Leader 2014+

Leader 2014+
Analiza propozycji dotyczących unijnego
programu Leader przedstawionych przez
Komisję Europejską i wnioski na kolejny
okres programowania po 2013 roku
Komisja Europejska zaprezentowała pakiet rozwiązań
legislacyjnych określających warunki i tryb wsparcia
lokalnego rozwoju ze środków spójności i środków WPR
i WPRyb na przyszły okres programowania na lata 20142020. Dzięki zintegrowanej interwencji funduszy program
Leader ma stać się narzędziem wdrożenia innowacji na
obszarach wiejskich
Michał Marciniak
Luty, 2012 rok
Spis treści
SPIS TREŚCI ............................................................................................................................ 2
STRESZCZENIE ZARZĄDCZE ............................................................................................. 3
WYKAZ SKRÓTÓW............................................................................................................... 7
1.
ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE ............................................................................. 9
2.
WPROWADZENIE ......................................................................................................12
2.1.
Podejście Leader ................................................................................................................. 13
2.2.
Modele wdrożenia Leader w krajach członkowskich UE ...................................................... 20
2.3.
Pakiet legislacyjny po 2014 roku ......................................................................................... 22
2.4.
Leader w pakiecie legislacyjnym.......................................................................................... 25
3.
WYNIKI ANALIZY .......................................................................................................26
3.1.
Założenia Leader ................................................................................................................. 26
3.2.
Działania Leader .................................................................................................................. 33
3.3.
Skład Lokalnej Grupy Działania ........................................................................................... 39
3.4.
Finansowanie projektów ..................................................................................................... 42
3.5.
Zintegrowana Lokalna Strategia Rozwoju ........................................................................... 45
3.6.
Wybór lokalnej strategii rozwoju ........................................................................................ 52
4.
WNIOSKI I REKOMENDACJE ..................................................................................54
SPIS TABEL ...........................................................................................................................63
SPIS RYSUNKÓW ................................................................................................................64
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW ..........................................................................................................65
2
Streszczenie zarządcze
Program Leader uznawany jest za podstawowe narzędzie rozwoju lokalnego na
wsi i budowania kapitału społecznego na terenach wiejskich. Do 2013 roku na program
Leader wydatkowanych zostanie w kraju ponad miliard euro środków unijnych, z czego
w ramach Wspólnej Polityki Rolnej kwota 787 mln euro z Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich 2007-2013 oraz ponad 313 mln euro z Programu Operacyjnego
„Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich
2007—2013” ze Wspólnej Polityki Rybackiej. W ramach Leader na obszarach wiejskich
tworzone mają być partnerstwa publiczno-prywatne i wdrażane lokalne strategie rozwoju.
Partnerstwa lokalne złożone są z przedstawicieli sektora publicznego (samorząd,
administracja publiczna), sektora społecznego (izby rolnicze, związki zawodowe,
przedstawiciele
lokalnej
kultury
i
sztuki)
oraz
sektora
prywatnego
(lokalni
przedsiębiorcy). Za pośrednictwem lokalnych partnerstw wdrażane są operacje
przewidziane
do
finansowania
ze
środków
unijnych.
Również
ze
środków
wspólnotowych wiejskie NGO's otrzymują wsparcie na funkcjonowanie (aktywizację
ludności wiejskiej i zatrudnienie pracowników). Dzięki Leader na obszarach wiejskich
powstało dotychczas ponad trzysta trzydzieści Lokalnych Grup Działania, natomiast na
obszarach zależnych od rybactwa utworzonych zostało blisko pięćdziesiąt Lokalnych
Grup Rybackich. Po 2014 roku Komisja Europejska proponuje modyfikacje programu
Leader i umożliwienie korzystania przez lokalne partnerstwa z innych funduszy unijnych
(funduszy polityki spójności) na realizację małych projektów na terenach wiejskich.
Inicjatywa Leader ma również zdaniem KE „wyjść do miasta”.
Celem głównym badania była analiza aspektów formalno – prawnych oraz
proceduralnych programu Leader w nowej perspektywie finansowej budżetu UE na lata
2014-2020. Cele szczegółowe obejmowały porównanie rozwiązań stosowanych w latach
2007 – 2013 z rozwiązaniami przewidzianymi w projektowanych przepisach (założenia,
treści działań, nowe rozwiązania, wybór lokalnych grup działania itd.) oraz dokonanie
oceny projektowanych rozwiązań, a także sformułowanie wniosków i rekomendacji
dotyczących powyższych zagadnień. Szczególnej analizie poddano propozycje Komisji
Europejskiej przepisów prawnych w sprawie lokalnego rozwoju finansowanego ze
środków funduszy spójności i Wspólnej Polityki Rolnej na przyszły okres
programowania po 2014 roku uwzględniające również obszar Wspólnej Polityki
Rybołówstwa, gdzie dokonana zostanie integracja wspólnej polityki rybołówstwa i
3
zintegrowanej polityki morskiej do jednego funduszu (Europejskiego Funduszu
Morskiego i Rybackiego).
Przedstawione przez Komisję Europejską propozycje dotyczące programu Leader
w okresie programowania na lata 2014-2020 służyć mają przede wszystkim
zintegrowaniu interwencji funduszy polityki spójności kierowanych na obszary wiejskie z
Europejskim Funduszem Rolnym na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich i Europejskim
Funduszem Morskim i Rybackim. W ramach zintegrowanych lokalnych strategii rozwoju
możliwe będzie wsparcie operacji z wielu funduszy unijnych tj.: Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności oraz
EFRROW i EFMR z zastrzeżeniem jednakże, że finansowania funkcjonowania lokalnego
partnerstwa odbywać się ma wyłącznie z jednego, wskazanego funduszu. W przypadku
realizacji strategii z wielu funduszy wskazany ma zostać fundusz wiodący. Dzięki
wykorzystaniu środków polityki spójności w ramach zintegrowanej strategii lokalnej
LGD będą w większym stopniu mogły skupiać się na rozwiązywaniu problemów grup
społecznych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy z terenów
wiejskich. Na opracowanie lokalnych strategii rozwoju i wybór LGD do ich realizacji
wyznaczony został termin do końca 2015 roku.
W przyszłym Programie wprowadzona zostanie nowa definicja partnerstwa
lokalnego złożonego z przedstawicieli sektora publicznego i prywatnego, co oznaczać
będzie odejście od dotychczasowego definiowania lokalnych partnerstwa trójsektorowo,
jako przedstawicieli sektor publicznego, społecznego i gospodarczego. Nowa definicja
składu lokalnej grupy działania wskazuje na komplementarność i synergię przepisów
polityki rozwoju obszarów wiejskich i polityki spójności dotyczących partnerstwa
lokalnego. W ocenie wielu ekspertów w Polsce pod względem tworzenia grup LGD,
wpływu wdrażanego w latach 2004-2006 programu Leader+ nie można jednak ocenić
wysoko. Duży udział wśród LGD miały nie inicjatywy oddolne, lecz samorządowe, które
nie stanowiły wystarczającego bodźca dla aktywności. Dlatego pozytywnie trzeba ocenić,
propozycje KE zakładające zwiększenie roli partnerów sektora prywatnego w procesie
decyzyjnym LGD. W projektach zakłada się, że żadna z grup interesu wchodząca w skład
lokalnego partnerstwa nie reprezentować ma więcej niż 49% głosów. W ramach
wzmocnienia wymiaru miejskiego lokalnego rozwoju finansowanego z funduszy
unijnych przewiduje się możliwość realizacji projektów współpracy LGD z
partnerstwami z obszarów miejskich. W przyszłym okresie programowania zwiększenia
zostaje również paleta środków wsparcia na nabywanie umiejętności przez LGD,
4
współpracę i nawiązywanie kontaktów pomiędzy partnerstwami. Dla lokalnych
partnerstw dostępna będzie nowa grupa działań Leader „Wsparcie przygotowawcze” w
tym działanie „Pakiet startowy Leader” oraz nowy instrument wsparcia „Nagroda za
innowacyjną współpracę lokalną”. W przyszłym Programie przewiduje się również
możliwość zaprogramowania polityki rozwoju obszarów wiejskich, tak aby szczególnie
ukierunkować działania Programu na określone potrzeby kraju członkowskiego (tzw.
podprogramy tematyczne). W ramach podprogramów tematycznych możliwe będzie
podwyższenie wysokości dostępnych stawek wsparcia. Pośród działań i operacji
mających szczególne znaczenie dla realizacji podprogramów tematycznych w projekcie
przepisów na nowy okres programowania wymienia się także Leader.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Lizbony, KE zostanie upoważniona do
przyjmowania aktów delegowanych bądź aktów wykonawczych. Wiele istotnych
aspektów wdrożeniowych Leader pozostawionych zostało do regulacji przez Komisję w
drodze aktów wykonawczych. W późniejszym okresie ustalone zostaną m.in. kryteria
populacji dla obszaru objętego każdą z lokalnych strategii rozwoju i szczegółowy zakres
kosztów przygotowania i aktywizacji, które zostaną objęte wsparciem.
W ramach analizy sformułowano następujące rekomendacje:
1) określenie w przepisach kryteriów wyboru projektów innowacyjnych w ramach
Leader,
2) zwiększenie roli lokalnych partnerstw na rzecz uprawnień przeprowadzania
niezbędnych weryfikacji i kontroli w celu podjęcia decyzji o kwalifikowalności
danej operacji do finansowania,
3) uproszczenie zasad rozliczania kosztów operacji Leader i wprowadzenie systemu
zarządzania kosztami w formie kosztów standardowych, płatności ryczałtowych i
dotacji wg. stawki ryczałtowej (ang. lump sums),
4) zdefiniowanie w przepisach krajowych mechanizmów wyboru przedstawicieli
sektora publicznego i prywatnego zgodnie z nowymi przepisami wspólnotowymi,
5) wprowadzenie mechanizmu promującego zwiększenie liczby reprezentantów
partnerów sektora prywatnego w składzie LGD,
6) wprowadzenie
mechanizmu
promocji
zapewniającego
realizacje
małych
projektów w ramach LSR z wykorzystaniem funduszy spójności skierowanych na
przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób zamieszkujących tereny
wiejskie i aktywizację osób bezrobotnych,
5
7) zapewnienie komplementarnego wykorzystania środków unijnych dostępnych w
ramach Leader i krajowych przeznaczonych na aktywizację i przeciwdziałanie
bezrobociu na terenach wiejskich,
8) wdrożenie
instrumentów
inżynierii
finansowej
z
funduszy
unijnych
przeznaczonych na mikropożyczki, dotacje na spłatę odsetek od zaciągniętych
zobowiązań finansowych na realizację operacji,
9) zapewnienie
instrumentów
wymiany
informacji
i
oczekiwań
odnośnie
obowiązków i zadań podmiotów uczestniczących w procesie obsługi Leader po
2013 roku,
10) poprawa przepływu informacji pomiędzy IZ, IW, agencją płatniczą i LGD,
11) przygotowanie narzędzi współpracy i komunikacji dla nowo wybranych LGD po
2013 roku na poziomie krajowym i unijnym,
12) możliwie wczesne prace analityczne dot. systemu informatycznego agencji
płatniczej na lata 2014-2020 w kierunku dostosowania do podwyższonego
systemu płatności Leader,
13) dostosowanie
systemu
informatycznego
agencji
płatniczej
do
„multifuduszowości” LSR i nowych działań Programu wdrażanych poprzez
Leader i instrumentów skierowanych do LGD tj. funkcjonowanie lokalnej grupy,
Pakiet startowy LGD, nagroda za innowacyjną współpracę lokalną,
14) zdefiniowanie w przepisach krajowych mechanizmu wyboru nowych LGD dla
wdrażania zintegrowanych strategii rozwoju lokalnego,
15) przygotowanie i konsultację zasad wyboru lokalnych partnerstw do realizacji LSR
z odpowiednim wyprzedzeniem.
6
Wykaz skrótów
ARiMR
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
DG AGRI
Dyrektoriat Generalny ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Komisja Europejska
DG REGIO
Dyrektoriat Generalny ds. Rozwoju Regionalnego, Komisja Europejska
DG MARE
Dyrektoriat Generalny ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa, Komisja Europejska
EFRROW
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
EFRR
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
EFS
Europejski Fundusz Społeczny
FS
Fundusz Spójności
EFMR
Europejski Fundusz Morski i Rybacki
EFR
Europejski Fundusz Rybacki
EN RD
Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (ang. European Network for
Rural Development)
ETO
Europejski Trybunał Obrachunkowy
IZ
Instytucja Zarządzająca
IW
Instytucja Wdrażająca
KSOW
Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich
LGD
Lokalna Grupa Działania
LGR
Lokalna Grupa Rybacka
LSR
Lokalna Strategia Rozwoju
LSROR
Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich
MRiRW
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
PROW 20072013, Program
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
7
UE
Unia Europejska
UM
Urząd Marszałkowski
WPR
Wspólna Polityka Rolna
WPRyb
Wspólna Polityka Rybołówstwa
8
1. Założenia metodologiczne
W realizacji analizy zostały wykorzystane dane ze źródeł zastanych, czyli dane i
informacje, które nie zostały wytworzone na potrzeby prowadzonego badania.
Podstawową metodą oceny była analiza dokumentów. Analizie poddano sprawozdania z
realizacji Programu, sprawozdania podmiotów oceniających wdrożenie Leader, raporty
ewaluacyjne, obowiązujące akty prawne prawa unijnego i krajowego oraz projekty aktów
prawnych na przyszły okres programowania po 2014 roku uwzględniające również
obszar Wspólnej Polityki Rybołówstwa gdzie dokonana zostanie integracja wspólnej
polityki rybołówstwa i zintegrowanej polityki morskiej do jednego funduszu
(Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego). Analiza dokumentów i materiałów
źródłowych obejmowała następujące projektowane i obowiązujące akty prawne:
1) wniosek dotyczący Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne
przepisy
dotyczące
Europejskiego
Funduszu
Rozwoju
Regionalnego,
Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego
Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego
Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram
strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i
Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 (dalej:
rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów),
2) wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich ze środków Europejskiego Funduszu
Rolnego
na
rzecz
Rozwoju
Obszarów
Wiejskich
(EFRROW)
(dalej:
rozporządzenie o rozwoju obszarów wiejskich),
3) wniosek
rozporządzenie
Parlamentu
Europejskiego
i
Rady
w
sprawie
Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego [uchylające rozporządzenie
Rady (WE) nr 1198/2006 i rozporządzenie Rady (WE) nr 861/2006 oraz
rozporządzenie Rady nr XXX/2011 w sprawie zintegrowanej polityki morskiej],
(dalej: rozporządzenie w sprawie EFMR),
4) wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej (dalej:
rozporządzenie horyzontalne),
9
5) rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Dz.Urz WE 2005, nr L 277 (z późn.
zm.),
6) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r.
ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr
1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski
Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Dz.Urz WE
2006, nr L 368/15 (z późn. zm.),
7) rozporządzenie Komisji (WE) nr 1975/2006 z dnia 7 grudnia 2006 r.
ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr
1698/2005 w zakresie wprowadzenia procedur kontroli, jak również wzajemnej
zgodności w odniesieniu do środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich,
Dz.Urz WE 2006, nr L 368/74 (z późn.zm.),
8) decyzja Rady (WE) z dnia 20 lutego 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych
Wspólnoty dla rozwoju obszarów wiejskich (okres programowania 2007–2013)
(2006/144/WE),
9) rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające
przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające
rozporządzenie (WE) nr 1260/1999,
10) ustawa z dnia 7 kwietnia 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z
udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich (Dz.U. nr 64, poz. 427 z późn.zm.),
11) ustawa z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora
rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. U. Nr 72, poz.
619 z późn.zm.),
12) ustawie z dnia 22 września 2006 r. o uruchamianiu środków pochodzących z
budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki
rolnej (Dz. U. Nr 187, poz. 1381 z późn.zm.)
13) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 maja 2008 r. w
sprawie szczegółowych kryteriów i sposobu wyboru lokalnej grupy działania do
realizacji lokalnej strategii rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 103 poz. 659 z późn.zm.)
10
14) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 września 2009 r. w
sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać lokalna strategia
rozwoju obszarów rybackich, kryteriów wyboru lokalnej grupy rybackiej do
realizacji tej strategii oraz wymagań, jakim powinna odpowiadać umowa
dotycząca warunków i sposobu realizacji tej strategii w ramach programu
operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych
obszarów rybackich 2007—2013 (Dz.U. nr 162, poz. 1292 z późn.zm.)
15) rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 października 2009 r.
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania
pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 4 Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa, zawartą w programie
operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych
obszarów rybackich 2007—2013” (Dz.U. nr 177, poz. 1371 z późn.zm.)
16) rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 18 grudnia 2009 r. w
sprawie warunków i trybu udzielania i rozliczania zaliczek oraz zakresu i
terminów składania wniosków o płatność w ramach programów finansowanych z
udziałem środków europejskich (Dz.U. nr 223, poz. 1786).
11
2. Wprowadzenie
W obecnym okresie programowania na lata 2007-2013 dostrzec można rozwój
stosunków pomiędzy lokalnymi instytucjami i organizacjami działającymi na obszarach
wiejskich. najbardziej rozwinięte formy udziału w życiu obywatelskim na wsi to przede
wszystkim tradycyjne organizacje w rodzaju Kół Gospodyń Wiejskich czy Ochotniczych
Straży Pożarnych. Coraz większy jest jednak udział mieszkańców terenów wiejskich w
różnego rodzaju organizacjach pozarządowych stowarzyszeniach i fundacjach o
charakterze ekologicznym czy promującym agroturystykę. Na wsi funkcjonują
społeczno-zawodowe organizacje rolnicze, związki zawodowe, rolniczy samorząd
stanowią izby rolnicze. Dzięki środkom unijnym stworzono ponad siedemset grup
producentów rolnych. Z danych Krajowej Rady Spółdzielczości wynika, że mimo
zmniejszenia roli spółdzielni rolniczych w rolnictwie i jego otoczeniu, funkcjonuje nadal
ponad 4,7 tys. spółdzielni, natomiast obsługę produkcyjno-handlową prowadzi 1,5 tys.
spółdzielni rolniczych1. Przy parafiach toczy się również bogate życie społeczne na wsi.
Jednak podstawowym narzędziem budowania kapitału społecznego na obszarach
wiejskich finansowanego ze środków Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) jest program
Leader, w ramach którego od początku okresu programowania na lata 2007-2013
utworzonych zostało ponad trzysta trzydzieści Lokalnych Grup Działania (LGD),
lokalnych partnerstw publiczno-prywatnych działających na wsi. Jednocześnie na
terenach zależnych o rybactwa dzięki środkom Wspólnej Polityki Rybackiej (WPRyb)
Europejskiego Funduszu Rybackiego utworzonych zostało blisko pięćdziesiąt Lokalnych
Grup Rybackich (LGR). Za pośrednictwem lokalnych partnerstw wdrażane są operacje
przewidziane do finansowania ze środków unijnych. Po 2013 roku Komisja Europejska
proponuje zintegrowane podejście2 do dystrybucji środków z różnych funduszy unijnych
na rozwój kierowany przez lokalną społeczność (Leader). Integracja poszczególnych
instrumentów wsparcia służyć ma spójności realizowanej w ramach nich pomocy ze
funduszy strukturalnych z interwencją w ramach Funduszu Spójności oraz Europejskiego
Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich i Europejskiego Funduszu
Morskiego i Rybołówstwa. Nie jest bowiem możliwe osiągnięcie komplementarności na
1
Więcej na stronie Krajowej Rady Spółdzielczości www.krs.org.pl
Zintegrowane podejście traktowane, jako mechanizm programowania wsparcia umożliwiający przyjęcie
do realizacji i wdrożenie całego zestawu przedsięwzięć przyczyniających się do koncentracji tematycznej
lub terytorialnej wsparcia, a przez to do osiągnięcia wspólnego dla nich celu dzięki podjęciu i
zrealizowaniu szeregu działań o różnej naturze.
2
12
poziomie wspólnotowym, jeśli nie będzie ona realizowana na poziomie poszczególnych
operacji.
2.1. Podejście Leader
Podejście Leader to metoda osiągnięcia celów polityki UE w zakresie rozwoju
obszarów wiejskich, polegająca na stosowaniu oddolnego podejścia zamiast tradycyjnego
podejścia odgórnego. Charakteryzuje je siedem cech (zob. rysunek 1). Sam termin
„Leader” jest francuskim akronimem wyrażenia „powiązania pomiędzy działaniami w
zakresie rozwoju obszarów wiejskich”. Cechą charakterystyczną Leader jest budowanie
kapitału społecznego mieszkańców poprzez ich aktywizację i polepszenie zarządzania
lokalnymi zasobami realizując niewielkie lokalne projekty. W ramach Leadera tworzone
są lokalne partnerstwa publiczno-prywatne oraz wdrażane lokalne strategie rozwoju.
Rysunek 1 Siedem głównych cech charakteryzujących podejście Leader
Źródło: Sprawozdanie specjalne nr 5/2010 – Wdrożenie podejścia Leader w zakresie rozwoju obszarów
wiejskich, ETO, str. 8.
Środki na rzecz wsparcia trwałego rozwoju obszarów wiejskich oraz rybackich mające na
celu stworzenie LGD oraz LGR i wdrożenie odpowiednio Lokalnych Strategii Działania
(LSR) i Lokalnych Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich (LSROR) w perspektywie
13
finansowej 2007-2013 dostępne są w ramach WPR jak również WPRyb. Podstawowa
różnica dotycząca tych dwóch form wsparcia lokalnych partnerstw publiczno-prywatnych
polega na tym, że Oś priorytetowa 4 Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój
sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007—2013” (PO Ryby 2007 –
2013)3 adresowana jest do społeczności rybackich, tymczasem Leader w ramach osi 4
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Program)4 związany jest z
rozwojem obszarów wiejskich. Jednocześnie pomimo, że tereny wiejskie stanowią 39%
powierzchni Polski program Leader, tak jak Program Rozwoju Obszarów Wiejskich,
wdrażany jest na terenie całego kraju. Wszystkie LGD obejmują swoim obszarem
działania 93% obszaru kraju, a średnia powierzchnia objęta jedną lokalną strategią
obejmuje ponad 800 km2. Tymczasem Oś 4 PO Ryby wdrażana jest wyłącznie na
obszarach uznanych za cenne dla rybactwa. Poniższa mapa obrazuje teren realizacji
działań Osi 4 PO Ryby.
3
Program operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich
2007—2013”, październik 2008 r. przygotowywany na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006
z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego i zatwierdzony przez Komisję
Europejską decyzją z dnia 16 października 2008 roku, z późn. zm.
Szerzej na stronie: http://www.rybactwo.info/
4
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 zatwierdzony przez Komisję Europejską
decyzją z dnia 7 września 2009 roku, z późn. zm.
Szerzej na stronie:
http://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-20072013/Dokumenty-analizy-raporty
14
Rysunek 2 Mapa potencjalnych obszarów zależnych od rybactwa
Źródło: http://www.rybactwo.info/
W ramach WPR inicjatywa Leader finansowana jest ze środków wspólnotowych
EFRROW5 i współfinansowana ze środków budżetowych. Rozwój obszarów wiejskich w
okresie programowania 2007–2013 jest realizowany w ramach czterech osi Programu
Rozwoju Obszaru Wiejskich, które stanowią spójne grupy działań. Osią 4 jest podejście
Leader, w ramach których realizowane są działania osi 3 i 4 Programu.
5
Europejski Fundusz na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) ustanowiony rozporządzeniem
Rady (WE) nr 1290/2005 z 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania Wspólnej Polityki Rolnej (Dz.Urz.
WE L 209 z 2005, s. 1-25 z późn. zm.)
15
Rysunek 3 Cele i priorytety rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013
Źródło:
opracowanie własne
Do obowiązków zarządów województw, do których delegowane zostały zadania
instytucji zarządzającej w zakresie wdrożenia Leader należy przyjmowanie wniosków o
płatność, przeprowadzanie kontroli administracyjnej wniosków o płatność, wybór
wniosków do kontroli na miejscu i przeprowadzanie czynności kontrolnych oraz
zatwierdzanie płatności oraz weryfikowanie zgodności wypłacanych kwot z zasadami
wspólnotowymi. Zgodnie z wytycznymi Wspólnoty w sprawie rozwoju obszarów
wiejskich na okres 2007-2013 „Środki przeznaczone na oś 4 (Leader) powinny wspierać
priorytety osi 1 i 2, a w szczególności osi 3, ale również odgrywać ważną rolę w
horyzontalnym priorytecie poprawy zarządzania i mobilizacji wewnętrznego potencjału
rozwojowego obszarów wiejskich”6. Do 2013 roku na oś 4. Leader przeznaczono do
wydatkowania 787 mln euro, co stanowi blisko 5% środków całego Programu. W kraju w
ramach Leader wdrażane są wyłącznie działania osi 3. Programu z wyłączeniem działania
321. Podstawowe usługi… W okresie programowania 2007-2013 nie zdecydowano się
zatem na wdrożenie dostępnych działań Leader dla osi 1 i 2 Programu tj. działań 411.
6
Wytyczne Wspólnoty w sprawie rozwoju obszarów wiejskich, decyzja Rady 2006/144/WE z dnia 20
lutego 2006 r. opublikowana w Dzienniku Urzędowym, seria L, nr 55 z dnia 25.02.2006 r., s. 20
16
Konkurencyjność ani 412. Środowisko/gospodarowanie gruntami. W poniższej tabeli
znajduje się wykaz działań, w ramach których możliwe jest uzyskanie wsparcia w ramach
Leader:
Tabela 1 Działania Leader w PROW 2007-2013
Kod działania
Nazwa działania
413
Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju
w
tym:
413 - "małe projekty"
"małe projekty"
413 - 311
Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej
413 - 312
Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw
413 - 313, 322, 323
Odnowa i rozwój wsi
421
Wdrażanie projektów współpracy
431
Funkcjonowanie lokalnej grupy działania
Źródło: opracowanie własne
Wsparcie tworzenia i funkcjonowania lokalnych partnerstw na terenach
zależnych o rybactwa w perspektywie finansowej 2007-2013 realizowane jest w ramach
osi priorytetowej 4 „Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa” zawartej
w PO Ryby 2007-2013. Na wdrażanie osi priorytetowej 4 przeznaczonych zostało ponad
313 milionów euro środków Europejskiego Funduszu Rybackiego
(EFR)7 i
współfinansowane ze środków budżetowych. Stanowi to 32% środków przeznaczonych
całego PO Ryby 2007-2013. Realizacja tej osi przyczynić się ma do aktywizacji
społeczności na obszarach zależnych od rybactwa, poprzez włączenie partnerów
społecznych i gospodarczych z określonego obszaru do planowania i wdrażania
lokalnych inicjatyw, które pozwolą na rozwój tych terenów oraz poprawę jakości życia
lokalnych społeczności związanych z rybactwem. W ramach przygotowanych przez te
społeczności lokalnych strategii LSROR realizowane są inwestycje i inicjatywy, m.in. w
zakresie dywersyfikacji działalności gospodarczej oraz inwestycje na rzecz drobnej
infrastruktury rybackiej. Podobnie jak w schemacie wdrożenia Leadera ze środków
EFRROW samorząd województwa realizuje powierzone mu zadania instytucji
zarządzającej odpowiada za przyjmowanie i ocenę wniosków o dofinansowanie i
wniosków o płatność LGRyb, zawiera umowy o dofinansowanie oraz przekazuje do
7
Europejski Fundusz Rybacki (EFR) ustanowiony rozporządzeniem Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27
lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz rozporządzeniem Rady (WE) nr
861/2006 z dnia 22 maja 2006 r. ustanawiające wspólnotowe środki finansowe na rzecz wdrażania
wspólnej polityki rybołówstwa oraz w obszarze prawa morza.
17
ARiMR zlecenia płatności. Zadaniem samorządu województwa jest również kontrola
operacji.
Tabela 2 Działania Oś 4 PO Ryby w okresie programowania 2007-2013
Kod działania
Nazwa działania
4.1
Rozwój obszarów zależnych od rybactwa
w
tym:
4.1.1
4.1.2
4.1.3
4.1.4
4.1.5
4.2
wzmacnianie konkurencyjności i utrzymanie atrakcyjności obszarów
zależnych od rybactwa
restrukturyzacja i reorientacja działalności gospodarczej oraz
dywersyfikacja zatrudnienia osób mających pracę związaną z sektorem
rybactwa, w drodze tworzenia dodatkowych miejsc pracy poza tym
sektorem
podniesienie wartości produktów rybactwa, rozwoju usług na rzecz
społeczności zamieszkującej obszary poza tym sektorem
ochrona środowiska i dziedzictwa przyrodniczego na obszarach zależnych
od rybactwa w celu utrzymania jego atrakcyjności oraz przywracanie
potencjału produkcyjnego sektora rybactwa, w przypadku jego
zniszczenia w wyniku klęski żywiołowej
funkcjonowanie lokalnej grupy rybackiej oraz nabywanie umiejętności i
aktywizacja lokalnych społeczności
Wsparcie na rzecz współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej
Źródło: opracowanie własne
W strukturze stowarzyszeń utworzonych na podstawie przepisów krajowych8
(stowarzyszeń, związków stowarzyszeń lub fundacji zakwalifikowanych do inicjatywy
Leader+ w przypadku LGD), które uzyskały status Lokalnej Grupy Działania albo
Lokalnej Grupy Rybackiej oprócz organów przewidzianych w przepisach o
stowarzyszeniach (przepisach o fundacjach), powoływany jest dodatkowy organ, do
którego wyłącznej właściwości należy wybór operacji, które mają być realizowane w
ramach LSR (bądź LSROR). Co najmniej połowa członków Rady (Komitetu) powinny
stanowić podmioty reprezentujące sektor niepubliczny. Różnica w stosunku do składu
Komitetu w LGR w stosunku do Rady polega na dodatkowym wymogu aby w Komitet
składał się dodatkowo w 50% z przedstawicieli sektora rybackiego. Nadzór nad
powstałymi LGD oraz LGR sprawuje marszałek województwa9.
8
ustawy o wsparciu rozwoju obszarów wiejskich ze środków EFRROW kwalifikujących się do wsparcia ze
środków finansowych EFRROW albo ustawy o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z
udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego kwalifikujących się do wsparcia ze środków EFR.
9
Zob. art. 15 ust. 2 pkt 2 ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
18
Tabela 3 Wybrane elementy porównania Leader i Oś 4 PO Ryby w okresie programowania 20072013
Lp.
1.
2.
zakres
Obszar
wdrożenia
forma
organizacyjna
3.
Przepisy
regulujące
formę
organizacyjną
4.
Lokalna
strategia
wdrażana przez
partnerstwo
Organ
odpowiedzialny
za wybór
operacji, które
będą
realizowane w
ramach lokalnej
strategii
Nadzór nad
partnerstwem
Zaliczki na
operacje
5.
6.
7.
8.
Zaliczki na
funkcjonowanie
partnerstwa i
aktywizację
Lokalna Grupa Działania
Cały kraj
Lokalna Grupa Rybacka
Tereny zależne od rybactwa
stowarzyszenie zakwalifikowane
do inicjatywy Leader+ zgodnie z
podejściem Leader
związek stowarzyszeń
zakwalifikowany do inicjatywy
Leader+ zgodnie z podejściem
Leader
fundacja zakwalifikowana do
inicjatywy Leader+ zgodnie z
podejściem Leader
stowarzyszenie, na podstawie
ustawy o wspieraniu rozwoju
obszarów wiejskich ze środków
EFRROW i ustawy Prawo o
stowarzyszeniach
ustawy o wspieraniu rozwoju
obszarów wiejskich ze środków
EFRROW
ustawa Prawo o stowarzyszeniach
ustawa o fundacjach
Lokalna Strategia Rozwoju
Rada
stowarzyszenie, na podstawie ustawy
o wspieraniu zrównoważonego
rozwoju sektora rybackiego z
udziałem Europejskiego Funduszu
Rybackiego i ustawy Prawo o
stowarzyszeniach
ustawa o wspieraniu zrównoważonego
rozwoju sektora rybackiego z
udziałem Europejskiego Funduszu
Rybackiego
ustawa Prawo o stowarzyszeniach
Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów
Rybackich
Komitet
Marszałek województwa
Tak, do wysokości 50% kosztów
operacji na projekty inwestycyjne ze
środków unijnych i krajowych.
Brak zaliczki na operacje nie
inwestycyjne („małe projekty” w
formie festynu, spotkania czy
szkolenia). Wcześniej funkcjonowało
wyprzedzające finansowanie operacji
ze środków krajowych regulowane w
ustawie z dnia 22 września 2006 r. o
uruchamianiu środków pochodzących
z budżetu Unii Europejskiej
przeznaczonych na finansowanie
wspólnej polityki rolnej
Tak
Tak, do wysokości nawet do 100%.
Warunki i tryb udzielania zaliczek
reguluje rozporządzenie Ministra
Rozwoju Regionalnego z 18 grudnia
2009 roku w sprawie warunków i trybu
udzielania i rozliczania zaliczek oraz
zakresu i terminów składania wniosków
o płatność w ramach programów
finansowanych z udziałem środków
europejskich.
Tak
Źródło: opracowanie własne
19
2.2. Modele wdrożenia Leader w krajach członkowskich UE
Głównym zadaniem LGD jest opracowanie i realizacja Lokalnej Strategii
Rozwoju (LSR). Zadania LGD obejmują również: animację podmiotów lokalnych w celu
opracowania i realizacji operacji, przygotowanie procedur i kryteriów wyboru operacji
zapewniających spójność operacji z LSR, opracowywanie i ogłaszanie zaproszeń do
składania wniosków, przyjmowanie wniosków, wybór operacji i ustalenie kwoty
wsparcia oraz monitorowanie realizacji strategii i operacji będących przedmiotem
wsparcia wraz z przeprowadzaniem szczegółowych działań w zakresie oceny LSR 10. W
stosownych przypadkach LGD będzie również przedkładać wnioski do organu
odpowiedzialnego za ostateczną weryfikację kwalifikowalności wydatków przed
zatwierdzeniem operacji. W obecnym okresie programowania w ramach realizacji LSR
zatwierdzonych przez samorząd województwa, LGD wybiera projekty do realizacji w
ramach środków przyznawanych na realizację strategii. Pracownicy LGD pomagają także
wnioskodawcom w przygotowaniu projektów. W obecnym okresie państwom
członkowskim udostępniono szereg rozwiązań (modeli) w zakresie podejścia Leader. Z
uwagi na podstawowe funkcje i zadania LGD w tym modelu polegające na opracowaniu
LSR i przyjęcia na następne ocenie wniosków przez LGD rozwiązanie nazywane jest
tzw. modelem bazowym (model pierwszy). Model ten realizowany jest w dziewiętnastu
krajach członkowskich, pośród nich w Polsce, Niemczech, krajach skandynawskich i
bałtyckich. W Unii funkcjonują również inne modele realizacji Leader, gdzie lokalnym
partnerstwom powierzono dodatkowe funkcje instytucji zarządzającej lub agencji
płatniczej. W modelu zdecentralizowanym realizowanym w Wielkiej Brytanii (Walia i
Anglia), Belgia (Walonia) i Holandii do zadań LGD oprócz oceny i selekcji projektów
należy także wstępna certyfikacja ukończenia projektu oraz dokonanie płatności na rzecz
beneficjenta. Model ten określa się jako system „grantu globalnego” (model drugi). W
tym modelu zadaniem LGD wynikającym z funkcji realizacji płatności jest także
przeprowadzenie
niezbędnych
weryfikacji
aplikacji
i
kontroli
na
poziomie
odpowiadającym wymogom agencji płatniczej. Kolejnym modelem wdrożonym w
dwunastu krajach członkowskich UE jest model, w którym zadaniem LGD jest ocena
aplikacji i wydanie decyzji o przyznaniu wsparcia. W ramach tego rozwiązania możliwe
jest dokonanie płatności przez LGD albo realizacja płatności przez oddzielną agencję
10
Zob. art. 30 ust. 3 rozporządzenia określającego wspólne przepisy
20
płatniczą (model trzeci). Pośród krajów UE które realizują Leader w tym modelu znalazła
się w szczególności Hiszpania (poza Galicją i Katalonią), Portugalia, Włochy, Francja.
Rysunek 4 Modele Leader w Europie z uwagi na zakres realizowanych zadań LGD
Źródło:
Leader subcommittee Focus Group on the Implementation of the bottom-up approach Extended
Report, grudzień 2011, str. 6., EN RD
We wrześniu 2008 r., w ramach PROW 2007 – 2013 rozpoczęto procedurę
konkursową gdzie łącznie do samorządów województw wpłynęły 344 wnioski o wybór
Lokalnych Grup Działania do realizacji LSR w ramach środków EFRROW. W wyniku
przeprowadzonej oceny, do udziału w PROW 2007 – 2013 wybrano 338 LGD, w tym
120 grup, które uczestniczyły uprzednio w Pilotażowym Programie Leader+. Natomiast
w ramach PO Ryby w dwóch konkursach dokonano wyboru 48 Lokalnych Grup
Rybackich do wdrażania LSROR w ramach środków EFR. Głównym zadaniem
lokalnego partnerstwa jest realizacja lokalnej strategii rozwoju dla obszaru, na którym
działają. Obejmują swoim działaniem najczęściej obszar kilku gmin. LGD odpowiadają
również za zbieranie i wstępną ocenę wniosków składanych przez ubiegających się o
wsparcie ze środków PROW 2007-2013 na działania: odnowa wsi, „małe projekty”,
różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz tworzenie mikroprzedsiębiorstw
na wsi. W skład LGD wchodzą przedstawiciele sektora społecznego, gospodarczego i
21
publicznego. Na funkcjonowanie i animację lokalnej społeczności rolnicze organizacje
otrzymują wsparcie finansowe. LGD różni się od innych stowarzyszeń działających na
terenach wiejskich tym, że musi ustanowić Radę, której zadaniem będzie wybór
projektów do realizacji.
2.3. Pakiet legislacyjny po 2014 roku
Dnia 12 października 2011 roku Komisja Europejska (DG AGRI) przedstawiła
pakiet rozporządzeń ustanawiających przepisy dotyczące realizacji WPR w latach 20142020 wraz z oceną skutków realizacji alternatywnych wariantów rozwoju tej polityki.
Jednocześnie dnia 13 lipca 2011 r. Komisja (DG MARE) przyjęła pakiet rozporządzeń
ustanawiający nowe ramy legislacyjne WPRyb. Propozycje KE oparte zostały na
wcześniejszych założeniach dotyczących kształtu Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), w
którym wskazano najważniejsze wyzwania stojące przed europejskim rolnictwem i
obszarami wiejskimi:
1) zapewnienie rentownej produkcji żywności;
2) zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi i działania przeciw
zmianom klimatu; oraz
3) zrównoważony rozwój terytorialny.11
Główne elementy ram legislacyjnych WPR na lata 2014-2020, uwzględniające powyższe
kwestie, zawarte zostały we rozporządzeniu w sprawie rozwoju obszarów wiejskich.
Natomiast propozycje legislacyjne na lata 2014-2020 w ramach WPRyb przedstawione
zostały przez Komisję (DG MARE) w rozporządzeniu o EFMR. Wniosek Komisji oparto
na następujących celach zreformowanej WPRyb:
1) promowanie zrównoważonego i konkurencyjnego rybołówstwa i akwakultury;
2) wspieranie procesu opracowywania i wdrażania zintegrowanej polityki morskiej
UE, w sposób uzupełniający politykę spójności i WPRyb;
3) promowanie zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu rozwoju
terytorialnego obszarów rybackich (włącznie z akwakulturą i rybołówstwem
śródlądowym);
4) przyczynianie się do wdrażania WPRyb.
11
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpołecznego i Komitetu Regionów WPR do 2020 r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z
żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi, KOM(2010)672 wersja ostateczna z
18.11.2010
22
Rozporządzenie w sprawie rozwoju obszarów wiejskich oraz rozporządzenie w sprawie
EFMR opiera się na wniosku przedstawionym przez Komisję Europejską (DG REGIO) w
dniu 6 października 2011 r., w którym określono wspólne zasady dotyczące wszystkich
funduszy unijnych we wspólnych ramach strategicznych (rozporządzenie w sprawie
wspólnych przepisów). Celem planowanej reformy WPR ma być osiągnięcie w unijnym
rolnictwie i na obszarach wiejskich inteligentnego, trwały wzrost gospodarczy
sprzyjający włączeniu społecznemu zgodnie ze długoterminową strategią rozwoju
społeczno-gospodarczego UE „Europa 2020”12. Zgodnie z unijną strategią „Europa
2020” działania wspólnoty mają skierowane zostać ku:
1) budowaniu rozwoju inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwoju opartego na
wiedzy i innowacjach;
2) rozwoju zrównoważonego (ang. sustainable growth), czyli transformacji w
kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i
konkurencyjnej, oraz
3) rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth), czyli
wspieraniu gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i
zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.
Zgodnie ze strategią „Europa 2020” te ogólne cele wsparcia rozwoju obszarów wiejskich
na lata 2014-202013 zostały w bardziej szczegółowy sposób wyrażone w następujących
sześciu priorytetach ogólno unijnych:
1) ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i leśnictwie oraz na
obszarach wiejskich;
12
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i
zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, KOM(2010)2020 wersja ostateczna z
3.3.2010
13
por. Załącznik V. Ocena skutków regulacji do rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich, gdzie
wskazuje się cele szczegółowe, których dotyczy wniosek (projekt rozporządzenia) Rady i Parlamentu
Europejskiego zastępującego w nowym okresie programowania rozporządzenie Rady (WE) 1698/2005:
1) zapewnienie środowiskowych dóbr publicznych,
2) rekompensowanie trudności związanych z produkcją na obszarach ze szczególnymi naturalnymi
ograniczeniami,
3) realizowanie działań związanych z przeciwdziałaniem zmianie klimatu i przystosowaniem się do
niej,
4) zarządzanie budżetem UE (WPR) zgodnie z wysokimi standardami zarządzania finansowego,
5) poprawa konkurencyjności sektora rolniczego i wzmocnienie jego udziału jakościowego w
łańcuchu żywnościowym,
6) Wsparcie dochodów gospodarstw oraz zmniejszanie ich zmienności,
7) Promowanie ekologicznego wzrostu poprzez innowacje,
8) Wspieranie zatrudnienia na obszarach wiejskich oraz wspomaganie zachowania struktur
społecznych w obszarach wiejskich,
9) Poprawa gospodarki wiejskiej oraz promocja dywersyfikacji,
10) Uwzględnienie różnorodności strukturalnej systemów rolniczych.
23
2) poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie
rentowności gospodarstw rolnych;
3) poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania
ryzykiem w rolnictwie;
4) odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i
leśnictwa;
5) wspieranie
efektywnego
gospodarowania
zasobami
i
przechodzenia
na
gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym,
spożywczym i leśnym;
6) zwiększanie włączenia społecznego, ograniczenie ubóstwa i promowanie rozwoju
gospodarczego na obszarach wiejskich.
Przedstawione priorytety powinny stać się podstawą programowania, w tym określenia
dla każdego z nich wskaźników celu.
Rysunek 5 Cele i priorytety rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020
Źródło:
opracowanie własne
Konsekwencją odniesienia się do Strategii „Europa 2020” w pakiecie legislacyjnym jest
wprowadzenie wymogu dla państwa członkowskiego związanego z oceną Programu pod
kątem spełnia przez przyszły PROW (program operacyjny dotyczący wdrożenia WPRyb)
celów Strategii „Europa 2020”. Wpływ programów będzie zatem oceniany zgodnie z
24
misją odpowiedniego funduszu objętego zakresem wspólnych ram strategicznych (tutaj:
EFRROW lub EFMR) w odniesieniu do celów unijnej strategii na rzecz inteligentnego,
trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu14, jak również w
odniesieniu do PKB oraz bezrobocia, w stosownych przypadkach. Przedstawienie przez
Komisję we wniosku dotyczącym rozporządzania w sprawie przepisów wspólnych
przewidziano system zarządzania i kontroli podobny dla wszystkich funduszy objętych
zakresem wspólnych ram strategicznych i oparty na wspólnych zasadach (EFRROW i
EFMR oraz EFRR, EFS, FS). Wprowadzono również system krajowej akredytacji celem
wzmocnienia zobowiązania państw członkowskich do należytego zarządzania finansami.
Zharmonizowano uzgodnienia stanowiące podstawę pewności Komisji co do
prawidłowości wydatków oraz wprowadzono nowe wspólne elementy, takie jak
poświadczenia wiarygodności dotyczące zarządzania i roczne rozliczenia rachunków.
Takie podejście sprawi, zdaniem Komisji że ustanowienie systemu kontroli i zarządzania
będzie trwało znacznie krócej oraz przyśpieszy jego wdrożenie. Dzięki dostosowaniu
mechanizmu realizacji do mechanizmu realizacji dla funduszu rozwoju obszarów
wiejskich państwa członkowskie będą miały możliwość wykorzystania tych samych
organów do zarządzania programami operacyjnymi zarówno w ramach EFRROW, jak i
EFMR. Przyczynić się to ma do dalszego zmniejszenia kosztów administracyjnych w
wyniku ujednoliconego podejścia do zarządzania i kontroli, w tym do sprawozdawczości,
oceny i monitorowania. W nowym okresie programowania wspólne będą również ramy
strategiczne i umowy partnerskie obejmują pięć funduszy podlegających zarządzaniu
dzielonemu na podstawie rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów.
2.4. Leader w pakiecie legislacyjnym
Zgodnie z zasadą proporcjonalności przepisy związane z planowaniem
strategicznym Leader zostały wyłączone z rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich
do rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów. A zatem, w celu analizy Leader na
nowy okres programowania należy czytać łącznie projekty aktów prawnych
ustanawiających ramy prawne finansowania z EFRROW i EFMR oraz przepisy
określające wspólne zasady dotyczące wszystkich funduszy unijnych. Zgodnie z
przedstawionymi propozycjami Komisja proponuje wzmocnienie inicjatyw kierowanych
przez lokalną społeczność, ułatwienie realizacji zintegrowanych strategii rozwoju
lokalnego oraz utworzenie lokalnych grup działania w oparciu o doświadczenie
14
Zob. najważniejsze cele Strategii „Europa 2020”
25
płynące z podejścia Leader. Propozycja zakłada, że w wytycznych kierowanych przez KE
do państwa członkowskich określona zostanie większa dowolność w kształtowaniu
modelu wdrażania tej unijnej inicjatywy. Lepszemu efektowi wdrożenia środków
wspólnotowych służyć ma możliwość finansowania realizacji LSR z więcej niż jednego
funduszu unijnego tzw. wielofunduszowość z zastrzeżeniem jednakże konieczności
wskazania funduszu wiodącego w LSR. Nowa koncepcja wdrażania Leader budzi szereg
wątpliwości. W ocenie niektórych środowisk wiejskich wdrażanie działań w ramach
Leader skomplikować może strategia wielofunduszowa15. W propozycjach zakłada się
zwiększenie roli partnerów sektora prywatnego w procesie decyzyjnym LGD, jak
również możliwość realizacji projektów współpracy sieci z podmiotami znajdującymi się
także na obszarach miejskich.
3. Wyniki analizy
3.1. Założenia Leader
Podejście Leader pozostaje obowiązkowe dla programów rozwoju obszarów
wiejskich finansowanych ze środków EFRROW w okresie programowania 2007-2013.
Również ramach EFMR wspiera się zrównoważony rozwój obszarów rybackich z
zastosowaniem podejścia do rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność Leader. W
nowym programie rozwoju obszarów wiejskich do 2020 roku na Leader również
obowiązkowa zarezerwowana powinna zostać kwota, co najmniej 5% całkowitego
wkładu EFRROW w program16. Propozycja Komisji dotyczące minimalnego poziomu
finansowania Leader nie budzi kontrowersji17. W ocenie Komisji, inicjatywa ta w okresie
programowania na lata 2007-2013 pełni, co najmniej trzy różne główne funkcje, czyli
stymulować
endogeniczny
rozwój
lokalny,
zwiększać
zdolności
organizacyjne
społeczności wiejskich w zakresie zarządzania, a także zatrzymać błędne koło
degradacji, której nadal podlegają liczne obszary wiejskie, poprzez zachęcanie do
15
por. stanowisko Krajowej Rady Izb Rolniczych z 6.12.2011r.
http://krir.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1620&Itemid=1 [dostęp: 15.12.2011r.]
16
art. 65 ust. 5 rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich
17
por. Stanowisko Europejskiego Stowarzyszenia LEADER ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich ELARD
(ang. European LEADER Association for Rural Development) z 13.10.2011r., które postuluje zwiększenie
minimalnej kwoty, która powinna zostać przeznaczona w ramach programu obszarów wiejskich na Leader
do 10% środków programu. Więcej na: www.elard.eu
26
innowacyjności.18 Również w propozycjach przedstawionych przez Komisję dotyczących
funkcjonowania Leader, jako cel zmian wskazuje się uczynienie z „podejścia typu
Leader” lepszego narzędzia wdrażania innowacji oraz nowej jakości rządzenia na
poziomie lokalnym19. Innowacje w szerokim rozumieniu tego słowa to cenne,
nowatorskie pomysły. Mogą być sposobem na osiągnięcie wyznaczonych celów, a także
nowym źródłem wzrostu gospodarczego. Innowacyjność i zdolnością do dostosowywania
się do zmian otoczenia utożsamiana jest najczęściej z wiedzą, zasobami wiedzy i
zdolnościami intelektualnymi20. Pojęcie „innowacja” pochodzi z łaciny, gdzie innovatio
oznacza „odnowienie”. Pojęcie to w Słowniku Języka Polskiego oznacza „wprowadzenie
czegoś nowego” (jako czynność dokonana) oraz rzeczowo, jako „rzecz nowo
wprowadzona, nowość, reforma”. „Innowacyjność” natomiast jest stanem czegoś, co
może być innowacyjne np. działanie lub projekt. Innowacyjność postrzegana jako cecha
ludzkiej osobowości wiąże się nieodłącznie z przedsiębiorczością21. Zgodnie z
Wytycznymi Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wdrażania projektów
innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej w ramach PO KL, celem projektów
innowacyjnych jest poszukiwanie nowych, lepszych, efektywniejszych sposobów
rozwiązywania problemów mieszczących się w obszarach wsparcia EFS. A zatem,
projekty innowacyjne poszukują nowych sposobów rozwiązywania problemów, podczas
gdy projekty standardowe nastawione są na rozwiązywanie problemów przy pomocy
znanych sprawdzonych sposobów. W podobnym ujęciu określa się jako „innowacyjne”
materiały, konstrukcje i technologie powstałe dzięki dofinansowaniu z Programu
Operacyjne „Innowacyjna Gospodarka” (PO IG)22. Według definicji Encyklopedii PWN,
innowacje technologiczne są następstwem postępu naukowo-technicznego, innowacje
organizacyjne i instytucjonalne są ściśle związane z przedsiębiorczością, stanowią jej
nieodzowny element; wdrażanie innowacji jest związane ze szczególnie wysokim
stopniem ryzyka, dlatego w rozwiniętych gospodarkach rynkowych wykształcono
specjalne sposoby ich finansowania (venture capital). Aby poprawić konkurencyjność i
18
Przewodnik DG AGRI dotyczący wdrażania osi Leader w programach rozwoju obszarów wiejskich na
lata 2007-2013 finansowanych z EFRROW wersja zmieniona, przedstawiona komitetowi ds. Rozwoju
Obszarów wiejskich w dniu 8 marca 2011 r.; sfinalizowana w dniu 25 marca 2011 r., str. 5.
19
Patrz. pkt. 39 preambuły do rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich
20
Por. Koch J., Koch T.; Nauka a innowacje i transfer technologii, mater. Seminarium ITTech2000
„Innowacje, Transfer, Technologie”, Kraków, 2000, s. 9-17
21
Szerzej na temat przedsiębiorczości na terenach wiejskich patrz. M. Marciniak, Raport Przedsiębiorczość
szansą polskich obszarów wiejskich, Instytut Obywatelski, Warszawa 2011.
22
Program Operacyjny „Innowacyjna Gospodarka” jest jednym z programów operacyjnych realizowanych
w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO), będącym instrumentem polskiej polityki
spójności określającym zakres interwencji pomocy w obszarze gospodarki. Celem głównym Programu jest
Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.
27
wynik gospodarczy rolnictwa i obszarów wiejskich UE na poziomie Unii Europejskiej
przyjęta została długoterminową strategią rozwoju społeczno-gospodarczego UE „Europa
2020” (szerzej omówiona w rozdz. 2.3), w ramach której KE przygotowała projekt
dotyczący ustanowienia Strategii europejskiej „Unia innowacji”23. Inicjatywa ta
koncentruje się na innowacjach, które przyczynią się do rozwiązania najważniejszych
wyzwań społecznych określonych w strategii Europa 2020. Jej celem jest włączenie do
udziału w działaniach wszystkich zainteresowanych stron i regionów 24. Do pojęcia
innowacyjności odsyła rozporządzenie o wspólnych przepisach definiując rozwój
kierowany przez lokalną społeczność (Leader), jako zaprojektowany z uwzględnieniem
lokalnych potrzeb i potencjału oraz zawierający elementy innowacyjne w kontekście
lokalnym i zakładający tworzenie sieci kontaktów oraz, w stosownych przypadkach,
współpracę (art. 28 ust. 1 lit d). Ze środków EFRROW finansowana ma być również
Europejska Sieci ds. Innowacji (szerzej patrz. Rozdz. 3.5). Również w ramach EFMR
przewidziana została możliwość wsparcia projektów mających na celu rozwijanie lub
wprowadzanie nowych produktów lub produktów znacznie ulepszonych w porównaniu z
aktualną sytuacją w tym sektorze, nowych lub ulepszonych procesów oraz nowych lub
ulepszonych systemów zarządzania i organizacji25. W ocenie KE, z uwagi na możliwe
korzyści
związane
z
innowacyjnością
mogą
zostać
utracone,
jeżeli
zasady
kwalifikowalności będą zbyt szczegółowe lub zbyt ograniczone. Istotnie, bardzo ostre
kryteria mogą utrudnić nowatorskie działania oraz ograniczyć rozwój (nowych)idei.
Dlatego też kryteria selekcji operacji innowacyjny powinny być określone zdaniem
Komisji na poziomie LSR w kontekście lokalnej strategii oraz warunków rozwoju i
obszaru objętego strategią26.
Wniosek
Innowacja nie jest celem sama w sobie, dlatego zasadne będzie zdefiniowanie produktu
projektu innowacyjnego na obszarach wiejskich oraz samego pojęcia projektu
innowacyjnego
na
potrzeby
Leader.
Rozwiązania
innowacyjne
są
zazwyczaj
23
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno
Społecznego oraz Komitetu Regionów, Projekt przewodni strategii EU Europa 2020 Unia Innowacji,
Bruksela, dnia 6.10.2010 r.COM(2010) 546 wersja ostateczna
24
Szerzej o inicjatywie „Unia innowacji” na stronie http://ec.europa.eu/research/innovationunion/index_en.cfm
25
Zob. art. 28 rozporządzenia o EFMR
26
Przewodnik DG AGRI dotyczący wdrażania osi Leader w programach rozwoju obszarów wiejskich na
lata 2007-2013 finansowanych z EFRROW wersja zmieniona, przedstawiona komitetowi ds. Rozwoju
Obszarów wiejskich w dniu 8 marca 2011 r.; sfinalizowana w dniu 25 marca 2011 r., str. 7
28
rozwiązaniami wysokiego ryzyka. Bardzo istotnym ograniczeniem w tworzeniu oraz
wykorzystywaniu wiedzy na potrzeby innowacji jest brak kapitału na innowacje oraz
wykwalifikowanego personelu, który umożliwiałby transfer wiedzy i innowacji.
Implementacja rozwiązań innowacyjnych oznaczać będzie bardziej stymulującą wymianę
informacji pomiędzy beneficjentami.
Rekomendacja
Rekomenduje się określenie w przepisach prawa kryteriów wyboru projektów
innowacyjnych w ramach Leader. Zasadne jest również wprowadzenie mechanizmu
promującego projekty innowacyjne z większym udziałem środków własnych oraz w
mniejszym zakresie dofinansowane z funduszy unijnych często obarczone większym
ryzykiem. Określenie w przepisach regulujących zasady wyboru LSR dodatkowych
punktów za realizację w ramach strategii projektów innowacyjnych. Wprowadzenie
zastosowanie reguły dla projektów Leader „less money = less paper”. Promocja
najlepszych praktyk projektów innowacyjnych Leader (konkursy, bazy wiedzy, bazy
najlepszych praktyk w Leader). Opracowanie podręcznika dla LGD w przedmiocie
przygotowania kryteriów wyboru projektów innowacyjnych w LSR. Stworzone portalu
internetowego Platforma wymiany informacji o projektach komplementarnych Leader.
W nowej perspektywie programowania widoczna jest zmiana umiejscowienia
Leader będącego teraz podejściem horyzontalnym, który w okresie 2007-2013
funkcjonuje jako oddzielna oś Programu (Oś 4 Leader). W dyskusji dotyczącej oceny
przedstawiony propozycji postuluje się radykalne uproszczenie działalności LGD oraz
zniesienie rozbudowanej otoczki biurokratycznej przy wdrożeniu Leader. Przyjęty w
latach 2007-2013 „model bazowy” Leader ma istotne korzyści dla LGD polegające na
zmniejszeniu nakładów na administrację, co pozwala LGD na więcej czasu na animację i
współpracę z lokalną społecznością. Mankament stanowi jednak mniejsze poczucie
kontroli nad wdrożeniem LSR i osiągnięciem celów wskazanych w lokalnej strategii.
Skutkować to może mniejszą kontrolą nad wdrożeniem wybranego do realizacji projektu
oraz wydłużeniem procesu rozpatrywania i oceny wniosku w kolejnej poza LGD
instytucji (16 UM na poziomie NUTS2, którym powierzone zostały funkcje instytucji
zarządzającej dotyczące oceny aplikacji, zawarcia umowy o dofinansowanie projektu i
przygotowania zlecenia płatności dla agencji płatniczej). Jedynie dzięki roboczym
kontaktom z beneficjentem LGD zbiera informacje o decyzji i zakresie zmian
29
wprowadzonych do projektów na poziomie oceny wniosku przez UM. Dzięki
zaangażowaniu dwóch podmiotów do oceny wniosku (najpierw LGD a następnie UM w
każdym z województw) wydłuża się czas na obsługę wniosku, który wynosił w
niektórych przypadkach po kilkanaście miesięcy. System monitoringu wydaje się
również złożony w związku z funkcjonowaniem wielu podmiotów, którym delegowano
funkcje i koniecznością scalenia informacji w jednym systemie obsługiwanym przez
agencję płatniczą.
Wniosek
Niedostateczny przepływ informacji pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w procesie
obsługi wnioski, szczególnie w zakresie informacji niezbędnych LGD do monitorowania,
a w konsekwencji oceny realizacji lokalnej strategii rozwoju.
Rekomendacja
Poprawa przepływu informacji pomiędzy podmiotami programu Leader (IZ, IW,
agencją płatniczą i LGD). Wykorzystanie w tym celu środków krajowej sieci
obszarów wiejskich. Koniecznie jest dostarczanie LGD nie tylko wiedzy praktycznej,
ale także wiedzy o powodach konkretnych decyzji administracji, o przyczynach
rozbudowanego systemu dokumentacji tak na etapie aplikowania, jak i na etapie
realizacji oraz rozliczania projektów. Zasadnym wydaje się ustanowienie obowiązku
przekazywania do LGD informacji o dokonanych zmianach we projektach operacji na
poziomie oceny przez UM i informacji o zatwierdzeniu wniosku o dofinansowanie
projektu.
W wytycznych Komisji Europejskiej dot. programu Leader27 wskazuje się
konieczność przejrzystości w podejmowaniu decyzji przez podmioty programu Leader
(IZ, IW, agencja płatnicza oraz LGD). W projekcie przepisów na nowy okres
programowania państwom członkowskim pozostawia się dużo swobody w definiowaniu
zadań i kompetencji LGD. Zgodnie bowiem z art. 30 rozporządzenia w sprawie
wspólnych przepisów, Państwa członkowskie określają odnośne role lokalnej grupy
działania i organów odpowiedzialnych za realizację odpowiednich programów w
27
Przewodnik DG AGRI dotyczący wdrażania osi Leader w programach rozwoju obszarów wiejskich na
lata 2007-2013 finansowanych z EFRROW, 25.03.2011
http://enrd.ec.europa.eu/app_templates/filedownload.cfm?id=695FD28B-C8D6-126D-52532C3E6D74F457 [dostęp: 25.12.2011r.]
30
odniesieniu do wszystkich zadań wykonawczych strategii. LGD będą mogły oprócz
opracowania i realizacji strategii rozwoju lokalnego również wykonywać dodatkowe
zadania powierzone im (delegowane) przez instytucję zarządzającą lub agencję płatniczą.
Podstawę prawną do delegowania LGD dodatkowych zadań dają w tej materii zarówno
przepisy rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich28 i rozporządzenia o EFMR29, jak
również
przepisy przepisów
rozporządzenia
horyzontalnego
dotyczące
agencji
30
płatniczych .
Wniosek
Doświadczenia wdrożenia Leader w krajach UE pokazują, że kluczowe dla sukcesu
programu jest precyzyjny podział obowiązków pomiędzy LGD a różnymi podmiotami
odpowiadającymi za wdrożenie Programu. Zwiększenie zaangażowania LGD w
realizację lokalnej strategii oznaczać powinno umożliwić, co najmniej monitorowanie
procesu obsługi wniosku o finansowanie operacji do realizacji płatności. Powierzenie
LGD odpowiedzialności za zarządzanie i kontrolę wydatków w ramach funduszy
objętych zakresem wspólnych ram strategicznych wymagać będzie ich akredytacji w
drodze formalnej decyzji organu akredytującego na szczeblu ministerialnym. W
przypadku powierzeniu LGD dodatkowych zadań LGD konieczne będzie zapewnienie
odpowiednich środków na funkcjonowanie LGD. Konsekwencją powierzenia LGD
dodatkowych funkcji będzie zwiększenie obowiązków partnerstwa dot. decyzji
finansowych, sprawozdawczości, monitorowania i oceny.
Rekomendacja
Okres wdrożenia Leader+ i Leader 2007-2013 w kraju pozwala rekomendować
zwiększenie roli lokalnych partnerstw na rzecz uprawnień przeprowadzania
niezbędnych weryfikacji i kontroli w celu podjęcia decyzji o kwalifikowalności
operacji Leader do finansowania. W rekomendowanym modelu LGD powierzone
zostałoby funkcje przygotowanie i przesłanie do agencji płatniczej dyspozycji zlecenia
płatności. Dodatkowego wyjaśnienia wymaga, czy maksymalny pułap kosztów bieżących
LGD wskazany w przepisach unijnych dotyczy wyłącznie bazowanych zadań LGD i czy
28
zob. art. 42 ust. 1 rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich.
zob. art. 62 ust. 6 rozporządzenia w sprawie EFMR.
30
Zob. art. 7 ust. 2 rozporządzenia horyzontalnego.
29
31
przy powierzeniu LGD dodatkowych obowiązków i odpowiedzialności możliwe będzie
zwieszenie limitu dostępnych środków na funkcjonowanie lokalnego partnerstwa.31
Państwa członkowskie będą miały możliwość takiego zaprogramowania polityki
rozwoju obszarów wiejskich, aby szczególnie ukierunkować działania na określone
potrzeby
(podprogramy
tematyczne).
Wybrane
przez
państwo
członkowskie
podprogramy tematyczne pozwalać będą na wsparcie szczególnych potrzeb obszarów
wiejskich w danym kraju. W projekcie rozporządzenia wymienia się przykładowo takie
obszary: młodzi rolnicy, małe gospodarstwa rolne, obszary górskie oraz krótkie łańcuchy
dostaw32. W przypadku aplikowania o środki wsparcia przewidziane w ramach PROW
2014-2020 z danego podprogramu tematycznego przewiduje się podwyższone płatności
dla beneficjentów poprzez podwyższenie stawki płatności o dziesięć punktów
procentowych w stosunku do stawek określonych w załączniku I do rozporządzenia o
rozwoju obszarów wiejskich w przypadku małych gospodarstw rolnych i krótkich
łańcuchów dostaw bądź w przypadku młodych rolników i obszarów górskich
podwyższenie maksymalnych stawek zgodnie z załącznikiem I do ww. rozporządzenia.
Pośród dostępnych działań i operacji mających szczególne znaczenie dla realizacji
podprogramów tematycznych w przepisach wymienia się także Leader. W przypadku gdy
program rozwoju obszarów wiejskich zawierać będzie podprogram tematyczny,
instytucja zarządzająca będzie miała możliwość wyznaczenia, co najmniej jednej
instytucji pośredniczącej, w tym samorząd lokalny lokalną grupę działania lub
organizacje pozarządowe, do zarządzania tą strategią i jej realizacją. Dla podprogramów
tematycznych wyznaczone zostaną również oddzielne wskaźniki monitorowania i oceny.
Wniosek
Przepisy projektu rozporządzeń unijnych na nowy okres programowania dają możliwość
podwyższania płatności Leader. Możliwość taka daje realizacja podprogramów
tematycznych w ramach PROW 2014-2020 (art. art. 8 i załącznik III do rozporządzenia o
rozwoju obszarów wiejskich). W przypadku podjęcia decyzji o realizacji w kraju
podprogramu tematycznego w nowym okresie programowania funkcjonować będą dwa
systemy płatności: system podstawowy i system z podwyższonymi stawkami płatności
31
Zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów do wysokości 25% całkowitych
wydatków publicznych poniesionych w ramach strategii rozwoju lokalnego podwyższa się maksymalny
pułap możliwych wydatków LGD przeznaczonych na koszty bieżące i związane z aktywizacją.
32
Zob. art. 8 i załącznik III do rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich
32
dla podprogramu tematycznego (przykładowo dla działań w ramach Leader). Również
art. 110 ust. 5 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów daje możliwość
podwyższenia stawek płatności Leader „Maksymalna stopa współfinansowania zgodnie z
ust. 3 na poziomie osi priorytetowej zostaje powiększona o dziesięć punktów
procentowych, w przypadku gdy całość osi priorytetowej jest realizowana za
pośrednictwem instrumentów finansowych lub w ramach rozwoju kierowanego przez
lokalną społeczność".
Rekomendacja
Rekomenduje się możliwie wczesne prace analityczne dot. systemu informatycznego
agencji płatniczej na lata 2014-2020 w kierunku dostosowania do podwyższonego
systemu płatności Leader. Bliższej analizy i wyjaśnienia na poziomie współpracy z KE
wymaga, czy program Leader może stanowić oddzielny podprogram tematyczny rozwoju
obszarów wiejskich oraz wskazanie zasad podziału wdrażanych podprogramów
tematycznych
przy
użyciu
kryterium
miejsca
bądź
kryterium
potencjalnych
beneficjentów.
3.2. Działania Leader
Realizacja działań PROW poprzez Leader w krajach UE w okresie
programowania 2007-2013 pokazuję różne podejście do wdrożenia założeń polityki
obszarów wiejskich. W takich krajach, jak Francja (region centralny) czy Niemcy
(Nadrenia-Palatynat) większość działań PROW ze wszystkich osi priorytetowych jest
wdrażanych za pośrednictwem Leader. Jednocześnie różne ukształtowane zostały
kompetencje lokalnych partnerstw, od modelu bazowego do modelu grantu globalnego,
gdzie LGD odpowiada za nabór wniosków, wybór operacji kwalifikujących się do
wsparcia, niezbędne weryfikacje i kontrole wniosków aż po realizację płatności na rzecz
beneficjenta. Doświadczenia z wdrożenia Leader w innych krajach członkowskich
zbliżonych pokazują możliwość dalszej ewaluacji i zwiększenia działań PROW
wdrażanych poprzez Leader w przyszłej perspektywie finansowej WPR33.
33
Por. Deklaracja Budapesztańska, 24.01.2011, deklaracja w sprawie przyszłości Leader we wdrożeniu
Strategii Europa 2020. Tekst deklaracji dostępny na stronie Małopolskiej Sieci LGD:
http://www.lgd.malopolska.pl/index2.php?dzial=26 [dostęp: 15 grudnia 2011r.]
33
Tabela 4 Działania PROW realizowane poprzez Leader w wybranych krajach członkowskich UE
Oś 1
Oś 2
Oś 3
111, 112, 121, 123, 125,
126, 132
212, 214, 216, 227
wszystkie działania Osi
112, 121, 123,124, 125,
131, 132, 133,
216, 221, 226
wszystkie działania Osi,
z wyłączeniem 322
Węgry
-
-
312, 313, 322, 323
Włochy
111, 114, 121, 122, 123,
132
214, 215, 216, 221, 225,
227
311, 313, 321, 322, 323,
331
Austria
123
226
wszystkie działania Osi
Łotwa
111, 112, 121, 123, 125
-
312, 313, 321, 323
Polska
-
-
wszystkie działania Osi,
z wyłączeniem 321
Kraj
Niemcy
(Nadrenia-Palatynat)
Francja
(region centralny)
(Emilia-Romania)
Źródło: opracowanie własne na podstawie TWG4 Delivery mechnisms of Rural Development Policy Final
Report, 2011, EN RD
W nowej perspektywie finansowej LGD będą miały możliwość kontynuacji
współpracy z innymi partnerstwami w ramach działania projekty współpracy
międzyterytorialnej lub transnarodowej34 (obecnie LGD mają możliwość realizacji
projektów współpracy w ramach działania 421 PROW Wdrażanie projekty współpracy,
natomiast dla LGR działanie 4.2 PO Ryby Wsparcie na rzecz współpracy
międzyregionalnej i międzynarodowej). Działanie skierowane będzie przede wszystkim
do innych lokalnych grup działania. W ramach działania możliwe będzie do uzyskania
wsparcia
na
sam
projekt
współpracy
jak
również
na
techniczne
wsparcie
przygotowawcze dla projektów współpracy. Nowym elementem będzie możliwość
realizacji projektu współpracy transnarodowej LGD i realizacja projektów z NGO’s z
obszaru miejskiego (lokalnym partnerstwem publiczno-prywatnym na obszarze innym
niż obszar wiejski, które realizuje lokalną strategię rozwoju w granicach Unii lub poza
nimi). A zatem możliwe będzie realizacji projektów np. pomiędzy dwoma LGD, LGD z
LGD w sektorze rybołówstwa lub pomiędzy LGD. W projekcie przepisów na nowy okres
programowania wprowadza się grupę działań skierowanych do nowych partnerstw, które
realizowały Leader w okresie programowania 2007-2013. Pomoc finansowa w ramach
tzw. „Wsparcia przygotowawczego” obejmować będzie „Pakiet startowy Leader”
34
Por. art. 31 lit c) rozporządzenia o wspólnych zasadach, art. 44 rozporządzenia o rozwoju obszarów
wiejskich, art. 66 rozporządzenie EFMR.
34
złożony z działań w zakresie budowania zdolności dla grup oraz budowanie zdolności,
szkolenie i tworzenie sieci kontaktów w celu przygotowania i wdrożenia lokalnej strategii
rozwoju. Działanie „Pakiet startowy Leader” obejmować będzie wsparcie małych
projektów pilotażowych. Szczegółowe zasady wsparcia w ramach działania „Pakiet
startowy Leader” zostaną określone w rozporządzeniu wykonawczym Komisji.
Dodatkowym instrumentem przeznaczonym, w szczególności dla LGD będzie „nagroda
za innowacyjną współpracę lokalną na obszarach wiejskich”35. Wsparcie polegać będzie
na nagrodzie (w maksymalnej kwocie nie przekraczającej 100.000 euro) przyznawanej
projektom współpracy z udziałem co najmniej dwóch podmiotów, które znajdują się w
różnych państwach członkowskich i realizują lokalnie innowacyjną koncepcję. Wnioski
składane będą do krajowych sieci obszarów wiejskich, gdzie komisja złożona z
niezależnych ekspertów dokona wyboru nie więcej niż dziesięć projektów, które
następnie będą poddane procedurze konkursowej na poziomie europejskim. Komisja w
drodze aktów wykonawczych określa szczegółowe przepisy dotyczące procedury i
harmonogramu wyboru projektów oraz zasady dotyczące powoływania grupy sterującej
niezależnych ekspertów (dokonującej wyboru zwycięskich projektów na poziomie
europejskim). Zgodnie z założeniami Komisji, nagrody te powinny uzupełniać inne
źródła finansowania dostępne za pośrednictwem polityki rozwoju obszarów wiejskich
poprzez wyróżnianie wiodących odpowiednich projektów, bez względu na to, czy są one
finansowane również w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich.
W okresie programowania 2007-2013 w ramach inicjatyw tematycznych
Europejskiej Sieci na rzecz Obszarów Wiejskich (EN RD) realizowany jest projekt
„Pakiet startowy Leader”36, zestaw narzędzi Leader przeznaczony jest dla praktyków
zajmujących się rozwojem obszarów wiejskich w UE w społecznościach lokalnych. Jego
celem jest wyjaśnienie oddolnej metody Leader w możliwie konkretny i praktyczny
sposób z wykorzystaniem tekstów, ilustracji, wywiadów, prezentacji i przykładowych
projektów zgromadzonych w trakcie 20-letniej historii tej metody. Zestaw narzędzi jest
przewodnikiem
dla
początkujących
oraz
punktem
odniesienia
dla
bardziej
zaawansowanych osób zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich. W celu
ułatwienia przeglądania strony, jej zawartość podzielona została na trzy obszary
tematyczne: podejście Leader, Tworzenie i wdrażanie strategii i Lokalna grupa działania.
Zarządzanie informacjami w ramach „Pakietu startowego Leader” EN RD odbywa się we
35
Patrz. Rozdział IV (art. 56-60) rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich
Szerszej na stronie Europejskiej Sieci: http://enrd.ec.europa.eu/rural-development-policy/leader/leadertool-kit/pl/index_pl.cfm
36
35
współpracy z
Wiejskich
Europejskim Stowarzyszeniem Leader na rzecz Rozwoju Obszarów
(ELARD),
które
jest
pozarządowym
forum
współpracy
obszarów
uczestniczących w Leader.
Wniosek
Niedostatek komunikacji pomiędzy istniejącymi LGD może rokować w przyszłym
okresie programowania ograniczoną komunikację pośród przyszłych LGD (LGD w
sektorze rybołówstwa) na poziomie krajowym i unijnym. Terytorialne partnerstwa na
rzecz rozwoju obszarów wiejskich nie będą mogły osiągnąć zamierzonych skutków bez
rozwoju umiejętności i woli współpracy. Partnerzy lokalni muszą rozwijać swoje
umiejętności tworzenia i utrzymywania relacji partnerskich. Możliwość wdrożenia
zintegrowanego systemu wsparcia rozwoju lokalnego obszarów wiejskich zależeć będzie
przede wszystkim od samych zainteresowanych poprawą jakości życia mieszkańców wsi
i terenów wiejskich.
Rekomendacja
Rekomenduje się przygotowanie narzędzi współpracy i komunikacji dla nowo
wybranych LGD po 2013 roku na poziomie krajowym i unijnym. Udział personelu i
członków LGD w spotkaniach sieci krajowych i europejskich powinien stanowić
wydatek kwalifikowalny ponieważ tworzenie sieci współpracy jest jedną z siedmiu cech
charakteryzujących Leader37. Wsparcie finansowe współpracy i komunikacji możliwe
jest i będzie w oparciu o środki KSOW.
W przyszłym okresie programowania Leader wspierany będzie – podobnie jak
obecnie przez działania pomocy technicznej, pośród których szczególnie istotna jest
Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EN RD, Europejska Sieć).
Środki europejskiej sieci przeznaczone będą szczególnie w przypadku lokalnych grup
działania na tworzenie synergii z działaniami realizowanymi przez odpowiednie sieci na
poziomie krajowym lub regionalnym w odniesieniu do działań w zakresie budowania
potencjału i wymiany doświadczenia; oraz współpracę z podmiotami zaangażowanymi w
tworzenie sieci kontaktów i pomoc techniczną w dziedzinie rozwoju lokalnego,
37
Por. Przewodnik DG AGRI dotyczący wdrażania osi leader w programach rozwoju obszarów wiejskich
na lata 2007-2013 finansowanych z EFRROW, str. 15, 25.03.2011
http://enrd.ec.europa.eu/app_templates/filedownload.cfm?id=695FD28B-C8D6-126D-52532C3E6D74F457 [dostęp: 25.12.2011r.]
36
utworzonymi przez EFRR, EFS i EFMR w odniesieniu do ich działań w zakresie rozwoju
lokalnego i współpracy transnarodowej.
Wniosek
W nowym okresie programowanie zwiększony zostanie zakres wsparcia na nabywanie
umiejętności
przez
LGD
współpracy
i
nawiązywania
kontaktów
pomiędzy
partnerstwami. Szczególnie udział LGD i innych podmiotów realizujących działania
Leader w projektach współpracy i budowaniu sieci regionalnych i europejskich. Nową
grupą działań Leader będą działania w ramach „Wsparcia przygotowawczego” w tym
działanie „Pakiet startowy Leader” skierowane do nowych LGD, które nie wdrażały
Leader w okresie programowanie 2007-2013. Nowym dostępnym dla LGD instrumentem
wsparcia będzie „nagroda za innowacyjną współpracę lokalną”.
Rekomendacja
Rekomenduje się aktywny udział wszystkich zainteresowanych podmiotów w ramach
Leader (przedstawicieli IZ, IW, agencji płatniczej i LGD funkcjonujących w obecnym
okresie programowania w tym LGR) w dyskusji i debacie o kształcie programu Leader
po 2014 roku. Dla agencji płatniczej wymagane jest możliwie wczesne poznanie
przepisów
prawa
celem
przygotowania
systemu
informatycznego
do
obsługi
„multifuduszowych” LSR oraz nowych działań Programu wdrażanych poprzez Leader i
instrumentów skierowanych do LGD: funkcjonowanie lokalnej grupy działania, Pakiet
startowy LGD, nagroda za innowacyjną współpracę lokalną.
Przedstawione umiejscowienie programu Leader stanowić ma również wdrożenie
niektórych rekomendacji przedstawionych przez Europejski Trybunał Obrachunkowy w
swoim specjalnym sprawozdaniu z 2010 roku38. Na podstawie wieloletnich doświadczeń
ETO w swym sprawozdaniu stwierdził istnienie szeregu uchybień i postawił szereg pytań
dotyczących wdrożenia Leader. W ocenie ETO w porównaniu z tradycyjnymi metodami
finansowania podejście Leader związane jest z wyższym poziomem kosztów i ryzyk a ze
względu na dodatkowy poziom wdrożenia oraz z przekazaniem kontroli nad budżetem
UE wielu lokalnym partnerstwom. Kontrola ETO wykazała również uchybienia LGD w
należytym zarządzaniu finansami. Zwłaszcza LGD finansowały projekty niezależnie od
38
Sprawozdanie specjalne nr 5/2010 – Wdrożenie podejścia Leader w zakresie rozwoju obszarów
wiejskich, ETO, http://eca.europa.eu/portal/pls/portal/docs/1/7912842.PDF [dostęp: 14.12.2011r.]
37
ich poziomu wydajności. Procedury nie zawsze były przejrzyste i nie pozwalały
wystarczająco jednoznacznie ustalić, czy LGD podejmowały obiektywne decyzje, na
które nie miały wpływu konflikty interesów.
Wniosek
ETO zalecił, aby KE i państwa członkowskie doprecyzowały i egzekwowały wymogi
mające na celu ograniczenie ryzyka wystąpienia efektu deadweight39, zapewnienie
obiektywnych i odpowiednio udokumentowanych procedur wyboru projektów oraz
rzeczywiste stosowanie zasady partnerstwa. Aby zapewnić zgodność rozporządzeniem
finansowym konieczne jest ustanowienie dobrze funkcjonujących procedur, mających na
celu uniknięcie ryzyka wystąpienia konfliktu interesów. Wnioski ETO pozostają aktualne
na nowy okres programowania. W nowym okresie programowania istotne będzie
praktyczne wdrożenie zmniejszenia obciążeń finansowych dla beneficjentów i
jednoczesnego przyśpieszenia obsługi wniosków o dofinansowanie ze środków Leader.
Rekomendacja
W celu zmniejszenia kosztów związanych z kontrolą i poziomem błędu rekomenduje
się uproszczenie zasad rozliczania kosztów operacji Leader. Koszty operacji Leader
powinny podlegać zarządzaniu dzielonemu w formie kosztów standardowych,
płatności ryczałtowych i dotacji wg. stawki ryczałtowej (ang. lump sums). Kwotą
ryczałtową powinna być kwota uzgodniona za wykonanie określonego w projekcie
zadania na etapie zatwierdzenia projektu do realizacji (ew. określenie wykazu kosztów
zryczałtowanych na poziomie legislacji krajowej). Przykładem mogą być zasady
kwalifikowalności wydatków w ramach funduszy spójności (PO Kapitał Ludzki)40.
Celem usprawnienia oceny i kontroli aplikacji rekomenduje się przegląd krajowych
przepisów prawa i procedur agencji płatniczej pod kątem zapewnienia rzetelnej,
39
Efekt deadweight – efekt zdarzenia występującego niezależnie polegający na wystąpieniu skutków
programu wydatków publicznych, które wystąpiłyby nawet w sytuacji, gdyby program nie miał miejsca.
Efekt ten powstaje zazwyczaj jako rezultat nieadekwatnych mechanizmów realizacji programu
(rozwiązania organizacyjne dostarczające określonym beneficjentom dobra i usługi finansowane przez
program). Dzieje się tak zwłaszcza w sytuacji, gdy mechanizmy te nie są poprawnie zorientowane na
zakładanych beneficjentów programu. W rezultacie inne osoby i grupy, które nie należą do grupy celowej,
stają się beneficjentami korzyści wygenerowanych przez program (źródło: European Commission,
Working Document No. 1. „Indicative Guidelines on Evaluation Methods: Ex ante Evaluation.”, August
2006. Polskie tłumaczenie „Ewaluacja programów wydatków Unii Europejskiej. Przewodnik.”)
40
Por. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013. Wytyczne w zakresie kwalifikowania
wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, MRR,
http://www.efs.gov.pl/Wiadomosci/Documents/wytyczne_kwalifikowalnosc_2903_POKL.pdf
38
sprawiedliwej i weryfikowalnej kalkulacji uproszczonego rozliczania kosztów operacji
Leader.
3.3. Skład Lokalnej Grupy Działania
Zasada partnerstwa w funduszach strukturalnych oznacza współpracę układu
europejskiego, krajowego, regionalnego i lokalnego (partnerstwo wertykalne) i
współpracę
pomiędzy
partnerami
społecznymi
i
gospodarczymi
(partnerstwo
horyzontalne). Na podstawie obserwacji można wskazać, że funkcjonujące na obszarach
wiejskich
partnerstwa
dzięki
swojej
strukturze
(przedstawiciele
samorządu
terytorialnego, lokalni przedsiębiorcy i przedstawiciele sektora społecznego będący
członkami innych organizacji i stowarzyszeń np. ekologicznych) wchodzą w relacje
pionowe z innymi podmiotami tj. przede wszystkim samorząd województwa. Budowane
są również relacje poziomie z innymi partnerstwami tj. struktury regionalne, związki
stowarzyszeń formalne i nieformalne. W nowym okresie programowania skład LGD
obrazować ma podejście zintegrowane do dystrybucji środków na rozwój kierowany
przez lokalną społeczność. Podejście, które stanowi alternatywę do podejścia
sektorowego i koncentrować się ma korzyściach płynących z działań kompleksowych.
Aktualnie zarówno LGD jak i LGR składają się z przedstawicieli trzech sektorów:
publicznego, społecznego i gospodarczego. Definicja przedstawiciela danego sektora w
przepisach określających warunki jakim powinna odpowiadać lokalna grupa działania
bądź lokalna grupa rybacka jest zbliżona do siebie. Zgodnie z obowiązującymi
przepisami unijnymi konieczne jest nie tylko zapewnienie odpowiedniego udziału
członków lub partnerów będących podmiotami sektora publicznego, społecznego i
gospodarczego w organie decyzyjnym LGD, ale też zachowanie odpowiedniego parytetu
w trakcie głosowania. W skład LGD po 2013 roku wchodzić mają przedstawiciele
publicznych i prywatnych interesów społeczno-gospodarczych. A zatem, LGD składać
się będzie przedstawicieli dwóch sektorów. Jednocześnie „na poziomie podejmowania
decyzji ani sektor publiczny, ani żadna z grup interesu nie reprezentuje więcej niż 49%
głosów”.
Mając
na
uwadze
konieczność
właściwego
wdrożenia
przepisów
wspólnotowych, zasadne wydaje się doprecyzowanie pojęcia „grupa interesów”. Takie
ukształtowanie składu partnerstwa zbliżone jest do dzisiejszego kształtu partnerstwa
publiczno-prywtatnego w polityce spójności41. Ukształtowanie składu partnerstwa
41
Por. Wytyczne dotyczące udanego partnerstwa publiczno – prywatnego (2003), DG REGIO
39
publiczno-prywatnego LGD w projekcie odpowiada również definicji partnerstwa z
ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (ustawa o PPP),
zgodnie z którą przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wspólna realizacja
przedsięwzięcia oparta na podziale zadań i ryzyk pomiędzy podmiotem publicznym i
partnerem prywatnym (szczegółowe zestawienie struktury partnerstw publicznoprywatnych w Leader obecnym okresie programowania, projekcie przepisów na nowy
okres oraz w ustawie o PPP zawiera Załącznik 3).
Wniosek
Nowe partnerstwa lokalne złożone będą z przedstawicieli sektora publicznego
i prywatnego. Nowa definicja składu LGD wskazuje na komplementarność i synergię
przepisów polityki rozwoju obszarów wiejskich i polityki spójności dotyczących
partnerstwa lokalnego. Na terenach wiejskich można zaobserwować negatywną tendencję
obrazującą powstawanie instytucji i podmiotów życia społeczno-gospodarczego, które w
większym stopniu pełnią zadania związane z realizacją określonej funkcji wdrażania
polityki strukturalnej, społecznej, czy gospodarczej w ramach działań określonych w
dokumencie programowym polityki UE niż reprezentują interesy i potrzeby swoich
członków.
Rekomendacja
Rekomenduje się zdefiniowanie w przepisach krajowych mechanizmów wyboru
przedstawicieli sektora publicznego i prywatnego zgodnie z nowymi przepisami
wspólnotowymi. Dostosowanie instrukcji i procedur agencji płatniczej do nowej definicji
LGD. Konieczne jest zdefiniowanie pojęcia „grupa interesu” szczególnie istotnego z
punktu wdrożenia przepisów prawnych o składzie LGD.
Badania przeprowadzone na zamówienie Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpołecznego 42 pokazują, że generalnie biznes lokalny nie jest chętny do podejmowania
działań wspierających organizacje pozarządowe i grupy nieformalne z terenów wiejskich.
Jednocześnie można odnotować większą bierność biznesu we wspieraniu działań
organizacji społeczeństwa obywatelskiego na terenach wiejskich w Polsce niż w innych
42
Badanie Wybrane aspekty działania organizacji społeczeństwa obywatelskiego na terenach wiejskich,
2008, Instytut na rzecz Ekorozwoju. Badanie przeprowadzone jako uzupełnienie prac grupy roboczej do
opinii NAT 390/2008 Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
www.ine-isd.org.pl/lang/pl/page/wybrane_dokumenty/id/.../save/ [dostęp: 28 grudnia 2011r.]
40
krajach Unii. Kolejny problem z jakim borykają się organizacje to brak aktywnej postawy
ludności, co wynika z niskiego zaangażowania w sprawy lokalne oraz wciąż niskiego
poziomu wykształcenia osób mieszkających na terenach wiejskich.
Według danych
Fundacji Polski Leader43, rezultatem działań prowadzonych w początkowym okresie
programowania Leader jest zbudowanie lokalnych grup działania w większości
zdominowanych przez sektor publiczny (przedstawicieli samorządu terytorialnego).
Tymczasem możliwość funkcjonowania prężnych i niezależnych od samorządu
lokalnego organizacji pozarządowych umożliwia im aktywność wykraczającą poza
zadania samorządu terytorialnego oraz poza obszar administracyjny danego samorządu
lokalnego. W propozycji przepisów przedstawionych przez Komisje na okres
programowania po 2014 roku zwiększona ma zostać rola sektora prywatnego w
podejmowaniu decyzji przez partnerstwo. Na niedobór partnerów biznesowych i ich
słaba aktywność wewnątrz partnerstw wskazują badania Fundacji Partnerstwo dla
Rozwoju.44 Badania wskazują również, że stosunkowo rzadko członkami partnerstw
lokalnych a tym bardziej liderami są instytucje kościelne, parafie oraz pozarządowe
organizacje kościelne.45 Badania ankietowe M. Furmankiewicza przeprowadzone w skali
Polski wskazują tymczasem, że decyzje w LGD są podejmowane najczęściej przez
wąskie grono zarządzających i istnieje zagrożenie, że stowarzyszenia te będą grupami
interesu, nie reprezentującymi w szerszym wymiarze mieszkańców gmin. Badania
wskazują dodatkowo na zagrożenie wykorzystania środków Leader jako narzędzie
finansowania przedsięwzięć publicznych, mieszczących się niejednokrotnie w ramach
działalności statutowej samorządów. W takich przypadkach istnieje zagrożenie, że
społeczność lokalna, jako podmiot w ogóle nie będzie uczestniczyć w projektach
lokalnych, co jest zaprzeczeniem idei partnerstwa LGD.
Wniosek
Przyjęta na okres programowania 2007-2013 definicja składu i podział partnerów na
przedstawicieli sektorów (publiczny, społeczny, gospodarczy) powoduje, że w strukturze
LGD decydującą rolę pełnią przedstawiciele władz administracji rządowej i
samorządowej. Na potrzebę szerszego włączenia przedstawicieli sektora prywatnego w
proces decydowania o wyborze operacji do finansowania na poziomie LGD wskazują
43
Raport Rola trzech sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego w tworzeniu oraz
funkcjonowaniu lokalnych grup działania w Polsce, (2011), Fundacja Polski LEADER
44
Raport Partnerstwa lokalne w Polsce – kondycja, struktura, wyzwania, (2010), Fundacja Partnerstwo dla
Rozwoju, str. 5
45
tamże.
41
wyniki badań. W ocenie wielu ekspertów w Polsce pod względem tworzenia grup LGD,
wpływu wdrażanego w latach 2004-2006 programu Leader+ nie można jednak ocenić
wysoko. Duży udział wśród LGD miały nie inicjatywy oddolne, lecz samorządowe, które
nie
stanowiły
wystarczającego
bodźca
dla
aktywności.46
Wzmocnienie
roli
przedstawiciela sektora prywatnego w nowej formule LGD będzie miało na celu
zapewnienie równowagi pomiędzy sektorami na poziomie składu partnerstwa i organów
decyzyjnych.
Rekomendacja
Rekomenduje się wprowadzenie mechanizmu promującego zwiększenie liczby
reprezentantów partnerów sektora prywatnego w LGD. Przykładowo wprowadzone
mogą być dodatkowe punkty za udział większej liczby partnerów sektora prywatnego w
składzie LGD i organie decyzyjnym.
3.4. Finansowanie projektów
W nowym okresie programowania, w programach rozwoju obszarów wiejskich
ustala się pojedynczą stawkę wkładu EFRROW mającą zastosowanie do wszystkich
środków. Działania współfinansowane przez EFRROW określone w lokalnej strategii nie
będą mogły być współfinansowane w drodze wkładu z funduszy strukturalnych, funduszu
spójności lub jakiegokolwiek innego unijnego instrumentu finansowego. W projekcie KE
przewiduje również podwyższenie poziomu kosztów na funkcjonowanie LGD i
aktywizację do 25% całkowitych wydatków publicznych poniesionych w ramach strategii
rozwoju lokalnego.47 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 679/2011 z dnia 14 lipca 2011
roku wprowadziło korzystne zmiany w wysokości zaliczek, jakie można otrzymać na
realizację inwestycji w ramach PROW 2007-2013. Zgodnie z nowymi przepisami
beneficjent może uzyskać zaliczkę w wysokości do 50% kosztów kwalifikowanych w
ramach „Wdrażania lokalnych strategii rozwoju” dla operacji odpowiadającym
warunkom działań różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej oraz tworzenie i
46
por. Ocena wpływu instrumentów polityki spójności oraz wspólnej polityki rolnej na rozwój społeczny i
gospodarczy obszarów wiejskich w województwie małopolskim, red. Bański J., (2009), Urząd
Marszałkowski Województwa Małopolskiego
http://ksow.pl/fileadmin/user_upload/ksow.pl/pliki/analizy_ekspertyzy/opracowanie_Malopolska_2009.pdf
[dostęp: 17 stycznia 2012 r.]
47
Por. rozporządzenie KE (WE) nr 1974/2006, gdzie limit ten określono na poziomie 20% całkowitych
wydatków publicznych poniesionych w ramach strategii rozwoju lokalnego
42
rozwój mikroprzedsiębiorstw. Nowe przepisy podwyższyły wysokość zaliczki, która
wcześniej nie mogła przekroczyć 20% kosztów kwalifikowanych operacji. Przepisy
wskazują zatem, że możliwość wypłaty zaliczkowej płatności dotyczy wyłącznie operacji
mających charakter inwestycyjny. Uzyskanie zaliczki możliwe jest również na
funkcjonowanie LGD. W przedstawionej przez Komisję propozycji, zasady ubiegania się
beneficjenta o zaliczkową formę płatności w tym LGD na funkcjonowanie zostało nie
uległo zmianie48.
Według danych MRiRW, środki Leader w ramach EFRROW najczęściej
przeznaczane są na rozwój turystyki i promocję regionu, rozwój infrastruktury służącej
rozwojowi gospodarczemu regionu, podniesienie estetyki regionu oraz wzrost aktywności
społecznej mieszkańców terenów wiejskich. W ramach najczęstszych obszarów
aktywności Leader można pogrupować je na dotyczące: kultury i historii, sportu,
rekreacji i edukacji, działalności społecznej oraz przedsiębiorczości wiejskiej.
Rysunek 6 Obszary aktywności w ramach Leader
KULTURA, HISTORIA
- organizacja imprez kulturalnych, festiwali
- organizacja konkursów wiedzy o regionie
- wspieranie zespołów folklorystycznych i
artystycznych
- otwieranie muzeów
- odtwarzanie starych zawodów, sztuki
rzemieślniczej
- powoływanie regionalnych izb pamięci
- organizacja plenerów malarskich i rzeźbiarskich
DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA
- rozwój działalności świetlic wiejskich
- organizacja spotkań integracyjnych dla
mieszkańców i organizacja imprez o charakterze
rozrywkowym
- organizacja dożynek i turnieju miejscowości
- organizacja klubu seniora i aktywności dla
młodzieży wiejskiej
- tworzenie kół zainteresowań przy centrach kultury
Źródło:
SPORT, REKREACJA, EDUKACJA
- budowa ścieżek rowerowych i pieszych
- tematyczne szlaki rowerowe i piesze
- budowa przystani (rzeki, jeziora)
- rewitalizacja istniejących ośrodków
wypoczynkowych, rekreacyjnych,
- budowa i modernizacja obiektów sportowych
(boiska, hale)
- utworzenie centrum obsługi turystycznej
- edukacja poprzez konkursy, olimpiady, e-learning
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
- szkolenia dla przedsiębiorców wiejskich
- promocja produktów regionalnych i tradycyjnych
- przygotowanie i wydanie materiałów informacyjnych
i promocyjnych zawierających informacje o dostępnej
bazie agroturystycznej
opracowanie własne na podstawie Raport Oś IV PROW 2007-2013 Lokalne Grupy Działania i
Lokalne Strategie Rozwoju (2009), MRiRW
48
Por. art. 42 ust. 2 rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich, w zakresie LGD oraz art. 63 ust. 3
rozporządzenia o EFMR w zakresie LGD w sektorze rybołówstwa.
43
W ramach dostępnych środków Osi 4 PO Ryby możliwe jest również
finansowanie większej liczby działań mających charakter inwestycyjny zbliżony do
działań Leadera np. wspieranie infrastruktury turystycznej i związanej z drobnym
rybactwem oraz usług na rzecz małych społeczności rybackich. W ramach wdrażania
LSROR możliwe jest także wykorzystanie współfinansowania z niektórych innych
środków z osi priorytetowych 1, 2 i 3 zgodnie z postanowieniami rozporządzenia Rady
(WE) nr 1198/2006. Operacje te nie mogą jednak dotyczyć trwałego lub tymczasowego
zaprzestania działalności połowowej. Z uwagi jednak na krótki okres od uruchomienia
działań Osi 4 PO Ryby i dokonania wyboru LGR nie ma jeszcze przykładów
zrealizowanych operacji w ramach osi 4 PO Ryby. Analiza pokazuje, że w dużej mierze
operacje realizowane w ramach „małych projektów” Leader mają charakter
nieinwestycyjny (np. organizacja spotkań mieszkańców, szkolenia, warsztaty itp.). Z
uwagi na brak możliwości uzyskania zaliczki na projekty mające charakter
nieinwestycyjny, barierą w realizacji tych operacji może być brak funduszy na ich
realizację. Na obszarach wiejskich funkcjonują instytucje finansowe oferujące wsparcie
w formie mikropożyczek czy preferencyjnych kredytów. Pośród nich najważniejszym
jest ARiMR z dostępnymi mechanizmami wsparcia krajowego49. Wsparcie połączone z
działalnością w formie pomocy technicznej przeznaczone na szkolenia i informacje dla
beneficjentów oferują oprócz banków spółdzielczych również inne instytucje finansowe
działające na obszarach wiejskich50.
Badania wskazują, że ograniczona dostępność funduszy na rozpoczęcie operacji w
ramach Leader może zniechęcać do wdrożenia nawet bardzo dobrze zapowiadającego się
projektu51. Brak zdolności kredytowej małych podmiotów jest ich cechą immanentną.
Brak
historii
kredytowej,
brak
przygotowania
biznesowego
początkujących
przedsiębiorców i rolników (start-upy) dyskwalifikuje takie osoby w procesie ubiegania
się o kredyt. Dlatego małe zainteresowanie tą grupą podmiotów banków komercyjnych.
W ramach środków EFRROW w obecnym okresie programowania art. 49-52
rozporządzenia Komisji (WE) nr 1974/2006 przewidziane zostały instrumenty inżynierii
finansowej. Pośród dostępnych form wsparcia można wskazać dotacje na spłatę odsetek
oraz współfinansowanie wydatków w odniesieniu do działań obejmujących wkład do
49
Zob. więcej na stronie http://www.arimr.gov.pl/pomoc-krajowa.html.
Pośród instytucji skierowanych szczególnie na obszary wiejskie wymienić można Europejski Fundusz
Rozwoju Wsi Polskiej (więcej na: www.efrwp.com.pl), Fundacja Wspomagania Wsi (więcej na:
www.fww.org.pl) oraz Fundusz na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa FDPA (więcej na:
www.fdpa.org.pl).
51
Raport Bariery instytucjonalne rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, (2011), EFRWP
50
44
funduszy
kapitału
podwyższonego
ryzyka,
funduszy
gwarancji
i
funduszy
pożyczkowych.
Wniosek
PROW 2007-2013 nie przewiduje realizacji instrumentów inżynierii finansowej
przewidzianych w przepisach o rozwoju obszarów wiejskich. Na konieczność ułatwienia
dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania oraz potrzebę zapewnienia dodatkowej
zachęty do realizacji lokalnych projektów wskazują badania. Konieczny jest dalszy
rozwój lokalnych funduszy pożyczkowych i gwarancyjnych (poręczeniowych).
Rekomendacja
Rekomenduje się ujęcie w programie rozwoju obszarów wiejskich po 2014 roku
instrumentów inżynierii finansowej celem ułatwienia dostępu do zewnętrznych
źródeł finansowania. Instrumenty inżynierii finansowej z funduszy unijnych,
przeznaczone na mikropożyczki, dotacje na spłatę odsetek od zaciągniętych zobowiązań
finansowych na realizację operacji itp. dostępne w przyszłym okresie programowania
powinny stanowić realne wsparcie w realizacji operacji Leader52. Rekomenduje się
podwyższenie limitu wskazanego w przepisach unijnych zaliczki dla beneficjentów
środków wsparcia na inwestycje ponad 50% kosztów kwalifikowanych. Możliwością
zaliczki
objęte
powinny
zostać
również
operacje
Leader
mające
charakter
nieinwestycyjny. Bliższej analizy wymaga możliwość skorzystania wypracowanych
systemów zaliczki funkcjonujących w funduszach polityki spójności i dostępnych w
ramach PO Ryby53.
3.5. Zintegrowana Lokalna Strategia Rozwoju
W założeniach Komisji środki finansowe II filara WPR dostępnych w ramach
EFRROW powinien umożliwiać działanie w sposób skoordynowany i komplementarny z
I filarem (płatności bezpośrednie), a także z innymi funduszami UE, w szczególności
EFRR, EFS oraz FS i EFMR. Lokalne strategie rozwoju realizowane przez LGD
przybiorą formę zintegrowaną. Zgodnie z art. 28 rozporządzenia w sprawie wspólnych
52
Por. art. 32 rozporządzenia o wspólnych zasadach
Zob. rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie warunków i
trybu udzielania i rozliczania zaliczek oraz zakresu i terminów składania wniosków o płatność w ramach
programów finansowanych z udziałem środków europejskich
53
45
przepisów, rozwój kierowany przez lokalną społeczność (Leader) prowadzony będzie na
podstawie zintegrowanych i wielosektorowych strategii rozwoju lokalnego opierającej
się na interakcji między podmiotami i projektami z różnych sektorów lokalnej gospodarki
(w przypadku LGD funkcjonującej w ramach EFMR w szczególności z sektorów
rybołówstwa i akwakultury). LSR opracowywane przez LGD obejmować będą miały
cały obszar działania lokalnej grupy i wszystkie sektory działające na danym terenie.
Stosownie do art. 29 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów LSR zawierać ma,
co najmniej:
1) definicję obszaru i ludności objętych strategią;
2) analizę potrzeb i potencjału obszaru w zakresie rozwoju, w tym analizę mocnych i
słabych stron, szans i zagrożeń;
3) opis strategii i jej celów, opis zintegrowanego i innowacyjnego charakteru
strategii oraz hierarchię celów, w tym jasne i wymierne cele dotyczące
produktów/usług lub rezultatów. Strategia jest spójna z odpowiednimi
programami wszystkich zaangażowanych funduszy objętych zakresem wspólnych
ram strategicznych;
4) opis procesu zaangażowania społeczności w opracowanie strategii;
5) plan działania wskazujący, w jaki sposób cele przekładają się na działania;
6) opis rozwiązań w zakresie zarządzania i monitorowania strategii wykazujący
potencjał lokalnej grupy działania do realizacji strategii oraz opis szczegółowych
uzgodnień dotyczących oceny;
7) plan finansowy strategii, w tym planowaną alokację każdego z funduszy objętych
zakresem wspólnych ram strategicznych.
Zgodnie natomiast z przepisami rozporządzenia w sprawie EFMR (art. 61 ust. 4), LSR w
celu kwalifikowanie się do finansowanie ze środków EFMR musi zawierać dodatkowo:
1) opis i uzasadnienie członkowstwa w lokalnej grupie działania w sektorze
rybołówstwa;
2) uzasadnienie proponowanego budżetu w ramach EFMR i podziału zasobów
między określone lokalne priorytety.
Wniosek
W ramach nowych zintegrowanych lokalnych strategii rozwoju możliwa będzie realizacja
wsparcia z wielu funduszy unijnych EFRR, EFS, FS oraz EFRROW i EFMR. W nowym
46
okresie programowania dokonany zostanie wybór nowych LGD dla wdrażania
zintegrowanych strategii rozwoju lokalnego. Jeżeli lokalne strategie obejmować będzie
sektor rybołówstwa, wtedy LSR zawierać będzie musiała dodatkowe elementy dot.
rybołówstwa, określone w art. 61 rozporządzenia o EFMR. Zintegrowane podejście do
rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność (obecna oś 4 Leader i oś 4 PO Ryby)
ułatwić ma realizację wspólnych przedsięwzięć finansowanych przez fundusze objęte
zakresem wspólnych ram strategicznych, dzięki wspólnej ocenie i zatwierdzeniu
lokalnych strategii rozwoju, finansowaniu kosztów zarządzania przez tylko jedno źródło
oraz braku wymogu powiadamiania różnych organów o takich poniesionych kosztach.
Należy zatem wprowadzić w przepisach krajowych i instrukcjach dotyczących kosztów
funkcjonowania LGD mechanizmu weryfikacji i kontroli finansowania wyłącznie z
jednego funduszu unijnego.
Rekomendacja
Rekomenduje się wdrożenie mechanizmu wyboru projektów komplementarnych
finansowanych z wielu funduszy spójności oraz funduszy wspólnej polityki rolnej i
wspólnej polityki rybołówstwa. Z uwagi na możliwość finansowania LSR z wielu
funduszy unijnych dodatkowej analizy wymagać będzie stosowanie w projektach Leader
mechanizmu cross-financing, który zakłada dopuszczenie finansowania poszczególnych
projektów, ich części lub grup projektów, objętych wsparciem danego funduszu, przy
pomocy środków innego funduszu.
Dzięki Leader tworzone mają być partnerstwa pomiędzy publicznymi i
prywatnymi podmiotami z obszarów wiejskich i miejskich. Jednak oprócz wsparcia
współpracy lokalnych partnerów na rzecz społeczności wiejskiej w ramach Leadera w
projekcie przedstawionym przez Komisję wprowadza się nowy mechanizm Europejską
Sieci ds. Innowacji (EPI) (ang. European Innovation Partnership Network for
Agriculure EPI). Celem tego mechanizmu będzie wsparcie horyzontalnej i wertykalnej
współpracy między podmiotami łańcucha dostaw oraz wsparcie działań promocyjnych w
kontekście lokalnym. W ramach sieci EPI tworzone będą partnerstwa nazwane „grupami
operacyjnymi EPI" złożone z podmiotów zainteresowanych takich, jak: w rolnicy,
badacze, doradcy i przedsiębiorstwa z sektora rolnego i spożywczego. Sieć EPI
umożliwiać będzie w ocenie Komisji nawiązywanie kontaktów między podmiotami
zajmującymi się wdrażaniem działań ukierunkowanych na innowacje w rolnictwie.
47
Koszty funkcjonowania EPI finansowane będą z pomocy technicznej Programu na lata
2014-2020. W efekcie, na jednym obszarze objętym LSR, oprócz LGD i LSR tworzone
będą partnerstwa w formie grup operacyjnych w ramach EPI i strategie, które będą mogły
być ograniczone do jednego sektora lub do stosunkowo szczegółowych celów w zakresie
rozwoju. A zatem, oprócz lokalnych grup działania w ramach EFRROW na obszarze
LSR funkcjonować będą również: lokalne partnerstwa publiczono-prywatne nie
posiadające statusu LGD, lokalne partnerstwa publiczno-prywatne na obszarze innym
niż obszar wiejski oraz grupy operacyjne EPI. Jednocześnie, zgodnie z art. 36 ust. 1
rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich, partnerstwa publiczno-prywatne nie
posiadające statusu LGD, które realizować będą lokalne strategie rozwoju dotyczące, co
najmniej jednego z priorytetów Unii w zakresie rozwoju obszarów wiejskich,
kwalifikować się będą do ubiegania się o środki finansowe w ramach działania
„Współpraca”. O wsparcie z działania „Współpraca” aplikować będą również mogły
grupy operacyjne EPI.
Wniosek
Oprócz zintegrowanych strategii rozwoju lokalnego na jednym obszarze realizowane
będą mogły być również strategie wdrażane przez grupy operacyjne EPI oraz lokalne
strategie rozwoju wdrażane przez partnerstwa publiczno-prywatne nie posiadające statusu
LGD.
Zwiększeniu
ulegnie
liczba
dokumentów
mających
charakter
strategii
podlegających analizie przez IW w przedmiocie działań skierowanych do lokalnych
partnerstw generalnie, w szczególności do LGD. Dotychczas analizie podlegał LSR w
ramach Leader i LSROR w ramach oś 4 PO Ryby.
Rekomendacja
Rekomenduje się organizację wspólnych grup roboczych złożonych z podmiotów
uczestniczących w procesie obsługi Leader celem wymiany informacji i oczekiwań
odnośnie obowiązków i zadań w nowej perspektywie finansowej po 2013 roku.
Przedsięwzięcia realizowane przez organizacje pozarządowe komplementarne do
wsparcia finansowanego ze środków unijnych Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej
Polityki Rybołówstwa mogą być i są realizowane z mechanizmów finansowanych z
innych źródeł, szczególnie funduszy spójności. W obecnej perspektywie finansowej
48
2007-2013 organizacje tworzące sektor pozarządowy (trzeci sektor)54 mogą realizować
projekty w ramach następujących programów operacyjnych współfinansowanych z
funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności za wyjątkiem Programu Operacyjnego
Pomoc Techniczna (PO PT), tj.:
- PO Kapitał Ludzki (PO KL),
- PO Innowacyjna Gospodarka (PO IG),
- 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO),
- PO Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ),
- PO Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW),
- Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT).
Według danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego prezentujących stan wykorzystania
funduszy strukturalnych i funduszu spójności przez organizacje pozarządowe w 2010
roku, z uwagi na profil działalności większości podmiotów trzeciego sektora,
przeważająca liczba projektów realizowana jest w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki, którego cele najbardziej sprzyjają realizacji projektów zgodnych z
profilem działalności organizacji pozarządowych.55 Jednocześnie według MRR, blisko
61% zatwierdzonych wniosków w ramach PO KL przypadło na projekty stowarzyszeń i
organizacji społecznych. Oprócz PO KL podmioty trzeciego sektora były również
aktywne w Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG) i w Programie
Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ). Podmioty trzeciego sektora
aplikowały o fundusze również w ramach programów Europejskiej Współpracy Trans
granicznej (programy EWT). Niemniej jednak z danych MRR wynika, że w ramach PO
KL oferowanych jest najwięcej możliwości organizacjom pozarządowym.
54
Mianem trzeciego sektora, w kontekście Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego,
określa się sektor organizacji pozarządowych oraz podmiotów zdefiniowanych w art. 3 ust. 3 pkt 1 ustawy
z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, które prowadzą
działalność pożytku publicznego.
55
Informacja na temat stanu wykorzystania funduszy strukturalnych i funduszu spójności przez organizacje
pozarządowe w 2010 roku, (2011), MRR, str. 4
49
Rysunek 7 Projekty realizowane w 2010 roku przez organizacje trzeciego sektora wg. programów
operacyjnych w RPO
Źródło: Informacja na temat stanu wykorzystania funduszy strukturalnych i funduszu spójności przez
organizacje pozarządowe w 2010 roku, (2011), MRR, str. 10
Oprócz programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy strukturalnych,
organizacje trzeciego sektora mogły aplikować o wsparcie ze środków poza polityką
spójności. Do najbardziej popularnych programów wsparcia finansowanych poza
funduszami spójności wymienić można środki Mechanizmu Finansowego EOG i
Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2004-2009, w ramach których
organizacje pozarządowe mogły aplikować o środki finansowe w ramach pojedynczych
projektów i programów, Funduszu dla Organizacji Pozarządowych, Funduszu Wymiany
Kulturalnej,
Polsko-Norweskiego
Funduszu
Badań
Naukowych
i
Funduszu
Stypendialnego i Szkoleniowego. Najważniejszym natomiast elementem wsparcia
krajowego jest Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2009-2013. PO
FIO
wynika
bezpośrednio
ze
Strategii
Wspierania
Rozwoju
Społeczeństwa
Obywatelskiego na lata 2009-201556. Celem głównym FIO jest zwiększenie udziału
organizacji pozarządowych oraz podmiotów kościelnych i związków wyznaniowych
prowadzących działalność pożytku publicznego w realizacji zadań publicznych, w
ramach kształtowanych i prowadzonych na zasadach partnerstwa i pomocniczości polityk
publicznych.
Z uwagi na charakter dotychczas realizowanych działań finansowanych ze
środków WPR oraz WPRyb, gdzie lokalne partnerstwa otrzymują wsparcie jako
56
Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2009-2015, załącznik do uchwały
nr 240/2008 Rady Ministrów z dnia 4 listopada 2008 r., (2008), MPiPS
50
beneficjenci programów oraz występują jednocześnie, jako podmioty realizujące projekty
można wskazać na komplementarność tego systemu z funkcjonującym w ramach polityki
spójności. Organizacje pozarządowe z jednej strony, jako beneficjenci otrzymujący
pomoc sprawiają, że inicjowane są działania służące rozwijaniu ich potencjału. Z drugiej
strony, gdy występują jako podmioty realizujące projekty, zwracając uwagę na sposób
funkcjonowania mechanizmów systemu wdrażania projektów pomagają jednocześnie w
recenzowaniu założeń polityki spójności i wzmacniają fundamenty aktywnego
społeczeństwa obywatelskiego.
Wniosek
W ramach wsparcia dostępnego ze środków polityki spójności najwięcej możliwości
organizacjom pozarządowym oferuje PO KL, w którym stworzono stowarzyszeniom i
organizacja społecznym szczególne możliwości realizacji większej liczby projektów, ale
o stosunkowo małym budżecie. Realizacja projektów w ramach PO KL przez organizacje
pozarządowe jednocześnie jako podmiot realizujący projekty oraz jako beneficjent
programu jest zbliżona do systemu wsparcia oferowanego lokalnym grupom działania w
ramach WPR i lokalnym grupom rybackim w ramach WPRyb. Dzięki zintegrowanej
strategii rozwoju zapewniona zostanie możliwość większej komplementarności
wykorzystania środków polityki spójności oraz WPR i WPRyb Leader na projekty o
małym budżecie tj. szkolenia zawodowe osób dorosłych, usługi poradnictwa
zawodowego, w tym integracje grup znajdujących się w trudnej sytuacji społecznej
Rekomendacja
Dzięki wykorzystaniu środków polityki spójności w ramach zintegrowanej strategii
lokalnej LGD będą w większym stopniu mogły skupiać się na rozwiązywaniu
problemów grup społecznych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na
rynku pracy z terenów wiejskich. Dlatego rekomenduje się w ramach kryteriów
wyboru premiowanie tych strategii, które będą zapewniały realizacje małych projektów w
ramach LSR z wykorzystaniem funduszy spójności skierowanych na przeciwdziałanie
wykluczeniu społecznemu osób zamieszkujących tereny wiejskie i aktywizacją osób
bezrobotnych.
51
Wniosek
Realizacja działań przez LGD (szkoleń, warsztatów projektów aktywizujących)
skierowanych do osób bezrobotnych ze środków polityki spójności będą tożsame z
działaniami dotyczącymi bezrobocia, finansowania jego skutków oraz programów na
rzecz przeciwdziałania bezrobociu realizowanymi ze środków krajowych zgodnie z
ustawią z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Rekomendacja
Rekomenduje się zapewnienie komplementarnego wykorzystania środków unijnych
dostępnych w ramach Leader i krajowych przeznaczonych na aktywizację i
przeciwdziałanie bezrobociu na terenach wiejskich. W tym celu wskazane będzie
zapewnienie właściwych procedur kontroli realizowanych przez IW i agencję płatniczą
celem wykluczenia podwójnego finansowania operacji i nieuczciwego wykorzystania
środków publicznych wydatkowanych w ramach Leader i środków krajowych
przeznaczonych na aktywizację i przeciwdziałanie bezrobociu.
3.6. Wybór lokalnej strategii rozwoju
Zgodnie z propozycjami Komisji Europejskiej, wybór i zatwierdzenie wszystkich
strategii rozwoju lokalnego zakończone mają zostać najpóźniej do dnia 31 grudnia 2015
roku. Jednocześnie w późniejszym okresie w formie rozporządzenia wykonawczego
ustalone zostaną przez Komisję kryteria populacji dla obszaru objętego każdą lokalnych
strategii i szczegółowy zakres kosztów przygotowania i aktywizacji, które zostaną objęte
wsparciem w ramach Leader. Przyjęte zasady wyboru LSR i terminowość realizacji tego
procesu mogą mieć istotny wpływ na realizację PROW w kolejnym okresie
programowania podobnie jak to miało miejsce obecnie. Na koniec grudnia 2011 roku w
ramach osi 4 PROW Leader wydatkowanych zostało w kraju niecałe 11% środków
finansowych przeznaczonych na okres programowania na lata 2007-201357. Na
przestrzeni 2011 roku zaobserwować można znaczący wzrost dynamiki wydatków
Leader w stosunku do pierwszych lat wdrożenia Programu, jednakże widoczny jest
powszechny pośród krajów członkowskich UE niski poziom wydatkowania środków w
ramach programu Leader.
57
Raport Systemu Informacji Zarządczej ARiMR, na dzień 21 grudnia 2011 roku
52
Rysunek 8 Wydatkowanie w skali UE środków Leader na lipiec 2010 roku
Źródło: Materiały konferencyjne DG AGRI „WPR po 2013 roku” Bruksela 19-20 lipca 2010 roku
Stan ten spowodowany był przede wszystkim, że do 2009 roku trwał wybór lokalnych
grup działania i przygotowywanie lokalnej strategii rozwoju. Dopiero następnym etapem
było ogłoszenie naboru wniosków przez LGD na operacje realizowane przez inne
podmioty za pośrednictwem LGD. Doświadczenia obecnego okresu programowania
powinny w ocenie wielu podmiotów pomóc w terminowym przeprowadzeniu procesu
wyboru nowych LGD w kolejnym okresie programowania58.
Wniosek
Wybór i zatwierdzenie wszystkich strategii rozwoju lokalnego zakończone mają zostać
najpóźniej końca 2015 roku. Terminowe rozpoczęcie procesu wyboru lokalnej strategii
rozwoju decydować będzie o możliwości wydatkowania środków z nowego Programu. W
przypadku opóźnienia z wyborem nowych LGD na okres programowania 2014-2020
rośnie ryzyko braku możliwości finansowania kosztów funkcjonowania lokalnych
partnerstw w pierwszych latach nowego okresu programowania.
Rekomendacja
Rekomenduje się przygotowanie i konsultację zasad wyboru lokalnych partnerstw
do realizacji LSR z odpowiednim wyprzedzeniem w celu zapewnienia niezbędnego
okresu na przygotowanie konkurencyjnych strategii lokalnych.
58
Por. Stanowisko ELARD na propozycje KE dotyczące WPR po 2013, (2011)
[dostęp: http://www.elard.eu/en_GB/documents-archives 14.12.2011r.]
53
4. Wnioski i rekomendacje
Lp.
Wniosek
(strona w raporcie)
Rekomendacja
(strona w raporcie)
Oczekiwany efekt wdrożenia
rekomendacji
Sposób wdrożenia
Adresat
rekomendacji
Termin
realizacji
1.
Potrzeba usprawnienia
procesu implementacji
rozwiązań innowacyjnych w
ramach Leader (str. 28)
Określenie kryteriów wyboru
projektów innowacyjnych w
ramach Leader (str. 29)
Zwiększenie implementacji
rozwiązań innowacyjnych
Określenie w przepisach
regulujących zasady wyboru LSR
dodatkowych punktów za
realizację w ramach strategii
projektów innowacyjnych.
Zastosowanie reguły dla
projektów Leader „less money =
less paper”. Promocja
najlepszych praktyk projektów
innowacyjnych Leader (konkursy,
bazy najlepszych praktyk w
Leader). Opracowanie
podręcznika dla LGD w
przedmiocie przygotowania
kryteriów wyboru projektów
innowacyjnych w LSR.
Instytucja
Zarządzająca,
Instytucja
Wdrażająca
2012
2.
Niedostateczny przepływ
informacji pomiędzy
podmiotami
uczestniczącymi w procesie
obsługi wnioski, szczególnie
w zakresie informacji
niezbędnych LGD do
monitorowania, a w
konsekwencji oceny
realizacji lokalnej strategii
rozwoju (str. 30)
Poprawa przepływu informacji
pomiędzy IZ, IW, agencją
płatniczą i LGD.
Ustanowienie obowiązku
przekazywania do LGD
informacji o dokonanych
zmianach we projektach
operacji na poziomie oceny
przez UM i informacji o
zatwierdzeniu wniosku o
dofinansowanie projektu.
Wykorzystanie w tym celu
środków krajowej sieci
obszarów wiejskich (str. 30).
Usprawnienie procesu
obsługi wniosku w ramach
Leader i ograniczenie
biurokracji.
Kontynuacja pracy
przedstawicieli podmiotów
uczestniczących w procesie w
pracach Grupy tematycznej ds.
Leader w ramach Krajowej Sieci
Obszarów Wiejskich. Publikacja
organizacja konferencji
podsumowującej Leader 2013 z
punktu widzenia IW i agencji
płatniczej,
Instytucja
Zarządzająca
2012-2013
54
3.
W przyszłym Programie
istnieje możliwość
większego zaangażowania
LGD w realizację lokalnej
strategii i powierzenie
dodatkowych obowiązków
(str. 31)
Zwiększenie roli lokalnych
partnerstw na rzecz uprawnień
przeprowadzania niezbędnych
weryfikacji i kontroli w celu
podjęcia decyzji o
kwalifikowalności danej
operacji do finansowania (str.
31)
Przyśpieszenie procesu
obsługi wniosków w ramach
Leader
Powierzenie LGD funkcji
przygotowanie i przesłanie do
agencji płatniczej dyspozycji
zlecenia płatności
Instytucja
Zarządzająca
2013
4.
W przyszłym Programie
istnieje możliwość
podwyższenie płatności
Leader. Dostępne będą
podprogramy tematyczne
(Leader) (str. 32).
Możliwie wczesne prace
analityczne dot. systemu
informatycznego agencji
płatniczej na lata 2014-2020 w
kierunku dostosowania do
podwyższonego systemu
płatności realizowanych w
ramach możliwych
podprogramów tematycznych
rozwoju obszarów wiejskich
(str. 33) .
Ograniczenie wystąpienia
ryzyka opóźnienia w
przygotowaniu systemu
informatycznego
koniecznego do obsługi
programu Leader w nowym
okresie programowania
Zapewnienie uczestnictwa
przedstawicieli IW i agencji
płatniczej w pracach
analitycznych IZ dot. kierunków
programowania nowego
Programu
Instytucja
Zarządzająca,
Agencja płatnicza
2013
5.
Niedostatek komunikacji
pomiędzy istniejącymi LGD
może rokować w przyszłym
okresie programowania
ograniczoną komunikację
pośród przyszłych LGD
(LGD w sektorze
rybołówstwa) na poziomie
krajowym i unijnym (str. 36)
Przygotowanie narzędzi
współpracy i komunikacji dla
nowo wybranych LGD po
2013 roku na poziomie
krajowym i unijnym. Udział
personelu i członków LGD w
spotkaniach sieci krajowych i
europejskich powinien
stanowić wydatek
kwalifikowany ponieważ
tworzenie sieci współpracy
jest jedną z siedmiu cech
charakteryzujących Leader
(str. 36)
Poprawa jakości
komunikacji i zarządzania.
Zapewnienie udziału
przedstawicieli IZ, IW, agencji
płatniczej i LGD funkcjonujących
w obecnym okresie
programowania w tym LGR) w
dyskusji o kształcie nowego
działania w ramach Leader,
organizacja panelu ekspertów w
ramach KSOW poświęconego
Instytucja
Zarządzająca,
Sekretariat
Centralny KSOW
2012-2013
55
6.
W przyszłym Programie
istnieje możliwość
zwiększenia dostępnych
form wsparcia na nabywanie
umiejętności przez LGD
współpracy i nawiązywania
kontaktów pomiędzy
partnerstwami. Nowa grupa
działań Leader „Wsparcie
przygotowawcze” w tym
działanie „Pakiet startowy
Leader”; nowy instrument
wsparcia „Nagroda za
innowacyjną współpracę
lokalną” (str. 37).
Dostosowanie systemu
informatycznego agencji
płatniczej do
„multifinduszowości” LSR
oraz nowych działań
Programu wdrażanych
poprzez Leader i
instrumentów skierowanych
do LGD: funkcjonowanie
lokalnej grupy działania,
Pakiet startowy LGD, nagroda
za innowacyjną współpracę
lokalną (str. 37).
Poprawa zarządzania
programem.
Zapewnienie udziału
przedstawicieli agencji płatniczej
w dyskusjach i debatach nad
kształtem programu Leader po
2014 roku.
Instytucja
Zarządzająca,
Agencja płatnicza
2013
7.
Konieczność ograniczenia
ryzyka wystąpienia efektu
deadweight, zapewnienia
obiektywnych i odpowiednio
udokumentowanych
procedur wyboru projektów,
rzeczywiste stosowanie
zasady partnerstwa (str. 38)
Uproszczenie zasad
rozliczania kosztów operacji
Leader. Koszty operacji
Leader powinny podlegać
zarządzaniu dzielonemu w
formie kosztów
standardowych, płatności
ryczałtowych i dotacji wg.
stawki ryczałtowej (ang. lump
sums) (str. 38).
Zmniejszenie kosztów
związanych z kontrolą i
poziomem błędu,
usprawnienia oceny i
kontroli aplikacji, wdrożenie
rekomendacji ETO na
poziomie kraju
członkowskiego.
Określenie wykazu kosztów
zryczałtowanych na poziomie
legislacji krajowej na zasadach
funduszy spójności (PO KL).
Przegląd krajowych przepisów
prawa i procedur agencji
płatniczej pod kątem zapewnienia
rzetelnej, sprawiedliwej i
weryfikowalnej kalkulacji
uproszczonego rozliczania
kosztów operacji Leader
Instytucja
Zarządzająca,
Agencja płatnicza
2012-2013
8.
W przyszłym Programie
nowa definicja
partnerstwa lokalnego
złożonego z przedstawicieli
sektora publicznego i
prywatnego (str. 40).
Zdefiniowanie w przepisach
krajowych mechanizmów
wyboru przedstawicieli
sektora publicznego i
prywatnego zgodnie z nowymi
przepisami wspólnotowymi.
(str. 40).
Zapewnienie zgodności
przepisów krajowych ze
wspólnotowymi
Dostosowanie instrukcji agencji
płatniczej do nowej definicji
przedstawiciela sektora
publicznego i sektora prywatnego,
akcja informacyjna skierowana do
potencjalnych nowych partnerstw
lokalnych o zasadach i warunkach
składu LGD i organów
decyzyjnych
Instytucja
Zarządzająca,
Agencja płatnicza
2012-2013
56
9.
Przyjęta na okres
programowania 2007-2013
definicja składu i podział
partnerów na przedstawicieli
sektorów (publiczny,
społeczny, gospodarczy)
powoduje, że w strukturze
LGD pełnią przedstawiciele
władz administracji
rządowej i samorządowej
(str. 41)
Wprowadzenie mechanizmu
promującego zwiększenie
liczby reprezentantów
partnerów sektora prywatnego
w LGD (str. 42).
Zapewnienie równowagi
pomiędzy sektorami na
poziomie składu partnerstwa
i organów decyzyjnych
Określenie w przepisach
krajowych dodatkowych
punktów przy konkursie LSR za
udział większej liczby partnerów
sektora prywatnego w składzie
LGD i w składzie organu
decyzyjnego.
Instytucja
Zarządzająca
2013
10.
PROW 2007-2013 nie
przewiduje realizacji
instrumentów inżynierii
finansowej przewidzianych
w przepisach o rozwoju
obszarów wiejskich. Na
konieczność ułatwienia
dostępu do zewnętrznych
źródeł finansowania oraz
potrzebę zapewnienia
dodatkowej zachęty do
realizacji lokalnych
projektów wskazują badania
(str. 45).
Wdrożenie instrumentów
inżynierii finansowej z
funduszy unijnych
przeznaczonych na
mikropożyczki, dotacje na
spłatę odsetek od
zaciągniętych zobowiązań
finansowych na realizację
operacji, Podwyższenie limitu
wskazanego w przepisach
unijnych zaliczki dla
beneficjentów środków
wsparcia na inwestycje ponad
50% kosztów
kwalifikowanych (str. 45).
Ułatwienia dostępu
beneficjentów Leader do
zewnętrznych źródeł
finansowania, zwiększenie
absorpcji środków Leader.
Określenie w Programie na
przyszły okres programowania
instrumentów inżynierii
finansowej PROW (art. 32 i nast.
rozporządzenia w sprawie
wspólnych przepisów).
Instytucja
Zarządzająca
2013
11.
W przyszłym Programie w
ramach nowych
zintegrowanych lokalnych
strategii rozwoju możliwa
będzie realizacja wsparcia z
wielu funduszy unijnych
EFRR, EFS, FS oraz
EFRROW i EFMR (str. 46).
Zdefiniowanie w przepisach
krajowych mechanizmu
wyboru nowych LGD dla
wdrażania zintegrowanych
strategii rozwoju lokalnego
(str. 47).
Zapewnienie zgodności
przepisów krajowych ze
wspólnotowymi
Przeprowadzenie dodatkowej
analizy stosowania mechanizmu
cross-financing w projektach
Leader
Instytucja
Zarządzająca
Agencja płatnicza
2012
57
12.
W przyszłym Programie
możliwość realizacji na
obszarze objętym LSR
strategii wdrażanych przez
grupy operacyjne EPI oraz
lokalne strategie rozwoju
wdrażane przez partnerstwa
publiczno-prywatne nie
posiadające statusu LGD
(str. 48).
Zapewnienie instrumentów
wymiany informacji i
oczekiwań odnośnie
obowiązków i zadań
podmiotów uczestniczących w
procesie obsługi Leader po
2014 roku (str. 48).
Poprawa jakości
komunikacji i zarządzania.
Organizacja wspólnych grup
roboczych złożonych z
podmiotów uczestniczących w
obsłudze programu Leader.
Instytucja
Zarządzająca
2012-2013
13.
W ramach wsparcia
dostępnego ze środków
polityki spójności najwięcej
możliwości organizacjom
pozarządowym oferuje PO
KL (str. 51).
Wprowadzenie mechanizmu
promocji zapewniającego
realizacje małych projektów w
ramach LSR z
wykorzystaniem funduszy
spójności skierowanych na
przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu osób
zamieszkujących tereny
wiejskie i aktywizacją osób
bezrobotnych (str. 51).
Zwiększenie
komplementarności
wykorzystania środków
polityki spójności oraz WPR
i WPRyb na operacje w
ramach Leader.
Określenie w ramach kryteriów
wyboru LSR dodatkowych
punktów za realizację małych
projektów rozwijających
przedsiębiorczość wiejską i
aktywizujących bezrobotnych ze
środków polityki spójności.
Instytucja
Zarządzająca
2013
14.
Realizacja małych projektów
z funduszy spójności na
rzecz przeciwdziałania
bezrobociu będzie tożsame z
działaniami dotyczącymi
bezrobocia, finansowania
jego skutków oraz
programów na rzecz
przeciwdziałania bezrobociu
realizowanymi ze środków
krajowych (str. 52).
Zapewnienie
komplementarnego
wykorzystania środków
unijnych i krajowych
przeznaczonych na
aktywizację i przeciwdziałanie
bezrobociu na terenach
wiejskich (str. 52).
Wykluczenie podwójnego
finansowania operacji i
nieuczciwego wykorzystania
środków publicznych
wydatkowanych w ramach
Leader i środków krajowych
Określenie zasad i kosztów
kwalifikowanych w przepisach
krajowych, opracowanie
procedury kontroli krzyżowej i
współpracy z PUP, WUP
realizującymi programy
aktywizacji bezrobotnych ze
środków krajowych.
Instytucja
Zarządzająca,
Agencja płatnicza
2013
58
15.
Do końca 2015 roku.
opracowanie mają zostać
LSR i dokonany wybór LGD
do ich realizacji. Terminowe
rozpoczęcie procesu wyboru
lokalnej strategii rozwoju
decydować będzie o
możliwości wydatkowania
środków z nowego
Programu (str. 53).
Przygotowanie i konsultację
zasad wyboru lokalnych
partnerstw do realizacji LSR z
odpowiednim wyprzedzeniem
(str. 53).
Usprawnienie zarządzania,
zapewnienie możliwie
konkurencyjnego konkursu
wyboru lokalnych
partnerstw do realizacji
LSR,
Kontynuacja pracy
przedstawicieli podmiotów
uczestniczących w procesie w
pracach Grupy tematycznej ds.
Leader w ramach KSOW.
59
Instytucja
Zarządzająca
2012-2013
Strony internetowe
1.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa www.arimr.gov.pl
2.
DG AGRI Dyrektoriat Generalny ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, Komisja
Europejska www.ec.europa.eu/agriculture
3.
DG REGIO Dyrektoriat Generalny ds. Polityki Regionalnej, Komisja Europejska
http://ec.europa.eu/regional_policy/index_en.htm
4.
DG MARE Dyrektoriat Generalny ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa, Komisja
Europejska http://ec.europa.eu/dgs/maritimeaffairs_fisheries/index_en.htm
5.
Centralna Biblioteka Rolnicza www.cbr.edu.pl
6.
Europejskie Stowarzyszenie LEADER ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich ELARD
www.elard.eu
7.
Instytut na rzecz Ekorozwoju www.ine-isd.org.pl
8.
Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich www.ksow.gov.pl
9.
Krajowa Rada Spółdzielcza www.krs.org.pl
10. Krajowa Rada Izb Rolniczych www.krir.pl
11. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi www.minrol.gov.pl
12. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego www.mrr.gov.pl
13. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej www.mpips.gov.pl
Inne źródła
1.
A LEADER Dissemination Guide Book, Final Report of the Transnational LEADER
Dissemination Project for the Finnish Rural Policy Committee, (2008), EN RD
http://enrd.ec.europa.eu/app_templates/enrd_assets/pdf/leader-tool-kit/0_tool-kit-leaderdissemination-guide-book.pdf [dostęp: 21 grudnia 2011r.]
2.
Wytyczne dotyczące udanego partnerstwa publiczno – prywatnego (2003), DG REGIO,
Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw,(2000), KE
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/files/charter/docs/charter_pl.pdf [dostęp: 8 maja
2011 r.].
3.
Informacja na temat stanu wykorzystania funduszy strukturalnych i funduszu spójności przez
organizacje pozarządowe w 2010 roku, (2011), MRR
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/Strony/default.aspx#
zakladka=2&strona=1 [dostęp: 2 stycznia 2012 r.]
4.
LEADER. Poradnik dla doradców rolnych, (2009), CDR w Brwinowie Oddział w Krakowie
http://217.96.22.12/leaderatorium/docs/Poradnik_leader.pdf [dostęp: 5 stycznia 2012 r.]
5.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW 2007-2013) (2011),
MRiRW http://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-20072013/Dokumenty-analizy-raporty [dostęp: 14 kwietnia 2011 r.].
60
6.
Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007-2013 (z elementami prognozy
do roku 2020) (2005), MRiRW,
http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/informator/npr2/dokumenty%20strategiczne/rolnict
wo.pdf [dostęp: 14 kwietnia 2011 r.].
7.
Strategia Europa 2020 Unia Innowacji, (2010), KE
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8418/Unia%20innowacji.pdf [dostęp: 4 stycznia 2012 r.]
8.
Raport Miasto za Miastem, (2008) Instytut na rzecz Ekorozwoju, http://www.ineisd.org.pl/lang/pl/page/raporty/id/40/ [dostęp: 28 grudnia 2011r.]
9.
Raport Bariery instytucjonalne rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, (2011)
Forum Inicjatyw Rozwojowych EFRWP www.efrwp.org.pl [dostęp: 28 grudnia 2011 r.]
10. Raport Partnerstwa lokalne w Polsce – kondycja, struktura, wyzwania, (2010), Fundacja
Partnerstwo dla Rozwoju,
http://grupypartnerskie.pl/media/filemanager/publikacje/badaniepartnerstw_raport.pdf
[dostęp: 30 stycznia 2012 r.]
11. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu
społecznemu, Europa 2020. (2010), KE,
http://ec.europa.eu/eu2020/pdf/1_PL_ACT_part1_v1.pdf [dostęp: 14 kwietnia 2011 r.].
12. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, (2007), MRR
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/NSRO_
maj2007.pdf [dostęp: 1 maja 2011 r.].
13. Kierunki rozwoju obszarów wiejskich – założenia do Strategii zrównoważonego rozwoju wsi
i rolnictwa, (2009), MRiRW, http://ksow.pl/rozwoj-regionalny-i-lokalny/rozwoj-obszarowwiejskich-w-polityce-spojnosci.html [dostęp: 14 kwietnia 2011 r.].
14. Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomicznego-Społeczny „LEADER narzędzie rozwoju
lokalnego”, (2011), EKES http://www.eesc.europa.eu [dostęp: 21 listopada 2011 r.].
15. Podręcznik przygotowywania wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki,(2008),
http://www.pomorskie.eu/res/defs/akty_prawne/kraj/podrecznik_przygotowania_wniosku_o_
dofinansowanie.pdf [dostęp: 27 grudnia 2011r.]
16. Pytania o przyszłość polskiej wsi, (2010), FAOW, http://www.faow.org.pl/index/?lang_id=4
[dostęp: 14 kwietnia 2011 r.].
17. Przedsiębiorczość w Polsce (2011), Ministerstwo Gospodarki [dostęp: 4 listopada 2011r.]
http://www.mg.gov.pl/files/upload/8438/MG_DAP_DRUK_RoP2011_20111011.pdf
18. PROJEKT STANOWISKA RZĄDU RP dot. wniosku Komisji ws. rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności,
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego
Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz
61
ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz uchylające rozporządzenie
(WE) nr 1083/2006, Wersja robocza z dn. 16 grudnia 2011 roku, (2011), MRR
http://www.mrr.gov.pl/aktualnosci/rozwoj_regionalny/Documents/stanowisko_rzadu_RP_R
ozp_ogolne_16_12.pdf [dostęp: 5 stycznia 2012r.]
19. Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010 (2010), PARP www.pi.gov.pl
[dostęp: 4 listopada 2011r.]
20. Raport Oś IV PROW 2007-2013 Lokalne Grupy Działania i Lokalne Strategie Rozwoju
(2009), MRiRW, http://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW2007-2013/Dokumenty-analizy-raporty/Analizy-i-raporty [dostęp: 12.12.2011r.]
21. Wpływ funduszy współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej na rozwój rolnictwa i
regionów wiejskich. Raport Końcowy (2010), IERGŻ PIB
http://www.ierigz.waw.pl/documents/Raport_PW_178.pdf [dostęp: 15 kwietnia 2011 r.].
22. Raport o stanie wsi. Polska wieś 2010, (2010), FDPA
http://www.fdpa.org.pl/images/stories/pliki/raport%20pw2010%20z%20okladkami.pdf
[dostęp: 18 kwietnia 2011 r.].
23. Raport Rola trzech sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego w tworzeniu oraz
funkcjonowaniu lokalnych grup działania w Polsce, (2011), Fundacja Polski LEADER,
www.polskileader.pl [dostęp: 7 grudnia 2011 r.]
24. Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2009-2015, (2008),
MPiPS http://www.mpips.gov.pl/userfiles/File/pozytek/SWRSO%202009-2015.pdf [dostęp:
3 stycznia 2012 r.]
25. Ukierunkowanie środków wspólnotowych w ramach krajowych i regionalnych programów
operacyjnych (guidance paper) (2010), MRR
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/Wiadomosci/Documents/Ukierunkowanie_MRR_25
_02_2011.pdf [dostęp: 5 stycznia 2012 r.]
26. Fundusze Unii Europejskiej w okresie programowania 2007-2013, (2005), PARP
www.parp.gov.pl [dostęp: 7 grudnia 2011r.]
27. http://www.ppp.gov.pl/Poradnik_inwestora/AktyPrawne/Documents/Wytyczne_Komisji_PP
P_190111.pdf [dostęp: 27 grudnia 2011r.]
62
SPIS TABEL
Tabela 1 Działania Leader w PROW 2007-2013 .............................................................. 17
Tabela 2 Działania Oś 4 PO Ryby w okresie programowania 2007-2013 ........................ 18
Tabela 3 Wybrane elementy porównania Leader i Oś 4 PO Ryby w okresie
programowania 2007-2013 ................................................................................................ 19
Tabela 4 Działania PROW realizowane poprzez Leader w wybranych krajach
członkowskich UE ............................................................................................................. 34
63
SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1 Siedem głównych cech charakteryzujących podejście Leader ........................ 13
Rysunek 2 Mapa potencjalnych obszarów zależnych od rybactwa ................................... 15
Rysunek 3 Cele i priorytety rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013 .................. 16
Rysunek 4 Modele Leader w Europie z uwagi na zakres realizowanych zadań LGD ...... 21
Rysunek 5 Cele i priorytety rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014-2020 .................. 24
Rysunek 6 Obszary aktywności w ramach Leader ............................................................ 43
Rysunek 7 Projekty realizowane w 2010 roku przez organizacje trzeciego sektora wg.
programów operacyjnych w RPO ..................................................................................... 50
Rysunek 8 Wydatkowanie w skali UE środków Leader na lipiec 2010 roku ................... 53
64
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW
Załącznik 1 Formy wsparcia w działaniu 413. PROW Wdrażanie lokalnych strategii
rozwoju .............................................................................................................................. 66
Załącznik 2 Wybrane kwestie formalno-prawne Leader w ustawodawstwie
wspólnotowym .................................................................................................................. 68
Załącznik 3 Zestawienie struktury przedstawiciela lub członka partnerstwa publicznoprawnego w wybranych formach organizacyjnych ........................................................... 72
65
Załącznik 1 Formy wsparcia w działaniu 413. PROW Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju
Działanie 413 PROW 2007-2013:
Wdrażanie lokalnych strategii
rozwoju (Leader)
w tym
"małe projekty"
Różnicowanie w
kierunku działalności
nierolniczej
Tworzenie i rozwój
mikroprzedsiębiorstw
Zakres wsparcia, wnioskodawca, wysokość dofinansowania
organizacja szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym;
- promocja i rozwój lokalnej twórczości kulturalnej i artystycznej
- rozwój agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich
- Budowa bądź modernizacja obiektów sportowych i rekreacyjnych
- zakup urządzeń i sprzętu (w tym komputerów z dostępem do Internetu) i ich udostępnianie społeczności wiejskiej w celu podniesienia jakości
życia ludności
- zakup strojów, eksponatów i innego wyposażenia dla zespołów artystycznych, zespołów folklorystycznych oraz innych grup i zespołów
kultywujących miejscowe tradycje i zwyczaje;
- renowacja, zabezpieczenia i oznakowania przydrożnych kapliczek, pomników przyrody, odkrywek geologicznych i innych miejsc i budowli
charakterystycznych dla danej miejscowości wraz z uporządkowaniem terenu wokół tych miejsc
Wnioskodawcy: osoby fizyczne zameldowane na obszarze LGD lub prowadzące działalność gospodarczą na obszarze LGD oraz osoby prawne
mające siedzibę na obszarze LGD, w szczególności: organizacje pozarządowe o statusie organizacji pożytku publicznego, kościoły i związki
wyznaniowe.
Maksymalna wysokość dofinansowania może wynosić 25 tyś zł (całkowita wartość projektu nie może przekraczać 100 000 zł)
Projekty polegające na podejmowaniu pozarolniczej działalności gospodarczej przez rolników lub członków ich rodzin w celu uzyskania
dodatkowych dochodów.
Typy projektów:
- dostosowanie obiektów gospodarskich do świadczenia usług agroturystycznych
- świadczenie usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa
- świadczenie usług dla ludności oraz usług komunalnych
- magazynowanie lub przechowywanie towarów;
- wytwarzanie materiałów energetycznych z biomasy
Wnioskodawcy: rolnik, małżonek rolnika lub domownik
- w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników
Maksymalna wysokość pomocy finansowej udzielonej jednemu wnioskodawcy w okresie realizacji Programu nie może przekroczyć 100 tys. zł,
przy czym kwota uzyskanej pomocy nie może przekraczać 50% kosztów kwalifikowanych projektu
Dotowane będą projekty o charakterze inwestycyjnym polegające na tworzeniu lub rozwoju działalności mikroprzedsiębiorstw działających na
obszarach wiejskich w zakresie:
- usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa;
- usług dla ludności oraz usługi komunalne;
- drobnej wytwórczości, rzemiosła lub rękodzielnictwa;
- robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych;
- usług turystycznych oraz związanych z rekreacją i wypoczynkiem;
- usług transportowych;
- przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych;
66
Odnowa i rozwój wsi
- magazynowania lub przechowywania towarów;
- wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy;
- rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych
Wnioskodawcy: przedsiębiorca, będący osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, który
prowadzi działalność jako mikroprzedsiębiorstwo (zatrudnienie poniżej 10 osób i obrót roczny nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln
euro)
Maksymalna wysokość pomocy finansowej udzielonej jednemu wnioskodawcy w okresie realizacji Programu nie może przekroczyć 300 tys. zł (w
przypadku przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych 100 tys. zł), przy czym kwota uzyskanej pomocy nie może
przekraczać 50% kosztów kwalifikowanych projektu
W ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” dotowane będą projekty, których celem jest:
- poprawa jakości życia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie
obszarów wiejskich
- rozwój tożsamości społeczności wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich
- wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich
Typy projektów:
- remont, przebudowa i wyposażenie obiektów pełniących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, w tym obiektów
zabytkowych
- remont, przebudowa i wyposażenie obiektów służących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa
kulturowego, tradycji, sztuki lub kultury
- kształtowanie przestrzeni publicznej
- budowa, remont, przebudowa publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych i społeczno-kulturalnych
- zakup obiektów zabytkowych lub charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie oraz ich adaptacja na cele publiczne
- odnawianie, eksponowanie lub konserwacja lokalnych pomników historii, obiektów architektury sakralnej i miejsc pamięci
Aby projekt uzyskał dotację, nie może on mieć charakteru komercyjnego. W przypadku, gdy projekt będzie realizowany na nieruchomości
nienależącej do wnioskodawcy, musi on posiadać prawo do dysponowania tą nieruchomością przez okres 7 lat po realizacji projektu
Wnioskodawcy:
- gminy lub instytucje kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego,
- kościoły lub związki wyznaniowe,
- organizacje pozarządowe mające status organizacji pożytku publicznego.
Maksymalna wysokość pomocy finansowej udzielonej na realizację projektów w jednej miejscowości wynosi 500 tys. zł. w okresie realizacji
Programu. Poziom pomocy finansowej wynosi maksymalnie 75% kosztów kwalifikowanych projektu
67
Załącznik 2 Wybrane kwestie formalno-prawne Leader w ustawodawstwie wspólnotowym
Lp.
1.
Zakres
skład organu
podejmującego
decyzje
2.
partner LGD do
spraw
administracyjnych i
finansowych
3.
Wybór LSR
Okres programowania na lata 2007-2013
- LGD reprezentuje partnerów z różnych lokalnych sektorów
społecznoekonomicznych na danym terytorium. Na poziomie
podejmowania decyzji partnerzy ekonomiczni i społeczni, jak
również inni przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, tacy
jak rolnicy, kobiety wiejskie, młodzi ludzie oraz ich
stowarzyszenia, muszą stanowić przynajmniej 50 % składu
partnerstwa lokalnego
(art. 62 ust. 1 (b) rozporządzenia Rady (WE) 1698/2005)
- do celów art. 62 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 1698/2005
decyzje w sprawie wyboru projektów podejmowane przez organ
decyzyjny lokalnych grup działania są podejmowane w drodze
głosowania, w którym partnerzy gospodarczy i społeczni, jak
również inni przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, jak
przewidziano w art. 62 ust. 1 lit. b) tego rozporządzenia, muszą
dysponować co najmniej 50 % głosów. W podejmowaniu decyzji
dotyczących wyboru projektów przestrzega się odpowiednich
zasad gwarantujących przejrzystość i umożliwiających uniknięcie
sytuacji wystąpienia konfliktu interesów
(art. 37 ust. 5 rozporządzenia KE (WE) 1974/2006 w brzmieniu
nadanym rozporządzeniem KE (WE) 679/2011)
- Instytucja zarządzająca zapewnia, aby lokalne grupy działania
wybrały podmiot prowadzący sprawy administracyjne i
finansowe, zdolny do administrowania środkami publicznymi i
zapewnienia zadowalającego funkcjonowania partnerstwa, albo
zrzeszyły się w prawnie ukonstytuowanej wspólnej strukturze,
której skład gwarantuje zadowalające funkcjonowanie
partnerstwa oraz zdolność do administrowania środkami
publicznymi
(art. 62 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) 1698/2005)
- procedurę naboru wniosków dla potrzeb wyboru obszarów
wiejskich, na których będą wdrażane lokalne strategie rozwoju, o
których mowa w art. 62 ust. 1 lit a) rozporządzenia (WE) nr
1698/2005, organizuje się nie później niż dwa lata po
zatwierdzeniu programów. Jednakże państwa członkowskie lub
Okres programowania na lata 2014-2020
- w skład LGD wchodzą przedstawiciele publicznych i prywatnych
lokalnych interesów społeczno-gospodarczych, przy czym na poziomie
podejmowania decyzji ani sektor publiczny, ani żadna z grup interesu nie
reprezentuje więcej niż 49 % głosów
(art. 28 ust. 1 (b) rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów*)
- co najmniej 50 % głosów w decyzjach dotyczących wyboru pochodzi od
partnerów spoza sektora publicznego, przewidują możliwość odwołania się
od decyzji w sprawie wyboru i umożliwiają wybór w drodze procedury
pisemnej
(art. 30 ust. 3 (b) rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów)
- Instytucja zarządzająca dopilnowuje, aby lokalne grupy działania wybrały
jednego partnera w ramach grupy jako głównego partnera do spraw
administracyjnych i finansowych, albo zrzeszyły się w ustanowionej
zgodnie z prawem wspólnej strukturze
(art.30 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów)
- Strategie rozwoju lokalnego wybierane są przez komisję utworzoną w tym
celu przez właściwe instytucje zarządzające programami. Wybór i
zatwierdzenie wszystkich strategii rozwoju lokalnego zostają zakończone
najpóźniej do dnia 31 grudnia 2015 r.
(art. 29 ust. 3 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów)
68
4.
Kryteria populacji
dla obszaru LSR
5.
Zaliczka
6.
Projekty
współpracy
regiony mogą organizować dodatkowe nabory w szczególności w
przypadku, gdy Leader otwarty jest dla nowych obszarów i w
takim przypadku może być wymagany dłuższy okres czasu
(art. 37 ust. 2 rozporządzenia Komisji (WE) 1974/2006)
- liczba mieszkańców każdego obszaru, o której mowa w art. 61
lit. a) i art. 62 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1698/2005, musi być
zasadniczo większa niż 5 000 mieszkańców i nie może
przekraczać 150 000. Jednakże w należycie uzasadnionych
przypadkach możliwe jest odpowiednio zmniejszenie lub
zwiększenie limitów 5 000 i 150 000 mieszkańców
(art. 37 ust. 3 rozporządzenia Komisji (WE) 1974/2006)
- możliwość wypłaty zaliczki dla LGD na pokrycie kosztów
bieżących lokalnych grup działania
(art. 32 ust 8 rozporządzenia KE (WE) 1974/2006)
- możliwość zaliczki dla LGD na pokrycie kosztów związanych z
nabywaniem umiejętności i prowadzoną na terytorium
aktywizacją, o czym mowa w art. 63 lit. c) rozporządzenia (WE)
nr 1698/2005
- Kwota zaliczki nie może przekraczać 20 % pomocy publicznej
na pokrycie kosztów, o których mowa w art. 63 lit. c)
rozporządzenia (WE) nr 1698/2005, a jej wypłata wymaga
ustanowienia gwarancji bankowej lub równoważnej gwarancji
odpowiadającej 110 % kwoty zaliczki. Gwarancja zostaje
zwolniona najpóźniej z chwilą zamknięcia lokalnej strategii
rozwoju
(art. 32 ust 2 rozporządzenia KE (WE) 1974/2006 w brzmieniu
nadanym w rozporządzeniu KE (WE) 679/2011)
- Wsparcie udzielane w ramach osi Leader przeznaczone jest
na: b) wdrażanie projektów współpracy międzyterytorialnej lub
transnarodowej.
(art. 63 i 65 rozporządzenia Rady (WE) 1698/2005)
- Współpraca, o której mowa w art. 65 rozporządzenia
(WE) nr 1698/2005, dotyczy przynajmniej jednej lokalnej
grupy działania wybranej w ramach osi Leader. Za jej wdrożenie
odpowiedzialność ponosi koordynująca lokalna grupa działania.
2. Współpraca jest otwarta dla partnerstw publiczno-prywatnych,
o których mowa w art. 59 lit. e) rozporządzenia (WE) nr
- delegacja dla KE do wydania rozporządzenia i do ustalania kryteriów
populacji dla obszaru objętego każdą z tych strategii i szczegółowego
zakresu kosztów przygotowania i aktywizacji, które zostaną objęte
wsparciem
(pkt (39) preambuły do rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich)**
- możliwość zaliczki nie przekraczającej 50% wsparcia publicznego
związanego z kosztami bieżącymi i kosztami aktywizacji (art. 42 ust. 2
rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich)
- możliwe projekty współpracy z lokalnym partnerstwem publicznoprywatne na obszarze innym niż obszar wiejski, które realizuje lokalną
strategię rozwoju w granicach Unii lub poza nimi
(art. 44 ust. 2 (b) rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich)
69
7.
Koszty bieżące
LGD
1698/2005, i dla innych obszarów wiejskich zorganizowanych
zgodnie z następującymi warunkami:
a) obecność lokalnej grupy na obszarze geograficznym
aktywnie działającej w zakresie rozwoju obszarów wiejskich
i zdolnej do opracowania strategii rozwoju dla danego
obszaru;
b) organizacja takiej lokalnej grupy oparta jest na partnerstwie
podmiotów lokalnych
(art. 39 rozporządzenie Komisji (WE) 1974/2006)
- koszty bieżące lokalnych grup działania (funkcjonowanie
lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i prowadzoną
na terytorium aktywizacja zgodnie z art. 63 lit. c) rozporządzenia
(WE) nr 1698/2005) kwalifikują się do wsparcia Wspólnoty w
granicach 20 % całkowitych wydatków publicznych lokalnych
strategii rozwoju
(art. 38ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) 1974/2006)
- Wsparcie rozwoju lokalnego obejmuje:
(d) koszty bieżące i związane z aktywizacją w ramach strategii rozwoju
lokalnego do wysokości 25 % całkowitych wydatków publicznych
poniesionych w ramach strategii rozwoju lokalnego
(art. 31 rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów)
- delegacja dla KE do wydania rozporządzenia i do ustalania
kwalifikowanych kosztów funkcjonowania LGD (budowanie zdolności,
szkolenia i tworzenie sieci kontaktów w celu przygotowania i wdrożenia
LSR), o których mowa w art. 31 lit. a rozporządzenia określającego
wspólne przepisy dla funduszy UE
(art. 43 ust. 2 rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich)
- delegacja dla KE do wydania rozporządzenia i do ustalania
kwalifikowanych kosztów związanych z zarządzaniem realizacją LSR
przez LGD, o których mowa w art. 31 lit. d rozporządzenia określającego
wspólne przepisy dla funduszy UE
(art. 45 ust. 1 rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich)
8.
„Pakiet startowy
LEADER” do
nowych LGD
-
- delegacja dla KE do wydania rozporządzenia i do ustalania
kwalifikowanych kosztów aktywizacji obszaru, o których mowa w art. 31
lit d rozporządzenia określającego wspólne przepisy dla funduszy UE
obejmujących koszty działań informacyjnych dot. LSR, a także zadań
związanych z opracowaniem projektu LSR
(art. 45 ust. 2 rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich)
- delegacja dla KE do wydania rozporządzenia i do ustalania zasad
wsparcia w ramach „pakietu startowego LEADER”
(art. 43 ust. 2 rozporządzenia o rozwoju obszarów wiejskich)
70
* wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i
Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego
Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006, Bruksela, dnia 6.10.2011, KOM(2011) 615 wersja ostateczna,
http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/proposals_2014_2020_en.cfm#2, (dostęp: 22.11.2011 roku).
** wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), Bruksela, dnia XXX […](2011) XXX, http://www.minrol.gov.pl/pol/Aktowka/Ogloszenia/Propozycje-legislacyjne-WPR2020
(dostęp: 22.11.2011 roku).
71
Załącznik 3 Zestawienie struktury przedstawiciela lub członka partnerstwa publiczno-prawnego w wybranych formach organizacyjnych
PROW 2007-2013
Rozporządzenie MRiRW z 23 maja 2008 r. w
sprawie szczegółowych kryteriów i sposobu
wyboru LGD do realizacji lokalnej strategii
rozwoju w ramach PROW 2007-2013
Ustawa o PPP
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o PPP
sektor
publiczny
Podmiot sektora publicznego, na który
składają się gminy, powiaty, uczelnie
publiczne, jednostki
badawczo-rozwojowe, samodzielne
publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
państwowe lub samorządowe instytucje
kultury oraz państwowe lub samorządowe
osoby prawne
utworzone na podstawie odrębnych
przepisów w celu wykonywania zadań
publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorców
sektor
społeczny
Podmiot sektora społecznego na który
składają się w szczególności:
osoby fizyczne działające na rzecz rozwoju
obszaru objętego LSR, związki zawodowe,
organizacje społeczno-zawodowe rolników,
stowarzyszenia, ruchy obywatelskie, inne
dobrowolne zrzeszenia oraz fundacje z
podmiot publiczny:
a) jednostka sektora finansów publicznych w
rozumieniu przepisów o finansach publicznych,
b) inna, nie określona w lit. a, osoba prawna,
utworzona w szczególnym celu zaspokajania
potrzeb o charakterze powszechnym niemających
charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli
podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w
lit. a, pojedynczo lub wspólnie,
bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot:
— finansują ja w ponad 50 % lub
— posiadają ponad połowę udziałów albo akcji,
lub
— sprawują nadzór nad organem zarządzającym,
lub
— maja prawo do powoływania ponad polowy
składu organu nadzorczego lub zarządzającego,
c) związki podmiotów, o których mowa w lit. a i b
-
Podstawa
prawna
72
PO Ryby 2007-2013
Rozporządzenie MRiRW z dnia 29 września 2009 r. w
sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna
odpowiadać lokalna strategia rozwoju obszarów
rybackich, kryteriów wyboru lokalnej grupy rybackiej do
realizacji tej strategii oraz wymagań, jakim powinna
odpowiadać umowa dotycząca warunków i sposobu
realizacji tej strategii w ramach programu operacyjnego
„Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i
nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007—2013
Podmioty sektora publicznego, na który składają się w
szczególności: gminy, powiaty, uczelnie publiczne,
jednostki badawczo-rozwojowe, państwowe lub
samorządowe instytucje kultury oraz państwowe lub
samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie
odrębnych przepisów w celu wykonywania
zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorców
społecznego, na który składają się w szczególności:
osoby fizyczne działające na rzecz rozwoju obszaru
objętego LSROR, związki zawodowe, stowarzyszenia
oraz fundacje działające na obszarze objętym LSROR, w
tym organizacje zrzeszające rybaków,
sektor
gospodarczy
obszaru objętego LSR
Podmiot sektora gospodarczego, na który
składają się przedsiębiorcy
partner prywatny — przedsiębiorca lub
przedsiębiorca zagraniczny
gospodarczego, na który składają sie w szczególności
przedsiębiorcy i osoby prowadzące
działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie rybactwa
śródlądowego
73