Traumatyczne archiwa pamięci w literaturze najnowszej

mgr Anna Mach
Traumatyczne archiwa pamięci w literaturze najnowszej
Konwersatorium dla studiów stacjonarnych pierwszego i drugiego poziomu kształcenia (30 h)
Rok akademicki 2010/2011
Nazwa pola
Komentarz
Konwersatorium
poświęcone
jest
analizie
wątków
postpamięciowych oraz związków traumy i pamięci w literaturze
najnowszej. Podstawową literaturą przedmiotu uczyniłam wybrane
artykuły Zygmunta Freuda poświęcone problematyce pamięci
i traumy oraz współczesne koncepcje teoretyczne czerpiące
Skrócony opis przedmiotu
z psychoanalizy – między innymi Slavoja Žižka, Cathy Caruth,
Dominicka LaCapry, Franka Ankersmita, Marianne Hirsch czy Marii
Janion. Z takimi narzędziami teoretycznymi przystąpimy do lektury
najnowszej literatury polskiej – dzieł m.in. Marka Bieńczyka, Piotra
Szewca, Izabeli Filipiak, Pawła Huelle, Bożeny Keff czy Tadeusza
Słobodzianka.
Konwersatorium
poświęcone
jest
analizie
wątków
postpamięciowych w literaturze najnowszej. Podstawową literaturą
przedmiotu
uczyniłam
wybrane
artykuły
Zygmunta
Freuda
dotyczące problematyki pamięci i traumy oraz współczesne
koncepcje teoretyczne czerpiące z psychoanalizy – Slavoja Žižka,
Cathy Caruth, Dominicka LaCapry, Franka Ankersmita, Marianne
Hirsch czy Marii Janion. Z takimi narzędziami teoretycznymi
przystąpimy do lektury najnowszej literatury polskiej – dzieł m.in.
Marka Bieńczyka, Piotra Szewca, Izabeli Filipiak, Pawła Huelle,
Bożeny Keff czy Tadeusza Słobodzianka.
Pełny opis przedmiotu
Podczas konwersatorium zastanowimy się nad problematyką
traumatycznej podmiotowości, tożsamości zbiorowej ufundowanej
na traumie historycznej, próbami przepisywania polskiej historii na
nowo w szczególnej sytuacji transformacji ustrojowej, a także
przeanalizujemy sposoby, w jaki młodzi autorzy – przedstawiciele
drugiego i trzeciego pokolenia po II wojnie światowej mierzą się
z tematem Zagłady i stosunków polsko-żydowskich.
Tematy poszczególnych zajęć to:
1)
Psychoanalityczne rozumienie traumy
2)
Traumatyczny podmiot
3)
Trauma, pamięć, zbiorowość (2 spotkania)
4)
Trauma i zbiorowość: dygresja o muzeach
5)
Trauma i zbiorowość: wokół powstania warszawskiego
6)
Pamięć, żałoba i melancholia (2 spotkania)
7)
Postpamięć – teoria
8)
Pamięć nostalgiczna
9)
Miasto posttraumatyczne
10)
Postpamięć w familijnych ramach (2 spotkania)
11)
Postpamięciowe projekty poetyckie
12)
Dramaty historii
Mile widziane zainteresowanie psychoanalizą oraz najnowszymi
tendencjami w humanistyce, takimi jak studia postkolonialne
i studia nad płcią kulturową, a także ogólna orientacja w literaturze
Wymagania
Założenia
polskiej i światowej poświęconej tematowi Zagłady i II wojny
wstępne
wstępne
światowej. Przydatna będzie także bierna znajomość języka
angielskiego, ponieważ wśród literatury przedmiotu znalazło się
kilka anglojęzycznych tekstów teoretyczno-analitycznych o średnim
poziomie trudności.
Po ukończeniu konwersatorium student:
-
definiuje
pojęcia:
melancholia,
trauma,
stres
pamięć,
postpamięć,
posttraumatyczny
żałoba,
(rozumienie
psychoanalityczne);
- wymienia nazwiska najważniejszych teoretyków studiów nad
traumą,
badaczy pamięci zbiorowej/kulturowej oraz ich główne
prace.
- poprawnie stosuje te pojęcia, konceptualizuje problematyczność
i kontrowersyjność kategorii traumy i postpamięci;
- odnosi poznane na konwersatorium pojęcia do współczesnych
Efekty uczenia się
zjawisk w obrębie humanistyki;
- ocenia omówione na zajęciach teksty literackie pod kątem ich
przydatności do rozważań nad traumą i pamięcią i porównuje je ze
sobą;
- analizuje najnowszą literaturę polską w odniesieniu do literatury
wcześniejszej (między innymi tzw. świadectw pierwszego stopnia)
pod kątem poetyki i poznanych na zajęciach pojęć i koncepcji
teoretycznych;
-
wykorzystuje
poznane
na
konwersatorium
pojęcia
psychoanalityczne i koncepcje teoretycznoliterackie do interpretacji
innych tekstów literackich i zjawisk kulturowych – zarówno polskich,
jak i światowych.
Punkty ECTS
3
Metody i kryteria oceniania
Oceniam przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach,
obecność.
Sposób zaliczenia
Sposób realizacji przedmiotu
Język wykładowy
zaliczenie na ocenę
Przedmiot realizowany jest w sali dydaktycznej w formie dyskusji,
której czasem towarzyszyć będą krótkie wykłady wprowadzające.
polski
1)
Psychoanalityczne rozumienie traumy: Sigmund Freud,
O psychicznym mechanizmie zjawisk histerycznych, W kwestii
etiologii histerii, w tegoż: Histeria i lęk, przeł. R. Reszke, Warszawa
2001;
Sigmund
Freud,
Poza
zasadą
rozkoszy,
w
tegoż:
Psychologia nieświadomości, przeł. R. Reszke, Warszawa 2009.
2)
Traumatyczny podmiot: Małgorzata Holender, Klinika
lalek, Warszawa 1997, Izabela Filipiak, Ska, w tejże: Śmierć
i spirala, Wrocław 1992 lub Magiczne oko, Warszawa 2006, oraz
tejże: Absolutna amnezja, wyd. dowolne.
3)
Trauma, pamięć, zbiorowość I: Sigmund Freud, Człowiek
imieniem Mojżesz a religia monoteistyczna, w tegoż: Pisma
społeczne, przeł. R. Reszke, Warszawa 1998, Cathy Caruth,
Unclaimed Experience. Trauma, Narrative, and History (fragm.),
Baltimore and London 1996, Dominick La Capra, Studia nad
traumą: jej krytycy i powikłane losy, w tegoż: Historia w okresie
przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, przeł.
K. Bojarska, Kraków 2009.
Literatura
4)
Trauma, pamięć, zbiorowość II: Kai Erikson, Notes on
Trauma and Community, w: Trauma: Explorations in Memory, red.
C. Caruth, Baltimore and London 1995, Maria Janion, Niesamowita
słowiańszczyzna (zwł. rozdz. Sami sobie cudzy), Kraków 2006;
Slavoj Žižek, Raduj się swoim narodem jak sobą samym!, „Nowa
Krytyka” 10/1999.
5)
Trauma i zbiorowość: dygresja o muzeach: Mieke Bal,
Dyskurs muzeum, przeł. M. Nitka, w: Muzeum Sztuki. Antologia,
red. M. Popczyk, Kraków 2005; Adam Ostolski, Przestrzeń muzeum
i polityka traumy, „Kultura i Społeczeństwo” nr 3/2009; Monika
Żychlińska, Muzeum Powstania Warszawskiego jako wehikuł
polskiej pamięci zbiorowej, tamże.
6)
Trauma i zbiorowość: wokół powstania warszawskiego:
Jarosław Marek Rymkiewicz, Kinderszenen, Warszawa 2008;
Darek Foks, Zbigniew Libera, Co robi łączniczka, Katowice 2005.
7)
Pamięć, żałoba i melancholia I: Sigmund Freud, Żałoba
i melancholia, w tegoż: Psychologia nieświadomości, przeł.
R.
Reszke, Warszawa
2009,
Frank
Ankersmit,
Pamiętając
Holocaust: żałoba i melancholia, przeł. A. Ajschtet i in., w: Pamięć,
etyka i historia, red. E. Domańska, Poznań 2006; S. Žižek,
Melancholia i akt etyczny, przeł. M. Szuster, „ResPublica Nowa”,
październik 2001.
8)
Pamięć, żałoba i melancholia II: Paweł Huelle, Weiser
Dawidek, wyd. dowolne, Marek Bieńczyk, Tworki, wyd. dowolne.
9)
Postpamięć – teoria: Marianne Hirsch, Family Frames.
Photography, Narrative, and Postmemory (fragmenty), Cambridge,
Massachusetts and London 1997, oraz tejże Generation of
Postmemory, „Poetics Today”, 1/2008, Eva Hoffman, After Such
Knowledge. A Meditation on the Aftermath of the Holocaust
(fragmenty), London, Sydney i in. 2004.
10)
Pamięć i nostalgia: Piotr Szewc, Zagłada, wyd. dowolne,
Piotr Paziński, Pensjonat, Warszawa 2009.
11)
Miasto posttraumatyczne: Paweł Soszyński, Nieżywi
i leworęczni, Warszawa 2004, Mieczysław Abramowicz, Każdy
przyniósł, co miał najlepszego, Gdańsk 2005.
12)
Postpamięć w familijnych ramach I: Agata Tuszyńska,
Rodzinna historia lęku, Kraków 2005.
13)
Postpamięć w familijnych ramach II: Bożena Keff, Utwór
o Matce i Ojczyźnie, Kraków 2008.
14)
Postpamięciowe projekty poetyckie: Dariusz Pado,
Peryferie raju, Warszawa 2005, Radosław Wiśniewski, Dariusz
Pado, RAJ/JAR, Nowa Ruda 2005, oraz tychże Korzenie drzewa,
Brzeg 2007, maria.braque.cyranowicz, denpresja, Warszawa 2009.
15)
Dramaty historii: Tadeusz Słobodzianek, Nasza klasa.
Historia w XIV lekcjach, Gdańsk 2009, Dorota Masłowska, Między
nami dobrze jest, Warszawa 2008.