Święty Krzyż - Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej

Święty Krzyż - Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
Wpisany przez Karol Wójcik
środa, 30 lipca 2008 00:00 - Poprawiony czwartek, 09 grudnia 2010 08:14
Na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego i w jego bezpośredniej otulinie znajduje się
wiele bezcennych obiektów kulturowych. Do najbardziej znanych należy niewątpliwie opactwo
pobenedyktyńskie na
Świętym Krzyżu (Łysej
Górze, Łyścu)
, drugim
co do wysokości szczycie
Gór Świętokrzyskich
– 595 m n.p.m.
Za czasów Bolesława Chrobrego w 1006 roku miał tu powstać pierwszy klasztor, jednak nic
pewnego na ten temat nie można powiedzieć. Najstarsze wzmianki źródłowe o klasztorze na Ł
yścu
pochodzą z XIII-wiecznej
Kroniki wielkopolskiej,
która wymienia Bolesława Krzywoustego jako fundatora jednonawowego romańskiego kościoła
na początku XII w. (jedyny ocalały fragment tej świątyni można zobaczyć w południowej ścianie
krużganków). Pierwsi zakonnicy obrządku słowiańskiego przybyli prawdopodobnie z Czech w II
połowie XI w. i osiedlili się tutaj jako pustelnicy.
W 1113 r. Bolesław Krzywousty sprowadził z Węgier benedyktynów wraz z relikwiami Krzyża
Świętego, które należały niegdyś do św. Emeryka.
W XIV w. pojawia się po raz pierwszy nazwa łysogórskiego klasztoru: opactwo Ojców
Benedyktynów Świętego Krzyża. Kult tego miejsca był tak wielki, że wkrótce cały masyw górski,
w którym się znajdowało, zaczęto nazywać
Górami Świętokrzyskimi
. Do połowy XVII wieku klasztor na
Łysej Górze
był najważniejszym polskim sanktuarium. Rola Częstochowy wzrosła dopiero po "potopie"
szwedzkim w latach 1655-1660. Wszyscy kolejni monarchowie pielgrzymowali na Święty Krzyż i
to wielokrotnie. Jak podają kroniki Władysław Jagiełło wchodził tam zawsze przed podjęciem
każdej ważniejszej decyzji. Czynił to zawsze pieszo. Szlak, który pokonywał, zwany jest dziś
Drogą Królewską. Po Władysławie Jagielle prawie wszyscy kolejni władcy polscy
pielgrzymowali do Świętego Krzyża. Gromadnie pielgrzymowali tu także przedstawiciele
wszystkich stanów: magnaterii, szlachty, mieszczan, chłopów.
Opactwo przechodziło burzliwe dzieje. W 1241 i 1260 r. zostało zniszczone przez Tatarów, a w
1370 r. obrabowane przez Litwinów. Władze carskie zlikwidowały klasztor w 1818 r. W 1863 r.
kwaterował tu oddział gen. Mariana Langiewicza, który 12.02.1863 r. na Świętym Krzyżu i
zboczach Łysej Góry , stoczył bitwę z wojskami rosyjskimi. W 1884 r. władze carskie utworzyły
w murach pobenedyktyńskiego klasztoru ciężkie więzienie, funkcjonujące do II Wojny
Światowej. W 1914 roku wycofujące się wojska austriackie wysadziły wierze kościoła, która
spadając uszkodziła dach i organy. Po I Wojnie Światowej na 3 lata powrócili do klasztoru
1/4
Święty Krzyż - Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
Wpisany przez Karol Wójcik
środa, 30 lipca 2008 00:00 - Poprawiony czwartek, 09 grudnia 2010 08:14
benedyktyni, a w 1936 roku klasztor przejęli Misjonarze Oblaci Najświętszej i Niepokalanej Marii
Panny. Oblaci zajmowali się głoszeniem misji i rekolekcji w Małopolscy, a jeden z ojców był
kapelanem więzienia. Trwały też prace nad odbudową zrujnowanego klasztoru. Niestety w
działaniach tych przeszkodziła II Wojna Światowa, w której klasztor na Świętym Krzyżu mocno
ucierpiał. Już w 1939 roku spadające bomby zniszczyły jego północe skrzydło i spowodowały
pożar w kościele. Od jesieni 1941 do drugiej połowy 1942 r. na Świętym Krzyżu funkcjonował
obóz dla jeńców rosyjskich, w który hitlerowcy wymordowali ok. 6000 osób, pochowanych w
zbiorowej mogile na pobliskiej polanie Bielnik (nazwa wywodzi się od płócien rozkładanych na
polanie przez zakonników w słoneczne dni, aby uzyskały biały kolor). Po wycofaniu się wojsk
niemieckich rozpoczęto zaraz odbudowę zniszczonego klasztoru, w którym zaczęło się
normalne życie zakonne. Przełożonym został o. Wilhelm Kubsz, ukrywający się legendarny
kapelan I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Po usunięciu gruzu, pokryto klasztor nowym
dachem i zrobiono podłogi na piętrze. Prace nad odnowieniem i upiększeniem obiektu wciąż
trwają
Na teren klasztoru wchodzi się przez późnobarokową bramę z XVII wieku. Kościół został
wybudowany w stylu barokowo-klasycystycznym w latach 1781-1806. W ołtarzu głównym oraz
6 ołtarzach bocznych znajduje się 7 obrazów namalowanych na początku XIX w. przez
Franciszka Smuglewicza. Jeden z nich ukazuje l egendę związaną z węgierskim księciem
Emerykiem i powstaniem klasztoru na tym miejscu
. Przy kościele już w roku 1555 wybudowano dzwonnicę, ale jej losy nie są znane, w 1777 r.
została wzniesiona nowa, która znajduje się przy drodze wiodącej z klasztoru w kierunku
Nowej Słupi.
Krużganki (wewnętrzny korytarz klasztorny obiegający dziedziniec zwany wirydarzem) zostały
wybudowane w XV w. z fundacji króla Kazimierza Jagiellończyka i kardynała Zbigniewa
Oleśnickiego. Na zwornikach sklepienia znajdują się herby fundatorów klasztoru. Na ścianie
przylegającej bezpośrednio do kościoła odsłonięto fragmenty dawnych murów romańskich i
gotyckich, a na ścianie przylegającej do kościoła znajduje się ołtarz, pod którym pochowane są
szczątki benedyktynów, które złożono tam w 1766 roku z powodu przepełnienia krypty
kościelnej. Zakrystia kościelna posiada sklepienie kolebkowo-krzyżowe oraz polichromię
przedstawiającą cnoty kardynalne. Została wybudowana w stylu barokowym w XVIII wieku, a
Kaplica Oleśnickich w latach 1614-1620. Kaplica przykryta jest kopułą z latarnią, na suficie i
ścianach widnieją malowidła przedstawiające świętych oraz sceny związane z relikwiami Krzyża
Świętego.
2/4
Święty Krzyż - Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
Wpisany przez Karol Wójcik
środa, 30 lipca 2008 00:00 - Poprawiony czwartek, 09 grudnia 2010 08:14
Oprócz zabytkowych wnętrz i ocalałych pamiątek z przeszłości klasztor ma również oryginalną
atrakcję w postaci Muzeum Misyjnego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej założone przez
misjonarzy pracujących w Afryce, w którym można prześledzić dzieje klasztoru oraz zobaczyć
pamiątki przywiezione z wypraw misyjnych. Znajduje się tu również reprodukcja odnalezionych
w klasztornej bibliotece (wykorzystanych jako okładka jednego z łacińskich kodeksów) słynnych
Kazań Świętokrzyskich - najstarszego utworu literackiego napisanego prozą w języku polskim.
Drugim muzeum jest utworzone w 1954 r. Muzeum Przyrodniczo-leśne Świętokrzyskiego Parku
Narodowego, którego ekspozycja obejmuje działy: archeologiczny, geologiczny, flory parku,
fauny bezkręgowej i kręgowej oraz wystawa dotycząca parków krajobrazowych Gór
Świętokrzyskich. Można tu także obejrzeć znaleziska odkryte w trakcie wykopalisk
archeologicznych prowadzonych na Świętym Krzyżu, model Łysogór - najwyższego pasma
Gór Świętokrzyskich
- oraz ciekawe zdjęcia krajoznawcze oraz fotografie osób związanych z regionem.
Dziś wciąż organizowane są pielgrzymki na Święty Krzyż. Szczególnie dużo wiernych
przyjeżdża podczas uroczystości obchodzonego 14 września święta Podwyższenia Krzyża,
zawsze przenoszonych na najbliższą niedzielę. Relikwie drzewa krzyża świętego znajdują się w
przylegającej do zakrystii kościelnej Kaplicy Oleśnickich, zamknięte w specjalnym
tabernakulum, gdzie można je adorować. Więcej niż pielgrzymów przyjeżdża jednak zwykłych
turystów - Święty Krzyż jest centrum ruchu turystycznego w Górach Świętokrzyskich .
Opracowano na podstawie:
- ks. J. Gacki, Benedyktyński Klasztor Świętego Krzyża na Łysej Górze, Warszawa 1873,
reprint: Wydawnictwo Jedność, Kielce
-
Święty Krzyż
Wikipedia
3/4
Święty Krzyż - Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej
Wpisany przez Karol Wójcik
środa, 30 lipca 2008 00:00 - Poprawiony czwartek, 09 grudnia 2010 08:14
Google Map
//
4/4