Ewelina Drzewiecka Herezja Judasza w kulturze (po)nowoczesnej

Ewelina Drzewiecka
Herezja Judasza w kulturze (po)nowoczesnej. Studium przypadku
Monografia Herezja Judasza w kulturze (po)nowoczesnej. Studium przypadku sytuuje
się na skrzyżowaniu kulturoznawczo zorientowanego literaturoznawstwa oraz historii idei.
Podejmuje
problem
funkcjonowania
tradycji
judeochrześcijańskiej
w
warunkach
(po)nowoczesności, ujmowanej w świetle myśli postsekularnej. Przedmiotem uwagi są
utwory literackie, które jako teksty kultury świadczą o poszukiwaniach światopoglądowych
epoki. Książka ma charakter wielowymiarowego studium przypadku, pozwalającego
uchwycić ogólniejszy kierunek następujących w ostatnim stuleciu przemian kulturowych.
Refleksja dotyczy strategii transformacji motywów biblijnych w kulturze bułgarskiej.
Przypadek ten jest szczególnie wymowny, po pierwsze, z powodu swego usytuowania na
„peryferiach” Europy, po drugie – ze względu na specyfikę rozwoju historycznego. Ilustrację
stanowią autorskie parafrazy wątku Judasza. Jego historia, wielorako interpretowana od czasu
przełomu modernistycznego i niezwykle popularna w literaturze XX wieku, a zwłaszcza na
przełomie XX i XXI wieku, zdaje się wiele mówić o kondycji człowieka (po)nowoczesnego,
który utraciwszy egzystencjalną pewność, szuka alternatywnych sposobów na przetrwanie w
stanie wyobcowania. Perspektywę hermeneutyczną nadają trzy konkurujące ze sobą na
gruncie
europejskim,
traktowane
jako
swoiste
paradygmaty
poznawcze,
systemy
światopoglądowe: judeochrześcijański, gnostycki i racjonalistyczny. Analiza odsłania
aksjologiczne niepokoje pisarzy oraz ich podatność na intelektualne i religijne mody o
fundamentalnym znaczeniu dla formowania się kultury nowoczesnej. „Przypadek bułgarski”
stanowi tu zatem wymowny przykład szerszych tendencji. Unaocznia nie tylko lokalną
specyfikę zjawiska, lecz także powiązane z nim procesy charakterystyczne dla wędrówki idei
w kulturze i myśli religijnej Zachodu. W efekcie monografia nie tylko wypełnia pewną lukę w
bułgarystycznej literaturze przedmiotu, lecz także wpisuje się w jeden z istotnych nurtów
dyskusji współczesnej humanistyki.
The Judas Heresy in (Post)Modern Culture: A Case Study
The monograph entitled The Judas Heresy in (Post)Modern Culture: A Case Study
crosses the boundary between culture-oriented literary studies and the history of ideas. The
book adopts a post-secular perspective to charter the functioning of the Judeo-Christian
tradition in the (post)modern era. It focuses on literary texts that bear witness to their spiritual
yearnings that were current at the time of their composition. The Judas Heresy is a multidimensional case study that helps to shed a new light on the shape and direction of the cultural
shift occurring in the twentieth century.
The monograph focuses on the strategies of transformation of Biblical motifs in
Bulgarian culture. The choice of material is unique for a two reasons: firstly, due to the fact
that Bulgaria is located on the peripheries of Europe, its culture benefits from the cultural
transfer from the West in a somewhat mediated or derivative way, but by the same token,
Bulgarian literature also offers a valuable perspective of an outsider looking in, and
perspicuously describes phenomena that are more difficult to see from the privileged central
position. Secondly, the context of Bulgaria’s turbulent twentieth-century history makes the
analysis of the literary material from the period truly compelling. The analyses of different
portrayals of the Biblical character of Judas constitute the core of the argument. The story of
Judas, treated by earlier writers and artists as straightforward, gained new currency and new
depth and complexity after the Modernist breakthrough. Its popularity endured throughout the
twentieth century, and increased at the turn of the twenty-first century. It seems that the figure
of Judas might be an especially well-chosen foil for the (post)modern condition. After losing
the existential certitude, the (post)modern man is searching for alternative ways to survive in
the state of alienation. In the European culture there are three alternative worldviews, treated
as cognitive paradigms, that compete for the role of hermeneutic mainstay: the JudeoChristian, the Gnostic and the rationalist. The monograph traces the writers’ axiological
anxieties and their susceptibility to intellectual and religious trends that had fundamental
importance for the shaping of modern culture. “The Bulgarian case” can be seen therefore as
an apt illustration of a more general and widespread tendency. The monograph’s significance
is broader than just an analysis of one aspect of Bulgarian literature and culture: the study also
sheds light on the process of transfer of ideas that is a crucial element of Western culture and
religious thought. As a result, the monograph not only fills up a lacuna in Bulgarian literature
studies, but also promises to be an important contribution to the ongoing wider debate in
modern-day humanities.