LATEX – System składu tekstów

Kamil Piwowarczyk, ASiSK, PWSZ w Elblągu, 27 marca 2009
LATEX – System składu tekstów
Dokument przygotowany w systemie LATEX 2ε , dystrybucji MiKTEX2.7
1. TEX
System LATEX (wymowa latech lub lejtech) opiera się na systemie do profesjonalnego składu drukarskiego TEX. Nazwa TEX wzięła się od liter τ (tau), (epsilon) oraz χ (chi ) – pierwszych trzech liter
greckiego słowa technē (gr. τ χνη), oznaczającego sztukę lub rzemiosło. Z pochodzenia nazwy wynika
poprawna wymowa: tech, a nie tex.
System TEX został stworzony przez Amerykanina Donalda E. Knutha. Knuth będąc niezadowolonym
z jakości wydania swojej książki, postanowił wziąć sprawy w swoje ręce i stworzyć własne narzędzie do
formatowania tekstu. Nazwa TEX odnosi się do dedykowanego języka jak i kompilatora generującego pliki
DVI1 , nadające się do wyświetlenia lub wydruku.
TEX ma zastosowanie dla publikacji naukowych – matematycznych, fizycznych, informatycznych itd.
– ze względu na możliwość tworzenia rozbudowanych tabel i skomplikowanych wzorów. Jest dostępny na
praktycznie wszystkie platformy sprzętowe i systemowe, pozwala to uzyskać ten sam efekt przy publikacji
na dowolnym komputerze.
Dzięki temu, że TEX jest rozpowszechniany nieodpłatnie, z dostępem do plików źródłowych powstało
na jego bazie wiele rozszerzeń i systemów. Jednym z najpopularniejszych z nich jest właśnie LATEX.
2. LATEX
LATEX jest systemem opracowywania dokumentów bazującym na systemie TEX. Poprawny zapis to
EX – w formie loga (tak jak TEX), jednak wszędzie gdzie nie da się zastosować takiego formatowania
przyjmuje się zapis LaTeX. System ten stanowi zestaw makr i dodatkowych pakietów rozbudowujących
TEX-a, ale przede wszystkim automatyzujących proces składania tekstu.
Porównując skład np. artykułu, przy użyciu LATEX-a, z tradycyjnym procesem przygotowania tekstu
do publikacji, LATEX stanowi odpowiednik projektanta graficznego, który przygotowuje instrukcje dla
zecera2 , którym jest TEX.
Autorem LATEX-a jest Leslie Lamport i to od pierwszych dwóch liter jego nazwiska pochodzi nazwa
systemu. Lamport napisał pierwszą wersję na początku lat osiemdziesiątych. Jego dzieło szybko stało
się podstawowym sposobem korzystania z systemu TEX. Z powodu swojej popularności do określania
systemu Lamporta stosuje się zamiennie samą nazwę TEX. W [1, str. 2] – książce-przewodniku po LATEX-u
– czytamy:
LAT
Obecnie LATEX jest nadzwyczaj popularny w środowisku naukowym i akademickim, a także
powszechnie stosowany w działalności wydawniczej. Stał się lingua franca świata nauki; w postaci
dokumentów latechowych naukowcy wysyłają swoje prace drogą elektroniczną kolegom na całym
świecie.
3. Jak wygląda praca w LATEX-u
LATEX nie jest procesorem tekstu tak jak Microsoft Word, czy OpenOffice Writer. Procesory tekstu
opierają się na zasadzie WYSIWYG (ang. What You See Is What You Get), gdzie to co widzimy na
ekranie w trakcie pisania będzie wyglądało tak samo na wydruku. LATEX opiera się na idei WYSIWYM
(ang. What You See Is What You Mean), która wynika z założenia, że autor powinien skupić się na jak
najlepszym przekazaniu treści i jego logicznej strukturze, a nie rozpraszać się formatowaniem treści.
1
pliki o rozszerzeniu .dvi pochodzącym od ang. device independent - niezależne od urządzenia wyjściowego.
zecer, składacz (od niem. setzen – składać, usadzać) - wysoko kwalifikowany pracownik zecerni wykonujący skład
ręczny lub maszynowy na potrzeby druku typograficznego.
2
1
Przygotowując artykuł do publikacji, projektant graficzny – człowiek – zrozumie co autor chciał
napisać bez dodatkowych wskazówek. LATEX-owi trzeba to „powiedzieć”. Poniżej przedstawiono przykład
prostego dokumentu (artykułu) w LATEX-u.
\documentclass[12pt,a4paper]{article}
\usepackage{polski}
\title{Wprowadzenie do systemu \LaTeX}
\author{Jan Kowalski}
\date{\today}
\begin{document}
\maketitle
\section{System \TeX}\label{tex}
Szczególnie często używa się systemu \TeX przy składaniu tekstów naukowych...
\section{\LaTeX}
Jak wspomniano w~punkcie \ref{tex}...
\end{document}
Plik źródłowy jest zwykłym dokumentem tekstowym zawierającym: preambułę z komendami mówiącymi o typie dokumentu i użytych pakietach dodatkowych, informacje o autorze, tytule itp. oraz właściwą
treść podzieloną na części, rozdziały, sekcje itd..
Skoro pisanie w LATEX-u wymaga nauczenia się składni i komend, wydaje się, że nie jest to ani
efektywne, ani opłacalne. Procesory teksu nadają się do sporządzenia krótkich dokumentów, jednak przy
rozbudowanych pracach np. książkach, utrzymanie jednolitego formatowania staje się bardzo kłopotliwe i
zabiera dużo czasu. W LATEX-u, kiedy pozna się jego możliwości, pracuje się o wiele efektywniej. Ponadto
w LATEX-u w sposób automatyczny tworzone są:
— spisy treści, ilustracji oraz tabel,
— numerowanie i referencje do rozdziałów, podrozdziałów
oraz elementów takich jak wzory, tabele i rysunki,
— skorowidze, indeksy,
— bibliografie i odwołania do literatury.
Przykłady możliwości systemu LATEX
Wzory matematyczne:
— Przykład 1:
\int\limits_{0}^{1}{\frac{5x^2}{x^7}}dx
Z1
5x2
dx
x7
0
— Przykład 2:
\sqrt{\frac{\frac{\alpha_0 + \alpha_1}{2}}{10+\sqrt[3]{1-\frac{b^2}{\sqrt{c}}}}}
v
u
u
t
α0 +α1
2
q
10 +
3
1−
b2
√
c
— Przykład 3:
\lim_{n \rightarrow \infty}\frac{1}{\underbrace{1 \cdotp 2 \cdotp 3 \cdotp 4 ...
... \cdotp\ \cdots\ \cdotp n}_{n!}} = 0
lim
n→∞
1
=0
1· 2· 3· 4· · · · · n
|
{z
}
n!
2
Rysunki – grafika wektorowa3 :
— Przykład 1:
\setlength{\unitlength}{1cm}
¢Z
Z
\begin{picture}(6, 4)
Z
¢
\linethickness{0.075mm}
Z
¢
Z
\multiput(0, 0)(1, 0){7}{\line(0, 1){4}}
¢
Z
\multiput(0, 0)(0, 1){5}{\line(1, 0){6}}
Z
¢
\thicklines
Z
¢
Z
\put(0, 0){\line(6, 1){6}}
´PPP
´
¢
PP Z
\put(6, 1){\line(-4, 3){4}}
´
PPZ
¢
´
\put(2, 4){\line(-1, -2){2}}
PP
Z
¢ ´´
(((
\qbezier(0.5367, 1.0733)(1.0832, 0.8)(1.1837, 0.1973)
(
(
(
(
(
¢
´
\qbezier(4.8163, 0.8027)(4.7319, 1.3092)(5.04, 1.72)
((((
¢´
\qbezier(2.96, 3.28)(2.3591, 2.4788)(1.4633, 2.9267) ¢
((((
(
´
\put(0, 0){\line(3, 2){3}}
\put(3, 2){\line(3, -1){3}}
\qbezier(2.3344, 1.5562)(2.5719, 1.2)(3.0, 1.2)
\qbezier(3.0, 1.2)(3.5766, 1.2)(3.7589, 1.747)
\end{picture}
— Przykład 2:
\setlength{\unitlength}{.5mm}
\begin{picture}(120, 168)
\newsavebox{\foldera}% declaration
\savebox{\foldera}(40, 32)[l]{% definition
\multiput(0, 0)(0, 28){2}{\line(1, 0){40}}
\multiput(0, 0)(40, 0){2}{\line(0, 1){28}}
\put(1, 28){\oval(2, 2)[tl]}
\put(1, 29){\line(1, 0){5}}
\put(9, 29){\oval(6, 6)[tl]}
\put(9, 32){\line(1, 0){8}}
\put(17, 29){\oval(6, 6)[tr]}
\put(20, 29){\line(1, 0){19}}
\put(39, 28){\oval(2, 2)[tr]}
}
\newsavebox{\folderb}% declaration
\savebox{\folderb}(40, 32)[l]{% definition
\put(0, 14){\line(1, 0){8}}
\put(8, 0){\usebox{\foldera}}
}
\multiput(0, 0)(120, 0){2}{\line(0, 1){168}}
\multiput(0, 0)(0, 168){2}{\line(1, 0){120}}
\put(34, 26){\line(0, 1){102}}
\put(14, 128){\usebox{\foldera}}
\multiput(34, 86)(0, -37){3}{\usebox{\folderb}}
\end{picture}
¤ ¨
¥
Literatura
[1] Leslie Lamport, LATEX: System opracowywania dokumentów,
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2004.
[2] Urs Oswald, Graphics in LATEX 2ε , 10 Marca 2003, [sieć, marzec 2009]
http://www.ursoswald.ch/LaTeXGraphics/overview/latexgraphics.pdf.
3
Źródło: [2]
3
¡
¤ ¨
¥
¡
¤ ¨
¥
¡
¤ ¨
¥
¡