Rola drugich śniadań w szkole

Żywienie Dzieci i Młodzieży
Rola Drugich Śniadań
w Żywieniu Dzieci i Młodzieży
Stan zdrowia człowieka zależy w znacznym stopniu od stylu życia, na który mają wpływ
m. in. zachowania żywieniowe. Prawidłowe (racjonalne) żywienie, zwłaszcza dzieci, jest jednym
z ważniejszych czynników warunkujących rozwój psychofizyczny.
Zadaniem racjonalnego żywienia jest dostarczenie organizmowi wszystkich składników odżywczych
w odpowiednich ilościach i proporcjach. Do składników tych należą: białka, węglowodany, tłuszcze,
witaminy, sole mineralne, a także błonnik (włókno pokarmowe) oraz woda, bez której nie mogłyby
zachodzić podstawowe procesy życiowe.
Wymienione składniki pokarmowe pełnią różne funkcje.
Białka są najważniejszym i podstawowym składnikiem budulcowym mięśni, kości, skóry
i tkanek.
Węglowodany dostarczają energii potrzebnej dziecku do życia i rozwoju.
Tłuszcze
są
odpowiedzialne
za
odporność
organizmu,
produkcję
i
prawidłowe
funkcjonowanie hormonów, ułatwiają wchłanianie witamin A, D, E i K.
Witaminy są niezbędne do prawidłowego rozwoju młodego organizmu, zapobiegają wadom
wzroku, krzywicy, uodparniają organizm przed różnymi infekcjami.
Sole mineralne są materiałem budulcowym kości, tkanek, mięśni, odpowiadają za
prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i pracy serca oraz regulują gospodarkę
wodną organizmu.
Woda - jest niezbędna do życia i odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Może być podawana w formie różnych herbatek, soków lub w czystej postaci.
Błonnik - jest to składnik niezbędny do prawidłowego trawienia pokarmu. Zapewnia
prawidłową przemianę materii.
Stwierdzono, że niedobór poszczególnych składników pokarmowych jest niekorzystny, a nawet
szkodliwy. Prowadzić może do zaburzeń funkcjonowania organizmu oraz wywoływać lub
pogłębiać stany chorobowe. Nadmiar składników odżywczych również jest niewłaściwy,
Strona 1 z 4
ponieważ prowadzi do otyłości, która jest przyczyną schorzeń układu krążenia czy chorób
stawów
Szczególnie podatną na skutki niewłaściwego żywienia grupę społeczną stanowią dzieci
i młodzież.
Na szczególną uwagę zasługuje regularne spożywanie pierwszego i drugiego śniadania.
Pominięcie tych posiłków przez dzieci i młodzież może być przyczyną ich niedożywienia i prowadzić
do zachwiania prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego.
Wyrabianie nawyków to przyzwyczajanie dziecka do pewnych zachowań higienicznych,
kulturalnych, a także żywieniowych. Jeżeli przyzwyczaimy dziecko do zjadania posiłków
w określonych porach dnia, zjadania ich przy stole, zawsze po umyciu rąk, do potraw podanych
estetycznie, to po pewnym czasie samo będzie chciało zjadać posiłki w tych warunkach. W podobny
sposób możemy przyzwyczaić dziecko do zjadania określonych jakościowo i ilościowo posiłków
w ciągu dnia. Zdrowe dziecko w porach otrzymywania posiłków będzie odczuwało głód i wówczas
chętnie zje przygotowany posiłek.
Śniadanie to pierwszy posiłek po wielogodzinnej przerwie nocnej, po której stężenie glukozy we
krwi (niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego) jest bardzo niskie, co może
niekorzystnie wpływać na samopoczucie i procesy poznawcze dziecka.
Dziecko, które chodzi do szkoły, musi mieć wykształcony nawyk zjadania pierwszego śniadania przed
wyjściem z domu.
Opuszczenie śniadań lub spożywanie śniadań źle zbilansowanych wiąże się z szeregiem innych
nieprawidłowości w diecie, a błędy te trudno jest zrekompensować przez pozostałe, spożywane
w ciągu dnia posiłki.
Strona 2 z 4
Jedną z podstawowych zasad prawidłowego żywienia jest spożywanie 4-5 posiłków w ciągu
dnia, z przeciętną częstotliwością co 4 godziny. Pobyt większości uczniów w szkole wynosi
przeciętnie 5-6 godzin, a w przypadku starszej młodzieży nawet 8-10 godzin. Czas pozostawania
dziecka poza domem wydłuża się z powodu dojazdów do odległych szkól oraz kilkugodzinnym
pobytem w świetlicy.
W związku z powyższym zrozumiałe jest, że dziecko powinno spożywać w szkole co najmniej jeden,
a przy dłuższym pobycie nawet dwa posiłki.
Niektórzy uczniowie spożywają swój pierwszy posiłek dopiero w szkole, a czasem nawet po
powrocie do domu, a przecież pierwszy posiłek decyduje w ogromnej mierze o kondycji dziecka
w szkole, o jego zdolności skupiania się i przyswajania wiedzy.
Głód zwiększa drażliwość dziecka, co prowadzi często do konfliktów z rówieśnikami a nawet
nauczycielami.
Należy dążyć zatem, do zapewnienia wszystkim uczniom racjonalnie zestawionego drugiego
śniadania.
Przyjęto, że posiłek ten powinien składać się z napoju i kanapki, niezależnie od tego, czy
będzie on przygotowywany w szkole, czy też przynoszony przez uczniów do szkoły. Szkoła powinna
uzupełnić ten posiłek szklanką mleka lub herbaty. Należy pamiętać, że dziecko powinno wypijać 1,5 –
2 l płynów dziennie, z czego część podczas pobytu w szkole.
Drugie śniadanie w szkole nie powinno być tylko przekąską, ale posiłkiem pełnowartościowym,
zwłaszcza wtedy, gdy dziecko zjada obiad dopiero późnym popołudniem po powrocie rodziców
z pracy.
Podstawą kanapki powinno być pieczywo ciemne, które zawiera
więcej witamin i składników mineralnych niż pieczywo białe.
Mogą to być np. bułki grahamki, bułki z ziarnami, chleb żytni
razowy lub chleb graham. Dodatki do pieczywa powinny być jak
najbardziej urozmaicone np. chude wędliny, żółte sery, różnego
rodzaju pasty. Nieodzownym składnikiem kanapek powinny być warzywa, np. pomidory, ogórki,
rzodkiewki. Do kanapek należy dodać również owoce i napój. Najlepiej gdyby to był sok (owocowy,
warzywny, owocowo-warzywny) lub napój mleczny.
Należy pamiętać o urozmaicaniu posiłków. Jeśli jednak codziennie będzie podawane to samo, to
szybko znudzi im się dany posiłek.
Strona 3 z 4
Jedną z przyczyn rzadkiego zabierania do szkoły drugiego śniadania (poza warunkami
materialnymi rodziny) jest możliwość zakupu pożywienia w sklepiku szkolnym oraz w automatach
z napojami gazowanymi i słodyczami..
Na półkach tychże sklepików dominują najczęściej różnego rodzaju słodycze np. batony, chipsy,
lizaki. Na ciepło można zjeść hamburgera, hot-doga, zapiekankę. Do popicia najczęściej oferowane są
napoje typu coca-cola, oranżada. W mniejszych ilościach sprzedawane są soki i napoje owocowe.
Rzadkością są wody mineralne, mleczne napoje fermentowane typu jogurt, kefir, warzywa i owoce
oraz kanapki.
Taki asortyment produktów sprzyja kształtowaniu wadliwych przyzwyczajeń i utrudnia niwelowanie
błędów żywieniowych wyniesionych z domu, wynikających m.in. z niedostatecznej świadomości
żywieniowej środowiska rodzinnego.
Zastępowanie posiłków głównych przekąskami oraz żywnością typu „fast food” o wysokiej
wartości kalorycznej i stosunkowo dużej zawartości tłuszczu, a ubogiej w cenne składniki odżywcze
może doprowadzić do niedoborów składników odżywczych u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym,
a więc w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju. Z chipsami, chrupkami, frytkami nasze dzieci
zjadają także nadmierne ilości soli, której spożycie w nadmiernej ilości zwiększa ryzyko zachorowań
np. na nadciśnienie, niewydolność układu krążenia, choroby nerek i układu moczowego, niektóre
nowotwory np. występowanie raka żołądka i inne.
Należy eliminować również z żywienia różnego rodzaju słodycze (batoniki, pączki, cukierki itp.) oraz
napoje
gazowane,
zawierające
ogromne
ilości
cukru,
sztucznych
aromatów,
barwników
i konserwantów.
Jeżeli stworzymy nawyki do jedzenia posiłków w ilościach odpowiednich dla ucznia
i o odpowiednich porach, w miłej i przyjemnej atmosferze, możemy być pewni, że uczeń racjonalnie
przez nas żywiony ma szansę uniknąć wielu chorób teraz i w późniejszym wieku.
Oddział Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku PSSE w Brzegu
Opracowała w oparciu o dostępną literaturę i materiały - Barbara Hurek – młodszy asystent
Strona 4 z 4