Zaproszenie

Mesjańskie imaginaria Europy (i nie tylko)
Katedra Literatury Porównawczej Uniwersytetu Śląskiego, Pracownia Komparatystyki Kulturowej
Akademii Jana Długosza w Częstochowie oraz Polskie Stowarzyszenie Komparatystyki Literackiej
serdecznie zapraszają do nadsyłania zgłoszeń na międzynarodową konferencję „Mesjańskie
imaginaria Europy (i nie tylko)", która odbędzie się w dniach 11-12 grudnia 2014r.
„Wierzenia Zachodu to opowieści o zbawieniu” – twierdzi George Steiner, po czym, niejako przecząc
samemu sobie, dodaje – „być może dla naszej syntaksy nie będą już dostępne utopijne,
mesjanistyczne, pozytywistyczno-perfekcjonistyczne »przyszłości« opisywane w tradycji Zachodu od
Platona, od Proroków po Leibniza. Dzisiaj widzimy je za sobą”. Autor Gramatyk tworzenia nie
docenia, jak się zdaje, „kryptoteologicznych" możliwości języka, jego zdolności do zawłaszczania i
przekształcania religijnych źródeł naszej mowy. Jest co najmniej dyskusyjne, aby mesjańskie tropy –
na trwałe, bądź co bądź, wpisane w europejskie imaginaria społeczno-kulturowe – utraciły możliwość
reaktywacji i powrotu, choćby pod postacią rozmaitych wypartych dyskursów politycznych czy
teologicznych. Powrót owych stłumionych elementów w atmosferze „religijnej rekonkwisty”, by
posłużyć się tytułową frazą książki Gillesa Kepela Zemsta Boga, zawsze jest możliwy. W tym punkcie
refleksja nad pozostałościami europejskiego dziedzictwa domaga się zatem analizy rozmaitych
odmian mesjanizmów, stanowiących swoistą „odpowiedź” na kryzys upostaciowany jako
doświadczenie rozpadu podstaw zachodniej kultury w jej wymiarach filozoficznym, religijnym,
etycznym, społecznym i politycznym.
Współczesny „zwrot mesjanistyczny”, widoczny w wielu nurtach i odmianach filozofii postsekularnej
czy też w teologiczno-politycznej refleksji nad stanem kultury, nie przestaje dawać do myślenia przede wszystkim dlatego, że różne wersje mesjanizmu wykazują zadziwiającą aktualność,
występując równocześnie w refleksji religijno-filozoficznej, politycznej (liberalnej i konserwatywnej),
a nawet edukacyjnej. Dzieje Logosu Zachodu, obejmujące liczne przekształcenia kodów kulturowych i
paradygmatów poznawczych, skłaniają badaczy różnorakich orientacji światopoglądowych do
powtórzenia pytania o wartość poznawczą i aksjologiczną mesjanizmu.
Proponujemy refleksję nad następującymi zagadnieniami:
 Mesjanizmy przedromantyczne, romantyczne, postromantyczne, nowoczesne i ponowoczesne;
 Polskie i europejskie mesjanizmy jako składniki dyskursu nowoczesności;
 Mesjańska koncepcja czasu i przestrzeni, związana z mitami ziemi obiecanej i rozmaitymi
formułami utopii;
 Wygnanie jako fundamentalny składnik narracji eksodycznych, Wyjście jako paradygmatyczny gest
nowoczesności;
 Mesjańskie koncepcje człowieka i wspólnoty opartej na innej tożsamości, nie-całości (reszty);
 Dyskursy emancypacyjne, nowe definicje człowieka, projekt świeckiego „zbawienia” człowieka;
 Mesjanizm a postsekularyzm;
 Mesjańskie tropy w psychoanalizie;
 Mesjańska pedagogia, etyka i estetyka;
 Literackie i kulturowe reprezentacje mesjanizmu;
 Projekty „świeckiej” krytyki mesjańskiej (wg K. Uniłowskiego) i „religijnej” krytyki talmudycznej (wg
A. Regiewicza);
 Symplifikacje mesjanizmu: podatność idei mesjańskiej na różne uproszczenia i falsyfikacje;
 Popkulturowe mesjanizmy. Kultura jako źródło cierpień czy wyzwolenia człowieka?
Proponowana refleksja budzić może szereg zasadnych wątpliwości, wynikających przede wszystkim z
możliwości przyjęcia bardzo szerokiej ramy pojęciowej mesjanizmu. W trakcie konferencji
chcielibyśmy zatem postawić następujące pytania:
 Czy każdy mesjanizm jest strukturą eschatologiczno-millenarystyczną? (wedle określenia A.
Walickiego);
 Czym różnią się mesjanizmy poszczególnych narodów i kultur, a co je łączy?
 Czy każdy projekt odnowy, wyzwolenia, odrodzenia ma charakter mesjański?
 Czy mesjanizm jest dominującą czy jedną z wielu dróg do europejskiej nowoczesności?
 Jakie są przyczyny podatności mesjanizmu na liczne uproszczenia i stereotypy (Polska Chrystusem
narodów)? Czy jest to tylko polska specyfika?
 Czy poza Europą można dostrzec obecność mitów (paradygmatów) mesjańskich, neomesjańskich i
quasi-mesjańskich?
 Czy wreszcie prawdziwe jest twierdzenie o końcu narracji mesjańskich i mesjańskiego imaginarium
w czasach ponowoczesnych?
Miejscem obrad uczynić planujemy Salę Kameralną Filharmonii Częstochowskiej im. Bronisława
Hubermana przy ulicy Wilsona 16 (w pobliżu Dworca PKP). Przewidujemy opłatę w wysokości 400
złotych (dla doktorantów 300 zł), która obejmuje koszty organizacji, zakwaterowania, wyżywienia
oraz publikacji wieloautorskiej monografii. Na Państwa zgłoszenia czekamy do końca października
2014r. Prosimy o wysłanie karty zgłoszeniowej wraz z krótkimi (200 słów) abstraktami w języku
polskim i angielskim. Przewidywany czas wystąpienie do 20 minut. Szczegółowe informacje wyślemy
wraz z decyzją o zakwalifikowaniu do 10 listopada 2014.
Komitet organizacyjny:
dr hab. prof. UŚ Zbigniew Kadłubek
dr hab. prof. AJD Adam Regiewicz
dr hab. Artur Żywiołek
dr Piotr Bogalecki
dr Alina Mitek-Dziemba
Sekretarz konferencji
mgr Anna Janek
The Institute of Comparative Literature at the University of Silesia, Katowice, Poland,
and the Laboratory of Comparative Studies at Jan Długosz University Częstochowa, Poland,
wish to extend an invitation to a joint international conference that will take place in Częstochowa,
Poland, on 11-12 December 2014, under the aegis of the Polish Society for Comparative Literature.
Call for Papers
The Messianic Imaginaries of (not just) Europe
"Western faiths are redemption narratives," George Steiner claims - and, somehow contradicting
himself, he soon adds: "The utopian, messianic, positivist-meliorist ‘futures' presumed, blueprinted in
the western legacy from Plato to Lenin, from the Prophets to Leibniz, may no longer be available to
our syntax. We now look back at them. They are monuments for remembrance, as obstinately
haunting as Easter Island stone faces, on the journey into our outset." Apparently, the author of
Grammars of Creation fails to appreciate the "cryptotheological" potential of language, evident in the
latter's ability to appropriate and transform the religious resources latent in the human speech. It is
more than questionable that messianic tropes, inscribed as they are in the European social
imaginaries, have all lost their ability to reappear and strike back, even if it be in disguise as long
repressed political or theological discourses. The return of all those suppressed elements in the
atmosphere of "religious resurgence," to use the subtitle of Gilles Kepel's The Revenge of God, is
always possible. It is at this point that the reflection on some parts of the European heritage may
become entangled with the analysis of different sorts of Messianisms that arise in response to a crisis
experienced as the breakdown of the foundations of Western culture in philosophical, religious,
ethical, social and political terms.
The contemporary "messianic turn," observable in numerous ways in the theologico-political thinking
on culture and postsecular philosophy, is noteworthy in that it shows how different varieties of
Messianism become vocal in the political (both liberal and conservative) agenda, as well as religious,
philosophical and educational projects. The Logos of the West, in the sense of its complex history and
ongoing transformation of its cultural codes and cognitive paradigms, makes researchers of different
backgrounds and Weltanschauung pose again the question of the cognitive and axiological value of
Messianism.
During the conference we wish to focus on the following issues:
• Messianisms of pre-Romantic, Romantic, post-Romantic, modern or postmodern types
• Polish and European / Western Messianisms as partaking in the discourse of modernity
• the messianic notions of space and time, related to the myths of the promised land, various forms
of utopia and dystopia, etc.
• Exile as a fundamental element of all exodus narratives; Exodus as the paradigmatic gesture of
modernity
• the messianic idea of a human being and community based on the "other," non-totalitarian identity
(the concept of the "rest")
• emancipatory discourses, notions of a "new" human being, secular projects of redemption and
liberation
• Messianism and the postsecular
• messianic figures in psychoanalysis
• messianic pedagogy, ethics and aesthetics
• literary and cultural representations of Messianism
• projects of secular messianic criticism and religious Talmudic criticism
• simplified forms of Messianism; the vulnerability of the notion to simplification and ideological
distortion
• Messianism in popular culture; culture as the source of discontents or culture as the source of
liberation
The project may obviously raise some doubts as it makes use of a very broad idea of Messianism.
There are some additional questions that need to be taken into consideration:
1. Is each and every brand of Messianism an eschatological and millenarian structure?
2. What are the similarities and differences between Messianisms originating in various nations and
cultures?
3. Can every project of cultural rejuvenation and liberation be called Messianic?
4. Is Messianism a dominating path of European modernity or one of its many ways?
5. Why is Messianism so vulnerable to simplification and stereotyping (Poland as "the Christ of the
nations")? Is the simplifying tendency found solely in Polish culture?
6. Are there Messianic (neo-Messianic, quasi-Messianic) myths and paradigms beyond Europe?
7. Is it true that the Messianic imaginary and Messianic narratives have come to an end in
postmodern times?
We welcome academics representing all kinds of humanistic disciplines and areas of research.
The conference is planned to take place in the Częstochowa Philharmonic building (a small concert
hall), 16 Wilsona St. (in the vicinity of the railway station). There is a registration fee of 100€ (75€ for
postgraduate students and doctoral candidates) that will cover the costs of organization, conference
materials, accommodation and board, as well as the preparation of the conference proceedings for
publication.
The deadline for submissions is 31 October 2014. Please send paper proposals of up to 200 words for
20-minute presentations together with your personal data and professional affiliation (see
registration form attached) to [email protected]. More detailed information will be sent along with
the notification of acceptance by 10 November 2014.
Organizing committee:
Professor Zbigniew Kadłubek, UŚ
Professor Adam Regiewicz, AJD
Professor Artur Żywiołek, AJD
Dr. Piotr Bogalecki, UŚ
Dr. Alina Mitek-Dziemba, UŚ
Conference office: Anna Janek, MA