki. Naprzeciw domu z jasnej cegły, w którym na
świat przyszedł Alfons Popiełuszko, przy skromnej kapliczce został umiejscowiony pamiątkowy kamień
z inskrypcją: „Dla upamiętnienia miejsca urodzenia i 10-tej rocznicy męczeńskiej śmierci ks. Jerzemu
Popiełuszce Duszpasterzowi ludzi pracy Region Białystok 1994”. W domu naprzeciw wciąż mieszka
mama księdza, urodzona w 1920 roku, w nieodległym Grodzisku.
Będąc w Okopach, nie sposób nie zatrzymać się też w Suchowoli, w której tuż przy plebanii w 1986
roku została zorganizowana Izba Pamięci Księdza Jerzego Popiełuszki. Aby obejrzeć pamiątki
związane z kapelanem „Solidarności”, warto zawczasu zadzwonić do kancelarii parafialnej, by umówić
się na konkretny termin odwiedzin. W dość przestronnym pomieszczeniu w gablotach, na ścianach
obejrzymy między innymi drewniany krzyż podarowany księdzu Popiełuszce przez Jana Pawła II,
zabytkową zdobioną chrzcielnicę z suchowolskiego kościoła, sutannę kapłana, poduszkę, którą miał
ułożoną pod głową w białostockim zakładzie medycyny sądowej, fragment sznura, jakim został spętany
przez swoich oprawców, kalendarz otwarty na dacie 19 października z wpisem: „Godzina 18.00.
Bydgoszcz” (dzień uprowadzenia i zamordowania księdza po mszy odprawionej w Bydgoszczy),
koloratkę, książkę Szara szyjka – nagrodę z czasów nauki w szkole podstawowej – liczne fotografie
oraz publikacje poświęcone życiu i nauczaniu błogosławionego. Po Izbie oprowadza nas ksiądz Witold
Skrouba – proboszcz parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła, który z prawdziwą pasją odpowiada na
wszelkie pytania dociekliwych odwiedzających, dotyczące księdza Popiełuszki, ale też historii
Suchowoli i okolicy.
Naprzeciw plebanii, na lewo od kościoła warto też zwrócić uwagę na odnowiony drewniany budynek, w
którym mieściła się niegdyś szkoła podstawowa, do której uczęszczał ksiądz Jerzy. Obecnie ma tu
swoją siedzibę Urząd Gminy. Tuż za kościołem z kolei znajdują się budynki Liceum
Ogólnokształcącego im. Księdza Jerzego Popiełuszki, a na jednym z nich widnieje tablica pamiątkowa
informująca o tym, że w szkole tej w latach 1961–1965 „uczył się i wzrastał ksiądz Jerzy Popiełuszko,
który w imię miłości do Boga i Ojczyzny głosił »zło dobrem zwyciężaj«”.
W samej Suchowoli i okolicach wciąż jeszcze mieszkają ludzie, którzy doskonale pamiętają księdza
Jerzego, czy to z czasów nauki w szkole podstawowej, czy też w liceum ogólnokształcącym. Warto
więc nawiązać rozmowę z przypadkowo napotkanymi osobami, by zasięgnąć nieco języka i być może
dowiedzieć się o duchownym czegoś, co mogło przecież umknąć autorom licznych publikacji
strona 2 / 3
Pobrano z portalu Mapa Kultury
poświęconych księdzu Popiełuszce. A że mieszkańcy Suchowoli są ludźmi niezwykle serdecznymi i
życzliwymi, to uprzejmej konwersacji z pewnością nam nie odmówią.
strona 3 / 3