program_ochr._srod

Transkrypt

program_ochr._srod

Program Ochrony rodowiska dla Miasta i Gminy Dobrzany
1. WST P
1.1.
FORMALNO-PRAWNE PODSTAWY WYKONANIA OPRACOWANIA
„Program Ochrony rodowiska dla Miasta i Gminy Dobrzany” (zwany dalej
„Programem”) został sporz dzony jako realizacja ustale ustawy z dnia 27 kwietnia
2001 roku „Prawo Ochrony rodowiska (Dz.U. nr 62 poz. 627), która w artykułach 17
i 18
wprowadza obowi zek opracowania programów na szczeblu wojewódzkim,
powiatowym i gminnym.
1.2.
MERYTORYCZNE PODSTAWY WYKONANIA OPRACOWANIA
Program Ochrony rodowiska dla Miasta i Gminy Dobrzany opracowany
został zgodnie z ustaw z dnia 27 kwietnia 2001 roku „Prawo Ochrony rodowiska”
(Dz. U. Nr 62 poz. 627), czyli zgodnie z przepisami nowego prawa o ochronie
rodowiska, a w szczególno ci:
„Art. 14.
1. Polityka ekologiczna pa stwa, na podstawie aktualnego stanu rodowiska, okre la
w szczególno ci:
1) cele ekologiczne,
2) priorytety ekologiczne,
3) rodzaj i harmonogram działa proekologicznych,
4) rodki niezb dne do osi gni cia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne
i rodki finansowe.
2. Polityk ekologiczn pa stwa przyjmuje si na 4 lata, z tym e przewidziane w niej
działania w perspektywie obejmuj kolejne 4 lata.
Art. 17.
1. Zarz d województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej
pa stwa, sporz dza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programu
ochrony rodowiska, uwzgl dniaj c wymagania, o których mowa w art. 14.
2. Projekty programów ochrony rodowiska s opiniowane odpowiednio przez zarz d
jednostki wy szego szczebla lub ministra wła ciwego do spraw rodowiska.
3. W miastach, w których funkcje organów powiatu sprawuj organy gminy, program
ochrony rodowiska obejmuje działania powiatu i gminy.
Art. 18.
1. Programy, o których mowa w art. 17 ust. 1, uchwala odpowiednio sejmik
województwa, rada powiatu albo rada gminy.
2. Z wykonania programów zarz d województwa, powiatu i gminy sporz dza co 2
lata raporty, które przedstawia si odpowiednio sejmikowi województwa, radzie
powiatu lub radzie gminy.”
Ponadto Program oparty został o „Strategi zrównowa onego rozwoju Polski
do 2025 roku”, „Polityk ekologiczn pa stwa” na lata 2002-2006, „II Polityk
ekologiczn pa stwa” oraz sporz dzony do niej „Program wykonawczy”, a tak e
„Program ochrony rodowiska województwa zachodniopomorskiego” oraz „Program
ochrony rodowiska powiatu stargardzkiego”.
1
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Poza tym do opracowania „Programu” wykorzystano nast puj ce materiały:
II Polityka Ekologiczna Pa stwa, RM, Warszawa, czerwiec 2000,
www.mos.gov.pl,
Indeks aktów prawnych zwi zanych z ochron
rodowiska w Polsce, Instytut
Ochrony rodowiska, www.ios.edu.pl,
Projekt rozporz dzenia Ministra rodowiska w sprawie wyznaczenia obszarów
specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000, M , Warszawa, marzec 2004,
www.mos.gov.pl,
Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj cych azbest na terytorium Polski,
RM, Warszawa, 1999,
Zało enia polityki transportowej pa stwa na lata 2000-2015, PSM S.C,Warszawa,
1999, www.psm.pl,
Program Ochrony rodowiska Województwa Zachodniopomorskiego, RBGPWZ,
Szczecin, pa dziernik 2002, www.wzp.pl,
Program Ochrony rodowiska Powiatu Stargardzkiego, NFO -ZTUK, Szczecin
2004,
Raport o Stanie rodowiska w Województwie Zachodniopomorskim w 2001 roku,
WIO , Szczecin 2002, www.wios.szczecin.pl,
Plan Zagospodarowania Przestrzennego, RBGPWZ, Szczecin, czerwiec 2002,
www.wzp.pl,
Strategia Rozwoju Gospodarczego Województwa Zachodniopomorskiego do roku
2015, Szczecin 2000, www.wzp.pl,
Strategia
rolnictwa
i
rozwoju
obszarów
wiejskich
województwa
zachodniopomorskiego w latach 2002-2015, RCDRRiOW Barzkowice, ODR
Koszalin, Koszalin 2002,
Koncepcja
mi dzynarodowych
tras
rowerowych
w
województwie
zachodniopomorskim, Szczecin, listopad 2002,
Przez edukacj do zrównowa onego rozwoju, Narodowa Strategia Edukacji
Ekologicznej, M , Warszawa, 2001,
Wytyczne sporz dzania programów ochrony rodowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym, M , Warszawa, grudzie 2002,
Rocznik statystyczny województwa zachodniopomorskiego, Urz d Statystyczny w
Szczecinie, grudzie 2002 r.,
Studium uwarunkowa i zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta
Dobrzany, NFO -ZTUK, Szczecin 2000,
Waloryzacja przyrodnicza gminy Dobrzany, BKP Szczecin 1999,
Materiały promocyjne i informacyjne gminy Dobrzany,
Informacje o gminie - www.powiatstargardzki.pl, www.dobrzany.internet.pl,
Informacje Regiosetu – Gmina Dobrzany – www.regioset.pl
1.3.
CEL I ZAKRES OPRACOWANIA
Program Ochrony rodowiska dla Miasta i Gminy Dobrzany sporz dzono na
okres 2004-2015. Sporz dza si go, podobnie jak polityk ekologiczn pa stwa na
okres 4 lat.
Okre la
on
cele
ekologiczne,
priorytety,
harmonogram
działa
proekologicznych oraz ródła finansowania niezb dne do osi gni cia postawionych
celów.
2
Celem niniejszego opracowania jest stworzenie Programu Ochrony
rodowiska dla Miasta i Gminy Dobrzany, którego realizacja doprowadzi do poprawy
stanu rodowiska naturalnego, do efektywnego zarz dzania rodowiskiem oraz
zapewni skuteczne mechanizmy chroni ce rodowisko przed degradacj , a tak e
stworzy warunki dla wdro enia wymaga obowi zuj cego w tym zakresie prawa Unii
Europejskiej.
Program Ochrony rodowiska okre la polityk
rodowiskow , ustala cele i
zadania rodowiskowe oraz szczegółowe programy zarz dzania rodowiskowego,
odnosz ce si
do aspektów
rodowiskowych, usystematyzowanych według
priorytetów.
Przy tworzeniu Programu przyj to zało enie, i powinien on spełnia rol
narz dzia w pracy przyszłych u ytkowników, ułatwiaj cego i przyspieszaj cego
rozwi zywanie zagadnie techniczno-ekonomicznych, zwi zanych z przyszłymi
projektami.
Ponadto celami Programu Ochrony rodowiska s :
rozpoznanie stanu istniej cego i przedstawienie propozycji zada niezb dnych do
kompleksowego rozwi zania problemów ochrony rodowiska (zadania te w
wi kszo ci stanowi zadania własne gminy),
wyznaczenie hierarchii wa no ci poszczególnych inwestycji (ustalenie
priorytetów),
przedstawienie rozwi za
technicznych, analiz ekonomicznych, formalnoprawnych dla proponowanych działa proekologicznych,
wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji cało ci zamierze
inwestycyjnych gminy ze wskazaniem ródeł finansowania.
Program wspomaga d enie do uzyskania w gminie sukcesywnego z roku na
rok ograniczenia negatywnego wpływu na rodowisko ródeł zanieczyszcze ,
ochron
i rozwój walorów
rodowiska oraz racjonalne gospodarowanie z
uwzgl dnieniem konieczno ci ochrony rodowiska. Stan docelowy w tym zakresie
nakre la Program Ochrony rodowiska, a dowodów jego osi gania dostarcza ocena
efektów działalno ci rodowiskowej, dokonywana okresowo (według nowej ustawy
co 2 lata).
1.4.
POLITYKA, CELE I ZADANIA W DZIEDZINIE OCHRONY
RODOWISKA
1.4.1.
POLITYKA, CELE I ZADANIA POWIATOWEGO PROGRAMU
CHRONY RODOWISKA
W Programie Ochrony rodowiska Powiatu Stargardzkiego okre lone zostały
priorytetowe cele, które b d
osi gni te poprzez realizacj
okre lonych w
powy szym dokumencie zada .
Cele te wynikaj z wytycznych, okre lonych w programie wojewódzkim.
Cele priorytetowe programu powiatowego:
Cel 1. „Gor ce punkty" – minimalizacja wpływu na rodowisko oraz eliminacja
ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi kszego oddziaływania na
rodowisko w skali województwa, działania realizuj ce ten cel obejmuj
zarówno ochron powietrza, powierzchni ziemi, zasobów wodnych.
3
Cel 2. Gospodarka wodna - zapewnienie odpowiedniej jako ci u ytkowej wód,
racjonalizacja zu ycia wody, zwi kszenie zasobów w zlewniach oraz ochrona
przed powodzi .
Cel 3. Gospodarka odpadami - zminimalizowanie ilo ci wytwarzanych odpadów
oraz wdro enie nowoczesnego systemu ich wykorzystania i
unieszkodliwiania.
Cel 4. Poprawa jako ci rodowiska (powietrze, hałas, promieniowanie
elektromagnetyczne) - zapewnienie wysokiej jako ci powietrza, redukcja
emisji gazów cieplarnianych i niszcz cych warstw ozonow ,
zminimalizowanie uci liwego hałasu i ochrona przed promieniowaniem
elektromagnetycznym.
Cel 5. Racjonalizacja u ytkowania surowców - racjonalizacja zu ycia energii,
surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych
zasobów odnawialnych.
Cel 6. Ochrona powierzchni ziemi - ochrona przed degradacj , rekultywacja
terenów zdegradowanych.
Cel 7. Racjonalne u ytkowanie zasobów przyrodniczych - zachowanie walorów i
zasobów przyrodniczych z uwzgl dnieniem georó norodno ci
i bioró norodno ci oraz rozwoju zasobów le nych.
Cel 8. Przeciwdziałanie powa nym awariom - ochrona przed powa nymi awariami
oraz sprostanie nowym wyzwaniom, czyli zapewnienie bezpiecze stwa
chemicznego i biologicznego.
Cel 9. Zwi kszenie wiadomo ci społecznej - edukacja ekologiczna.
Cel 10. Monitoring rodowiska - zbudowanie systemu monitoringu i oceny
rodowiska, dostosowanego do wymaga i standardów UE.
Powy sze cele s obligatoryjne dla gminy Dobrzany.
Limity racjonalnego wykorzystania zasobów rodowiska
„Program Ochrony
rodowiska Powiatu Stargardzkiego”, w oparciu o
wytyczne wojewódzkiego programu, okre la limity, zwi zane z racjonalnym
wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw stanu rodowiska.
Zapisy dotycz ce tych limitów brzmi :
Zasoby wodne
Limit powiatowy, podobnie jak wojewódzki szacuje si na wielko 20 % w
zakresie zmniejszenia wodochłonno ci w produkcji. Jest to podyktowane
redniooszcz dnymi technologiami stosowanymi w produkcji i w najbli szym
czasie, czyli do 2010 roku, nie przewiduje si nagłego zmniejszenia zu ycia
produkcji.
4
Materiałochłono
W powiecie wska nik ten zakłada si na poziomie 30 %. Jest to zwi zane z
restrukturyzacj parku maszynowego i zmianami w asortymentach produkcji,
które to czynniki systematycznie si zmieniaj na korzy
rodowiska.
Energia
Na poziomie powiatu zakłada si zmniejszenie zu ycia energii elektrycznej o
25%.
Jest
to
podyktowane
wprowadzeniem
nowych
rozwi za
technologicznych o znacznie mniejszym zu yciu energii. Przedsi biorstwa
energetyczne zobowi zane s
do zwi kszenia udziału ilo ci energii
elektrycznej, wytworzonej w ródłach niekonwencjonalnych i odnawialnych do
7,5 % w 2010 r. w wykonanej całkowitej rocznej sprzeda y energii elektrycznej
(Rozporz dzenie Ministra Gospodarki z dnia 15.12.2000 r.).
Odpady przemysłowe
Zakłada si zwi kszenie wykorzystania odpadów przemysłowych do celów
gospodarczych do 90 %.
Surowce wtórne
Zakłada si , e do ko ca 2007 - 100% mieszka ców powiatu, obj tych
zostanie
zorganizowanym systemem odbioru odpadów komunalnych; przy
czym limity powiatowe zakładaj nast puj cy odzysk: 60% dla szkła, 55% dla
papieru i kartonu, 50% dla metalu, 20% dla tworzyw sztucznych (tylko
recykling mechaniczny i chemiczny), 50-60% odpadów ulegaj cych
biodegradacji, 50-60% odpadów opakowaniowych.
Ładunki zanieczyszcze do wód
Na poziomie powiatu zakłada si , e wska nik likwidacji zrzutów cieków
nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych mo e wynie około
93 %, spowodowane to jest du ymi zaniedbaniami w tych
inwestycjach, wyst pi konieczno
obj cia modernizacj
istniej cych
oczyszczalni, nie spełniaj cych
wymogów
Unii
Europejskiej.
Zako czenie procesu modernizacji zakładane jest do ko ca 2010 r.
Wska nik zmniejszenia ładunku zanieczyszcze odprowadzanych do wód
powierzchniowych w stosunku do roku 1990 szacowany jest na: o 50% z
przemysłu, o 30% z gospodarki komunalnej (miasta i wsie) oraz o 30% ze
spływów powierzchniowych.
Poza tym na poziomie powiatu utrzymuje si odpowiednio wszystkie wska niki
krajowe, a w stosunku do gospodarki komunalnej zmniejszenie ładunku o
80%, uwzgl dniaj c ograniczanie zanieczyszcze obszarowych w wyniku
upowszechniania stosowania kodeksu dobrej praktyki rolniczej (KDPR).
Emisja substancji do powietrza
Na poziomie powiatu przyj to ograniczenie emisji pyłów o 75 %, dwutlenku
siarki o 30 %, tlenków azotu o 20%, niemetanowych lotnych zwi zków
organicznych o 4 % i amoniaku o 8 % w stosunku do stanu z roku 1990.
Poziom zanieczyszcze powietrza ze ródeł komunikacyjnych b dzie równie
malał, przy zało eniu udro nienia sieci komunikacyjnej oraz wsparcia działa
na rzecz rozwoju transportu publicznego.
Paliwa
Poziom powiatowy zakłada do ko ca 2005 r. wycofanie z u ytkowania etyliny i
przej cie na benzyny bezołowiowe. Jednocze nie zakłada si wprowadzenie
ograniczenia u ytkowania etyliny bezołowiowej kosztem produkcji i
5
zastosowania biopaliw. Zakłada si równie odchodzenie od uci liwych
instalacji na paliwa stałe na rzecz „czystszych” technologii.
Proponuje si , aby limity, przyj te w programie powiatowym stanowiły równie
poziom wielko ci dla gminy Dobrzany.
1.4.2.
POLITYKA, CELE I ZADANIA W DZIEDZINIE OCHRONY
RODOWISKA DLA GMINY DOBRZANY
Podstawowe cele polityki ekologicznej gminy wynikaj z Programu Ochrony
rodowiska Powiatu Stargardzkiego, ale tak e ze Studium Uwarunkowa i
Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Dobrzany. Cele
po rednie wynikaj z innych opracowa szczegółowych, wykonanych dla potrzeb
gminy oraz m.in. dla potrzeb I skiego Parku Krajobrazowego i nadle nictw,
działaj cych na terenie gminy.
CELE I ZADANIA DO REALIZACJI
W RAMACH PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA
DLA MIASTA I GMINY DOBRZANY,
WYNIKJ CE
ZE STUDIUM UWARUNKOWA I KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
MIASTA I GMINY DOBRZANY
Cel nadrz dny:
uzyskanie takiej struktury, która w harmonijny i zrównowa ony sposób wykorzysta
walory przyrodnicze i kulturowe oraz własne zasoby dla potrzeb rozwoju oraz poprawy
warunków ycia mieszka ców.
Cele i działania:
ochrona zasobów i poprawa jako ci wód powierzchniowych i podziemnych,
wzrost powierzchni zadrzewie ,
zachowanie i skuteczna ochrona biró norodno ci regionu,
sprawny system gospodarki odpadami,
stworzenie systemu gospodarkiw odno- ciekowej,
rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej rodowisku,
poprawa jako ci powietrza atmosferycznego,
wspieranie działa w zakresie dostosowania prawa,
likwidacja zagro e , powodowanych przez odpady niebezpieczne,
wdro enie programu poszanowania energii,
likwidacja obecnych obszarów degradacji gruntów i wód,
zapewnienie skutecznego nadzoru i kontroli oraz dost pu do infromacji o
ochronie rodowiska,
pozyskanie kapitału prywatnego i rodków pomocowych umo liwiaj cych
zachowanie i popraw stanu rodowiska,
współpraca wewn trzna i zewn trzna w celu realizacji programów
ekologicznych,
stałe podnoszenie kwalifikacji kadr i wiadomo ci ekologicznej społecze stwa,
promowanie turystyki zintegrowanej przyjaznej rodowisku,
promocja i wspieranie inwestycyjnej produkcji zdrowej ywno ci,
ochrona warto ci kulturowych.
6
2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY DOBRZANY
2.1.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA – POŁO ENIE, POWI ZANIA,
PARAMETRY
Miasto i gmina Dobrzany poło ona jest we wschodniej cz ci powiatu
stargardzkiego, który z kolei znajduje si w centralnym punkcie województwa
zachodniopomorskiego.
Gmina Dobrzany poło ona jest na południowym skraju Wy yny I skiej, na
Pojezierzu I skim, nad rzek P zink .
Siedzib władz Gminy jest miasto Dobrzany.
Teren gminy obejmuje w swych granicach administracyjnych miejscowo ci:
Biała, Błotno, Bytowo, Dolice, Grabnica, K pno, Kozy, Krzemie , Mosina, Lutkowo,
Odargowo, Ognica, Sierakowo i Szadzko.
Obszar gminy graniczy: z gminami: Marianowo, Sucha , Chociwel, Recz i
Kalisz Pomorski.
Znaczn cz
obszaru gminy porastaj lasy, wchodz ce w skład I skiego
Parku Krajobrazowego, pozostała cz
stanowi otulin tego Parku. Nie brak tu te
jezior, z których cztery: Krzemie , Dolice, Sierakowo i Okole posiadaj drug klas
czysto ci wód.
Jest to gmina wykorzystuj ca wspaniałe warunki naturalne dla rozwoju
turystyki i wypoczynku. Gmina posiada nowoczesn oczyszczalni cieków.
Lasy i czyste jeziora s jej atutem, zach caj do rozwoju turystyki i bazy
wypoczynkowej.
Mieszka cy gminy swoj aktywno ci i zaanga owaniem w sprawy miasta
stwarzaj warunki do jego wszechstronnego rozwoju, zmian na lepsze we wszystkich
dziedzinach ycia.
Mapa nr 2.1.1. Poło enie gminy Dobrzany na terenie powiatu stargardzkiego
7
na podstawie: materiały WFO iGW w Szczecinie
Powierzchnia gminy wynosi 135 km2.
Gmin zamieszkuje 5.141 mieszka ców. Gmina nale y do grupy gmin o
niskim wska niku zaludnienia (38 osób/ 1 km2).
Sie osadnicza gminy obejmuje 19 miejscowo ci skupionych w 13 sołectwach.
Zdecydowana wi kszo
jednostek osadniczych posiada zwarty charakter
zabudowy.
Dobrzany jako miasto gminne, skupia wi kszo historycznie wytworzonych
ci e społeczno-gospodarczych, jakie wypływaj z okalaj cych je obszarów.
Na terenie gminy zlokalizowane s o rodki samorz du gminy.
„Przedłu enie” tych wielostronnych wi zi stanowi centrum powiatowe - miasto
Stargard Szczeci ski.
System drogowy jest dobrze rozwini ty i nie ma konieczno ci budowy nowych
dróg utwardzonych. Wzdłu wschodniej granicy gminy przebiega jedyna droga
wojewódzka nr 151 (DW-151) z I ska do Recza. Znaczenie regionalne posiadaj
drogi: Dobrzany-Sucha , Chociwel-Dobrzany, Dobrzany-Marianowo.
Pozostałe drogi utwardzone maja charakter lokalny. Pomi dzy wsiami
przebiegaj drogi gruntowe, nieutwardzone, które powinny zachowa taki charakter.
Mog bowiem w przyszło ci odgrywa du rol jako trasy turystyczne.
Wszystkie wsie maja dojazd drogami utwardzonymi.
W południowej cz ci gminy przebiega linia kolejowa niezelektryfikowana
jednotorowa relacji Stargard Szczeci ski – Piła. Jedyny przystanek na terenie gminy
znajduje si w Ognicy.
Na terenie gminy nie zlokalizowano uci liwych dla rodowiska zakładów
produkcyjnych.
Pocz tki stałego osadnictwa rolniczego si gaj VII wieku.
We wczesnym redniowieczu były tu du e grody obronne. Prawa miejskie
Dobrzany otrzymały w 1336 roku. Pocz tkowo nale ały do Ksi stwa Wołogoskiego,
8
nast pnie do Ksi stwa Słupskiego. Potem znalazły si w Zjednoczonym Ksi stwie
Zachodniopomorskiem.
Po panowaniu brandenburskich Hohenzollernów miasto nale ało - od 1702
roku - do Królestwa Pruskiego.
W 1939 roku liczyło 2000 mieszka ców.
Podczas II wojny wiatowej zniszczone w 60%.
Zachował si jedynie ko ciół z XVIII wieku, kilka domów ryglowych. W
Szadzku s ruiny Zamku Ksi
t Pomorskich, ko cioła z XV wieku, dworu z IX wieku.
Obszar Wy yny I skiej kształtuj wzgórza moren czołowych i pola sandrowe
Pojezierza I skiego. Jest to obszar chroniony I skiego Parku Krajobrazowego. Du a
cz
gminy le y na terenie Parku Krajobrazowego i jego otuliny.
Utworzony w 1981 roku Park obejmuje malownicze i niezwykle cenne
przyrodniczo tereny Pojezierza na powierzchni 17.763 ha (liczonej razem z otulin ).
W miejscowo ci Ognica jest rezerwat przyrody "Grzybieniowe Jeziorko",
natomiast w Mosinie - park, w którym rosn ogromne d by, klony czerwone oraz
kasztanowce. Wspaniałe lasy li ciaste i iglaste obfituj w ró ne gatunki grzybów.
Oznakowane szlaki turystyczne ułatwiaj dotarcie do najciekawszych, malowniczych
miejsc.
Tabela nr 2.1.1. Podstawowe parametry charakteryzuj ce gmin Dobrzany
wyszczególnienie
gmina
miasto
2.2.
powierzchnia
2
135 km
2
5 km
sołectwa
miejscowo ci
ludno
13
19
5.141
1
2.486
Na podstawie: dane US Szczecin
Wska nik zaludnienia
2
38 osób/km
2
497 osób/km
HISTORIA OSADNICTWA
Okolice Dobrzan zostały zasiedlone stosunkowo wcze nie, ju w epoce
kamienia, na co wskazuj liczne znaleziska archeologiczne, kamienne siekierki,
arna, ci arki do sieci i inne.
Najstarsze lady stałego osadnictwa w okolicach obecnych Dobrzan pochodz
z VII w.
W X - XII wieku funkcjonowały tu dwa grodziska obronne, zachowane do dzi
na wschód i zachód od miasta. Starsze z nich miało kształt pier cieniowaty i
otoczone było podwójnym wałem ziemnym.
Przypuszcza si , e pocz tek miasta dała osada przygrodowa, jaka
wytworzyła si przy młodszym z grodów, datowanym na XI - XII w.
Od pocz tku XIV wieku nale ały Dobrzany do pomorskiego rodu rycerskiego
Steglitzów, jednak prawa miejskie odmiany magdeburskiej, w 1336 roku nadał im
przedstawiciel innego mo nego rodu pomorskiego, Jakub von Guntensberg i od jego
imienia przyj ły one nazw Jakobshagen, funkcjonuj c zreszt do 1945 roku.
W roku 1359 Steglitzowie b d cy lennikami ksi cia z linii szczeci skiej,
przeszli w słu b ksi cia z linii wołogowskiej i Dobrzany zostały wówczas
podporz dkowane domenie ksi
cej w Szadzku. Po przej ciu pod władz domeny
ksi
cej w Szadzku, nadano mu herb stosownie do ówcze nie panuj cych
zwyczajów.
Mieszka cy Dobrzan trudnili si przede wszystkim rolnictwem, rzemiosło było
raczej zaj ciem marginalnym, którym trudniło si ledwie kilku mieszka ców miasta.
Do uprawianych zawodów w Dobrzanach nale ało warzenie piwa, nie było specjalnie
zorganizowanego cechu, fakt jednak e istnienia dwóch karczm w Dobrzanach, musi
wiadczy o wyrabianiu tego napoju. Karczmy miały wówczas du e znaczenie,
bowiem le ały na skraju miasta, przy głównej ulicy przelotowej i były licznie
9
odwiedzane, przebywali w nich tak e ksi
ta w czasie polowa w lasach koło
Szadzka.
Dobrzany miały prawo do organizowania dwóch jarmarków kramarskich w
ci gu roku, były te o rodkiem lokalnej wymiany towarowej, głównie płodów rolnych.
W dalszym ci gu wi kszo ludno ci zajmowała si rolnictwem, ale powstawały w
miasteczku tak e pierwsze warsztaty rzemie lnicze. Jednym z najstarszych zaj
było te młynarstwo. Ju w redniowieczu istniał młyn nad jeziorem, st d nazwa
Staw Mły ski.
Rysunek nr 2.2.1 Rycina zamku kasztela skiego
55.jpg (27711 bytes)
Na podstawie: strona internetowa gminy Dobrzany, www.dobrzany.internet.pl
Do 1368 roku miasto nale ało do ksi stwa wołogoskiego, w latach 1368 1459, po ponownym podziale ksi stwa zachodniopomorskiego, znalazły si w
granicach ksi stwa słupskiego.
Po zjednoczeniu ziem pomorskich przez ksi cia Bogusława X Dobrzany
zostały wł czone do Ksi stwa Zachodniopomorskiego.
Od roku 1648 znalazły si w pa stwie brandenburskim, nast pnie od 1701 w
granicach Królestwa Pruskiego.
Były stosunkowo niewielk
miejscowo ci , funkcjonuj c
w cieniu
wzniesionego w XIII wieku w Szadzku zamku obronnego, strzeg cego przed
zakusami brandenburskimi władztwa Gryfitów. I cho zamek był wielokrotnie
zdobywany ( przez Brandenburczyków w 1445 i 1478 r i przez Szwedów w okresie
wojny trzydziestoletniej ) nie odbijało si to szczególnie na losie Dobrzan.
Dopiero wielki po ar, jaki wybuchł w 1781 roku, bardzo powa nie zniszczył
miasto. Niebawem przyst piono jednak do jego odbudowy, wykorzystuj c do tego
celu cegły z rozbieranych murów zamku w Szadzku.
Działania wojenne w 1945 roku zniszczyły Dobrzany w 60 %.
Szczególnie dotkliwe były zniszczenia w obr bie Starówki. Miasto szybko si
odrodziło, staj c si siedzib kilku zakładów przemysłu rolno - spo ywczego, a tak e
drzewnego.
2.3.
SIE
OSADNICZA
Układ osadniczy gminy Dobrzany stanowi miasto Dobrzany oraz 16 wiejskich
jednostek osadniczych , w tym 13 wsi sołeckich i 3 niewielkie osady wiejskie.
1 miejscowo powy ej 2000 mieszka ców – Dobrzany
2 miejscowo ci o liczbie mieszka ców w przedziale 300-2000 –Kozy, Szadzko
10
6 miejscowo ci o liczbie mieszka ców w przedziale 200-300 mieszka ców –
Ognica, Odargowo, Lutkowo, Bytowo, Błotno, Biała
w 4 miejscowo ciach liczba mieszka ców zamyka si w przedziale 50-200 osób
– Dolice, K pno, Krzemie , Sierakowo
liczba mieszka ców 4 miejscowo ci nie przekracza 50 osób – Mosina, Okole,
Kielno, Grabnica
Tabela nr 2.3.1.
Podział miejscowo ci w gminie Dobrzany według sołectw
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
sołectwo miejscowo ci na terenie sołectwa
Biała
Błotno
Bytowo
Dolice
K pno
Kozy
Krzemie
Lutkowo
Mosina
Odargowo
Ognica
Sierakowo
Szadzko
Biała
Błotno
Bytowo
Dolice
K pno
Kozy, Kielno, Okole
Krzemie , Grabnica
Lutkowo
Mosina
Odargowo
Ognica
Sierakowo
Szadzko
Na podstawie: Studium Uwarunkowa i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego Miasta i Gminy Dobrzany
Tabela nr 2.3.2. .Struktura wielko ciowa jednostek osadniczych.
Wielko zatrudnienia
Liczba miejscowo ci % miejscowo ci % ludno ci
Do 50 osób
4
23,5
1,9
50-200 osób
4
23,5
8,3
200-300 osób
6
35,3
26,8
Powy ej 300 osób
W tym powy ej 2000
3
17,7
63,0
1
5,9
48,6
Na podstawie: Studium Uwarunkowa i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego Miasta i Gminy Dobrzany
Najwi ksz miejscowo ci , skupiaj c prawie 50% ludno ci gminy (2486
osób) jest miasto Dobrzany, pełni ce rol o rodka gminnego w zakresie administracji
samorz dowej, a tak e – usług zdrowotnych, opieki społecznej , kultury, handlu i
przemysłu.
Dobrzany, pod wzgl dem liczby ludno ci wyra nie odbiegaj od pozostałych
miejscowo ci.
przeci tnie na jedn wiejsk jednostk osadnicz przypada około 175 osób,
co daje warto zbli on do wska nika ogólnowojewódzkiego odnosz cego si do
terenów wiejskich, który wynosi 180.
Najwi cej w gminie jest miejscowo ci licz cych około 250 osób – 6
miejscowo ci ( Biała, Błotno, Bytowo, Lutkowo, Odargowo, Ognica ).
rednia g sto zaludnienia dla gminy Dobrzany wynosi 38 osób/1 km2, przy
czym zarysowuje si silny kontrast pomi dzy miastem, gdzie g sto
zaludnienia
wynosi 497 osób/1km2 a terenami wiejskimi, na których wska nik ten jest równy
zaledwie 19,7 osób/1km2.
Konsekwencj małej liczby mieszka ców jest to, i wi kszo
obiektów
usługowych zlokalizowanych jest w mie cie, co stanowi znaczn niedogodno dla
ludno ci wiejskiej.
11
Liczba mieszka w gminie Dobrzany w 2002 roku wynosiła 1702.
Na jedno mieszkanie przypadały rednio 3,04 osoby.
2.4.
2.4.1.
ANALIZA SPOŁECZNA
DEMOGRAFIA
Gmin Dobrzany zamieszkuje 5.141 osób, w tym w mie cie – 2.486 osób.
W ci gu ostatnich 25 lat ogólna liczba mieszka ców gminy Dobrzany nie
uległa znacznym zmianom i utrzymuje si na stałym poziomie około 5200 osób,
zmiany wyst puj w liczbie mieszka ców miasta Dobrzany – obserwowany jest
wzrost liczby mieszka ców, natomiast liczba mieszka ców wiejskich terenów gminy
stopniowo si zmniejsza.
Przyrost naturalny wykazuje stopniowy spadek w mie cie i do drastyczny na
wsi, gdzie w ostatnim dziesi cioleciu osi gn ł warto
ujemn . Jest to proces
charakterystyczny dla całego kraju, prowadz cy do starzenia si społecze stwa.
Saldo migracji charakteryzuj od 1975 roku warto ci ujemne, przy czym dla miasta
wska nik ten nie ulega wi kszym wahaniom, utrzymuj c si na poziomie -12, w
mie cie -21.
Tabela nr 2.4.1.1.
Stan zaludnienia w poszczególnych miejscowo ciach gminy według danych Urz du Gminy Dobrzany –
stan na 31.XII.1998r.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Miejscowo
Biała
Błotno
Bytowo
Dobrzany
Dolice
Grabnica
K pno
Kielno
Kozy
Krzemie
Lutkowo
Mosina
Odargowo
Ognica
Okole
Sierakowo
Szadzko
Ogółem
Liczba ludno ci
244
229
250
2650
64
42
123
8
390
164
249
45
230
262
7
100
398
5455
Na podstawie: Studium Uwarunkowa …
wyszczególnienie
Gmina Dobrzany
Ogółem
ogółem
5,2
Tabela nr 2.4.1.1. Struktura ludno ci na terenie gminy Dobrzany
m
czy ni
kobiety
2,6
2,5
w wieku
przedprodukcyjnym
razem
w tym
(0-17
(0-14
lat)
lat)
1,4
1,1
12
Produkcyjnym
razem mobilnym
(18(18-44
59/64
lata)
lata)
3,1
2,0
niemo
bilnym
(4559/64
lata)
1,0
poprodukcyjnym
nieustalonym
0.7
-
Miasto Dobrzany
Wsie
2,5
2,7
wyszczególnienie
małe stwa
Gmina Dobrzany
Miasto Dobrzany
23
14
Wyszczególnienie
Gmina Dobrzany
Miasto Dobrzany
2.4.2.
1,3
1,3
1,2
1,3
0,7
0,8
0,5
0,6
1,5
1,5
1,0
1,0
Na podstawie: Narodowy Spis Powszechny (2002)
Tabela nr 2.4.1.2. Ruch naturalny ludno ci
uroZgony
przymałdzenia
ogółem
w tym
rost
e zywe
niemo
nastwa
-wl t
turalny
w liczbach bezwzgl dnych
65
44
21
4,4
24
16
8
5,5
ogółem
75
27
0,5
0,5
urodzenia
ywe
0,3
0,4
zgony
na 1000 ludno ci
12,4
8,4
9,5
6,3
Tabela nr 2.4.134. Migracje ludno ci
Napływ
Odpływ
z
ze
Zza
ogółem
do
na
miast
wsi
granicy
miast
wie
42
33
87
58
29
11
16
48
28
20
za
granic
-
-
przyrost
naturalny
4,0
3,2
saldo
migracji
-12
-21
ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE
Struktura zatrudnienia
Według stanu na koniec 2002 roku gmina Dobrzany liczy 3084 osoby w wieku
produkcyjnym.
wyszczególnienie
ogółem
Gmina Dobrzany
Miasto Dobrzany
633
593
Tabela nr 2.4.2.1. Pracuj cy w gospodarce narodowej
w tym
kobiety
248
232
rolnictwo,
łowiectwo i
le nictwo,
rybołóstwo i
rybactwo
przemysł i
budownictwo
43
401
31
384
Na podstawie: Dane US Szczecin
usługi
rynkowe
95
87
usługi
nierynkowe
94
91
Struktura bezrobocia
Dokonuj ce si
w ci gu ostatnich lat przekształcenia strukturalne i
gospodarcze miały ogromny wpływ na sytuacj ekonomiczn ludno ci.
Dotyczy to zwłaszcza ludno ci wiejskiej, która z powodu likwidacji PGR i
słabej kondycji rolnictwa indywidualnego została szczególnie nara ona na
niekorzystne skutki transformacji.
Bezrobocie, zarówno jawne jak i ukryte jest jednym z najwa niejszych
społecznych i ekonomicznych problemów gminy Dobrzany. W obecnych realiach
rynkowych szans na utrzymanie si z rolnictwa ma nieliczna grupa wi kszych
obszarowo gospodarstw rolnych.
13
Pozostała cz
ludno ci wiejskiej w obecnym kształcie stanowi problem
socjalny, a dla zamieszkuj cych je rodzin najwa niejszym zagadnieniem jest
znalezienie zatrudnienia poza rolnictwem.
Z analizowanych danych wynika, e najwi ksz grup bezrobotnych stanowi
osoby w wieku produkcyjnym – mobilnym.
Sytuacja bezrobotnych kobiet na rynku pracy jest specyficzna i znacznie
trudniejsza ni sytuacja m czyzn. Kobiety maj wi ksze problemy w znalezieniu
zatrudnienia.
Jako główne przyczyny bezrobocia nale y wymieni :
restrukturyzacj gospodarki,
regres gospodarczy w sektorze rolniczym i innych gał ziach gospodarki,
brak kapitału inwestycyjnego zarówno własnego jak i obcego oraz zasobów
pieni nych.
Na stan bezrobocia ma równie bezpo redni wpływ stopie wykształcenia.
Głównym problemem bezrobocia jest brak miejsc pracy na terenie gminy i w
jej otoczeniu. O ywienie gospodarcze terenów wiejskich, walka z bezrobociem,
tworzenie nowych miejsc pracy, staj si najwa niejszymi celami działania gminy.
Proces przechodzenia od polityki rolnej do wielofunkcyjnego rozwoju wsi jest szans
dla ludno ci wiejskiej.
Wska nik bezrobocia na terenie gminy Dobrzany na pocz tku 2004 roku
wynosił 22,2%.
Tabela nr 2.4.2.2. Struktura bezrobocia na terenie gminy Dobrzany
miesi c i rok
ogółem
zamieszkali na wsi wska nik bezrobocia
razem kobiety razem
kobiety
stycze 2004
685
351
546
276
22,2%
grudzie 2003
677
354
544
280
22,0%
Na podstawie: dane Wojewódzkiego Urz du Pracy w Szczecinie
2.4.3.
PODMIOTY GOSPODARCZE
Na koniec 2002 roku na terenie miasta i gminy Dobrzany zarejestrowanych
było ogółem 342 podmioty gospodarcze, z czego najwi cej w handlu i naprawach
oraz w przemy le i budownictwie.
Tabela nr 2.4.3.1. Podmioty gospodarki narodowej wg sekcji
wyszczególnienie
Gmina
Dobrzany
rolnictwo, łowiectwo, le nictwo
36
przemysł
57
budownictwo
54
handel i naprawy
82
hotele i restauracje
7
transport, gospodarka magazynowa, ł czno
17
obsługa nieruchomo ci i firm, nauka
47
ochrona zdrowia i opieka społeczna
13
pozostała działalno usługowa komunalna, społeczna i
13
indywidualna
pozostałe sekcje
16
Na podstawie: dane US Szczecin (stan na koniec 2002 roku)
14
Miasto
Dobrzany
20
43
39
63
6
8
40
13
10
11
2.5.
ANALIZA GOSPODARCZA
Miasto Dobrzany wraz z istniej cymi na terenie instytucjami i usługami
podstawowymi, pełni rol centrum gminnego i jest jednocze nie najwi kszym
o rodkiem
Teren gminy u ytkowany był w du ej cz ci przez PGR-y, a rolnictwo
indywidualne funkcjonowało głównie w zachodniej i południowej cz ci gminy w
miejscowo ciach: Lutkowo, K pno, Ognica, Błotno i Sierakowo.
Po upadku pa stwowych gospodarstw rolnych wi kszo
gruntów została
przej ta przez Agencj Własno ci Rolnej Skarbu Pa stwa. Byłe PGR-y przekształciły
si w gospodarstwa prywatne i spółki, dzier awi ce ziemi i budynki od Agencji
Własno ci Rolnej Skarbu Pa stwa. Stan rolnictwa w obecnej fazie przemian cechuje
si nadmiarem siły roboczej i wykwalifikowanej kadry. Zarówno du e jak i małe
gospodarstwa rolne maj obecnie kłopoty finansowe. Aktualnie gmina Dobrzany
posiada stosunkowo niski poziom zatrudnienia w rolnictwie. Na 633 osoby,
zatrudnione s zaledwie 43.
Rynek pracy w gminie tworz głównie małe zakłady przemysłu drzewnego,
szwalnia, zakład metalowy oraz szkoła podstawowa w Dobrzanach.
Brak wi kszych zakładów przemysłowych, upadek du ych gospodarstw
rolnych i towarzysz cych im zakładów przetwórczych, poło one z dala od miejskich i
szlaków komunikacyjnych sprawia, i gmina Dobrzany musi opiera swój dalszy
rozwój gospodarczy na istniej cym zainwestowaniu z przeło eniem wi kszego
nacisku na zrównowa ony rozwój turystyki.
W niewielkim stopniu przekształcone rodowisko naturalne, istniej ce cieki
wodne, a w szczególno ci jeziora stwarzaj
mo liwo
rozwijania funkcji
turystycznych bazuj cych na istniej cym zainwestowaniu.
Do najwa niejszych barier rozwoju gospodarczego gminy nale :
brak dostatecznej infrastruktury technicznej,
niewykorzystane lub dziko eksploatowane zasoby rekreacyjno-turystyczne,
brak współpracy z s siednimi gminami,
kryzys w rolnictwie i bezrobocie na terenach byłych PGR-ów
Produkcja
Działalno
produkcyjna na terenie gminy nie stanowi znacz cego sektora
gospodarki gminy. Wi kszo zakładów zlokalizowana jest w Dobrzanach.
Najwi ksze z nich, to :
"SKATOM", (bran a metalowa)
"HYDROSTAL", (bran a metalowa)
"HYDROSTAL MEBA", (bran a metalowa)
"STAPOL", (bran a odzie owa)
"FOREST", (przemysł drzewny)
"VERKO", (przemysł drzewny)
"N. D. J wszystko z drewna", (przemysł drzewny)
"GRANIT", (kamieniarstwo)
hurtownia " Piwa i Wina Szczepa scy".
Usługi i handel
15
Na terenie gminy Dobrzany wiadczone s nast puj ce usługi komercyjne:
sprzeda artykułów spo ywczych w punktach stałych: Bytowo (1), Dobrzany
(3)
sprzeda artykułów spo ywczych i przemysłowych w sklepach detalicznych
wielobran owych: Biała (1), Błotno (2), Dobrzany (4), Dolice (1), K pno (1),
Kozy (2), Krzemie (1), Lutkowo (1), Odgargowo (2), Ognica (1), Szadzko (2)
sprzeda hurtowa :Dobrzany (hurt. Piwa , wina i napojów; hurt. art. BHP;
hurt. materiałów budowlanych)
usługi zdrowotne : Dobrzany ( Przychodnia Rejonowa)
apteki :
Dobrzany (1)
usługi weterynaryjne – Dobrzany (Lecznica Rejonowa)
inne usługi: Bytowo (poczta, wietlica wiejska),Dobrzany (poczta,2 banki,
fryzjer, biblioteka ,wideoteka ,kawiarnia) Krzemie ( klub rolnika), Mosina
(sala wiejska)
usługi remontowo-budowlane: Dobrzany(2),Krzemie (1)
usługi stolarskie- Dobrzany (2)
pozostałe usługi rzemie lnicze : Dobrzany (piekarnia), kamieniarstwo
budowlane), Ognica (renowacja mebli)
detaliczna sprzeda paliw : Dobrzany (2)
punkty skupu i składy : Dobrzany (punkt skupu dziczyzny,skład opału, skład
lnu , magazyn zbo owy),Ognica ( zespół składów lasów pa stwowych i
składnica spedycyjna)
Jak wynika z powy szego zestawienia, wi kszo
obiektów handlowych i
zakładów usługowych zlokalizowanych jest w miejscowo ci Dobrzany. W pozostałych
miejscowo ciach dominuj placówki zaspokajaj ce dobra pierwszej potrzeby.
Turystyka
Głównymi formami turystyki obecnie rozwijanymi na terenie gminy jest
turystyka krajoznawcza, w drowna . Inne formy turystyki maj znaczenie marginalne.
Obecnie na terenie gminy znajduje si 6 obiektów turystycznych ze 195
miejscami noclegowymi.
Le nictwo, gospodarka łowiecka, gospodarka rybacka
Lasy gminy Dobrzany zajmuj znaczn cz
jej powierzchni (24%) i
wyst puj głównie we wschodniej jej cz ci. Reprezentuj ró ne typy siedliskowe i
podzielone s na wiele mniejszych i rozmieszczonych nierównomiernie kompleksów
le nych.
Wi ksze
kompleksy wyst puj we wschodniej cz ci gminy, mi dzy
Bytowem, Błotnem, Dobrzanami, Kozami, Grabnic i Jeziorem Krzemie .
S to w wi kszo ci lasy li ciaste i mieszane.
Pozyskiwanie drewna
redni pozysk drewna z 1 ha wynosi 3,2 m3. w tym na drewno li ciaste
przypada 2,1 m3 (66%).
Przejmowanie gruntów rolnych pod zalesienie
16
Nadle nictwo Dobrzany przyjmuje pod zalesienie grunty niskiej jako ci klas IV
b, V, VI (kompleksów glebowych 6 i 7) od AWRSP. W 1999 roku nadle nictwo
zagospodarowało nasadzeniami 95 ha i przej ło około 11 ha do zagospodarowania.
Zalesianie gruntów ornych w gminie powinno by procesem ci głym
poniewa gmina posiada około 10% powierzchni gleb kompleksu 6 i 7 (760 ha ).
Gospodarka rybacka
W jeziorach Krzemie , Dolice, i Szadzko prowadzona jest gospodarka
rybacka. Do wyst puj cych gatunków ryb nale ; w gorz, sielawa , lin, szczupak i
inne gatunki w niewielkiej ilo ci. Ogólna powierzchnia stawów rybnych (
karpiowatych) zajmuje 70 ha.
Produkcja zwierz ca i ro linna.
Jako
i przydatno
gleb, agroklimat, rze ba terenu i warunki wodne wg
Instytutu Uprawy Nawo enia i Gleboznawstwa daj 59 punktów, które okre laj
rolnicz przestrze produkcyjn . Z t ilo ci punktów gmina zajmuje 42 miejsce
w ród gmin byłego województwa szczeci skiego. Ogólnie przyjmuje si e warunki
do produkcji ro linnej s rednio i słabo korzystne.
Przewa aj dwa kompleksy glebowe: ytni słaby obejmuj cy 34,5%.
Na u ytkach zielonych dominuje kompleks drugi- redni obejmuj cy 67,1%
u ytków zielonych. Struktura zasiewów poszczególnych gatunków ro lin w udziale
procentowym zajmowanej powierzchni wg spisu rolnego z 1996 r . przedstawiona
została w tabeli nr 2.5.1.
Tabela nr 2.5.1 Struktura zasiewów poszczególnych gatunków ro
Gatunek ro lin uprawnych
% udział
Pszenica ozima i jara
yto
J czmie ozimy i jary
Owies
Pszen yto
Mieszanki zbo owe
Razem zbo a
Ziemniaki
Buraki
Pozostałe
Na podstawie: Studium Uwarunowa …
lin uprawnych.
11,3
37,0
10,1
4,8
6,3
11,2
80,7
16,0
1,0
2,3
Struktura zasiewów w pełni oddaje jako gleb w stosunku do uprawianych
ro lin jednak wyst puje bardzo niekorzystna tendencja wynikaj ca z uprawy zbó na
ponad 80% powierzchni gruntów ornych.
Tabela nr 2.5.2
Plony podstawowych gatunków ro lin uzyskane wg szacunku wynikowego z 24.10.1996 r.
Gatunek ro lin uprawnych
Plon z 1 ha w d/t
Pszenica ozima
2,1
Pszenica jara
2,8
yto
2,3
J czmie ozimy
2,5
J czmie jary
3,0
Owies
2,6
Pszen yto ozime
2,8
Mieszanki zbo owe
2,8
17
redni plon wymienionych zbó
2,56
Ziemniaki
25,0
Buraki cukrowe
35,0
Tabela nr 2.5.3. Stan pogłowia zwierz t domowych wg spisu rolnego z 1996 r.
Gatunek zwierz t
Szt.
Bydło ogółem
1141
W tym krowy
501
Trzoda chlewna ogółem
2600
W tym maciory
266
Konie ogółem
35
Owce ogółem
34
Kozy ogółem
11
Zwierz ta futerkowe ogółem
165
Drób ogółem
4771
Stan pogłowia w porównaniu sprzed 10 lat uległ zmniejszeniu około 50%.
Szczególnie dotkliwie spadło pogłowie owiec. Wydajno
zbó z 1 ha w d/t w
porównaniu do lat poprzednich (1990r.) spadła o około 15%.
3. STAN RODOWISKA
3.1.
3.1.1.
RODOWISKO PRZYRODNICZE, JEGO ZASOBY I ZAGRO ENIA
POŁO ENIE GEOGRAFICZNE
Zgodnie z podziałem fizyczno geograficznym Polski [Kondracki
1988]
poło enie gminy Dobrzany przedstawia si nast puj co:
prowincji – Ni rodkowoeuropejski
podprowincji- Pobrze e Południowobałtyckie
makroregionu- Pojezierze Zachodniopomorskie
mezoregionu- Pojezierze I skie – cz
północno-wschodnia gminy
makroregionu – Pobrze e Szczeci skie
mezoregionu- Równina Nowogardzka- cz
południowo-zachodnia gminy
Pojezierze I skie – obejmuje obszar granicz cy od wschodu z sandrem
Równiny Drawskiej, od zachodu z morenow Równin Nowogardzk , a od
północnego-wschodu z Pojezierzem Drawskim. Kraina ta zajmuje ok. 750 km2. Teren
jego poło ony jest na skr cie zachodniopomorskiej strefy moren czołowych z
kierunku południowego na północno-wschodni. Cechuje go urozmaicone urze bienie
i znaczne zajezierzenie. Najwy szym wzniesieniem jest góra Głowacz ( 179 m ),
b d ca rezerwatem krajobrazowym ( 78,7 ha ), a najwi ksze jeziora to Wo win ( ok.
8 km2, gł b. 28 m ) i Dobrzany ( 5,5 km2, gł b. 42 m ), z którego wypływa rzeka Ina.
W zachodniej cz ci regionu w 1981 r. utworzono I ski Park Krajobrazowy ( 165,3
km2 ) z rezerwatem „Kamienna Buczyna” ( 11,4 ha ) [ Kondracki 1998 ].
18
Równina Nowogardzka – wznosi si na ogół powy ej 50m n.p.m.,
przekraczaj c w poszczególnych miejscach wysoko 80 m. Na zachodzie styka si
z równinami: Goleniowsk
i Pyrzycko-Stargardzk , na wschodzie z Pojezierzem
I skim i Wysoczyzn Łobesk , na północnym-wschodzie z Równin Gryfick . W
falist powierzchni morenow z wałami drumlinów i ozów s wci te małe
zabagnione obni enia o kierunku południkowym. Wyst powanie równoległych wałów
i obni e jest wła nie charakterystyczn regionu. Jezior jest niewiele. W u ytkowaniu
ziemi przeplataj si pasy pól uprawnych i lasów. Gleby nale
do kategorii
2
bielicoziemnych. Region ma powierzchni około 1220 km . Na wschód od Stargardu
Szczeci skiego obj to ochron jako rezerwat krajobrazowy Ozy Kiczarowskie ( 4,7
ha ). Rezerwatem fluorystycznym jest Gogolewo ( 3 ha ). Stanowisko pełnika
europejskiego. Równin przecinaj dolina Regi i jej dopływy S pólny [ Kondracki
1998 ].
Regionalizacja geobotaniczna
Według regionalizacji geobotanicznej [Szafer 1972] gmina Dobrzany znajduje
si w nast puj cych jednostkach:
pa stwo – Holaryktyka
obszar – Euro-syberyjski
prowincja – Ni owo-wy ynna rodkowoeuropejska
dział – Bałtycki
poddział – Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich
kraina – Pojezierze Pomorskie
okr g – Wałecko – Drawski
Regionalizacja przyrodniczo-le na
Według regionalizacji przyrodniczo-le nej [Trampler 1988] obszar gminy
znajduje si w:
krainie – Bałtyckiej
dzielnicy – Pojezierze Wałecko –My liborskie
mezoregionie – Pojezierze My liborsko – Choszcze skie.
Regionalizacja zoogeograficzna
Według regionalizacji zoogeograficznej [Kondracki 1988] gmina Dobrzany
nale y do:
prowincji – Europejsko – Zachodniosyberyjskiej Palearktyki
krainy – Południowobałtyckiej
dzielnicy – Bałtyckiej
3.1.2.
GEOLOGIA I GEOMORFOLOGIA
Geologia
Fundamentem geologicznym gminy Dobrzany jest wschodni skraj Niecki
Szczeci skiej. Na powierzchni zalegaj utwory jednego tylko okresu geologicznego –
czwartorz du, o ró nej mi szo ci, przewa nie zawartej w granicach 60-100m.
Podło e czwartorz du na obszarze gminy stanowi iłowce i mułowce oligoce skie.
Utwory trzeciorz dne zalegaj na gł boko ci 100-40m ppm na linii K pno – Biała.
Utwory czwartorz dowe na powierzchni wykazuj
skomplikowan
budow
geologiczn pod wzgl dem strukturalnym i litologicznym.
19
Geomorfologia
Na ukształtowanie współczesnej rze by miał najwi kszy wpływ stadiał
pomorski bałtyckiego zlodowacenia. Obszar gminy le y na wielkim skr cie strefy
marginalnej
Pojezierza
Zachodniopomorskiego,
obejmuj cego
fragment
wschodniego skrzydła lobu Odry.
Ró norodno procesów morfogenetycznych spowodowała, e rze ba gminy
jest urozmaicona. Została ona w obecnej postaci ukształtowana w plejstocenie i
wyra nie nawi zuje do morfologii podło a czwartorz du. Wyró niaj si tu dwie
zasadnicze jednostki morfologiczne:
Wzniesienia moreny czołowej we wschodniej cz ci gminy
Wysoczyzna moreny dennej w zachodniej cz ci gminy
Strefa moreny czołowej- przebiega na terenie gminy Dobrzany pasem w
kierunku północ-południe z okolic jeziora Krzemie i Okole do okolic Błotna i Bytowa.
Na obszarze tym wyró ni mo na kilka charakterystycznych zgrupowa wzgórz o
deniwelacjach przekraczaj cych 30m i spadkach powy ej 10%:
pomi dzy północno-wschodnimi brzegami jeziora Krzemie a Suliborzem
ci gnie si pasmo wzgórz o wysoko ci 120-132m npm ( Ja wcowa Góra)
na południe od wsi Krzemie le y grupa wzgórz poło ona na wschodnim
brzegu Iny, w ród nich drugie co do wysoko ci wzniesienie w gminie Kopa
(136,4m npm).
Wzniesienia tworz ce krajobraz pagórkowaty o deniwelacjach 10-20m i
spadkach powy ej 10% wyst puj :
pomi dzy Grabnic a Dolicami w dwóch grupach – zachodniej (Góra Wilcza
131m npm) i wschodniej (ci g bezimiennych pagórów o wysoko ci
przekraczaj cej 120m npm)
na południe i wschód od Białej le wzniesienia w tym najwy sze w gminie o
wysoko ci do 139m npm.
Pozostałe obszary czołowo morenowe charakteryzuj si rze b falisto –
pagórkowat o deniwelacjach 10-15 m i spadkach 7-10%. Ten typ rze by wyst puje
głównie w pasie pomi dzy Błotnem (od południa) a Kozami i Okolem (od północy). W
okolicach wsi Bytowo i w kierunku jez. Krzemie pomi dzy zgrupowaniami wzgórz
rozci ga si enklawa terenów o rze bie falistej (deniwelacje 6-10m, spadki 5-7%). W
dolinach rzecznych głównie Kr py i P zinki wyst puj obszary lekko faliste i
równinne. Równiny dominuj równie w obni eniach terenu (rejon na północny –
wschód od Grabnicy).
Charakterystyczne dla strefy moren czołowych jest wyst powanie licznych
bezodpływowych oczek wodnych, mokradeł i torfowisk. Obfituj w nie zwłaszcza
tereny le ne. Kolejn cech jest wyst powanie rynien glacjalnych zaj tych przez
jeziora, rzeki i torfowiska. Rynny przebiegaj najcz ciej prostopadle do łuku moren.
Na terenie gminy Dobrzany wyró niaj si rynny rzeczne Kr py, P zinki i Reczycy o
przebiegu równole nikowym, prostopadłym do pasa moren czołowych. Bocznym
odgał zieniem rynny P zinki jest rynna jeziora Błotno poło ona południkowo. We
wschodniej cz ci gminy poło ona jest wzdłu pasma wzgórz morenowych w ska i
gł boka rynna torfowiska Kutkowo. W strefie moren czołowych w s siedztwie wsi
Biała wyst puj równie kemy, formy szczelinowe w formie wzniesie o stromych
stokach i rozległych falistych partiach wierzchołkowych. Szczególnie okazały jest
20
kem Perłówkowej Buczyny koło wsi Kozy wznosz cy si do wysoko ci 130m npm
(według niektórych map zaliczany do gminy ). W tym rejonie niezwykle czytelnie w
krajobrazie wyró nia si granica strefy moren czołowych. Nad lekko falist
wysoczyzn moren dennych okolic wsi Biała i Kozy góruj zalesione wzgórza,
wznosz c si do wysoko ci około 30m ponad wysoczyzny.
Strefa wysoczyzny moreny dennej- rozci ga si po zachodniej stronie pasa
moren czołowych. Wysoko wynosi tu 80-100m npm. Przewa aj formy lekko faliste
o deniwelacjach 3-10m i spadkach 3-7%. Wyst puj równie tereny równinne w
rejonie Odargowa i K pna oraz w dolinach rzecznych (Reczyca, Ognica, P zinka,
Doł nica, Kr pa). Rynny glacjalne przebiegaj ce w tym terenie s głównie
przedłu eniami rynien z terenu moren czołowych. Rynny te s w tej strefie szersze i
płytsze. Wi kszo układa si równole nikowo (rynny Reczycy, P zinki, Kr py). W
strefie tej wyst puj równie ozy. Najbardziej czytelne w terenie mo na podziwia
wzdłu Reczycy przy południowej granicy gminy, z tym e wi kszo
nale y do
gminy Sucha . Mniej czytelne poło one s pomi dzy Mosin a Dobrzanami
3.1.3.
WALORY KRAJOBRAZOWE
Gmina Dobrzany to jedna z ciekawszych krajobrazowo gmin województwa
zachodniopomorskiego.
Tereny o wyró niaj cej si rze bie
Omówiono tu tereny o szczególnych walorach krajobrazowych, które powinny
zachowa swój dotychczasowy charakter, aby to ułatwi znalazły si one albo na
terenie proponowanych Zespołów Przyrodniczo-Krajobrazowych lub zostały
zaliczone do obszarów cennych:
• Zgrupowanie wzgórz morenowych pomi dzy jez. Krzemie a Suliborzem –
obszar ten poło ony jest w strefie najwi kszego i najwy szego zgrupowania
wzgórz moreny czołowej na terenie gminy. Obejmuje rynn glacjaln o
stromych stokach i wznosz ce si nad ni cz ciowo zalesione wzgórza.
Ró nica poziomów mi dzy dnem doliny a szczytami wzgórz wynosi około
25m. W dolinie le y malownicze torfowisko i małe dystroficzne jeziorko. Jest to
pi kne wn trze krajobrazowe w gminie, niezwykle dynamiczne, harmonijnie
zamkni te wzgórzami i lasem. Bardziej na północ poło one s liczne
zalesione wzgórza poprzecinane bezodpływowymi torfowiskami w tym
Ja wcowa Góra, na której rzeczywi cie znajduje si ogromna i stara kolonia
borsucza. Jedynym elementem negatywnie oddziałuj cym na odbiór
estetyczny s linie energetyczne przecinaj ce ten obszar ze wschodu na
zachód.
• Dolina Iny wraz z poło onymi na wschód brzegu wzgórzami- Ina wypływa z
jeziora Krzemie i poni ej wsi Krzemie i w w skiej kr tej dolinie opływa
zgrupowanie wzgórz morenowych poro ni tych lasem. Najwy sze wzniesienie
– kopa osi ga 136m npm. Bli ej rzeki kopulaste pagórki osi gaj do 120m
npm. Roztacza si st d wspaniały widok w kierunku południowym na dolin
Iny i P zinki. U podnó a wzniesie wyst puje ciekawy układ rozdzielenia wód
Iny na wła ciw In płyn c do Bytowa i zasilaj c stawy rybne P zink .
Rozdzielnia jest star cz ciow kamienn budowl .
• Dolina P zinki- poło ona na zachód od Dobrzan nad rzek P zink . Obejmuje
falisto – pagórkowate ł ki, pola i pastwiska oraz cz
bukowych i podmokłych
ł gowych drzewostanów L-ctwa Dobrzany. Bardzo ciekawe wn trze
21
•
•
•
•
•
•
•
•
krajobrazowe, najatrakcyjniejsze widoki z okolic wsi Dolice w kierunku
południowo – zachodnim na ugory ił ki, rozci gaj ce si wzdłu rzeki P zinki
na stoku o południowej ekspozycji. W cz ci wschodniej gminy w dolinie
rzecznej zlokalizowane s stawy rybne – atrakcyjny zespół wn trz
krajobrazowych.
Pagórkowate tereny w rejonie Dolic i Grabnicy- poło ony na północ od jez.
Dolice o krajobrazie w przewadze pagórkowatym. Wyst puj tu równie tereny
faliste. Wzniesienia osi gaj wysoko ci do 130m npm (Góra Wilcza). W
rozległych obni eniach terenu poło one s torfowiska i oczka wodne. Cało
jest niezwykle urozmaicona, pocz wszy od rze by, po pokrycie terenu.
Pagórkowata rze ba jest tu wyeksponowana i czytelna. Teren ten to obszar
porolny, który nieu ytkowany w przewadze od kilkudziesi ciu lat samorzutnie
si renaturyzuje. Odtwarzaj si tu bagna i torfowiska na kiedy
zmeliorowanych ł kach, a na pola wkracza las. Ze szczytów wzgórz i pagórów
roztacza si rozległy widok.
Rynna jez. Ko cielnego – gł boka rynna glacjalna o wysoko ci zboczy
dochodz cej do 30m poło ona na północny wschód od Błotna. Na dnie rynny
w cz ci północnej znajduje si torfowisko, a w cz ci południowej małe
jeziorko Ko cielne. Od strony zachodniej rynna niewysokim garbem
oddzielona jest od jez. Błotno. St d te roztacza si najciekawszy widok na
wn trze krajobrazowe w dolinie.
Dolina Kr py – ł ki pomi dzy starymi bukowymi drzewostanami L-ctwa Kielno.
Poło one w rynnie glacjalnej tereny gł boko wcinaj si w skim pasem
pomi dzy morenowe wzgórza. Obszar szczególnie atrakcyjny krajobrazowo w
okresie jesiennym, gdy bukowe i d bowe li cie nabieraj kolorów.
Perłókowa Buczyna- poro ni ty lasem bukowym kem o rozległej i falistej partii
wierzchołkowej wznosz cej si na wysoko 121-130m npm. Strome wzgórza
osi gaj wysoko wzgl dn do 20m. Jest to teren o du ej warto ci
krajobrazowej. Szczególnie okazałe wzgórze wygl da od strony zachodniej
obserwowane z lekko falistych terenów wokół wsi Kozy
Kemy koło Białej- na zapleczu moren czołowych w okolicy Białej znajduje si
zgrupowanie kemów. Nale y do nich najwy sze w gminie wzniesienie o
wysoko ci 139m npm. Wzniesienia góruj nad rozległymi polami ł kami, u ich
podnó a le y wie Biała. Jest to teren rolny, obecnie nie u ytkowany. Stanowi
dominant w rolniczej przestrzeni tej cz ci gminy.
Jez. Błotno – typowe jezioro rynnowe. Stanowi w tym typie krajobrazu
szczególnie cenny element. Strome brzegi jeziora poro ni te s w skim
pasem lasu, a powy ej rozci gaj si lekko faliste pola.
Ozy mi dzy Mosin a Dobrzanami - wały ozów ci gn si na terenach le nych
mi dzy wsi Mosina a Dobrzanami. Utwory te nie s zbyt czytelne w terenie
ze wzgl du na pokrycie lasem.
Ozy nad Reczyc - wały ozów ci gn si wzdłu rzeki Reczycy wzdłu
południowej granicy gminy. S zalesione, ale wyró niaj si czytelnie w ród
okolicznych równinnych terenów.
3.1.4.
ZASOBY NATURALNE
Na terenie gminy nie istniej obecnie kopalnie kruszywa naturalnego. W
przeszło ci udokumentowano tu jednak kilka złó takiego kruszywa, a ponadto w
kilku miejscach istniej lady dawnej i obecnej ich eksploatacji dla lokalnych celów
22
gospodarczych. W wi kszo ci przypadków dawne wyrobiska kruszywa były zało one
w obr bie wałów i pagórków ozowych. Ozy s stosunkowo rzadkimi formami
polodowcowymi (w du ej cz ci ju wyeksploatowanymi), urozmaicaj cymi do
monotonny krajobraz wysoczyzn morenowych. Zło a kruszywa w tych formach nie s
zbyt bogate, a ich eksploatacja wi e si z zagro eniami przenikania ró nego
rodzaju zanieczyszcze do zgł bie do gł bszych poziomów wodono nych.
Na dawnych wyrobiskach kruszywa odbywa si obecnie niekontrolowana, lecz
zazwyczaj niewielka eksploatacja wirów i gruboziarnistych piasków.
Zło a torfów znajduj si w dolinach Kr py, P zinki, w rynnie jeziora Bytowo,
w rynnie jeziora Błotno, w rynnie jeziora Szadzko, na równinach przylegaj cych do
rynny jeziora Krzemie .
Pokłady kredy ł kowej znajduj si w dolinie Kr py. Pokłady kredy jeziornej
znajduj w rynnie jeziora Bytowo, w rynnie jeziora Błotno.
Oprócz dolin marginalnych i rynien jeziornych na terenie gminy znajduj si
mniej lub bardziej rozległe obni enia i kotliny wytopiskowe, których powierzchnia jest
zbudowana z osadów torfowych. Najwi ksze z nich znajduj si w pobli u
miejscowo ci Grabnica, Dolice, Krzemie oraz na wschód od wsi Bytowo. Zło a
torfów nie posiadaj dokumentacji geologicznej. Wszystkie zło a torfowe powinny
by obecnie obj te ochron , gdy wyst puj one cz sto w strefach kontaktu ró nych
poziomów wód gruntowych, zarówno powierzchniowych, jak i zalegaj cych na
wi kszych gł boko ciach. W miejscach wyst powania takich torfowisk dochodzi do
powolnego zasilania w wod gł bszych poziomów wodono nych.
3.1.5.
GLEBY
Teren gminy Dobrzany nale y do geologicznie młodych. Krótki okres procesu
glebotwórczego bardzo silnie uzale nił wła ciwo ci gleb od wła ciwo ci skał
macierzystych. Na glinach i piaskach naglinowych wysoczyzn morenowych
wyst puj gleby płowe i rdzawe IV a i IV b klas bonitacyjnych. Na obszarze
rozci gaj cym si w południowo-zachodniej cz ci gminy dominuj gleby bielicowe
klas V i VI. W dolinach rzecznych (P zinka, Kr pa) wyst puj gleby hydromorficzne i
mady, przewa nie silnie nawilgocone.
3.1.6.
HYDROLOGIA I HYDROGRAFIA
Wody na terenie gminy zajmuj 4,6% powierzchni. Teren gminy w cało ci
nale y do zlewni Iny II rz du, przepływaj tu trzy główne rzeki: Ina, P zinka i Kr pa.
Wyró ni mo na nast puj ce zlewnie cz stkowe:
Iny mi dzy jez. Krzemie a Suliborzem (spływ wód w kierunku południowym),
obejmuj ca tereny poło one we wschodniej cz ci gminy pomi dzy
Krzemieniem a Bytowem
Zlewnia Doł nicy (spływ wód w kierunku zachodnim), obejmuj ca rejon
północno-zachodni gminy pomi dzy wsiami Biała i Lutkowo
Zlewnia Kr py (spływ wód w kierunku zachodnim), obejmuj ca pas od
Grabnicy i Okola na wschodzie do K pna i Mosiny na zachodzie gminy
Zlewnia P zinki (spływ wód w kierunku zachodnim), obejmuj ca pas
poło ony równolegle na południe od opisanego powy ej pomi dzy Bytowem
a Odargowem
23
Zlewnia Reczycy (spływ wód w kierunku zachodnim), obejmuj ca pas
poło ony równolegle na południe od opisanego powy ej pomi dzy
Sierakowem a Sulinem.
Jak wida z powy szego opisu w gminie wyst puje pasowy – równole nikowy
układ sieci rzecznej, w którym dominuje odprowadzenie wód w kierunku zachodnim.
Na terenie gminy wyst puj 4 kompleksy stawów rybnych:
Na Inie koło Bytowa
Na P zince koło Bytowa
Na Doł nicy koło Lutkowa (wi ksza powierzchnia stawów le y w gminie
Marianowo)
Na Kr pie koło Kóz
Na obszarze gminy poło one s 4 jeziora:
Lp. nazwa jeziora
powierzchnia [ha] max. gł boko
Krzemie
233,35
29,2
Szadzko
78,42
2,6
Błotno
23,76
b.d.
Dolice
19,72
b.d.
Bytowo
12,00
b.d.
b.d. –brak danych
•
•
•
•
[m]
rybacki typ jeziora
sielawowo-leszczowe
linowo-szczupakowe
linowo- szczupakowe
sandaczowe
b.d.
Wody – Jeziora
Krzemie – linia brzegowa w przewadze prosta, brzegi wysokie poro ni te od
strony północnej lasem bukowym, od strony północno-wschodniej uj cie Iny
do jeziora w skie wartki, kamieniste, 200m dalej w kierunku wschodnim uj cie
potoku z jez. Chotom , na południowym brzegu tereny polne z wsi Krzemie
oraz Koloni Krzemie , wypływ Iny z jeziora szeroki, silnie zabagniony –
bardzo malownicze wn trze krajobrazowe, o bardzo du ej warto ci
krajobrazowej decyduje w wi kszo ci zadrzewiona, niezabudowana linia
brzegowa.
Szadzko (Dobrzany)- linia brzegowa rednio rozwini ta, wyst puj łagodne
zatoki, brzegi wysokie od północy, cz
południowa o brzegach niskich z
szerokim pasem trzcinowisk, od strony wschodniej miejscowo Szadzko, od
strony północnej uj cie rzeki P zinki silnie zabagnione i zatrzcinione, rzeka
uchodzi z jeziora w okolicy miejscowo ci Szadzko – ciekawe wn trze
krajobrazowe, o bardzo du ej warto ci krajobrazowej decyduje w wi kszo ci
zadrzewiona, niezabudowana linia brzegowa oraz wyra ne akcenty
historyczne- grodziska na brzegu południowym, wzgórze zamkowe oraz ruiny
starego ko cioła w Szadzku.
Dolice – linia brzegowa prosta, brzegi wysokie strome z w skim pasem
zadrzewie i fragmentem lasu od strony wschodniej – mało interesuj ce
wn trze krajobrazowe ze wzgl du na blisko wsi i słabo zalesione brzegi.
Błotno- typowe jezioro rynnowe o bardzo wysokich i stromych brzegach
dochodz cych do 10m wysoko ci wzgl dnej – bardzo warto ciowe wn trze
krajobrazowe, brzegi północne zalesione, od południa miejscowo Błotno.
24
Jak ju wspomniano teren gminy w przewadze nale y do zlewni Iny II rz du.
Moreny czołowe w granicach gminy stanowi wyra ny obszar wododziałowy.
Natomiast pomi dzy zlewniami rzek płyn cych na zachód wyst puj niskie i nie
wyró niaj ce si w morfologii terenu działy wodne.
Wody podziemne w powierzchniowych utworach czwartorz dowych wyst puj
w trzech poziomach:
poziom zwi zany z obni eniami utworów trzeciorz dowych (rejon Lutkowa)
warstwa wodono na poni ej glin zlodowacenia bałtyckiego (na całym
obszarze)
poziom zwi zany z utworami fluwioglacjalnymi Vistulianu i Holocenu (doliny
Iny, Kr py, P zinki)
3.1.7.
KLIMAT
Gmina Dobrzany poło ona jest w VIII krainie klimatycznej byłego
województwa szczeci skiego (Prawdzic 1961). Klimat tego terenu jest bardziej
surowy ni
na Nizinie Szczeci skiej, warto ci podstawowe parametrów
meteorologicznych
s
zbli one
do
parametrów
całego
Pojezierza
Zachodniopomorskiego. Okres wegetacyjny trwa tu nie dłu ej ni 210 dni, rednia
temperatura roczna waha si w granicach 6,5º-7,0ºC, opady 600-650 mm, zaleganie
pokrywy nie nej 45-50 dni w roku.
Zmienno przestrzenna topoklimatów na terenie gminy jest du a i zale y od
rze by terenu i pokrycia ro linno ci .
3.1.8.
LASY I TERENY ZIELENI
jej powierzchni (24%) i
wyst puj głównie we wschodniej jej cz ci. Reprezentuj ró ne typy siedliskowe i
podzielone s na wiele mniejszych i rozmieszczonych nierównomiernie kompleksów
le nych. Wi ksze kompleksy wyst puj we wschodniej cz ci gminy mi dzy
Bytowem, Błotnem, Dobrzanami, Kozami, Grabnic i Jeziorem Krzemie . S to w
wi kszo ci lasy li ciaste i mieszane.
Struktura władania u ytkami i le nymi
Produkcja ro linna prowadzona jest na powierzchni 8429 ha, która zajmuje
62,4 % ogólnej powierzchni gminy. Na u ytki rolne Skarbu Pa stwa z wył czeniem
u ytków rolnych Pa stwowego Gospodarstwa Le nego przypada 4457 ha, a na
u ytki rolne osób fizycznych 3204 ha. Udział procentowy powierzchni u ytków
rolnych w poszczególnych grupach jest nast puj cy:
Skarb Pa stwa
Osoby fizyczne – gospodarstwa indywidualne
Pa stwowe Gospodarstwa Le ne
Pozostałe u ytki gminy (u ytki przekazane w u ytkowaniu wieczyste, u ytki osób
nie wchodz ce w skład gospodarstw, u ytki ko ciołów i spółdzielni)
Nr grupy
rejestrowej
1
52,8%
38,0%
5,8%
3,4%
Tabela nr 3.1.7.1. Struktura władania u ytkami rolnymi i le nymi gminy Dobrzany.
Stan na 01.01.2000r.
Wyszczególnienie gruntów wchodz cych w skład
grupy lub podgrupy
2
25
Powierzchnia w ha
Ogółem U ytki
rolne
3
4
%u ytków rolnych do
ogólnej powierzchni
5
1
1.2
1.3
Nr grupy
rejestrowej
1
1.4
2
4
4.1
4.2
5
7
7.1
Razem grunty Skarbu Pa stwa z wył czeniem
gruntów przekazanych w u ytkowanie wieczyste, w
tym :
Grunty Pa stwowego Gospodarstwa Le nego
Grunty w trwałym zarz dzie pa stwowym
grupy lub podgrupy
9591
4943
3714
486
202
Powierzchnia w ha
ogółem
U ytki
rolne
3
4
2
Jednostek organizacyjnych z wył czeniem gruntów
PGL
Pozostałe grunty Skarbu Pa stwa
5675
Grunty Skarbu Pa stwa przekazane w u ytkowanie
wieczyste
Razem grunty gmin i zwi zków mi dzygminnych z
wył czeniem gruntów przekazanych w u ytkowanie
wieczyste, w tym:
12
Grunty tworz ce zasób gruntów komunalnych
Grunty komunalne w zarz dzie lub posiadaniu
jednostek organ. Gmin i zwi zków mi dzygminnych
Grunty gmin i zwi zków mi dzygminnych
przekazane w u ytkowanie wieczyste
Razem grunty osób fizycznych, w tym:
141
1
31
3204
176
121
9
Grunty ko ciołów i zwi zków wyznaniowych
18
11
Grunty osób prawnych nie zaliczone do w/ w grup
Powierzchnia wyrównawcza
7
Razem grupy 1,2,4,5,7,8,9,11
17
61
13512
49,6
51,6
16
3433
8
49,3
70
-
3325
5
8,3
70
3633
13
%u ytków rolnych do
ogólnej powierzchni
78,5
4457
1
142
Grunty osób fizycznych nie wchodz ce w skład
gospodarstw rolnych
Grunty osób fizycznych nie wchodz ce w skład
gospodarstw rolnych
Grunty spółdzielni
7.2
51,5
91,5
92,6
68,7
15
15
6
38
8429
62,4
Tabela nr 3.1.7.2. Struktura władania u ytkami le nymi gminy Dobrzany. Stan na 01.01.2000r.
Nr grupy
U ytki le ne oraz grunty
rejestrowej
grupy lub podgrupy
zadrzewione i zakrzewione w
ha
1
1
1,2
1,3
1,4
4
4,1
7
2
Razem grunty Skarbu Pa stwa z wył czeniem
gruntów przekazanych w u ytkowanie wieczyste, w
tym:
Grunty Pa stwowego Gospodarstwa Le nego
Grunty w trwałym zarz dzie pa stwowych jednostek
organizacyjnych z wył czeniem gruntów PGL
Pozostałe grunty Skarbu Pa stwa
Razem grunty gmin i zwi zków mi dzygminnych z
wył czeniem gruntów przekazanych w u ytkowanie
wieczyste, w tym:
Grunty tworz ce zasób gruntów komunalnych
Razem grunty osób fizycznych, w tym:
26
3
2996
4
133
5
3129
2926
2
27
-
2953
2
68
1
106
2
174
3
1
60
2
27
3
87
7,1
Grunty osób fizycznych wchodz ce w skład
gospodarstw rolnych
Powierzchnia wyrównawcza
Razem grupy 1,4,7.
60
27
87
14
1
15
3014
163
3234
Struktura gospodarstw rolnych
W obr bach Kozy, Szadzko, Lutkowo, Ognica, Biała, Błotno wyst puj
najwi ksze powierzchnie u ytków rolnych nale ce do Skarbu Pa stwa.
Tabela nr 3.1.7.3. Udział u ytków rolnych w obr bach. Dane Urz du Miasta i Gminy Dobrzany,
stan na 31.12.1998 r.
Obr by
Grunty rolne
U ytki zielone
razem
Wsi
Osób fizycz. AWRSP i PFZ razem Osób fizycz. AWRSP i PFZ razem
1
2
3
4
5
6
7
8
Biała
258
371
629
51
58
109
738
Błotno
275
330
605
35
46
81
686
Bytowo
70
275
345
9
40
49
394
Dolice
64
9
73
6
1
7
80
Grabnica
121
1
122
227
227
349
K pno
104
137
241
38
53
91
332
Kozy
188
890
1078
54
218
272
1350
Krzemie
82
160
242
41
44
85
327
Lutkowo
183
375
558
35
74
109
667
Mosina
125
43
168
31
16
47
215
Odargowo
227
276
503
46
90
136
639
Ognica
283
363
646
75
74
149
795
Sierakowo
127
135
262
54
41
95
357
Szadzko
217
805
1022
31
119
150
1172
m. Dobrzany
123
120
243
19
39
58
301
Razem
2447
4290
6737
913
913
1665
8402
Najwi ksze powierzchnie gruntów ornych wyst puj we wsiach Ognica,
Błotno, Biała i Odargowo. Gospodarstwa indywidualne s bardzo rozdrobnione, gdy
rednia powierzchnia przypadaj ca na gospodarstwo wynosi 6,2 ha.
Miejscowo
1
Biała
Błotno
Bytowo
Dolice i Grabnica
K pno
Kozy
Krzemie
Lutkowo
Mosina
Odargowo
Tabela nr 3.1.7.4. Ilo
i wielko
gospodarstw indywidualnych
Przedział powierzchni u ytków rolnych
w ha
do 2
2-5
5-10
10-15
2
17
18
11
4
8
9
12
15
3
6
3
13
10
3
4
4
3
8
8
1
1
4
6
5
2
2
7
3
2
3
6
5
6
6
2
1
2
2
2
7
2
7
27
1530
6
7
5
2
2
2
6
3
3
3050
7
1
1
2
1
1
>70
8
1
5
2
1
2
1
Razem
9
50
46
25
15
24
17
30
38
9
25
Ognica
13
6
5
2
Sierakowo
11
5
5
5
Szadzko
6
10
7
3
m. Dobrzany
49
37
35
11
Razem
182 113
88
58
Udział procentowy do ogólnej ilo ci
35,3 22,0 17,1 11,3
gospodarstw
. Na podstawie: Studium Uwarunkowa …
5
4
4
6
49
9,5
1
2
9
1,7
1
1
2
16
3,1
33
30
31
142
515
100
W gminie dominuj gospodarstwa drobne do 2 ha, od 2-5 i od 5-10 ha.
Ogółem w gminie w tym przedziale powierzchni jest 383 gospodarstw i stanowi one
74 % ogólnej ilo ci gospodarstw. Wielko gospodarstw, które u ytkuj dzier awcy w
przedziałach powierzchni u ytków rolnych przedstawia si nast puj co:
Powierzchnia gospodarstw ( w ha ) Liczba gospodarstw dzier awionych
50-100
5
100-200
3
200-300
2
300-400
1
400-500
500-700
2
700-800
1
W perspektywie najbli szych lat produkcja rolna b dzie si koncentrowa w
gospodarstwach indywidualnych o powierzchni minimum 10 ha, czyli w około 132
gospodarstwach. Przyjmuj c, e cz
gospodarstw w przedziale od 10-15 ha nie
podoła współczesnym warunkom rozwoju produkcji rolnej to mo na zało y , e w
gminie gospodarstw indywidualnych o dobrze rozwini tej produkcji b dzie nie wi cej
jak około stu.
Przydatno produkcyjna lasów
Ocen przydatno ci do pełnienia funkcji produkcyjnej lasów opracowano na
podstawie planów urz dzenia gospodarstw le nych. Wyró niono dwie grupy lasów w
zale no ci od głównych funkcji jakie przypisano poszczególnym kompleksom
le nym. Grupa pierwsza to lasy o charakterze ochronnym, w których produkcja
surowca drzewnego jest podporz dkowana celom ochronnym i nie stanowi głównej
funkcji lasu. Grupa druga to lasy gospodarcze, których głównym celem jest produkcja
surowca drzewnego.
3.2. OCHRONA PRZYRODY
3.2.1. SYSTEM OCHRONY PRZYRODY
Dla ochrony unikalnych i wyró niaj cych si elementów przyrodniczych oraz
krajobrazowych Pojezierza I skiego utworzony został na mocy uchwały nr IX/55/81 z
dnia 4 listopada 1981 r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie I ski Park
Krajobrazowy.
Na terenie gminy Dobrzany ochronie prawnej podlega I ski Park
Krajobrazowy.
Poza tym w gminie Dobrzany istniej
strefy ochronne dla zwierz t
ustanowione na podstawie § 2 ust. 3 Rozporz dzenia Ministra Ochrony rodowiska,
Zasobów Naturalnych i Le nictwa z 6 stycznia 1995r w sprawie ochrony gatunkowej
zwierz t. Nale
do nich strefy orlika krzykliwego, bociana czarnego, kani rudej,
których jest ł cznie 5.
28
I ski Park Krajobrazowy poło ony jest prawie na całym terenie, poza jej
zachodnimi kra cami i zajmuje 3450 ha. Strefa ochronna pokrywa 6877 ha,
rozci gajac si w rodkowej cz ci gminy od granicy z gmin Chociwel w okolicy
Lutkowa do granicy z gmin Sucha w okolicy wsi Sierakowo.
I ski Park Krajobrazowy wraz z otulin posiada plan ochrony zatwierdzony
rozporz dzeniem nr 3/92 Wojewody Szczeci skiego z dnia 9 marca 1992r.
(Dz.Urz.Woj.Szcz.Nr 3, poz. 35).
I ski Park Krajobrazowy uznany jest za ostoj ptaków o randze europejskiej
(OTOP 1994). Jego celem jest zachowanie walorów przyrodniczych i kulturowych
Pojezierza I skiego. Park chroni najcenniejsze przyrodniczo i krajobrazowo tereny
Pojezierza I skiego. Na terenie gminy Dobrzany ochron obj te s najbardziej
urozmaicone krajobrazowo tereny w gminie, z du ym kompleksem lasów bukowymi
ł gowych, ródle nymi torfowiskami i Jeziorami Krzemie , Dolice, Dobrzany, Błotno i
Bytowo z rozległymi terenami rolnymi w znacznej cz ci odłogowymi.
Na obszarze I skiego Parku Krajobrazowego oraz jego otuliny le cych w
granicach gminy Dobrzany znajduje si jeden u ytek ekologiczny powołany w roku
1992 ,,Bagno Ciszewo”, a w wyniku przeprowadzonej waloryzacji proponuje si
utworzenie 3 rezerwatów, 2 u ytki ekologiczne i 5 zespołów przyrodniczokrajobrazowych.
Wiod c funkcj I skiego Parku Krajobrazowego jest ochrona i kształtowanie
walorów rodowiska przyrodniczego i kulturowego rodkowej cz ci Pojezierza
I skiego.
Jego utworzenie miało tak e na celu ochron unikatowej rze by terenów
morenowych z licznymi rynnowymi jeziorami oraz ostoi ptaków o znaczeniu
europejskim.
Obok takich obszarów jak Słowi ski czy Drawie ski Park Narodowy, pełni on
rol miejsca odpoczynku na szlakach migracji ptaków w skali całego kontynentu.
Park obejmuje liczne kompleksy le ne - buczyn, ł gów oraz torfowisk o du ej
bioró norodno ci.
W obszarze Parku wyst puje szereg istniej cych i postulowanych do
utworzenia rezerwatów przyrody i u ytków ekologicznych.
Podstawowym dokumentem, definiuj cym granice Parku oraz list
dopuszczalnych działalno ci i zakazów zwi zanych w wymogami ochrony przyrody i
krajobrazu na jego terenie jest Rozporz dzenie Nr 6/98 Wojewody Szczeci skiego z
dnia 17 lipca 1998 w sprawie I skiego Parku Krajobrazowego, zmodyfikowane o
zapisy Rozporz dzenia Nr 22/2002 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 23
lipca 2002 r.
Wymienione dokumenty formułuj nast puj c list , obowi zuj cych na
terenie Parku, zakazów:
lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsi wzi
mog cych
znacz co oddziaływa na rodowisko w rozumieniu przepisów o ochronie
rodowiska;
lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w
miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego;
trzymywania otwartych rowów i zbiorników ciekowych;
dokonywania zmian stosunków wodnych, je li słu celom innym ni ochrona
przyrody i zrównowa one wykorzystanie u ytków rolnych i le nych oraz
gospodarki rybackiej;
29
likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodnobłotnych;
wylewania gnojowicy, z wyj tkiem nawo enia własnych gruntów rolnych;
lokalizacji o rodków chowu, hodowli posługuj cych si metod bez ciółkow ,
organizowania rajdów motorowych i samochodowych oraz pokazów lotów
akrobacyjnych, umieszczania tablic reklamowych poza obszarami
zabudowanymi;
likwidowania zadrzewie ródpolnych, przydro nych nadwodnych;
umy lnego zabijania dziko yj cych zwierz t, niszczenia nor, legowisk
zwierz cych, tarlisk i zło onej ikry, ptasich gniazd oraz wybierania jaj;
wypalania ro linno ci i pozostało ci ro linnych, wydobywania skał,
minerałów, torfu oraz niszczenia gleby;
u ywania łodzi motorowych na otwartych zbiornikach wodnych;
wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj cych rze b terenu, za
wyj tkiem obiektów zwi zanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym.
3.1.9.
I SKI PARK KRAJOBRAZOWY
Z
dniem
1
pa dziernika
2000
r.
zarz dzeniem
Wojewody
Zachodniopomorskiego utworzono Dyrekcj
Drawskiego i I skiego Parku
Krajobrazowego z siedzib w Złocie cu.
Dyrekcja powstała z przekształcenia Zarz du Drawskiego Parku
Krajobrazowego oraz Dyrekcji I skiego i Szczeci skiego Parku Krajobrazowego.
Obszar jej działalno ci oprócz dwóch parków krajobrazowych obejmuje tak e
Pojezierza Drawskie i I skie.
Utworzony w 1981 r. I ski Park Krajobrazowy poło ony jest w rodkowej
cz ci Pojezierza I skiego, zajmuj c wraz z otulin około 60% jego powierzchni.
Park obejmuje powierzchni 17.763 ha, za jego strefa ochronna - otulina rozci ga si na 26.240 ha.
Geograficznie przynale y do mikroregionu Pojezierza I skiego w
makroregionie Pojezierza Drawskiego.
Administracyjnie le y na terenie gmin W gorzyno, , Chociwel, Dobrzany, a
otulina si ga równie do gmin Sucha i Dobra Nowogardzka.
Obszarami le nymi Parku zarz dzaj nadle nictwa Łobez i Dobrzany.
Park stanowi centrum nie tylko geograficzne, ale przede wszystkim
przyrodnicze Pojezierza, koncentruj c w swoich granicach wszystkie elementy
wyró niaj ce Pojezierze I skie i decyduj ce o jego wielkiej ekologicznej warto ci.
Rze ba
terenu
ukształtowana
podczas
ostatniego
zlodowacenia
charakteryzuje si du dynamik i młodym wiekiem form.
Wzgórza o stromych zboczach i znacznych wysoko ciach wzgl dnych,
podmokłe dolinki zaj te przez torfowiska i wytopiskowe oczka wodne, polodowcowe
rynny jeziorne i rzeczne tworz bardzo urozmaicony system siedlisk.
Ta ju i tak bardzo skomplikowana mozaika jest dodatkowo wzbogacona
bardzo nieregularnym i rozbudowanym przebiegiem granicy polno-le nej, co
dodatkowo podnosi bioró norodno terenu i atrakcyjno krajobrazu.
Warto ci przyrodnicze I skiego Parku Krajobrazowego zwi zane s
ci le z
wodnymi i podmokłymi siedliskami. Liczne rzadkie gatunki ptaków, płazów i gadów,
które wyst puj na tym terenie, wykorzystuj jako rodowisko ycia i rozrodu nie tyle
30
otwarte wody licznych jezior, co płytkie, cz sto bezodpływowe zbiorniki, oczka
wodne, stawy rybne, mokradła i torfowiska.
Budowa geologiczna Pojezierza I skiego - faliste obszary moren czołowych i
dennych poci te gł bokimi rynnami glacjalnymi - sprzyjaj gromadzeniu si wody w
obni eniach terenu. Takie akweny s ch tnie wykorzystywane przez ró ne gatunki
zwierz t.
Najbardziej charakterystycznym spo ród nich jest na Pojezierzu I skim uraw.
Wiosenne i jesienne przeloty, poranny i wieczorny klangor, smukłe sylwetki ptaków,
w druj cych po wzgórzach, tworz niepowtarzalny klimat i nastrój, dzi ki czemu ten
region miało mo na nazwa krain urawia.
Obok urawi, wodno-błotne siedliska
Pojezierza I skiego wykorzystuj rzadsze
i cz sto zagro one gatunki ptaków: bieliki,
orliki krzykliwe, kanie ruda i czarna, bociany czarny
i biały, derkacze, b ki
oraz wiele innych pospolitszych gatunków.
Ogółem gniazduje tu 148 gatunków ptaków, a ta liczba, jak i gatunki
składaj ce si na ni , decyduj o tym, e I ski Park Krajobrazowy jest ostoj ptaków
o randze europejskiej.
Obfito
wody w rodowisku Pojezierza, zwłaszcza tej w postaci małych,
płytkich zbiorników, bagien i torfowisk ma jeszcze wi ksze znaczenie dla płazów i
gadów. W I skim Parku Krajobrazowym reprezentowane jest prawie 70% krajowej
herpetofauny. Wysok liczebno
wykazuj lokalne populacje rzadkich płazów rzekotki drzewnej i kumaka nizinnego.
Utworzenie I skiego Parku Krajobrazowego na Pojezierzu I skim gwarantuje
nie tylko zachowanie i ochron istniej cego stanu przyrody. Park prowadzi aktywne
działania na rzecz podniesienia bioró norodno ci w regionie.
W latach 1994 i 1995 wsiedlono na Pojezierzu I skim 9 dzikich rodzin
bobrowych odłowionych na wschodzie Polski przez zespół prof. R. Graczyka z
Akademii Rolniczej w Poznaniu. Pojezierze zaoferowało nowemu gatunkowi
znakomite warunki egzystencji. Wszystkie rodziny przetrwały - z 9 wsiedlonych
rodzin obecnie powstało 15. Rozmna aj si regularnie i zajmuj nowe tereny w
zlewni Drawy i Regi. Ju po dwóch latach obecno ci na Pojezierzu I skim widoczny
był ich korzystny wpływ na retencj wód. Na dwóch stanowiskach powstały tamy
podpi trzaj ce zbiorniki o około 0,5 m. Konfiguracja terenu Pojezierza daje bobrom
ogromne mo liwo ci działania bez powodowania szkód.
Regularne kontrole bobrów pozwoliły na wykrycie ladów obecno ci wydr.
Stan liczebny tego rzadkiego gatunku, umieszczonego, podobnie jak bóbr, na li cie
Polskiej Czerwonej Ksi gi Zwierz t, nie jest wysoki, ale wydry penetruj regularnie
cały obszar Pojezierza I skiego, ł cznie z najmniejszymi stawami i ciekami wodnymi.
I ski Park Krajobrazowy jest miejscem, na którego niepowtarzalno składa
si nie tylko przyroda. Wiekowe drzewa i kamienie Pojezierza widziały wiele, były
wiadkami przeobra e , nieodwracalnych zmian i powrotów.
Kiedy na Pojezierzu I skim istniało o wiele wi cej jezior. Zarastaj one i
zanikaj , co jest ogólnie znan prawidłowo ci . Tu jednak s tak e jeziora, które
odradzaj si na nowo. ledz c przedwojenne mapy spostrzec mo na, e tam, gdzie
teraz szeroko rozlewaj si wody, przed kilkudziesi ciu laty przebiegał przez ł k
zaledwie rów.
Historia równie chimerycznie traktuje zabudow . S miejsca zasiedlone kilka
tysi cy, kilkaset lat temu, do których ludzie nie powracaj . Grodziska w ród bagien,
31
na brzegach jezior, dzi niedost pne, a jeszcze bardziej niedost pne kiedy , stoj
samotne i puste zarastaj c lasem. Nie prowadz do nich adne drogi, a brn c
jeszcze dzi przez grz skie fosy nietrudno sobie wyobrazi , ile trudu kosztowało
dotarcie do nich. Ale s równie wsie i osady, gdzie kopi c nowe fundamenty mo na
wydoby br zow siekier albo gliniane prz liki, a wsz dzie pod powierzchni ziemi
zalegaj resztki murów starych i starszych, z cegły naszych współczesnych
wymiarów, z gotyckiej - wi kszej, a tak e z kamienia.
S na Pojezierzu tak e stare drogi, które dzi s bezdro ami, brukowane
kamiennymi płytami abstrakcyjne trakty w ród bagien w Sarnikierzu. Mamy te bruki
podwodne na zalanych ł kach na Wierzchucicach. Ale wiele czynnych dróg dalej
przebiega prastarymi trasami i przypominaj o tym umocnione kamieniem skarpy. S
te dziwne drogi, które nie zd yły powsta , istniej ce dzi w postaci rz dów
zgromadzonych i przygotowanych do brukowania kamieni. Takie kamienne wały
przebiegaj dzi lasami na Głowaczu i w Pławnicy.
Kiedy całe Pojezierze pokryte było lasem, wod i bagnami. Z biegiem lat
bagna i lasy zamieniano na pola uprawne. Teraz las powraca na wiele terenów,
powracaj tak e mokradła. Wiele przedwojennych zagród stoi dzi w lesie, a o
dawnej obecno ci ludzi przypominaj tylko kamienne pozostało ci fundamentów i
kwitn ce drzewa owocowe. Koło starych zagród na zmeliorowanych ł kach pojawia
si woda i w młodym lesie odtwarzaj si bagna.
Dawne splata si z obecnym i historia daje pole przyrodzie. To inspiruje do
przemy le i obliguje do szczególnej ostro no ci i ochrony.
Głównym zadaniem parku krajobrazowego jest przeciwdziałanie zagro eniom
szczególnych walorów regionu, dla którego ochrony został powołany.
Przeciwdziałanie zagro eniom i ogólnym i specyficznym prowadzone jest w
całej Polsce, z ró nym nasileniem i skuteczno ci w ró nych regionach, co wi e si
z wielko ci posiadanych rodków i poziomem wiadomo ci. Ogólnie wiadomo, e
finanse publiczne s niewielkie, mo liwo
manewru w tej sferze jest sił rzeczy
ograniczona.
wiadomo , wiedza i umiej tno ci pozwalaj niewielkie kwoty
wykorzysta maksymalnie.
Zagro enia, które kształtuj obraz przedsi wzi ochronnych w I skim Parku
Krajobrazowym, zmieniaj si w czasie. Na przestrzeni ostatnich lat dokonała si tu
bez mała „rewolucja”. Pojezierze I skie rozumiane jako las, woda i czyste powietrze
zawsze było atrakcyjne turystycznie. Obecnie jednak ogromnie nasilił si rozwój
ró nych form rekreacji. Zjawisko to rozwin ło si na podatnym gruncie szeroko
rozumianych zmian własno ciowych. Sprzeda ziemi rolnej, na której gospodarka
stała si nieopłacalna, rodzi liczne problemy.
Nale do nich:
zmiany sposobu dotychczasowego wykorzystania gruntów, co najcz ciej nie
jest oboj tne dla przyrody,
rozproszenie jak najogólniej pojmowanego zainwestowania, co zawsze
negatywnie wpływa na warto ci przyrodnicze,
samowole budowlane na terenach najcenniejszych przyrodniczo, nad
brzegami wód i w pobli u lasów,
inwestycje - budowy dróg i linii elektrycznych, koniecznych do obsługi
rosn cej liczby u ytkowników oraz eksploatacja zasobów naturalnych, przede
wszystkim kopalin,
ograniczenie dost pu do atrakcyjnych krajobrazowo miejsc, które powinny
by ogólnodost pne.
32
Przeciwdziałanie tym problemom, czyli dbało o ład przestrzenny w Parku i
otulinie, stanowi powa n cz
wszystkich działa ochronnych.
Ogromne znaczenie praktyczne dla ochrony walorów Parku ma prawidłowo
prowadzone planowanie przestrzenne. Obowi zuj ce obecnie ustawy o ochronie
przyrody i zagospodarowaniu przestrzennym dostarczaj skutecznych narz dzi
prawnych kluczowej w ochronie przyrody ochrony przestrzeni.
Plan ochrony I skiego Parku Krajobrazowego jest dokumentem okre laj cym
generalne reguły gospodarowania przestrzeni , które zgodnie z prawem musz
zosta przeniesione do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
gmin. Do najwa niejszych zasad, jakie wprowadza na Pojezierzu I skim
obowi zuj cy plan ochrony I skiego Parku Krajobrazowego, nale y ochrona otwartej
przestrzeni przed zabudow . Jednostki osadnicze i rekreacja powinny rozwija si w
otulinie, w celu ochrony i odci enia terenów Parku przed zainwestowaniem i
nadmiern penetracj . Przestrzeganie tak sformułowanych zasad rozwoju regionu
gwarantuje z jednej strony ochron walorów przyrodniczych, a z drugiej strony
mo liwo ich długotrwałego wykorzystania w turystyce i rekreacji.
Kolejnym krokiem jest zabezpieczenie cennych siedlisk przed konkretnymi
zagro eniami i odtwarzanie warunków pierwotnych w siedliskach niekorzystnie
zmienionych i zdegradowanych. W t pul działa wpisa mo na dokumentowanie i
utworzenie 9 u ytków ekologicznych oraz jednego zespołu przyrodniczokrajobrazowego. Obiekty te obok 3 rezerwatów chroni przyrodnicze centra
Pojezierza, wprowadzaj c wyspowy system stopniowanej ochrony.
I ski Park Krajobrazowy podejmuje równie wyzwanie przekształcenia i
waloryzacji zdegradowanych siedlisk.
Dzi ki dotacji udzielonej przez Fundacj EkoFundusz na realizacj projektu
ekologicznego „Renaturyzacja Ł k Studnickich”, na opuszczonych, osuszonych i
porzuconych ł kach powstał płytki zbiornik retencyjny, a jego obrze a zamieniły si w
t tni ce yciem mokradła. Z terenu, gdzie notowano wyst powanie nielicznych
pospolitych gatunków zwierz t, powstała ptasia ostoja, gdzie l gnie si i zalatuje co
najmniej 116 gatunków ptaków.
Na brzegu zbiornika wzniesiona została wie a obserwacyjna, dzi ki której
mo na si przekona , jak interesuj ce potrafi by efekty działa na rzecz przyrody.
Edukacj
ekologiczn
na terenie Parku prowadzi O rodek Edukacji
Ekologicznej Pojezierza Drawskiego i I skiego z siedziba w Złocie cu . Pozwala to
na podejmowanie szerszych działa edukacyjnych w Parkach. Realizacj i
koordynowaniem działalno ci o rodka zajmuje si Dyrekcja Drawskiego i I skiego
Parku Krajobrazowego przy merytorycznej współpracy z ró nego rodzaju instytucjami
o wiatowymi, uczelniami wy szymi, instytucjami i urz dami oraz organizacjami
społecznymi zajmuj cymi si ochron rodowiska.
Program edukacyjny o rodka adresowany jest mi dzy innymi do studentów,
młodzie y szkolnej, nauczycieli, rolników, przedstawicieli samorz dów lokalnych i
turystów.
3.1.10.
PLAN OCHRONY I SKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
Przewa aj ca cz
terenów gminy Dobrzany poło ona jest w obszarze
I skiego Parku Krajobrazowego, utworzonego na mocy uchwały nr IX/55/81 z dnia 4
listopada 1981 r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie.
33
Park posiada plan ochrony, zatwierdzony rozporz dzeniem Wojewody
Szczeci skiego nr 3/92 z dnia 9 marca 1992 roku. Głównym jego celem jest
sformułowanie zasad ochrony przyrody na terenie Parku i jego otuliny, obejmuj cych:
zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych Pojezierza I skiego;
ochron terenów parku jako ostoi ptaków o randze europejskiej;
utrzymanie zachodz cych tu procesów ekologicznych i stabilno ci
ekosystemów;
zachowanie ró norodno ci gatunkowej;
zapewnienie istnienia i ci gło ci gatunków i ekosystemów;
kształtowanie wła ciwych postaw człowieka wobec przyrody;
przywracanie do pierwotnego stanu zasobów przyrodniczych.
W obszarze Parku i jego otuliny plan dopuszcza prowadzenie wszelkich typów
działalno ci gospodarczej w sposób nie powoduj cy degradacji naturalnych walorów
przyrodniczych i ładu przestrzennego. Dla okre lenia warunków rozwoju
przestrzennego poszczególnych cz ci Parku i jego otuliny, dzieli si jego obszar na
nast puj ce jednostki strukturalne:
miasta o funkcji rekreacyjnej;
wsie o funkcji rekreacyjnej i inne;
jeziora o funkcji rekreacyjnej i innej;
rejony wypoczynku letniskowego;
obszary wokół obiektów inwentarskich poza miejscowo ciami;
stawy rybne;
tereny eksploatacji surowców;
lasy;
u ytki rolne.
Obok ustalenia zasad ochrony i kształtowania krajobrazu oraz prowadzenia
gospodarki na terenach w/w jednostek plan zawiera szereg wskaza , dotycz cych
udost pnienia Parku dla turystyki i rekreacji. Nale do nich:
mo liwie najpełniejsze wykorzystanie dla celów rekreacji terenów otuliny
Parku dla ochrony rdzennej cz ci jego obszaru przed wprowadzaniem
nowych obiektów i urz dze dla obsługi ruchu turystycznego;
umo liwienie powszechnej dost pno ci walorów przyrodniczych Parku i
poło onych na jego terenie obiektów rekreacyjnych;
realizacja nowych obiektów jak najlepiej wkomponowanych w istniej ce
układy przyrodniczo krajobrazowe, lokalizowanych w miejscach mało
eksponowanych, (zakazuje si w zwi zku z tym zabudowy wierzchołków
lokalnych wzniesie ), wznoszonych w gabarytach do wysoko ci jednej i
jednej i pół kondygnacji, ze stromymi, symetrycznymi dachami, przy
preferencji drewna jako podstawowego materiału budowlanego;
wykorzystywanie kulminacji terenu do tworzenia ci gów i punktów
widokowych z zagospodarowaniem ich w sposób nie degraduj cy otoczenia;
wykorzystywanie na cele letniskowe istniej cych zagród z wynajmem kwater
prywatnych;
zakaz lokalizacji nowych o rodków wypoczynkowych i obiektów letniskowych
poza istniej c zabudow z wyj tkiem wykorzystywania do tego celu zagród i
opuszczonych siedlisk oraz miejsc wyznaczonych w planie Parku;
zakaz lokalizacji domków letniskowych oraz wykorzystywania na te cele
siedlisk poło onych w pasie 100 m. od brzegów jezior;
34
dostosowanie skali i form zagospodarowania rekreacyjnego do chłonno ci
jezior, pla i otaczaj cych je lasów w strefach penetracji ruchu turystycznego
oraz do walorów krajobrazowych terenu;
zakaz prowadzenia szlaków pieszych i lokalizowania miejsc wypoczynku na
obszarach ostoi zwierzyny i rezerwatów przyrody;
ograniczenie ilo ci pomostów i przystani nad brzegami jezior do ilo ci
wyznaczonej w planie Parku;
mo liwie najwi ksze nasycenie terenów rekreacyjnych zieleni wysok .
3.1.11.
FLORA
Szata ro linna gminy
Szat ro linn obszaru stanowi flora, czyli gatunki ro lin wyst puj ce w gminie
oraz ro linno , czyli zbiorowiska ro linne zwi zane z okre lonymi biotopami.
Zbiorowiska o charakterystycznym składzie gatunkowym uzyskuj kategori
zespołów ro linnych.
W układzie syntaksonomicznym ł czy si je w wy sze jednostki, którymi s w
kolejno ci od ni szych rang do coraz wy szych: zwi zek zespołów, rz d zespołów,
klasa zespołów.
Ro linno wodna i szuwarowa
Zbiorniki wodne gminy Dobrzany w przewa aj cej wi kszo ci, z wyj tkiem jez.
Krzemie , odznaczaj si do znaczn eutrofizacj i nie maj wi kszej warto ci
florystycznej.
W tych jeziorach stwierdzono niewiele rzadkich gatunków ro lin
naczyniowych, np. osoka aloesowata, natomiast do
cz sto wyst pował gr el
ółty, gatunek podlegaj cy całkowitej ochronie, który obecnie na terenie Pomorza
Zachodniego nie jest zagro ony. Oprócz jezior na terenie gminy wyst puj liczne
małe oczka polodowcowe. Nie maj one wi kszego znaczenia florystycznego, lecz
podobnie jak pozostałe zbiorniki wodne maj du e znaczenie mikroklimatyczne.
Ro linno torfowisk
Wa nym składnikiem krajobrazu gminy Dobrzany s liczne, zwykle niewielkie
obszarowo torfowiska. Powstały one w obni eniach terenu, cz sto w miejscu dawniej
istniej cych zbiorników wodnych, w bezodpływowych kotlinach oraz w dolinach
strumieni i rzek.
Na terenie gminy wyst puj torfowiska wysokie, przej ciowe i niskie. W
torfowiskach wysokich panuj mchy torfowce, poro ni te przez niskie krzewinki z
rodziny wrzosowatych, niemal wszystkie zaliczane do gatunków chronionych.
Do takich torfowisk zaliczy mo na jez. Kutkowo oraz torfowisko poło one
około 3 km na północny wschód od Bytowa.
Torfowiska niskie stanowi grup bardziej liczn i wykształcon na wi kszych
obszarach. S to najcz ciej rozległe turzycowiska lub trzcinowska wypełniaj ce
obni enia terenu, towarzysz ce ciekom wodnym i jeziorom. Przykładowo, liczne
torfowiska niskie zlokalizowane s w dolinie P zinki.
Najrzadziej spotykane i najcz ciej tylko fragmentarycznie wykształcone s
torfowiska przej ciowe, skupiaj ce gatunki torfowisk wysokich i niskich, niewielkie
płaty tego typu torfowisk spotyka si niekiedy w gł bszych obni eniach na południe
od jez. Krzemie .
35
Zbiorowiska ł kowe i murawowe
Zbiorowiska ł kowe i murawowe stanowi drugi pod wzgl dem obszarowym
element krajobrazu gminy. Na pagórkach morenowych, w zale no ci od podło a
oraz ekspozycji zbocza rozwijaj
si
ubo sze murawy kserotermiczne lub
napiaskowe oraz suche ł ki.
Rozproszone s one na całym terenie, jednak do najciekawszych florystycznie
zaliczy mo na m.in. suche murawy porastaj ce pagórki morenowe wyniesione
ponad rozlewiska – stawy P zinki.
W obni eniach pomi dzy wyniesieniami oraz na terenach płaskich oprócz
torfowisk spotyka si bujne, bogato ukwiecone ł ki wilgotne i wie e.
Najbardziej interesuj ce znajduj
si
na fali cie ukształtowanym,
malowniczym terenie w okolicach Bytowa i Błotna. S to półnaturalne mezotroficzne
lub eutroficzne ł ki ko ne, najcz ciej rajgrasowe oraz trz licowe, cho niekiedy
spotyka si tak e okresowo podmokłe ł ki rdestowo – ostro eniowe i ziołoro lowe.
Bardziej interesuj ce florystycznie murawy napiaskowe i kserotermiczne oraz
fragmenty ł ki ziołoro lowej wyst puj w dolinie rzeki P zinki.
Ro linno le na i zaro lowa
jej powierzchni i wyst puj
głównie w jej wschodniej cz ci. Reprezentuj ró ne typy siedliskowe i podzielone s
na wiele mniejszych i rozmieszczonych nierównomiernie kompleksów le nych.
Wi ksze kompleksy wyst puj we wschodniej cz ci gminy, mi dzy Bytowem,
Błotnem, Dobrzanami, Kozami, Grabnic i Jeziorem Krzemie . S to w wi kszo ci
lasy li ciaste i mieszane, w których głównym drzewem lasotwórczym jak buk
zwyczajny.
Parki, cenne zadrzewienia, pomniki przyrody
Parki, aleje oraz inne formy zadrzewienia stanowi warto ciowy element
krajobrazu gminy zarówno jako składnik szaty ro linnej jak i cz
zasobów
kulturowych.
W rejestr zabytków wpisano 2 parki zabytkowe. W czasie przeprowadzanych
bada w terenie stwierdzono dwa zespoły parkowe.
Aleje i drzewa pomnikowe.
W gminie Dobrzany w chwili obecnej nie ma obiektów o statusie pomników
przyrody, ale w trakcie inwentaryzacji wytypowano do ochrony pomnikowej 15
okazów drzew i 8 alei.
Flora gminy
Na terenie gminy Dobrzany stwierdzono wyst powanie 660 gatunków ro lin
naczyniowych i 2 gatunki glonów oraz 235 gatunków grzybów, w tym 22 gatunków
ro lin naczyniowych podlega ochronie prawnej, a 12 obj tych jest ochron
cisł .
Stwierdzono poza tym tak e wyst powanie 4 gatunków grzybów podlegaj cych
ochronie cisłej.
Najcenniejsze obiekty botaniczne na terenie gminy Dobrzany
Gmina Dobrzany obejmuje tereny interesuj ce pod wzgl dem przyrodniczym.
Jest to obszar bogaty i zró nicowany florystycznie, zwłaszcza wschodnia cz
gminy. Z dotychczasowych danych wynika, e szata ro linna wschodniej cz ci
36
gminy jest mało przekształcona ( tj. dobrze zachowana ) i zasługuje na szczególn
uwag i ochron . Znacznie wi kszym przekształceniom uległa cz
zachodnia i
południowo-zachodnia, gdzie przewa aj pola uprawne i pastwiska.
Na terenie całej gminy Dobrzany stosunkowo du ym przekształceniom w
ci gu ostatnich lat uległy porzucone ł ki i pastwiska oraz pola, na których zaniechano
uprawy. St d na terenie gminy nieu ytki, na których wykształcaj si najcz ciej
inicjalne murawy, zajmuj stosunkowo du e powierzchnie.
Do najbardziej warto ciowych pod wzgl dem botanicznym obszarów
stwierdzonych w granicach gminy nale :
Dolina rzeki P zinki
Ja wcowa Góra
Jez.Kutkowo
3.1.12.
FAUNA
Przeprowadzona inwentaryzacja faunistyczna w gminie Dobrzany pozwoliła na
stwierdzenie bytowania tu co najmniej 3 gatunków bezkr gowców i 6 kr gowców z
Europejskiej Czerwonej Listy Zwierz t oraz 13 gatunków bezkr gowców i 17
kr gowców z Polskiej Czerwonej Listy Zwierz t.
wiadczy to o bardzo wysokich walorach biocenotycznych tego obszaru.
Ogółem stwierdzono wyst powanie tutaj nast puj ce ilo ci gatunków
kr gowców:
Ryby – 21 gatunków
Płazy – 12 gatunków
Gady – 5 gatunków
Ptaki – 159 gatunków
Ssaki – 36 gatunków
Obszary cenne dla fauny
Na terenie gminy Dobrzany wi kszo
terenów wa nych dla fauny została
obj ta proponowanymi formami ochrony. Wyst puj tu jednak obszary, na terenie
których wprowadzenie ochrony prawnej nie ma sensu, poniewa rola biologiczna
jak pełni , b dzie mogła by realizowana bez przeszkód przy zachowaniu
obecnego sposobu u ytkowania. Tereny te, przedstawione poni ej powinny zosta
bezwzgl dnie potraktowane jako rolnicza przestrze produkcyjna z zakazem
zabudowy, je eli poło one s na terenach rolnych. Je eli le
w granicach lasów
powinny by uznane jako lasy ochronne.
Najcenniejsze obszary faunistyczne gminy Dobrzany:
Dolina Kr py
Dolina P zinki wraz z jeziorem Szadzkim
Ł ki nad Doł nic
Dolina Ognicy
.Pola koło Dolic i Grabnicy
Pola pomi dzy Lutkowem a Kozami
Lasy L-ctwa Błotno na południe od drogi Błotno – Bytowo
Stawy Bytowskie
U ytek ekologiczny ,,Bagno Ciszewo” UE-I
Proponowany rezerwat przyrody ,,Kutkowo”R-2
Proponowany rezerwat przyrody ,,Grzybieniowe Jeziorko”R-3
Proponowany u ytek ekologiczny ,,Bosia” UE-2
37
Proponowany u ytek ekologiczny ,,Grabnica” UE-1
Proponowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ,,Ł ki koło K pna” ZPK 2
Proponowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ,,Ja wicowa Góra” ZPK 3
Proponowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,,Bagno Ko cielne” ZPK 5.
3.1.13.
PRZYRODA NIEO YWIONA
Obiekty przyrody nieo ywionej
Głazy narzutowe na terenach morenowych wyst puj
powszechnie.
Zalegaj ce w lasach i gromadzone na miedzach polnych tworz swoisty klimat –
wyró niaj cy i niepowtarzalny.
Poni ej wymieniamy miejsca nagromadze głazów. Wi kszo z nich głazy
zwo one a pól i zgromadzone na ródpolnych miedzach. Wiele z takich miedz
znajduje si obecnie na terenie porolnych lasów:
Obszar projektowanego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Ja wcowa
Góra- wiele okazałych granitowych głazów o rednicy około 1,0m le y na
miedzach i w lesie PP-24.
Obszar na południe od u ytku ekologicznego Ciszewo- wiele okazałych
granitowych głazów o rednicy około 1,0m le y na miedzach i w lesie PP-25
3.1.14.
ZAGRO ENIA RODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Analiza zagro e
rodowiska przyrodniczego pozwala sformułowa
nast puj ce wnioski:
Obszary cenne zagro one s głównie przez:
Zanieczyszczenie wód ( cieki, pestycydy, nawozy sztuczne, dzikie wysypiska
mieci, wylewiska nieczysto ci),
Zachwianie stosunków wodnych (melioracje, pozyskiwanie kopalin),
Ruch samochodowy (kolizje dróg ze szlakami komunikacyjnymi zwierz t),
Antropopresj (wycinanie drzew, itp.).
nale
Elementy dysharmonijne i tereny zdegradowane
Na terenie gminy do elementów wpływaj cych negatywnie na krajobraz
:
Architektura – w postaci wyj tkowo nieciekawych typowych
obiektów PGR-owskich i budynków gospodarczych budowlanych
w latach 60/70 obecnie cz sto zdewastowane
osiedle domków jednorodzinnych Dobrzany,
wie Bytowo,
zabudowa rekreacyjna w miejscowo ci Krzemie ,
zabudowa rekreacyjna w kolonii Krzemie .
Linie energetyczne- prowadzone cz sto wzdłu ci gów
widokowych i szczytami wzgórz,
Linie energetyczne w okolicach Bytowa
Elementy przemysłowe (silosy paszowe, zabudowa zakładów)
Hydrofornia Biała,
Mieszalnia pasz Szadzko,
Kurniki Ognica.
38
Do terenów zdewastowanych nale
wyrobiska wirowni, mogilnik i dzikie
wysypiska mieci.
wirownia na zachód od Bytowa przy lesie,
Wysypisko przy drodze z Lutowa do Długiego,
wirownia na północnym brzegu jeziora Krzemie przy lesie,
wirownia na zachodnim brzegu jeziora Szadzko,
wirownia na południowym brzegu jeziora Szadzko,
Nielegalne wysypisko na zachód od Dobrzan.
3.2.
RODOWISKO KULTUROWE I JEGO ZASOBY
Na obszarze obecnej gminy Dobrzany dominuj
redniowieczne zało enia
przestrzenne o kompozycji placowej (owalnice), które z czasem ewaluowały w układy
wielodro nicowe lub rozwin ły si zgodnie z zało eniami osiowymi.
Na rozwój przestrzenny niektórych wsi wpłyn ło powstanie tam gospodarki
folwarcznej, a tak e akcja kolonizacyjna za czasów Fryderyka II.
W I połowie XIX wieku powstawały na pierwotnych układach niektórych wsi
kolonie chłopskie.
Najwa niejszymi elementami historycznego krajobrazu kulturowego gminy s
redniowieczne zało enia przestrzenne, relikty redniowiecznej architektury obronnej
(zamek w Szadzku), zabytkowe ko cioły oraz zabudowa ludowa.
Na terenie gminy dominuje zabudowa chłopska.
Na terenie gminy wyst puj stanowiska archeologiczne, które stanowi
integraln cz
krajobrazu z jego stosunkami wodnymi, budow geomorfologiczn ,
szat ro linn i wiatem zwierz cym. Nale y d y do ich zachowania w rodowisku,
w którym powstały i spełniały niegdy okre lone funkcje.
Do
najcenniejszych
obiektów
nale :
w
Kozach
grodzisko
wczesno redniowieczne, w Szadzku grodzisko wczesno redniowieczne i
redniowieczne, zamek redniowieczny, osada ze staro ytno ci, kultury łu yckiej, z
okresu wpływów rzymskich.
Na terenie gminy znajduje si te kilka zało e folwarcznych z XIX wieku.
Obecnie wszystkie one s w bardzo złym stanie. Ich układ przestrzenny jest mało
czytelny, a istniej ce budynki s w znacznej mierze zdewaloryzowane.
Parki dworskie s zaniedbane, a ich kompozycja ulega zacieraniu. Parki
stanowi warto ciowy element krajobrazu gminy, zarówno jako składnik szaty
ro linnej, jak i zasobów kulturowych. Na terenie gminy s dwa zespoły parkowe
wpisane do rejestru zabytków jako parki zabytkowe.
W gminie Dobrzany znajduje si kilka obiektów architektonicznych, unikalnych
w skali regionu. S to przede wszystkim ko cioły z poło onymi na ich posesjach
cmentarzami.
3.2.1.
OCHRONA RODOWISKA KULTUROWEGO
W okresie udokumentowanej historii osadnictwa na terenie gminy Dobrzany
nawarstwiły si liczne i zró nicowane lady, stanowi ce bogate dziedzictwo
kulturowe. Si gaj ce od prehistorii do redniowiecza osadnictwo, znane ze
stanowisk archeologicznych, znajduj ce si pod ziemi relikty, ko cioły, zabytki maj
ró n tradycj – słowia sk , pomorsk , hanzeatyck , szwedzk , francusk i prusk ,
poga sk i chrze cija sk , katolick i protestanck , arystokratyczn i plebejsk ,
rolnicz .
39
Ochrona warto ci kulturowych, zarówno rozpoznanych, jak jeszcze
nieujawnionych, jest wa nym celem społecznym, realizowanym przez władze
samorz dowe i słu by konserwatorskie. Najwarto ciowsza cz
zasobów dóbr
kultury znajduje si pod ochron prawn , wynikaj c z ustawy o ochronie dóbr
kultury i obejmuje stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków, wiele
zabytków nieruchomych, na które składaj si pojedyncze obiekty, zespoły obiektów,
zało enia urbanistyczne i cmentarno-parkowe.
Warto ciowe obiekty i obszary, które nie zostały wpisane do rejestru zabytków
podlegaj ochronie, zgodnie z dotychczasow polityk konserwatorsk władz gminy,
w zakresie odpowiednim do charakteru, warto ci i stopnia zachowania, poprzez
ustalenia w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego.
Ochrona ta obejmuje wiele obiektów architektonicznych oraz układy
przestrzenne, zabudow i zagospodarowanie terenów w granicach stref ochrony
dziedzictwa kulturowego.
W
planie miejscowym zagwarantowana jest ochrona stanowisk
archeologicznych i archeologicznie rozpoznawalnych reliktów historycznego
zainwestowania poprzez ustalenie stref ochrony stanowisk archeologicznych.
3.2.2.
ZAGRO ENIA RODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU
Ochrona zabytków poło onych na terenie wsi oraz towarzysz cej im zieleni
zabytkowej – parków, cmentarzy i obsadze dróg, stała si obecnie jedn z
najtrudniejszych dziedzin konserwatorskich.
Czynniki, które decyduj o mo liwo ciach przetrwania wi kszo ci zabudowy
wiejskiej maj zdecydowanie negatywny charakter.
Podstawowym zagro eniem jest niedostosowanie istniej cego zasobu do
dzisiejszych wzorców kulturowych i cywilizacyjno-technicznych.
Brak jest ekonomicznego i funkcjonalnego uzasadnienia do eksploatacji wielu
obiektów gospodarczych i produkcyjnych.
Brak te rodków u wła cicieli na remonty generalne, a nawet bie ce, co przy
niedostatku lokalnych warsztatów rzemie lniczych, znaj cych tradycyjne technologie
budowlane utrudnia mo liwie tanie utrzymanie budynków.
Zagro eniem jest ekspansywna reklama nowoczesnych materiałów i detalu
budowlanego, którego u ycie dewaloryzuje skromne i jednorodne kompozycje
zabudowy oraz mo e prowadzi do pogorszenia stanu technicznego obiektów.
Brak wiedzy i wra liwo ci w ród elit wiejskich, radnych gminnych, nauczycieli i
mieszka ców z cenzusem wiedzy fachowej powoduje działania zb dne lub wr cz
szkodliwe.
Do podstawowych zagro e dla krajobrazu nale y zaliczy :
wtórne podziały własno ci;
zmiany sposobu u ytkowania terenów (intensywna gospodarka rolna, rybna i
sadownicza);
powstawanie zabudowy jednorodzinnej według bardzo zró nicowanych
projektów na zbyt małych działkach, bez stosowania komponowanej zieleni,
mog cej
ogranicza
negatywne
eksponowanie
nowych
form
architektonicznych;
powstawanie osiedli rekreacyjnych bez projektów urbanistycznych,
pozbawionych kompozycji i odpowiednich przestrzeni publicznych;
znaczna liczba ró nych obiektów tymczasowych: kiosków, pawilonów,
gara y, magazynów i wiat;
40
nieprzemy lane krajobrazowo lokalizowanie farm elektrowni wiatrowych.
Do czynników bezpo rednio zagra aj cych zachowaniu historycznej
(powstałej do 1945 r.) zabudowy nale
współczesne metody modernizacji i
adaptacji polegaj ce na:
powi kszaniu i wymianie okien oraz powi kszaniu wrót i wymiana ich stolarki
z naruszeniem zasad pierwotnych podziałów i kompozycji na elewacji;
ocieplaniu budynków i zwi zan z tym likwidacj wystroju ceglanego i
tynkowego, a w przypadku konstrukcji szkieletowej przyspieszanie jej
destrukcji biologicznej;
wymianie pokry dachowych i upraszczaniu geometrii dachów;
adaptacjach zabudowy gospodarczej, bez profesjonalnych opracowa
projektowych;
fragmentarycznym tynkowaniu i malowaniu elewacji;
likwidacji tradycyjnych (drewnianych, murowanych i kamiennych) ogrodze i
płotów na rzecz betonowych prefabrykatów czy systemowych rozwi za
metalowych;
likwidacji brukowanych nawierzchni podwórzy;
rozbudowa układów przestrzennych poprzez dodawanie dobudówek, gara y i
wiat.
Zagro one s relikty osadnictwa pradziejowego i redniowiecznego, poło one
w granicach miasta i wsi oraz na jego peryferiach.
Przypadkowe lokalizacje nowych siedlisk i zabudowy rekreacyjnej, intensywna
uprawa rolna i melioracje, a tak e zalesienia mog skutecznie zniszczy zawart w
strukturach ziemnych wiedz o dziejach najstarszych, o których nie wspominaj
ródła pisane.
Zagro one s równie zespoły zabytkowej zieleni. Dla licznych jeszcze
obsadze dróg nadal zagro eniem mog by metody ich modernizacji, cho jako
podstawowe zagro enie nale y wskaza brak regularnej piel gnacji i planowego
uzupełniania ubytków. Wszystkie zachowane parki s zaniedbane i pozostawione
własnemu losowi, dziczej zatr caj c pierwotny charakter maj cy tworzy w
naturalnym krajobrazie tło kolorystyczne i oparcie przestrzenne dla terenów
osadniczych. Podobnie cmentarze zabytkowe, dla których szacunek wpisany jest w
nasz kultur , na terenie całej gminy s w bardzo złym stanie, tylko nieliczne z nich
posiadaj fragmentarycznie zachowane ogrodzenia.
Zagro eniem dla walorów komponowanej zieleni mog
by
równie
nieprofesjonalnie prowadzone nasadzenia, z naruszeniem warunku utrzymywania
składu gatunkowego przy uzupełnianiu ubytków oraz stosowania nasadze np. z
egzotycznych drzew ozdobnych lub szpilkowych w miejscach, na terenach, i w
rejonie obiektów architektonicznych, gdzie mo e doj
do unieczytelnienia
pierwotnej, zamierzonej kompozycji projektowej.
3.3.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – STAN I ZAGRO ENIA
Stan i ochrona rodowiska jest ci le zwi zane z rozwojem
infrastruktury
technicznej.
Wła ciwe wyposa enie gmin w urz dzenia techniczne jest podstaw ochrony
wszystkich jego komponentów oraz ma istotny wpływ na zdrowie mieszka ców.
41
Wraz z rozwojem zabudowy i wodoci gów – powinno i
tworzenie systemu
odprowadzania i oczyszczania cieków – co ma kluczowe znaczenie dla jako ci wód
powierzchniowych.
Rozwój sieci gazowych – ma wpływ na ograniczenie spalania paliw stałych – a tym
samym na ochron powietrza.
Niezwykle istotne dla ochrony powierzchni ziemi, wód gruntowych i
powierzchniowych jest wyeliminowanie tzw. dzikich wysypisk odpadów – poprzez
obj cie wszystkich mieszka ców zorganizowanym systemem wywozem odpadów i
selektywnej zbiórki niektórych ich rodzajów .
Modernizacja dróg – tworzenie obwodnic zmniejsza uci liwo
hałasu i emisji
pogarszaj cych zdrowie i komfort mieszka ców.
Gminy nale ce do Powiatu Stargardzkiego maj podobny (rolniczy) charakter i
stopie wyposa enia w urz dzenia techniczne.
Dla tworzenia wła ciwie funkcjonuj cych systemów niezb dna jest współpraca
mi dzygminna.
Do kluczowych problemów nale y uporz dkowanie gospodarki wodno – ciekowej,
odpadowej, gazyfikacja gmin oraz modernizacja dróg.
Gospodarka wodno – ciekowa
Prowadzenie prawidłowej gospodarki wodno – ciekowej ma ogromny wpływ na
jako
rodowiska przyrodniczego, a w szczególno ci na stan wód
powierzchniowych oraz (w przypadku eksploatacji nieszczelnych zbiorników
bezodpływowych) na jako wód podziemnych.
Prawidłowa gospodarka wodno – ciekowa powinna by powi zana w ła cuch
nast puj cych zale no ci :
ROZWÓJ
WODOCI GÓW
WZROST ILO CI
CIEKÓW
ODPROWADZNIE DO WÓD
POWIERZCHNIOWYCH LUB
GRUNTU
SCIEKÓW
OCZYSZCZONYCH
ODPROWADZENIE
DO SYSTEMU
KANALIZACJI
OCZYSZCZALNIA
CIEKÓW
3.3.1. ZAOPATRZENIE W WOD
Zaspokajanie potrzeb przez system wodoci gowy – wi e si ze spełnieniem dwu
imperatywów :
• zachowania wymaga jako ciowych wobec wody dostarczanej na ró ne cele
42
•
zapewnienia dostarczania wody w oczekiwanej, racjonalnie uzasadnionej
potrzebami ilo ci
Wody wyst puj ce w przyrodzie nara one s na ró norakie zanieczyszczenia ,
rozumiane jako nadmierne – w stosunku do dopuszczalnych dla danego rodzaju
u ytkowania wód – st enia zwi zków mineralnych, organicznych lub bakterii
Wi kszo
wód zanieczyszczonych mo na przystosowa do u ycia w drodze
procesów uzdatniaj cych (fizyko – chemicznych) w Stacjach Uzdatniania Wody
(SUW).
Wg danych GUS (rocznik statystyczny za 2001 r.) na terenie powiatu stargardzkiego
długo wodoci gowej sieci rozdzielczej wynosi 571,9 km. Dane dotycz długo ci
sieci wodoci gowej bez poł cze prowadz cych do budynków mieszkalnych- czyli
odgał zie ł cz cych poszczególne budynki z sieci uliczn .
rednie zu ycie wody na 1mieszka ca wynosi .....wg GUS.
Gminy w Powiecie Stargardzkim posiadaj dobrze rozwini ty system zaopatrzenia w
wod z wodoci gów wiejskich. Istniej odpowiednie rezerwy zasobów wody.
Modernizacji wymagaj Stacje Uzdatniania Wody – celem poprawienia jej jako ci.
Zaopatrzenie wod w gminie Dobrzany
Obecnie zapotrzebowanie na wod w 95 % pokrywane jest ze zbiorczych lokalnych
systemów zaopatrzenia (wodoci gów wiejskich) na terenie lokalnych uj
wód
gł binowych i stacji uzdatniania wody. Pozostała cz
mieszka ców zaopatrywana
jest z lokalnych uj wody, studni kopanych zlokalizowanych na posesjach .
Na obszarze gminy istnieje 7 wodoci gów zbiorowych, gminnych w miejscowo ciach:
Biała, Bytowo, Kozy, Krzemie , Lutkowo, Ognica, Szadzko. Wydajno istniej cych
uj wody jest wystarczaj ca dla zaspokojenia potrzeb istniej cych i przewidywanych
w najbli szym czasie.
Na terenie gminy nie s podł czone do wodoci gów Kolonia Błotno i Kolonia Ognica
3.3.2. ODPROWADZENIE CIEKÓW
Wg danych GUS długo
rozdzielczej sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu
stargardzkiego wynosi 268,1 km.
Nale y zauwa y , i stanowi to połow długo ci sieci wodoci gowej.
Powy szy stosunek jest niekorzystny poniewa wzrost zu ycia wody w wyniku
rozbudowy wodoci gów na wsi wywołał wytwarzanie cieków , których obj to
ocenia si na 0,6 -0,8 km3/rok.
Nieuporz dkowane usuwanie z domostw i obiektów gospodarki- najcz ciej w
pobli u miejsca wytwarzania – zagra a powa nie jako ci wód .
Uporz dkowanie gospodarki wodno – ciekowej zwi zane z budow systemu
kanalizacji powi zanych z oczyszczalniami cieków jest jednym z priorytetowych
zada do 2008 r.
Wszystkie gminy powiatu stargardzkiego maj problem z brakiem kanalizacji na
terenach wiejskich.
Brak jest równie nowoczesnych oczyszczalni przydomowych, odbiornikami cieków
s nieszczelne zbiorniki bezodpływowe stanowi ce zagro enie dla wód gruntowych.
W ekstremalnych przypadkach gospodarstwa nie posiadaj równie zbiorników
bezodpływowych.
Zdj cie nr 3.3.2.1: Oczyszczalnia ciekow w Dobrzanach
43
Na podstawie: materiały własne
Odprowadzenie cieków w gminie Dobrzany
Na terenie gminy istnieje tylko jedna oczyszczalnia cieków o przepustowo ci
miasta Dobrzany.
1700 m3/ dob obsługuj ca skanalizowan cz
Na trenach wiejskich nie ma systemu kanalizacji.
Aktualnie wykonano kolektor z Marianowa : Sulino – Odargowo – Szadzko –
Dobrzany (bez przył czy).
Komunalna oczyszczalnia cieków w Dobrzanach
Oczyszczalnia w Dobrzanach jest eksploatowana przez Przedsi biorstwo Usług
Wodnych i Sanitarnych Sp. z o.o. w Nowogardzie.
Z uwagi na aktualn ilo
cieków wykorzystywany jest tylko jeden ci g
technologiczny mechaniczno-biologicznej oczyszczalni (drugi stanowi rezerw ).
Docelowo nale y rozwi za problem gospodarki osadami. Aktualnie osad powstaj cy
w oczyszczalni jest zbierany w specjalnym zbiorniku.
Stan techniczno-eksploatacyjny oczyszczalni bez zastrze e .
Oczyszczalnia jest eksploatowana bez wa nego pozwolenia wodnoprawnego.
Odbiornikiem cieków jest jezioro Szadzko.
Tabela nr 3.3.2.1Oczyszczalnia komunalna w Dobrzanach
Charakterystyka odprowadzanych cieków
Przeci tny dobowy
Przeci tne dobowe
odpływ cieków
ładunki zanieczyszcze
44
3
[m /d ]
300
[kg/d ]
BZT5
4,02
ChZT
13,6
Zawiesina ogólna
5,56
Azot ogólny
2,66
Fosfor ogólny
2,5
Na podstawie: WIO
3.3.3. GOSPODARKA ODPADOWA
Uporz dkowanie gospodarki odpadami na terenie gmin jest kluczowym zadaniem dla
poprawy stanu rodowiska :
• obj cie wszystkich mieszka ców zorganizowana zbiórka odpadów;
• wprowadzenie selektywnej zbiórki niektórych rodzajów odpadów „u ródła”;
• likwidowanie i zapobieganie powstawaniu dzikich wysypisk odpadów;
• prawidłowy odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym :
o zamykanie instalacji niespełniaj cych wymogów ochrony rodowiska
• centralizacja gospodarki odpadowej z uwzgl dnieniem wszystkich rodzajów
odpadów bez wzgl du na ródło ich powstawania.
Gospodarka odpadowa
Na terenie gminy Dobrzany działa w zakresie zbierania odpadów firma Rethmann i
Zakład Ochrony rodowiska. Odpady dostarczane s na składowisko w Ł czycy
(gmina Stara D browa).Na terenie gminy w miejscowo ci K pno istnieje nieczynne
składowisko odpadów o powierzchni 3 ha – które wymaga rekultywacji i monitoringu
w fazie poeksploatacyjnej.
Na terenie gminy rozstawiono pojemniki do selektywnej zbiórki : PET , szkło, papier :
• PET :
15 pojemników
• szkło :
15 pojemników
• papier : 5 pojemników
Na terenie istnieje nieczynne składowisko odpadów o powierzchni 1,5 ha – które
wymaga rekultywacji i monitoringu w fazie poeksploatacyjnej.
Na trenie gminy Dobrzany zlokalizowane jest nieczynne składowisko odpadów o
powierzchni 3 ha.
3.3.4. ZAOPATRZENIE W PALIWA GAZOWE
Zastosowanie gazu ziemnego w indywidualnych gospodarstwach domowych jest
jedn
z najbardziej efektywnych metod ograniczenia emisji zanieczyszcze
powietrza oraz uzyskania wysokiej sprawno ci energetycznej i komfortu u ytkowania.
Krajowy system gazo – energetyczny zasila 3 790 miejscowo ci (w tym 520 miast)
przy ł cznej liczbie 6,5 mln odbiorców komunalnych – w tym 5,9 mln w miastach i
zaledwie 0,6 mln na wsi.
Corocznie podł czonych zostaje do sieci gazowej ok. 150 tys. nowych odbiorców
gazu.
W programie rozwoju gazownictwa przewiduje si wariantowy wzrost zu ycia gazu
w Polsce do 22 – 27 mld. m3 w perspektywie do 2010 r.
45
Podstawowymi czynnikami ró nicuj cymi warianty s :
• przyjmowana konkurencyjno
gazu w stosunku do innych no ników
energetycznych
- w przypadku wł czenia w ceny kosztów u ytkowania
rodowiska:
• ilo
gazu przewidywanego do u ytkowania w energetyce i ciepłownictwie,
zakładany wzrost produkcji brutto.
Przewiduje si nast puj ce preferencje u ytkowania gazu ziemnego :
• zwi kszenie zu ycia w gospodarstwach domowych w zabudowie rozproszonej
(przygotowywanie posiłków, ciepłej wody, ogrzewanie pomieszcze )
• u ytkowanie gazu w małych ciepłowniach komunalnych nowo budowanych i
modernizowanych ze wzgl. na konieczno wymiany kotłów
• u ytkowanie w ciepłowniach i elektrociepłowniach przemysłowych
• substytucja gazu koksowniczego gazem ziemnym
• budowa elektrowni szczytowych na gaz ziemny oraz układów gazowo – parowych
elektrowni
Preferowanym kierunkiem zu ycia gazu powinien by sektor komunalno – bytowy, z
uwagi na wysok efektywno
jego u ytkowania, w porównaniu z efektywno ci
wykorzystania paliw stałych.
U ytkowanie gazu ziemnego cechuje du a sprawno przy, równoczesnych du ych
mo liwo ciach regulacji i automatyzacji procesów technologicznych oraz stosunkowo
mały w porównaniu z innymi paliwami pierwotnymi wpływ na zanieczyszczenie
rodowiska. Drugim wa nym czynnikiem stawiaj cym na paliwo gazowe – jest
zmniejszenie emitowanych zanieczyszcze w porównaniu z paliwami stałymi.
Kotłownie opalane gazem pracuj w automatycznym ruchu bezobsługowym.
Kotłownia taka mo e stanowi automatyczny w zeł cieplny, pozwalaj cy na
jednoczesne zasilanie do 16 obiektów niezale nych – gdzie ka dy mo e posiada
inne parametry maksymalne, krzywe regulacyjne oraz czas pracy.
Dla ka dego z obiektów mo liwe jest niezale ne programowanie w cyklu
tygodniowym okresów ogrzewania obiektów, osłabie intensywno ci ogrzewania lub
prowadzenia instalacji w ruchu dy urnym zabezpieczaj cym instalacj przed
zamarzni ciem.
W zale no ci od charakteru obiektu mo liwe uzyskanie dodatkowych oszcz dno ci
wynikaj cych z racjonalizacji ogrzewania w zakresie 15 do 45 % w porównaniu z
kotłami opalanymi paliwem stałym.
Przy spalaniu paliw stałych w ubo szych gospodarstwach domowych nagminne jest
zjawisko spalania ró norodnych odpadów min. butelek z tworzyw sztucznych – co
wskutek tego i s to paleniska nieprzystosowane do tego rodzaju procesów –
powoduje niekontrolowan emisj do atmosfery bardzo toksycznych zwi zków min
dioksyn.
Tabela nr 3.3.4.1 Efekt ekologiczny. Wielko ci emisji przy spalaniu paliw stałych
czynnik
Wielko emisji
jednostka
Pyły
33
g /kg paliwa
SO2
3
kg / Gcal
Tlenki azotu
12,3
kg/ 10 x Gcal
CO2
3,064
kg / kg paliwa
Na podstawie : Zało enia do programu zaopatrzenia w ciepło, energi elektryczn
i paliwa gazowe gminy Stara D browa
46
Dla krajowego systemu energetycznego do roku 2010 – prognozuje si wzrost
zapotrzebowania gazu ziemnego w sektorze komunalno – bytowym rednio
dwukrotnie.
Stopie gazyfikacji Powiatu Stargardzkiego jest niezadawalaj cy, jedynie gmina
Dolice posiada dobrze rozwini te sieci redniego ci nienia pokrywaj ce 85 %
zapotrzebowania. Gmina Kobylanka rozpocz ła sukcesywna gazyfikacj .
Pozostałe gminy nie posiadaj gazyfikacji.
Rozwój gazyfikacji – zwłaszcza do zaopatrzenia w ciepło – w istotny sposób wpływa
na jako powietrza.
Zaopatrzenie w paliwa gazowe na terenie gminy
Na tereni gminy ma sieci gazowych. Zakłada gazyfikacj przy współpracy z innymi
gminami.
Do celów gospodarczych wykorzystywany jest gaz płynny propan – butan z butli.
3.3.5 ZAOPATRZENIE W CIEPŁO
Zaopatrzenie w ciepło w rozumieniu ustawy prawo energetyczne – s to procesy
zwi zane z dostarczaniem do odbiorców energii cieplnej – w gor cej wodzie, parze,
lub innych no nikach.
Uci liwo tych procesów jest zwi zana z rodzajem u ytego no nika.
Najbardziej uci liwe dla powietrza jest spalanie paliw stałych (w gla, koksu),
powoduje tzw. nisk emisj .
Rozwi zania w zakresie infrastruktury komunalnej i mieszkalnictwa maj wpływ na
jako powietrza.
Tworzenie nowoczesnego systemu zaopatrzenia w ciepło :
• eliminacja lokalnych kotłowni w glowych poprzez podł czenie do sieci
zdalaczynnej
• zamiana lokalnych kotłowni w glowo – koksowych na samoobsługowe
kotłownie olejowe, gazowe a najlepiej na biomas
• modernizacja sieciowych ródeł ciepła i wzrost ich sprawno ci poprzez
popraw
jako ci paliwa, automatyzacje procesów, modernizacje stacji
uzdatniania wody
Du y wpływ na oszcz dno
zu ycia ciepła – a w rezultacie po rednio mniejsz
emisj maj zabiegi termomodernizacyjne budynków : unikanie strat poprzez
nieszczelno ci, poprawa izolacyjno ci, ocieplanie budynków.
Na terenie powiatu stargardzkiego w 80 % gmin nie ma sieci gazowych , ale cz
kotłowni w glowych w budynkach u yteczno ci publiczne, szkołach, spółdzielniach
mieszkaniowych została wymieniona na olejowe i na gaz płynny.
Poza miastem Stargardem Szczeci skim na terenie gmin nie scentralizowanych
systemów zaopatrzenia w ciepło.
Zaopatrzenie w ciepło na terenie gminy
Na terenie gminy nie ma scentralizowanych systemów zaopatrzenia w ciepło.
Z uwagi na brak gazyfikacji dominuje zu ycie paliwa stałych. Cz ci kotłów
przebudowywana jest na olej i gaz płynny.
Gospodarka cieplna na terenie gminy opiera si na kotłowniach lokalnych i
indywidualnych ródłach ciepła opalanych paliwem stałym.
47
Istniej ce ródła ciepła pokrywaj
wymagaj modernizacji.
3.3.6
potrzeby poszczególnych mieszka ców, ale
ZAOPATRZENIE W ENERGI ELEKTRYCZN
Elementy systemu stanowi :
• elektrownie
• sieci
Z elektrowni energia elektryczna jest przesyłana za po rednictwem stacji
transformatorowych nale cych do rejonowej sieci rozdzielczej 110 kV pracuj cej w
układzie zamkni tym i rozprowadzana do punktów zasilaj cych sieci redniego
napi cia 15, 20, 30 kV, które pracuj jako sieci otwarte.
St d energia elektryczna rozprowadzana jest do stacji zasilaj cych niskiego napi cia
0,4 kV do których bezpo rednio przył czone s odbiorniki.
60 % energii elektrycznej wytwarzane jest w elektrowniach i elektrociepłowniach
opalanych w glem kamiennym.
W Polsce straty energii w sieciach wynosz ok. 12 % (nie licz c sieci przemysłowych
i instalacji domowych) – podczas gdy w krajach technicznie przoduj cych – ok. 8%.
Cech post pu technicznego jest wzrost wska nika zu ycia energii elektrycznej na
jednego mieszka ca.
Przesyłanie energii elektrycznej za pomoc
linii napowietrznych powoduje
powstawanie pola elektromagnetycznego, które ujemnie wpływa na ludzi i zwierz ta.
ZALECENIA
• podwy szenie
słupów
–
celem
zmniejszenia
oddziaływania
pola
elektromagnetycznego
• stosowanie kabli z izolacj gazow SF6 i kriotechnicznych
• Prowadzenia prac konserwacyjnych polegaj cych na poprawieniu izolacyjno ci
• Na terenach o intensywnej zabudowie wskazane jest lokalizowanie stacji z
zasilaniem dwustronnym, a na pozostałym obszarze stacji zasilanych
odgał zieniami
Zaopatrzenie w energi elektryczn na terenie gminy Dobrzany
Obszar gminy zasilany jest z Głównego Punktu Zasilania w Goleniowie wysokim
napi ciem 110 kV .
Napowietrzna siec elektroenergetyczna gminy zasila stacje transformatorowe
zlokalizowane we wszystkich miejscowo ciach , stacje te zasilaj odbiorców niskim
napi ciem.
Stan sieci jest dobry. Dostosowanie sieci do zwi kszaj cego si zapotrzebowania
wymaga b dzie rozbudowy sieci 15 kV polegaj cej na zwi kszeniu przepustowo ci
linii – wymiana na przewody o wi kszym przekroju, modernizacji stacji
transformatorowych, rozbudowie linii pod k tem nowej zabudowy.
3.3.7. TELEKOMUNIKACJA
Na terenie gminy Dobrzany istniej napowietrzne linie telefoniczne oraz maszty
telefonii bezprzewodowej usytuowane w terenie lub na dachach budynków.
48
3.6.8. UKŁAD DROGOWY i KOLEJOWY
Układ drogowy
Na terenie gminy sie dróg składa si z 21 dróg powiatowych oraz jednej drogi
wojewódzkiej. Nie wyodr bniono na trenie gminy sieci dróg gminnych, istnieje
natomiast grupa dróg okre lanych jako drogi wewn trzne, które w wi kszo ci s
dojazdami na pola oraz innymi poł czeniami.
Drogi wewn trzne nie stanowi w wi kszo ci poł cze pomi dzy wsiami, a wi c nie
spełniaj funkcji dróg gminnych.
Droga wojewódzka nr 151 Rzecz – widwin przebiegaj ca niewielkim odcinkiem po
terenie gminy jest klasy IV.
Najwa niejszymi drogami dla układu komunikacyjnego gminy s nast puj ce drogi :
Sucha – Chociwel, Dobrzany – Tr bki, Dobrzany – Wapnica oraz Dobrzany –
Bytowo 9nr drogi 41 539). Na trenie gminy przebiegaj gminy przebiegaj dwie drogi
o bardzo ciekawych walorach krajobrazowych Kozy – Ciemnik oraz droga Dobrzany
– Bytowo ( 41 451).
Układ kolejowy
W południowej cz ci miny przebiega niezelektryfikowana jednotorowa linia kolejowa
relacji Stargard Szczeci ski –Piła. Stacja kolejowa znajduje si w oddalonej o 5 km
od Dobrzan miejscowo ci Ognica. Przez tren gminy przebiega nieczynna kolejowa
linia w skotorowa Marianowo – Dobrzany przez Kozy, Marianowo – I sko przez
Kozy.
3.3.9 ZAGRO ENIA JAKO CI RODOWISKA
Zagro enie jako ci wód gruntowych
Na terenie gminy istnieje rozwini ta siec wodoci gowa. Wi kszo
obszarów
wiejskich nie jest skanalizowana.
Obszary te wyposa one
s w zbiorniki bezodpływowe w znacznej cz ci
nieszczelne – co stanowi powa ne zagro enie dla wód gruntowych (przedostawanie
si
cieków do gruntu), a poprzez poł czenia hydrauliczne równie wód
podziemnych.
Na terenie gminy istnieje tylko jedna oczyszczalnia cieków o przepustowo ci
1700 m3/ dob
obsługuj ca skanalizowan cz
miasta Dobrzany. Odbiornikiem
cieków oczyszczonych jest jezioro Szadzko.
Nieuporz dkowane usuwanie z domostw i obiektów gospodarki- najcz ciej w
pobli u miejsca wytwarzania – zagra a powa nie jako ci wód .
Uporz dkowanie gospodarki wodno – ciekowej : budowa systemu kanalizacji
powi zanych z oczyszczalniami
cieków jest jednym z priorytetowych zada do
realizacji.
Powa nym problemem z uwagi na powstaj ce i przedostaj ce si do wód
gruntowych odcieki s nielegalne wysypiska odpadów.
Zagro enie jako ci powietrza
Najwi kszym zagro eniem dla powietrza jest spalanie paliwa stałych- przyczynia si
do jego zapylenia i zanieczyszczenia zwi zkami siarki i w gla.
49
Jednych z problemów jest niszczenie i niewła ciwe
azbestowych, które powoduje emisj rakotwórczych włókien.
Wpływ gazyfikacji na jako
usuwanie materiałów
powietrza
Brak gazyfikacji i ogrzewanie paliwami stałymi (w giel , koks) powoduje powstawanie
tzw. Niskiej emisji i zanieczyszczenie powietrza zwi zkami siarki , w gla i azotu oraz
jego zapylenie.
Przej cie na paliwa gazowe b dzie miało istotny wpływ w ograniczeniu tych
zanieczyszcze .
Wielko
emisji przy zast pieniu paliw stałych gazem podgrupy GZ – 50
Tabela nr 3.3.9.1 Emisja w wyniku spalania paliw gazowych
czynnik
Wielko emisji
Pyły
Brak emisji
SO2
Brak emisji
Tlenki azotu
4 krotne zmniejszenie
CO2
40 krotne zmniejszenie
Na podstawie : Zało enia do programu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczna
i paliwa gazowe gminy Stara D browa
Gazoci gi stanowi układy hermetycznie zamkni te i wył czaj c stany awaryjne nie
zagra aj rodowisku naturalnemu.
Wprowadzenie gazyfikacji sprzyja ochronie rodowiska przez eliminacj lokalnej
emisji pyłów i toksycznych składników spalin.
Tworzenie sieci gazowej redniego ci nienia zwi zane jest z konieczno ci
zapewnienia dostawy paliwa ekologicznego dla rejonu.
Pozwoli to na stopniowe wdra anie systemu ogrzewania gazowego mieszka
zast puj c tradycyjne systemy grzewcze oparte na paliwach stałych w glowych.
realizacja inwestycji nie powoduje uci liwych emisji zanieczyszcze .
Sieci gazowe nie maja wpływu na ska enie wód podziemnych i nie powoduj
zakłóce w istniej cych warunkach rodowiska gruntowo – wodnego.
Oddziaływanie wyst puje wył cznie w fazie realizacji.
Zanieczyszczenie powietrza włóknami azbestowymi
Zagro eniem dla zdrowia i ycia mieszka ców s niszczej ce dachy z pokryciem
azbestowym. w miar upływu czasu materiał azbestowy traci swoja g sto
i do
powietrza uwalniaj si mikrowłókna, które wdychane do układu oddechowego
osadzaj si na p cherzykach płucnych powoduj c gro ne choroby. Włókna
azbestowe maja udowodnione działanie kancerogenne.
Najwi ksze zagro enie zwi zane
jest samowolnym usuwaniem dachów (bez
odpowiednich zabezpiecze ) i „dzikim” składowaniem materiału.
Zagro enie jako ci gleb
rednio ok. 10 % mieszka ców nie jest obj tych
zorganizowanym wywozem
odpadów (na obszarach wiejskich dochodzi nawet do 25 %) , co przyczynia si do
powstawania dzikich wysypisk odpadów. Kilka z nich zajmuje du e powierzchnie i
pomimo inwentaryzacji nie jest likwidowane z uwagi na brak rodków gminnych.
Dzikie wysypiska, a tak e nielegalne wylewiska, o mniejszej lub wi kszej
powierzchni, czy obj to ci spotka mo na praktycznie w okolicach ka dej
50
miejscowo ci .
Najcz ciej umiejscowione s przy drogach, w przydro nych rowach, na terenie
lasów, w zbiornikach wodnych, na nieu ytkach, na obrze ach wsi i miast.
Dzikie składowiska znajduj si nie tylko na terenach gminnych, ale tak e na
terenach prywatnych.
W ostatnich latach, ogromn plag s gruzowiska i nielegalne składowiska
odpadów remontowych i budowlanych, powstaj ce w okolicach budów,
realizowanych na terenie powiatu.
Najcz ciej spotykane rodzaje odpadów, składowanych nielegalnie, to: gruz i
odpady remontowo-budowlane, opakowania, butelki, puszki, folia, tektura, azbest,
opony, meble, sprz t AGD.
Składowane odpady zagra aj wodom powierzchniowym, podziemnym i glebie
poprzez powstaj ce odcieki, a powietrzu - w wyniku wydzielaj cych si gazów oraz
emitowanych do atmosfery frakcji pyl cych.
Wpływ hodowli wielkoprzemysłowych na rodowisko
Hodowle wielkoprzemysłowe nios wielkie zagro enie dla rodowiska oraz zdrowia
mieszka ców.
Na terenie gminy Dobrzany w okolicach miejscowo ci Szadzko i Ognica (tereny po
byłych PGR) powstała wielkoprzemysłowa hodowla trzody chlewnej Prima nale ca
do koncernu Smithfield Food .
Aktualnie hodowanych jest ok. 5 000 wi . Ferma uzyskał pozwolenie na rozwiniecie
hodowli do 30 000 wi . Istnieje te szereg zagro e zwi zanych z produkcj
zwierz c
w
hodowlanych.
du ych
farmach
hodowlanych,
mianowicie
problem
odpadów
Zdj cie nr 3.3.1 Ferma wielkoprzemysłowa
W ten sposób rozprzestrzeniane jest ska enie rodowiska azotanami i azotynami.
Składowanie gnojowicy w tzw. lagunie a nast pnie „zagospodarowywane” na
u ytkach rolnych nale cych do firmy, lub oddawane okolicznym rolnikom.
Powy sze działania powoduj przenawo enie gleby, zanieczyszczenie azotanami i
azotynami gro ne dla rodowiska glebowego, wód podziemnych.
Hodowla powoduje uci liwo odorow oraz powoduje ró nego rodzaju schorzenia.
51
"Nasz Dziennik", 3. pa dziernika 2003r. Musz emigrowa lub wymrze ? Wojciech Wybranowski,
Pozna
Zagro enia zwi zane z hałasem
Stan akustyczny rodowiska okre la klimat akustyczny, na który składaj si ró ne
zjawiska akustyczne.
Podstawowym wska nikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu
danego obszaru, w decyduj cym stopniu zale ny od jego urbanizacji oraz rodzaju
emitowanego hałasu tj. :
• hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia si na
odległe obszary, ze wzgl du na rozległo
ródeł,
• hałasu przemysłowego obejmuj cego swym zasi giem najbli sze
otoczenie.
Hałasem zwyczajowo nazywa si ka dy d wi k, niezale nie od jego sposobu
powstawania, gło no ci i czasu trwania, który powoduje dyskomfort psychiczny lub
jest odczuwany jako uci liwo .
Odbieranie d wi ku jako uci liwo ci i nazywanie go hałasem, zale y od
osobniczych wła ciwo ci i stanu psychicznego osoby, która jest na niego nara ona.
Do najbardziej uci liwych ródeł hałasu w rodowisku nale y komunikacja drogowa.
Samochód dociera praktycznie wsz dzie, w bezpo rednie s siedztwo obiektów
wymagaj cych ochrony przed hałasem.
Główne czynniki maj ce wpływ na poziom emisji hałasu komunikacyjnego to :
• nat enie ruchu i udział pojazdów transportu ci kiego (samochody
ci arowe, tiry, autobusy) w strumieniu wszystkich pojazdów,
• stan techniczny pojazdów,
• rodzaj nawierzchni dróg, których zły stan powoduje dodatkowe wstrz sy oraz
zmniejsza płynno poruszaj cych si pojazdów (cz ste hamowanie),
52
•
organizacja ruchu drogowego.
Hałas przemysłowy jest równie dokuczliwym elementem zakłócaj cym rodowisko
człowieka. Głównymi ródłami uci liwo ci akustycznej dla rodowiska jest
działalno prowadzona w obiektach przemysłowych, jak równie na zewn trz hal i
budynków produkcyjnych. Uci liwe oddziaływanie hałasu przemysłowego
odczuwane jest głównie tam, gdzie w pobli u zakładów zlokalizowane s budynki
mieszkalne.
Hałas wywołuje u człowieka zm czenie, złe samopoczucie i mo e powodowa
niekorzystne zmiany w organizmie.
Dla celów ochrony ludzi przed nadmiernym hałasem ustalone zostały dopuszczalne
poziomy nat enia d wi ku w rodowisku, na stanowiskach pracy i w
pomieszczeniach mieszkalnych.
Zmierzone równowa ne poziomy d wi ku A wyra ane w decybelach odnosi si do
norm zamieszczonych w rozporz dzeniu Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów
Naturalnych i Le nictwa z dnia 13 maja 1998 r. (Dz. U. Nr 66, poz. 436) w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w rodowisku.
Zawarte s w nim warto ci dopuszczalne nat enia d wi ku dla ró norodnych
terenów chronionych i pochodz cych od ró norodnych grup ródeł, dla czasów
u redniania odpowiadaj cym 16 godzinom pory dziennej (6.00-22.00) i 8 godzinom
pory nocnej (22.00-6.00).
Tabela 3.3.10.1 Dopuszczalne poziomy hałasu w rodowisku powodowanego przez poszczególne
grupy ródeł hałasu, z wył czeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz
starty, l dowania i przeloty statków powietrznych.
L.p.
Przeznaczenie terenu
Dopuszczalny poziom równowa ny d wi ku A w dB
drogi lub linie kolejowe
pora
dzienna
1
Obszary A ochrony uzdrowiskowej
Tereny szpitali poza miastem
nocna
50
53
pozostałe obiekty i grupy
ródeł hałasu
pora dzienna przedział
odniesienia =
8 najmniej
korzystnym
godzinom dnia
40
40
pora nocna
- przedział
odniesienia
=1
najmniej
korzystnej
godzinie
nocy
35
2
Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne
poza miastem
Tereny zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej
Tereny zabudowy zwi zanej ze
stałym pobytem dzieci i młodzie y
Tereny domów opieki
Tereny szpitali w miastach
55
45
45
40
3
wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego
jednorodzinnej z usługami
rzemie lniczymi
Tereny zabudowy zagrodowej
60
50
50
40
4
Tereny w strefie ródmiejskiej miast
powy ej 100 tys. mieszka ców ze
zwart zabudow mieszkaniow i
koncentracj obiektów
administracyjnych, handlowych i
usługowych
65
55
55
45
przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom pory dziennej 6.00-22.00
przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom pory nocnej 22.00-6.00
Na podstawie: rozporz dzenie Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Le nictwa z dnia
13 maja 1998 r. (Dz. U. Nr 66, poz. 436) w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w rodowisku.
Hałas
i
wibracje
s
zanieczyszczeniami
rodowiska
przyrodniczego
charakteryzuj cymi si mnogo ci ródeł i powszechno ci wyst powania.
wiadczy o tym fakt, e hałas o ponadnormatywnym poziomie obejmuje 21%
powierzchni kraju, oddziaływuj c na jedn trzeci ludno ci.
Wpływ hałasu na człowieka jest cz sto bagatelizowany, dlatego e skutki
oddziaływania
hałasu
nie
s
dostrzegalne
natychmiast.
Wyniki bada ankietowych wskazuj jednak, e w krajach wysoko rozwini tych
narzekania na uci liwo
hałasu i wibracji wysuwaj si na pierwsze miejsce.
Zgodnie z definicj , hałasem s wszelkie niepo dane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub
szkodliwe drgania mechaniczne o rodka spr ystego, działaj ce za po rednictwem
powietrza na organ słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. W
zale no ci od cz stotliwo ci drga wyró nia si :
• hałas infrad wi kowy, niesłyszalny, lecz odczuwalny, o cz stotliwo ci drga
ni szej od 20 Hz
• hałas słyszalny o cz stotliwo ci w przedziale 20-20000 Hz
• hałas ultrad wi kowy, niesłyszalny, ponad 20 000 Hz
Okre lenie "wibracje" stosuje si do drga oddziaływuj cych nie za po rednictwem
powietrza lecz ciał stałych.
54
ródła hałasu i wibracji w rodowisku
Klasyfikacja ródeł hałasu i wibracji wyró nia ródła pojedyncze (np. rodki
komunikacji, transportu i produkcji w obiektach i na zewn trz) oraz ródła
zgrupowane na okre lonej przestrzeni (drogi, lotniska, dworce, zajezdnie, stacje
rozrz dowe, obiekty przemysłowe, rozrywkowe, sportowe itp.). Dominuj cy wpływ na
klimat akustyczny rodowiska przyrodniczego maj hałasy komunikacyjne. Oprócz
wła ciwo ci ródeł hałasu, na klimat akustyczny rodowiska w du ym stopniu
oddziałuje lokalizacja obiektów komunikacyjnych i przemysłowych wraz z
prowadz cymi do nich trasami komunikacyjnymi.
Poziomy d wi ku, których ródłem s
rodki komunikacji drogowej i kolejowej,
wynosz od 75 do 95 dB, w podziale na poszczególne rodzaje pojazdów przedstawia
si to nast puj co :
•
•
•
•
pojazdy jedno ladowe 79-87 dB,b) samochody ci arowe 83-93 dB
autobusy i ci gniki 85-92 dBd) samochody osobowe 75-84 dB
maszyny drogowe i budowlane 75-85 dB
wozy oczyszczania miasta 77-95 dB
Powy sze warto ci przekraczaj o kilka decybeli wymagania okre lone dla krajowych
producentów przez polsk norm . Natomiast dopuszczalne poziomy hałasu,
okre lone dla rodowiska innymi przepisami do maksimum 45-60 dB, s
przekraczane a o 12 do 37 dB.
Istotn rol w kształtowaniu klimatu akustycznego rodowiska odgrywa układ dróg w
kraju.
rednia krajowa g sto dróg wynosi około 50 km na 100 km2.
Najwi ksza g sto
70 km/100 km2 wyst puje w województwach południowych,
najmniejsza 40 km/100 km2 w województwach północno-wschodniej Polski.
Szacuje si , e nat enie ruchu drogowego w ci gu ostatnich pi ciu lat wzrosło
trzykrotnie.
Hałas wywołany ruchem drogowym wi kszy od 60 dB wyst puje na ponad 60%
długo ci dróg rangi krajowej i a na 92% długo ci dróg mi dzyregionalnych.
Fakt, e 25% sieci dróg krajowych przenosi a 60% ruchu, wskazuje na wyczerpanie
przepustowo ci dróg, czego konsekwencj jest zwi kszenie na nich poziomów
hałasu do maksimum.
Szacuje si , e redniodobowe poziomy hałasu wynosz :
• na sieci dróg krajowych 70dB
• na sieci dróg kolejowych 69 dB,
• na terenach przylotniskowych 80-100 dB
• w otoczeniu zakładów przemysłowych od 50 do 90 dB.
Główne czynniki maj ce wpływ na poziom emisji hałasu komunikacyjnego to :
• nat enie ruchu i udział pojazdów transportu ci kiego (samochody
ci arowe, tiry, autobusy) w strumieniu wszystkich pojazdów,
• stan techniczny pojazdów,
• rodzaj nawierzchni dróg, których zły stan powoduje dodatkowe wstrz sy oraz
zmniejsza płynno poruszaj cych si pojazdów (cz ste hamowanie),
• organizacja ruchu drogowego.
55
Społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu
Działanie hałasu odbija si na :
• szkodliwym działaniem tych zanieczyszcze na zdrowie ludno ci;
• pogorszeniem komfortu yciowego mieszka ców
• obni eniem sprawno ci i ch ci działania oraz wydajno ci pracy;
• negatywnym wpływem na mo liwo komunikowania si ;
• zwi kszeniem negatywnych uwarunkowa
w pracy i komunikacji,
powoduj cych wypadki;
• rosn cymi liczbami zachorowa na głuchot zawodow i chorob wibracyjn .
• hałas i wibracje powoduj pogorszenie jako ci rodowiska przyrodniczego, a
w konsekwencji :
• utrat przez rodowisko naturalne istotnej warto ci, jak jest cisza;
• zmniejszenie (lub utrat ) warto ci terenów rekreacyjnych lub leczniczych;
• zmian zachowa ptaków i innych zwierz t (stany l kowe, zmiana siedlisk,
• zmniejszenie liczby składanych jaj, spadek mleczno ci zwierz t i inne).
Działania dotycz ce ochrony rodowiska przed hałasem i wibracjami
Program działa dotycz cych ochrony rodowiska przed hałasem i wibracjami jest w
Polsce realizowany w skromnym zakresie, ze wzgl du na niewielkie rodki
przeznaczane na te cele, szczególnie zmniejszone w ostatnich latach. Istotne
osi gni cia w tej dziedzinie maj
zatem swoje
ródło w badaniach
przeprowadzonych w latach 1986-1990. Pozwoliły one na opracowanie zbioru
skomputeryzowanych
instrukcji,
umo liwiaj cych
podj cie
kontroli
stanu
akustycznego rodowiska, przyst pienie przez Pa stwow Inspekcj Ochrony
rodowiska do wprowadzenia systemu ewidencji hała liwych obiektów w rodowisku.
Mo liwa stała si nowelizacja ustaw i przepisów wykonawczych dotycz cych ochrony
rodowiska przed hałasem i wibracjami. Realizowane s w kraju przeciwhałasowe
ekrany urbanistyczne), antywibracyjne podtorza tramwajowe
Wykonywane s równie liczne oceny obiektów szczególnie uci liwych dla
rodowiska, pomiary kontrolne, mapy akustyczne terenów wokół lotnisk i całych
miast . Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Szczecinie nie posiada map
akustycznych , poniewa nie zostały one jeszcze sporz dzone przez starostów.
rodowisko akustyczne w gminie Dobrzany
Gmina nie jest nara ona na du e oddziaływanie hałasu komunikacyjnego, poniewa
przez jej teren przebiega niewielkim odcinkiem jedna droga wojewódzka nr 151
Rzecz – widwin przebiegaj ca niewielkim odcinkiem po terenie gminy jest klasy IV.
Do zakładów mog cych oddziaływa pod wzgl dem hałasu nale :
• metalowy : "SKATOM" i "HYDROSTAL MEBA",
• drzewny : "FOREST", "DRZEWGAL"
Zagro enie
niejonizuj cego
oddziaływaniem
promieniowania
elektromagnetyczne
Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizuj ce i niejonizuj ce wynika
granicznej wielko ci energii, która wystarcza do jonizacji cz stek materii.
56
Z punktu widzenia ochrony
rodowiska i zdrowia człowieka w zakresie
promieniowania niejonizuj cego istotne s mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo
niskiej (VLF) i ekstremalnie niskiej cz stotliwo ci (FW)
Odpowiednio do coraz ni szej cz stotliwo ci podzakresów promieniowania
niejonizuj cego energia promieniowania elektromagnetycznego jest coraz ni sza.
Zakres ekstremalnie niskiej cz stotliwo ci
Głównym
ródłem tego typu promieniowania głównym jest infrastruktura
elektroenergetyczna, czyli linie i stacje elektroenergetyczne oraz instalacje
elektryczne odbiorcze.
Długo fali jest w tym zakresie rz du tysi cy kilometrów, zatem zawsze człowiek
znajduje si w tzw. polu bliskim, gdzie obie składowe pola: magnetyczn i
elektryczn , mo na rozpatrywa niezale nie.
Elementy urz dze
energetycznych znajduj ce si
pod wysokim napi ciem
wytwarzaj w otaczaj cym je rodowisku pole elektryczne zmieniaj ce si z
cz stotliwo ci tego napi cia.
Nat enie pola elektrycznego jest liniowo zale ne od napi cia i odwrotnie
proporcjonalne do odległo ci od linii wysokiego napi cia.
O rozkładzie pola elektrycznego wokół linii najwy szych napi , tzn. w przekroju
poprzecznym i podłu nym linii decyduje cały szereg dodatkowych czynników.
Poza takimi parametrami jak napi cie fazowe linii, pojemno linii czy wysoko nad
ziemi punktu, w którym wyznaczane jest nat enie, decyduje równie ro linno
terenu pod i wokół linii.
Dopuszczalne warto ci pola elektrycznego ELF według norm polskich i zalece
mi dzynarodowych wynosz 10 kV/m i 1 kV/m odpowiednio dla strefy ograniczonej
i nieograniczonej czasowo ekspozycji społecznej.
Wniosek z bada na polem elektromgnetycznym sugeruje budow nowych linii
400 kV z przewodami w układzie wi zki trójprzewodowej, a nie dwuprzewodowej, jak
to stosowano dotychczas.
Postulat ten energetyka spełni, gdy od kilku lat nowe linie 400 kV tak wła nie s
projektowane.
Zastosowanie nowoczesnych słupów rurowych pozwoliło zmniejszy
obszar
ochronny wokół linii i zmniejszy
warto ci nat e
pola elektrycznego i
magnetycznego.
ródłem promieniowania elektrycznego s linie energetyczne wysokiego napi cia. W
ramach modernizacji nale y d y do podwy szenie słupów – celem zmniejszenia
oddziaływania pola elektromagnetycznego.
Obszar gminy zasilany jest z Głównego Punktu Zasilania w Goleniowie wysokim
napi ciem 110 kV .
Zakres radiowo-telewizyjny i mikrofalowy
Pole elektromagnetyczne o redniej i du ej cz stotliwo ci (z zakresu 0,1 MHz do 300
GHz) ma charakter całkowicie inny ni pole elektromagnetyczne stałe i niskiej
cz stotliwo ci, np. 50 Hz. Jego oddziaływanie na organizm ywy ma charakter
głównie termiczny.
W zakresie tym mo na mówi o falowym rozchodzeniu si w przestrzeni
promieniowania pola w postaci fali elektromagnetycznej, czyli o rozprzestrzenianiu
si
nierozerwalnie ze sob
zwi zanych zmian pola elektrycznego i pola
57
magnetycznego, które działaj na obiekty fizyczne, nie powoduj c jonizacji cz stek
materii. Intensywno oddziaływania na organizmy ywe zale y w tym przypadku od
g sto ci mocy wypromieniowanej do otoczenia, a stopie zagro enia od dawki
energii pochłoni tej przez organizm. Ze wzgl dów praktycznych, powszechnie
przyj t do oceny stopnia zagro enia w ochronie rodowiska, miar poziomu
elektromagnetycznego jest g sto mocy promieniowania wyra ona w W/m2.
O tym, e pole elektromagnetyczne wysokiej cz stotliwo ci mo e mie szkodliwy
wpływ na rodowisko biologiczne przy przekroczeniu pewnego poziomu nat enia
pola przekonano si najwcze niej w odniesieniu do zakresu mikrofalowego.
ródłami pól elektromagnetycznych du ej cz stotliwo ci i o znacz cych warto ciach
nat enia s przede wszystkim urz dzenia radiokomunikacyjne i radiolokacyjne
du ych mocy. W ogólnie dost pnym rodowisku społecze stwo mo e mie
styczno z masztami antenowymi du ych stacji radiowych i telewizyjnych (zakres
cz stotliwo ci 0,1 do 300 MHz, długo fali od 3 km do 1 m) oraz urz dzeniami
telefonii komórkowej i ł czno ci satelitarnej (cz stotliwo 300 MHz do 300 GHz,
d³ugo fali od 1 m do 1 mm).
W Polsce problem oddziaływa rodowiskowych w zakresie fal radiowo-telewizyjnych
rozwi zano poprzez rygorystyczne rozwi zania normalizacyjne, które nie
dopuszczaj
do wyst powania w
rodowisku społecznym g sto ci mocy
promieniowania powy ej 0,1 W/m2.
Budowane przy takim zało eniu maszty stacji nadawczych nie stanowi , według
współczesnych pogl dów naukowych, zagro e rodowiskowych.
Ogólnoeuropejska sie telefonii komórkowej GSM 900 działa w pa mie 890-960
MHz, a transmisja sygnałów jest cyfrowa.
Równolegle do standardu GSM 900 funkcjonuje wersja standardu GSM DSC
przeznaczonego do pracy w pa mie 1800 MHz, w szczególno ci na g sto
zaludnionych terenach miejskich.
Anteny nadawcze stacji bazowych instalowane na masztach lub wysokich obiektach.
Obszary niebezpieczne wyst puj na wysoko ci zawieszenia anten i rozci gaj si
na kierunku promieniowania na długo
kilkudziesi ciu metrów i s skupione w
w skich wi zkach.
Na podstawie pomiarów prowadzonych wokół stacji bazowych telefonii komórkowej
GSM 900 i GSM 1800 zainstalowanych na wie ach i kominach mo na stwierdzi , e
wokół nich nie wyst powały obszary o przekroczonych warto ciach granicznych .
3.4.
EDUKACJA EKOLOGICZNA
Edukacja ekologiczna w ochronie walorów i warto ci przyrodniczych,
kulturowych, krajobrazowych i rodowiskowych pełni niebagateln rol .
O tym, jak jest wa na nie trzeba nikogo przekonywa . Nie trzeba te
przekonywa o tym, i bez odpowiednio opracowanych materiałów pomocniczych,
słu cych edukacji ekologicznej, najlepszy nawet program ochrony rodowiska nie
b dzie mógł by realizowany. Nie ma bowiem nic wa niejszego, jak wypracowanie w
mieszka cach pewnych nawyków, zmierzaj cych do poprawy stanu rodowiska.
Powszechnie wiadomym jest, e podstaw do wykształcenia w ród grup
społecznych odpowiedzialnych i
wiadomych zachowa
wobec
rodowiska
przyrodniczego i materialnego jest edukacja ekologiczna.
58
Pogarszaj cy si stan rodowiska, rosn ca konsumpcja, coraz wi ksza ilo
tzw. „dzikich wysypisk”, spalanie odpadów, hałas, rosn ca ilo
samochodów,
wzrastaj ca liczba dóbr materialnych, nieposzanowanie zwierz t i wiata ro lin, a co
za tym idzie bardzo niska wiadomo
ekologiczna społecze stwa wskazuj jak
wa na i konieczna staje si taka edukacja.
Zrozumienie przez społecze stwo istoty i konieczno ci ekorozwoju,
rozwi zywanie problemów ekologicznych, nie b dzie mo liwe bez udziału edukacji
na wszystkich poziomach. Zgodnie z hasłem: „Aby chroni , trzeba zna ” nale y
pozna zagro enia, ich przyczyny i skutki.
Aby edukacja ekologiczna nie była tylko modnym sloganem, powinna skupia
si na rozwijaniu umiej tno ci dostrzegania i wła ciwego reagowania na potrzeby
rodowiska przyrodniczego.
Rodzi si pytanie, czy na omawianym terenie promuje si kształtowanie
wiadomo ci społecznej w zakresie trwałego i zrównowa onego rozwoju oraz
ochrony rodowiska ?
W jaki sposób realizowane s cele edukacji ekologicznej – poczynaj c od
przedszkola, poprzez szkoły wszystkich szczebli? Jak wygl da edukacja dorosłych ?
Czym jest „Core Curriculum” ?
Kto zajmuje si edukacj ekologiczn na omawianym terenie?
Najwi ksze znaczenie w perspektywie długoterminowej ma tzw. edukacja
formalna, realizowana w przedszkolach i szkołach wszystkich szczebli. Od wielu lat w
polskim szkolnictwie prowadzi si działania, które maj na celu kształtowanie
wiadomo ci proekologicznej. Opracowane zostały dokumenty, okre laj ce zakres
jej nauczania w szkołach, tzw. „Podstawy programowe” (Core Curriculum”). Jedn z
wyró nionych dziedzin kształcenia jest edukacja ekologiczna, która zajmuje si
zagadnieniami ekologicznych zale no ci w przyrodzie i zasadami zrównowa onej
gospodarczej działalno ci człowieka.
Reforma systemu edukacji przyniosła blok programowy o nazwie przyroda
(klasy IV-VI), w którym zawarta jest problematyka ekologiczna. W gimnazjum
natomiast edukacja ekologiczna wyst puje w ramach tzw. cie ek edukacyjnych.
Przed reform zagadnienia natury ekologicznej traktowane były ró nie; w niektórych
szkołach wprowadzono bowiem pionierskie programy autorskie w tym zakresie, które
ograniczały si z reguły do wprowadzenia nowego przedmiotu nauczania pod nazw
ochrona rodowiska.
W pa dzierniku 1996 roku rz d RP przyj ł dokument p.n. „Zało enia
długofalowej polityki edukacyjnej pa stwa ze szczególnym uwzgl dnieniem
programu rozwoju kształcenia na poziomie wy szym”, w którym uznano, e jednym z
głównych zada na ka dym etapie kształcenia b dzie kształtowanie umiej tno ci
racjonalnego funkcjonowania w rodowisku naturalnym i społecznym.
Z kolei od 1995 roku (w wielkich bólach) rodziła si Narodowa Strategia
Edukacji Ekologicznej, która ujrzała wiatło dzienne, po licznych konsultacjach i
poprawkach, w roku 2001. Opracowanie tego dokumentu wspierane było przez
NFO iGW oraz brytyjski Environmental Know-How Fund. W opracowaniu p.h. „Przez
edukacj do trwałego i zrównowa onego rozwoju. Narodowa Strategia Edukacji
Ekologicznej”, okre lone zostały zadania ministerstw i instytucji centralnych, o wiaty,
szkolnictwa wy szego, mediów, organizacji pozarz dowych i władz lokalnych,
zajmuj cych si ochron rodowiska.
Je eli chodzi o gmin Dobrzany, to w zakresie edukacji ekologicznej dzieje si
dosy sporo. Brak jest jednak spójno ci i korelacji mi dzy podejmowanymi
działaniami.
59
Edukacja ekologiczna jest prowadzona w placówkach o wiatowych wszystkich
szczebli – od przedszkoli po gimnazjum.
Przedszkola bior udział w licznych programach edukacyjnych, konkursach i
akcjach skierowanych do dzieci. Bardzo cz sto same s organizatorami wielu imprez
o tematyce ekologicznej, cz sto na wysokim poziomie.
Szkoły mog równie pochwali si wysokim poziomem edukacji ekologicznej.
Realizuje si tu programy autorskie, organizowane s liczne imprezy, akcje i
kampanie, czy te konkursy, poruszaj ce t problematyk .
Szkoły bior
udział w ró norodnych akcjach, zwi zanych z ochron
rodowiska oferowanych przez instytucje lub organizacje pozarz dowe.
Wymieni tu nale y „Sprz tanie wiata”, „Zosta tropicielem dzikich wysypisk
mieci”, „Czysta Szkoła”.
Edukacja formalna, to równie , bardzo w chwili obecnej rozbudowana sie
tzw. „Zielonych Szkół”, która cieszy si
coraz wi kszym uznaniem i
zainteresowaniem ze strony uczniów, nauczycieli i rodziców.
Dzieci z dobrza skich szkół bior udział równie i w takich wyjazdach.
Uczniowie z dobrza skich szkół mog tak e bra udział w specjalnych
lekcjach (warsztatach) oferowanych przez Regionalne Centrum Edukacji
Ekologicznej, Stargardzk
Pracowni
Ekologiczn , Ogród Dendrologiczny w
Przelewicach, O rodek Edukacji Przyrodniczo-Le nej w Kliniskach.
Organizacje pozarz dowe inicjuj i realizuj liczne akcje i programy
upowszechniaj ce tre ci ekologiczne.
Niew tpliwie najpopularniejsza z nich to „Sprz tanie wiata”.
Jak wida z powy szej analizy – edukacja ekologiczna na terenie gminy , w
ogromnej mierze, skierowana jest głównie do dzieci i młodzie y, bardzo rzadko do
dorosłych. I to jest luka do wypełnienia.
Programy edukacyjne, konkursy, imprezy, festyny, w wi kszo ci przypadków
skierowane s do dzieci i młodzie y.
Nie wolno jednak zapomnie , e na omawianym terenie działalno
edukacyjn , skierowan , w głównej mierze do dorosłych, zwłaszcza rolników,
prowadzi Regionalne Centrum Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach.
O rodek ten organizuje liczne szkolenia, konferencje, targi i wystawy o
tematyce ekologicznej na bardzo wysokim poziomie, skierowane głównie do
dorosłych odbiorców.
W tym miejscu nale y równie
wspomnie
działalno
edukacyjn ,
prowadzon na terenie I skiego Parku Krajobrazowego.
Przedstawione powy ej fakty wiadcz o tym, i w ci gu ostatnich 10 lat, w
kwestii, dotycz cej edukacji ekologicznej troch si wydarzyło. Powstały nowe
organizacje, instytucje i o rodki, promuj c te zagadnienia. Spowodowało to, e w
niewielkim stopniu zmieniła si równie
wiadomo
i mentalno
mieszka ców
omawianego terenu, a wszystko to dzi ki realizowanym programom, kampaniom,
konkursom, konferencjom, seminariom, materiałom informacyjnym.
Niestety tylko w niewielkim stopniu, bo pomi dzy wi kszo ci podejmowanych
działa brak jest korelacji, spójno ci i ci gło ci.
Zanim jednak wi kszo
naszego społecze stwa zrozumie, e to, co
niebezpieczne dla rodowiska, jest równie niebezpieczne dla nas, ludzi, upłynie
jeszcze wiele czasu i potrzeba b dzie wielu kampanii i programów edukacyjnych.
Edukacja ekologiczna stwarza sytuacje dydaktyczne, które umo liwiaj spójn
realizacj celów nauczania i wychowania, kształtuje cało ciowy obraz relacji
60
pomi dzy człowiekiem, społecze stwem a przyrod . Nie jest to tylko wewn trzna
sprawa gminy, ma to równie znaczenie dla całego regionu.
W ostatnim pi cioleciu znacznie podniosła si jako dost pnej oferty edukacji
ekologicznej, bardzo wielu nauczycieli podniosło swoje kwalifikacje, uczestnicz c w
studiach podyplomowych i ró nego rodzaju szkoleniach. Ich efektem jest spora
liczba autorskich programów z zakresu edukacji ekologicznej i publikacji. Jednak e
nadal do wykonania jest olbrzymia praca na wielu obszarach: organizacji procesu
edukacyjnego, doboru tre ci, metod, sposobu kontroli, oceny i ewaluacji i wielu
innych. Nadal nie trudno spotka si z ofert , która z edukacj ekologiczn ma
niewiele wspólnego.
Niezb dne zatem staje si opracowanie programu edukacji ekologicznej
mieszka ców gminy wspólnie z innymi gminami powiatu oraz Dyrekcj Parków:
I skiego i Drawskiego.
4. KIERUNKI DZIAŁA
4.1 RODOWISKO PRZYRODNICZE
4.1.1.
OCHRONA PRZYRODY I JEJ ZASOBÓW
Ingerencja człowieka w rodowisko przyrodnicze staje si , szczególnie w
ostatnim czasie, czynnikiem naruszaj cym stan biologicznej równowagi i przyczynia
do wielu zagro e zasobów naturalnych. Negatywnymi skutkami antropopresji s
odpady, zanieczyszczenia, nadmierna eksploatacja zasobów.
Skutki te maj charakter strat gospodarczych (wymiernych, finansowych) i
społecznych (niewymiernych b d trudno mierzalnych finansowo), zwi zanych
głównie z warunkami ycia pracy i wypoczynku ludzi.
Ochrona zasobów rodowiska naturalnego stanowi zatem jedno z zada
priorytetowych polityki strukturalnej i rozwoju obszarów wiejskich.
Problematyka z tym zwi zana obejmuje mi dzy innymi:
Metody produkcji rolniczej
Zalesianie gruntów
Ochron gatunków ro lin i zwierz t
Ochron wód podziemnych i gruntowych
Redukcj zanieczyszcze
61
Zachowanie krajobrazu i cennych obiektów przyrodniczych
Zagospodarowanie odpadów itd.
Przyj cie przez Polsk ustawodawstwa Unii Europejskiej wymaga podj cia
wielu działa zwi zanych z ochron rodowiska, przyrody i krajobrazu.
Zgodnie z przyj tymi celami rozwoju przestrzennego miasta i gminy
zasadnicz rol w procesie ich realizacji pełni b d przyj te kierunki ochrony
rodowiska przyrodniczego.
Podstawowe zasady ochrony rodowiska przyrodniczego okre la si poni ej
w odniesieniu do ochrony:
cennych zbiorowisk ro linnych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych,
istniej cych form geomorfologicznych i gleb,
czysto ci powietrza,
zasobów wodnych,
ekosystemów le nych,
terenów zieleni urz dzonej.
Według ustawodawcy ide ochrony przyrody jest zachowanie potencjału
przyrodniczego biosfery, w szczególno ci poprzez zachowanie ci gło ci istnienia
rodzimych gatunków i ekosystemów.
W celu realizacji tych zada niezb dne jest :
dokonanie inwentaryzacji dóbr przyrody – w gminie Dobrzany opracowano
operat pt. Waloryzacja przyrodnicza gminy
sukcesywne tworzenie obszarów chronionych, które wraz z lasami i terenami
zieleni komunalnej poł czone byłyby korytarzami ekologicznymi
optymalne kształtowanie struktury przestrzennej rozmieszczania lasów
poprzez nowe zalesienia, jak równie obj cie szczególnym nadzorem lasów
pozostaj cych poza własno ci Skarbu Pa stwa
Przedmiotem szczególnej ochrony s cenne zbiorowiska oraz chronione
gatunki ro lin, których obecno
udokumentowano na podstawie odpowiednich
bada i inwentaryzacji. Celem ochrony w/w ekosystemów jest zachowanie pełnej
ró norodno ci wiata ro lin, a w szczególno ci gatunków nale cych do ro lin
zagro onych wskutek ró norakiej działalno ci człowieka.
Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Dobrzany pozwoliła
wytypowa szereg obszarów wymagaj cych prawnej ochrony ze wzgl du na ich
znaczenie dla zachowania ró norodno ci biologicznej. Zachowanie obszarów i
obiektów zaproponowanych do ochrony jest najwa niejszym elementem w strukturze
tworzonej poza tym przez inne, odpowiednio zagospodarowane elementy
Ekologicznej Struktury Obszarów Chronionych (korytarze ekologiczne, strefy
w złowe) gwarantuj cej mo liwo
zrównowa onego rozwoju gminy, zgodnego z
postulowan drog cywilizacyjnego ekorozwoju.
Dotychczas na obszarze gminy Dobrzany otworzono nast puj ce formy
ochrony przyrody dla ochrony fauny, flory i krajobrazu:
I ski Park Krajobrazowy
Jedyny u ytek ekologiczny
Sie miejsc rozrodu i stałego przebywania zwierz t gatunków chronionych
obejmuj cych strefy gniazd ptaków
Obszary i obiekty na terenie gminy Dobrzany zasługuj ce na prawn ochron i
powołanie na podstawie ustawy o ochronie przyrody podzieli mo na na nast puj ce
grupy:
Rezerwaty przyrody,
62
U ytki ekologiczne,
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
Pomniki przyrody i aleje
W wyniku bada
wytypowano najcenniejsze miejsca w gminie i
zaproponowano dla nich ró ne formy ochrony w niniejszym opracowaniu
zaproponowano utworzenie:
3 rezerwatów przyrody
5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych
2 u ytków ekologicznych
25 pomników przyrody
Ponadto wykazano 16 obszarów cennych przyrodniczo (OC) o du ym
znaczeniu biocenotycznym ze wskazaniem, by w najbli szej przyszło ci utworzy tu
u ytki ekologiczne.
Wykazano równie istnienie par l gowych gatunków ptaków obj tych ochron
strefow , dla których po odszukaniu gniazd nale y utworzy strefy ochronne.
Rezerwaty przyrody
Na terenie gminy proponowane s 3 rezerwaty le ce w granicach gminy
Dobrzany.
Proponowane rezerwaty przyrody obejmuj obszary, na których ekosystemy
zachowane s w stanie naturalnym lub mało zmienionym. Istniej ce materiały
badawcze dowodz du ego nagromadzenia w nich rzadkich gatunków ro lin i
gin cych gatunków zwierz t. Rezerwat mo e umo liwi im przetrwanie.
Plan ochrony, którego sporz dzenie jest w przypadku rezerwatów
obowi zkowe uwzgl dni wszelkie aspekty dotycz ce zagro e
i sposobów
zapobiegania im. Jednak e skomplikowana procedura powołania rezerwatu jak
równie długi tok tworzenia planu ochrony skłania do wskazania na istniej ce
przepisy o ochronie gatunkowej ro lin i zwierz t, które w pewien sposób powinny
gwarantowa ochron tym unikalnym obszarom. W obr bie rezerwatów wykluczone
jest prowadzenie działalno ci nie zwi zanej z ochron chronionych elementów
rodowiska przyrodniczego (procesów, ekosystemów lub gatunków).
U ytki ekologiczne (UE)
Ta forma ochrony umo liwia zachowanie cennych fragmentów przyrody
uwzgl dniaj c równocze nie potrzeby człowieka w warunkach racjonalnego
gospodarowania. Ustawa o ochronie przyrody dopuszcza powoływanie u ytków
ekologicznych zarówno najwi kszych warto ci na obszarze swego administrowania,
skutecznie zadba o zachowanie cennych przyrodniczo obiektów. Nale y kierowa
si zasad , e w krajobrazie tak bardzo zmienionym czynnikiem antropogenicznym,
nale y chroni prawnie jak najwi cej powierzchni o warto ciach przyrodniczych.
Zakwalifikowanie ich do obiektów chronionych nie powinno stwarza trudno ci, gdy
s to nieu ytki rolnicze.
Proponujemy utworzenie 2 u ytków ekologicznych zach caj c jednocze nie
władze gminy do energicznego działania na gruncie ochrony tych obiektów. Ich
prawne powołanie powinno poprzedzi opracowanie dokumentacji, której zr by ju
s
w postaci wyników przeprowadzonej przez specjalistów inwentaryzacji
przyrodniczej.
63
Zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe (ZPK)
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe powołuje si w celu ochrony zarówno
warto ci przyrodniczej jak i kulturowych na wskazanym obszarze z uwzgl dnieniem
walorów estetycznych. Działalno
na terenach obj tych t form ochrony
uwarunkowana
jest
opracowaniem
dla
nich
planu
zagospodarowania
przestrzennego. Plan ten winien uwzgl dnia postulaty przyrodników w aspekcie
lokalizacji dróg, sieci osadniczej, projektowanych inwestycji itd. Stwarza to
najkorzystniejsze warunki dla rzeczywistego zabezpieczenia istniej cych na
obszarze ZPK najcenniejszych niedu ych obiektów – rezerwatów, pomników
przyrody, stanowisk gatunków chronionych, u ytków ekologicznych, o małej
odporno ci
biologicznej
na
oddziaływania
zewn trzne.
Przeprowadzona
inwentaryzacja przyrodnicza wykazała istnienie chronionych gatunków ro lin i
zwierz t oraz szczególnie walory geomorfologiczne terenu gminy. Zespoły
przyrodniczo-krajobrazowe, które proponujemy powoła s pewnym podkre leniem
cech rodowiska charakterystycznych dla tej gminy. Nadanie im rangi obszaru
chronionego skłoni wła cicieli, decydentów i potencjalnych inwestorów do wnikliwego
rozpatrywania problemów zwi zanych z u ytkowaniem tego terenu. Proponuje si
utworzenie 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Obejmuj one wi ksze pod
wzgl dem powierzchni tereny, o zró nicowanym charakterze i siedliskach,
posiadaj ce du e lub wybitne walory przyrodnicze i krajobrazowe.
W gminie Dobrzany ochron pomnikow proponuje si obj
15 okazów
drzew, 8 alei i 2 głazowiska.
W wyniku przeprowadzonej waloryzacji krajobrazowej w gminie Dobrzany
wyró niono:
11 obszarów o wyró niaj cej si rze bie,
8 punktów widokowych,
8 alei i 4 k p zadrzewie
ródpolnych o szczególnych walorach
krajobrazowych.
Elementy ESOCh na obszarze gminy
Sie ESOCh tworz strefy faunistyczne i wi
ce je korytarze ekologiczne.
Dotychczas nie uzyskały adnego statusu ochrony przyrody, ale w nowoczesnym
podej ciu do idei ochrony przyrody ESOCh jest bardzo istotny. Umo liwia
zaplanowanie i realizacj zada o doniosłym znaczeniu dla zachowania zasobów
przyrody i jej ró norodno ci. Elementy ESOCh to obiekty, których powierzchnia
wynosi od kilku arów do kilkuset hektarów. Pełni one rol miejsc rozrodu i stałego
przebywania zwierz t. Zarówno strefy faunistyczne, jak i korytarze ekologiczne
powinny przede wszystkim dawa mo liwo
odbywania rozrodu oraz odbywania
w drówek na zimowiska. Tereny te s w wi kszo ci obszarami podmokłymi,
torfowiskami, jeziorami lub oczkami wody albo trzcinowiskami. Stanowi pozostało
obszarów podmokłych i zabagnionych dolin rzecznych które poprzez melioracje i
osuszenie w wi kszo ci przekształcono w u ytki zielone.
Inne obszary cenne dla fauny to le ce poza dolinami rzecznymi ródpolne i
ródle ne oczka wodne cz sto zarastaj ce lub zaro ni te. Wi kszo oczek dawniej
została obsadzona drzewami, które obecnie w wielu przypadkach s cz ciowo
uschni te lub całkowicie obumarłe. Powinny by jednak zachowane w krajobrazie i
chronione nawet po obumarciu, gdy stanowi one doskonałe ukrycie dla wielu
gatunków zwierz t.
Obszary w złowe
64
Według ogólnopolskiej koncepcji sieci obszarów chronionych ECONET na
terenie gminy W gorzyno zlokalizowana jest cz
obszaru w złowego o randze
mi dzynarodowej obejmuj cego Pojezierze I skie, Drawskie i Równin Drawsk
(Liro 1997). Na obszarze tym zlokalizowane s dwa parki krajobrazowe (I ski i
Drawski) oraz Drawie ski Park Narodowy.
W skali lokalnej mo na wyró ni szereg mniejszych obszarów w złowych
cechuj cych si du ym zró nicowaniem ro linno ci, wyst powaniem naturalnych i
seminaturalnych ekosystemów oraz ró norodno ci gatunkow . Do obszarów tych
nale :
dolina Kr py
dolina P zinki wraz z jeziorem Szadzkim
ł ki nad Doł nic
dolina Ognicy
pola koło Dolic i Grabnicy
pola pomi dzy Lutkowem a Kozami
lasy le nictwa Błotno na południe od drogi Błotno – Bytowo
Stawy Bytowskie
Korytarze i bariery ekologiczne
Korytarze ekologiczne
Wg ogólnopolskiej koncepcji sieci obszarów chronionych ECONET na terenie
gminy Dobrzany zlokalizowana jest cz
korytarza ekologicznego doliny Iny (Liro
1997). Korytarz ten ma rang krajow .
W skali regionalnej mo na wyró ni trzy wa ne korytarze ekologiczne ł cz ce
obszary le ne Pojezierza Drawskiego z kompleksami le nymi Pojezierza I skiego:
dolina Kr py
dolina P zinki
dolina Ognicy
Poza mniej lub bardziej czytelnym układem korytarzy ekologicznych, na
terenie gminy wyst puje sie lu niejszych powi za ekologicznych zwi zana z
obecno ci ekstensywnie u ytkowanych lub odłogowych obszarów rolniczych, wysp
le nych, ródlpolnych zagł bie i ró nego rodzaju zbiorników, obecno ci zboczy
wzdłu linii komunikacyjnych ( w rodkowej i wschodniej cz ci gminy stanowi
zast pcze siedlisko dla ro linno ci ciepłolubnej).
Bariery ekologiczne
Bariery ekologiczne stanowi zwykle zabudowania lub ci gi komunikacyjne,
które rozrywaj ci głe zasi gi zbiorowisk ro linnych. Na terenie gminy zauwa ono
nast puj ce bariery dla wy ej opisanych korytarzy ekologicznych:
droga Wapnica – Długie
droga Odargowo – Bytowo
droga Bytowo – Krzemie – Dobrzany
Przeprowadzona waloryzacja przyrodnicza wykazała, e obszar gminy
Dobrzany cechuje si du ymi warto ciami, cz sto wymagaj cymi ochrony, ze
wzgl du na zagro enia naturalne i antropogeniczne.
Maj c na uwadze, e prawie cały teren gminy Dobrzany znajduje si na
obszarze I skiego Parku Krajobrazowego oraz jego otuliny i du ych atrakcyjno ci
tego obszaru pod wzgl dem turystycznym zachowanie i konserwowanie
65
najcenniejszych obszarów i obiektów tworz cych krajobraz gminy, warunkuje jej
prawidłowy rozwój z po ytkiem dla jej mieszka ców.
Analiza powy szego materiału bez w tpienia pozwoli na etapie sporz dzania
planu
zagospodarowania
przestrzennego
na
dostosowanie
planów
zagospodarowania do potrzeb i wymogów ochrony zasobów przyrodniczych. Wydaje
si , e respektuj c powy sze wytyczne mo na pogodzi interesy potencjalnych
inwestorów z wymogami ustawowymi dotycz cymi ochrony przyrody.
Plan zagospodarowania gminy powinien przewidywa
przeciwdziałanie
zagro eniom przyrody ywej i nieo ywionej. Podejmowane zabiegi powinny mie
przede wszystkim na celu przywrócenie naturalnych walorów. Realizacji tych celów
słu wymienione poni ej wskazania:
1. Do czasu powołania powierzchniowych form ochrony nale y w planach
zagospodarowania zapisa odno nie tych obszarów zakaz zmiany form
u ytkowania gruntów i w miar mo liwo ci wskazania konserwatorskie
wymienione dla ka dego z obszarów. Odno nie terenów zaproponowanych do
wł czenia do rezerwatów i u ytków ekologicznych nale y tak e wprowadzi
zakaz prywatyzacji gruntów pa stwowych lub innych nieprywatnych
2. Ogranicza nale y inwestycje przecinaj ce wskazane korytarze ekologiczne, a w
przypadku inwestycji niezb dnych nale y ogranicza ich wpływ na rodowisko
przyrodnicze planuj c odpowiednie przepusty, osłony, nasadzenia etc.
3. Na obszarach zajmowanych przez ro linno przyczyniaj si do oczyszczenia
rodowiska naturalnego nale y zakaza inwestycji mog cych wpłyn
negatywnie na pokryw ro linn
4. Na obszarach z oczkami wodnymi i torfowiskami podlegaj cymi ochronie na
mocy przepisów szczególnych powtarza w zapisach dla obszarów
funkcjonalnych (wydziele planistycznych) nakaz zachowania ich w stanie
naturalnym
5. Ponadto powinny si równie znale nast puj ce zapisy respektuj ce warto ci
przyrodnicze i krajobrazowe, tj;
- dopuszczenie do budowy tylko obiektów zharmonizowanych z tradycjami
kulturowymi tego regionu
Maj c na uwadze kwestie wynikaj ce ze stara Polski o wej cie do Unii
Europejskiej, mo na stwierdzi , e niektóre ze rodowisk ze wzgl du na wyst puj ce
tam warto ci przyrody o ywionej, b d wymagały ochrony (w my l ratyfikowanych
przez Polsk Konwencji oraz obowi zuj cych w krajach Unii Europejskiej dyrektyw i
zarz dzania).
Inne wskazania w zale no ci od form u ytkowania terenu:
W zakresie gospodarki wodnej:
zapobie enie dewastacji brzegów zbiorników wodnych
podniesienia retencji wód na kompleksach torfowisk i ł k w obr bie
wyznaczonych stref faunistycznych
wyeliminowanie w granicach gminy ródeł ska enia cieków, uporz dkowanie
gospodarki wodno- ciekowej zwłaszcza w obr bie miejscowo ci o du ym
nasileniu ruchu turystycznego
utrzymanie małych cieków w strefach faunistycznej oraz utrzymanie
dro no ci przepustów pod drogami
66
W wyj tkowych przypadkach na przykład na terenie proponowanych Zespołów
Przyrodniczo-Krajobrazowych nale y stosowa dodatkowe ograniczenia:
nie regulowa , pozwoli na spontanicznie kształtowanie si koryta rzeki lub
strumienia
nie wycina drzew i krzewów nadbrze nych, ani innej ro linno ci
nie usuwa drzew zwalonych w nurt lub do zbiornika
nie pi trzy cieków na terenie chronionym ani bezpo rednio poni ej niego
fragmenty brzegów chronionych zbiorników wodnych i cieków wył czy spod
presji w dkarzy
W zakresie gospodarki rolnej
promowanie rolnictwa ekologicznego
utrzymanie lub sanacja stosunków wodnych
zachowanie ekstensywnie zagospodarowanych u ytków zielonych
dostosowanie poziomu nawo enia do zdolno ci sorbcyjnych gleb
odłogowanie niektórych areałów
ograniczy stosowanie chemicznych rodków ochrony ro lin (np. stosowa je
na 95% powierzchni pola)
pozostawia w stanie nie zmienionym miedze, zaro la i zadrzewienia
ródpolne
nie wypala resztek ro linno ci
nie osusza ródpolnych oczek wodnych
w odległo ci mniejszej ni
100m od brzegów wszystkich wód
powierzchniowych (rowów, cieków, zbiorników) preferowa zró nicowaniem
stawek podatku rolnego u ytki zielone przed uprawami polowymi
Torfowiska:
nie osusza i nie zalesia
pozostawi wokół torfowisk otuliny z nienaruszon ro linno ci
strzec przed wypaleniem
nie prowadzi melioracji w s siedztwie torfowisk
Ł ki, murawy, pastwiska:
pod adnym pozorem nie zamienia na pola orne ani nie zalesia
prowadzenie wypasu zwierz t w celu utrzymania układów półnaturalnych
(ł ki ró nego rodzaju)
racjonalne nawo enie, uzupełniaj ce powstałe w wyniku koszenie straty
materii ograniczonej
nie intensyfikowa
zagospodarowania ł k: ograniczy
do minimum
nawo enia ł k oraz podsiewanie na nich mieszanek traw i innych ro lin,
ka dorazowo i w tradycyjnych terminach
nie odwadnia ł k wilgotnych
Stawy rybne:
nie wykasza szuwarów w sezonie wegetacyjnym i w okresie l gów ptaków
(od połowy marca do ko ca lipca)
na kilku ekstensywnie u ytkowanych stawach pozostawi rozleglejsze
fragmenty niewykaszanej ro linno ci
W zakresie gospodarki le nej:
67
utrzymanie przewagi lasów ochronnych w strefach faunistycznych
utrzymywanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych szczególnie na
torfowiskach, w olsach i ł gach
przebudowa lasów w kierunku zgodnym z typem siedliskowym
korzystanie z lokalnych ekotypów przy odnowie drzewostanów
podniesienie wieku r bno ci głównych gatunków lasotwórczych w obr bie
obszarów chronionych
preferowanie w obszarach chronionych r bni gniazdowych, a w miar
mo liwo ci stosowanie r bni przer bowych, nie stosowa zr bów zupełnych
utrzymywanie zadrzewie wzdłu dróg i cieków wodnych
pozostawi w lesie złomy i wywroty i nie usuwa obumieraj cych i martwych
drzew stoj cych
ograniczy zalesienie luk w drzewostanie
nie ,,uproduktywnia ” adnych rodle nych bagienek ani ł k
maksymalnie ogranicza sie dróg le nych
maksymalnie ograniczy stosowanie rodków chemicznych w gospodarce
le nej i ochronie lasu
w przypadku przejmowania gruntów porolnych pozostawi przynajmniej
cz
do samorzutnego zaro ni cia
Parki i inne tereny urz dzonej zieleni miejskiej-zadrzewienia:
d y do odtworzenia dawnej kompozycji parków
w nowych zało eniach parkowych d y do tworzenia zadrzewie o mo liwie
wielu cechach naturalnych (pod wzgl dem składu drzewostanu, krzewów i
ro lin runa, sposobu kształtowania układu)
nie usuwa starych, próchniej cych ani martwych okazów o szczególnym
znaczeniu kulturowym
nie usuwa podszytu z całej powierzchni zaniedbałych parków, pozostawi
cz
jego powierzchni jako ,,matecznik dziko ci”
zezwolenia na wycink drzew nie zwi zan z inwestycjami i zmian
przeznaczenia terenu wydawa wył cznie w formie warunkowej – pod
warunkiem wprowadzenia nowych nasadze
strzec cało ci dawnych kompozycji zadrzewieniowych, np. alei przydro nych
wprowadza nie tylko zadrzewienia, ale i zaro la krzewów, nawi zuj ce
składem do spontanicznych zbiorowisk zaro lowych
wprowadzi
zadrzewienia i zakrzewie
wzdłu
wszystkich ci gów
komunikacyjnych
nie stosowa tych gatunków obcego pochodzenia, które maj tendencj do
dziczenia i rozprzestrzeniania si a inne stosowa wył cznie w osiedlach
ludzkich
W zakresie łowiectwa, w dkarstwa, turystyki:
zmniejszenie liczby polowa w obr bie stref faunistycznych, szczególnie w
okresie rozrodu
zrezygnowanie z polowa i w dkowania w obr bie wybranych korytarzy
ekologicznych
okre lenie pojemno ci turystycznej najcenniejszych przyrodniczo obszarów
wyznaczenie szlaków turystycznych i cie ek dydaktycznych w obr bie
obszarów chronionych, do których nie jest zabroniony wst p
68
rozmieszczenie o rodków wypoczynkowych i urz dze obsługi ruchu
turystycznego poza obszarami przewidzianymi do ochrony
rozwi zanie problemów odpadów i
cieków - wdro enie systemu
selektywnego składowania odpadów, likwidacja dzikich wysypisk i wylewisk
nieczysto ci.
Natura 2000
Polska, zgodnie z Traktatem Akcesyjnym podpisanym w 2003 r. w Atenach,
zobowi zana jest przedstawi Komisji Europejskiej list proponowanych specjalnych
obszarów ochrony siedlisk (SOO), składaj cych si na Europejsk Sie Ekologiczn
Natura 2000, na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w
sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (zwana Dyrektyw
Siedliskow ).
Podstaw prawn wyznaczenia obszaru Natura 2000 b dzie stanowiła nowa
ustawa o ochronie przyrody, która ma wej w ycie 1 maja 2004 r.
Obszary Natura 2000 wyznacza si w celu ochrony siedlisk przyrodniczych
oraz gatunków ro lin i zwierz t wymienionych w zał cznikach I i II do Dyrektywy
Siedliskowej a wi c ochronie nie podlegaj wszystkie składniki przyrody tak jak w
innych formach ochrony przyrody np. w parkach narodowych i rezerwatach przyrody.
Zgodnie z Dyrektyw Siedliskow , podejmuj c działania ochronne dla
zachowania siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro lin i zwierz t, dla których
zostały wyznaczone obszary Natura 2000, nale y uwzgl dnia uwarunkowania
gospodarcze, społeczne, kulturalne oraz cechy regionalne i lokalne. Dyrektywa ta nie
zakazuje realizacji planów i przedsi wzi na obszarach Natura 2000, lecz okre la
stosowne procedury post powania w przypadku, gdy mog one w istotny sposób
oddziaływa na siedliska lub gatunki o znaczeniu priorytetowym dla wspólnoty.
Działania ochronne dla ró nych siedlisk i gatunków w obszarach Natura 2000
b d okre lone w planach ochrony.
Zgodnie z zapisem w projekcie ustawy o ochronie przyrody art. 36 ust 1: „Na
obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalno
zwi zana z
utrzymaniem urz dze i obiektów słu cych bezpiecze stwu przeciwpowodziowemu
oraz działalno rolna, le na, łowiecka i rybacka, a tak e amatorski połów ryb, je eli
nie zagra aj one zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk ro lin lub
zwierz t, ani nie wpływaj w sposób istotny negatywnie na gatunki ro lin i zwierz t,
dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000.” oraz ust 2: „Je eli
gospodarka rolna, le na, łowiecka lub rybacka wymaga dostosowania do wymogów
ochrony obszaru Natura 2000, na którym nie maj zastosowania programy wsparcia
z tytułu obni enia dochodowo ci, wojewoda mo e zawrze umow z wła cicielem lub
posiadaczem obszaru, z wyj tkiem zarz dców nieruchomo ci Skarbu Pa stwa, która
zawiera wykaz niezb dnych działa , sposoby i terminy ich wykonania oraz warunki i
terminy rozliczenia nale no ci za wykonane czynno ci.”
Analiza polskiego prawa le nego oraz obowi zuj cych zasad gospodarki
le nej, obj cie lasów obszarami Natura 2000 nie spowoduj potrzeby zmian w tym
zakresie.
Je eli zajdzie potrzeba dostosowania gospodarki rolnej do potrzeb ochrony
siedlisk lub gatunków, dla których obszar został wyznaczony, wówczas b dzie mogło
to nast pi wył cznie na podstawie dobrowolnie zawartej z rolnikiem umowy
okre laj cej wysoko
dodatku finansowego. Mo e to by szczególnie korzystne
w przypadku, gdy dotychczasowe u ytkowanie gruntu rolnego jest nieopłacalne dla
69
rolnika. Nie ulegnie tez ograniczeniu dotychczasowe zagospodarowanie turystyczne,
gospodarka łowiecka, rybacka, w dkarstwo itp. w działalno ci.
Głównymi zasadami funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000 jest ochrona
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków w warunkach gospodarczego u ytkowania
terenu.
Wyznaczenie obszarów Natura 2000 podniesie rang gminy w zakresie
atrakcyjno ci turystycznej i rekreacyjnej.
Obszar specjalnej ochrony ptaków planowany jest równie na terenie gminy
Dobrzany.
Obszar ten ma nosi nazw „Ostoja I ska”, ogólna jego powierzchnia wyniesie
86.300 ha, z czego na miasto i gmin Dobrzany przypada b dzie 8.910,7 ha. Kod
planowanego obszaru oznaczono symbolem PLB320011. Nadzór nad obszarem
sprawowa b dzie Dyrektor Drawskiego i I skiego Parku Krajobrazowego.
opis obszaru, proponowanego do obj cia specjalna ochron w ramach
Programu NATURA 2000
Ostoja I ska zajmowa b dzie obszar 14 gmin. Jest to obszar typowy dla
krajobrazu postglacjalnego Pojezierza I skiego. Rze ba terenu została
ukształtowana podczas stadiału pomorskiego ostatniego zlodowacenia i
charakteryzuje si du ym zró nicowaniem form i wysoko ci wzgl dnych - mo na tu
wyró ni trzy zasadnicze jednostki geomorfologiczne i zwi zane z nimi typy
krajobrazu: wyniesienia moreny czołowej, sandry i wysoczyzn moreny dennej.
Najwy sze wzniesienie - Głowacz osi ga 180 m n.p.m. Teren odwadniany jest
przez rzek In i jej dopływy, jedynie jego północna cz
odwadniana jest przez
Reg . Cechy charakterystyczne ostoi to pofalowany teren, silnie rozczłonkowane
lasy, liczne bagna i małe zbiorniki wodne. Torfowiska i jeziora zajmuj ok. 9 %
powierzchni, najwi ksze jest jezioro I skie (6 km2), o gł boko ci 42 m, wypełniaj ce
system krzy uj cych si
rynien glacjalnych. Bogatej morfologii odpowiada
mozaikowe u ytkowanie terenu.
Lasy zajmuj blisko 60 % powierzchni. S to przewa nie wie e lasy li ciaste
z bukiem i d bem oraz bory mieszane.
Znacz cy udział maj równie lasy siedlisk wilgotnych i bagiennych z olch i
jesionem oraz sosn i brzoz . Stosunkowo niewielk cz
ostoi pokrywaj
zbiorowiska ł kowe oraz siedliska wilgotne: trzcinowiska, turzycowiska, ro linno
szuwarowa, ro linno torfowisk niskich i przej ciowych. Pozostała cz
to u ytki
rolne.
Wyst puje tu co najmniej 29 gatunków ptaków z Zał cznika I Dyrektywy
Ptasiej, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi gi (PCK).
W ostoi gniazduje ponad 140 gatunków ptaków.
Bardzo wa na ostoja bielika i kilku innych gatunków drapie nych, kilku
gatunków kaczek i urawia (>1% populacji krajowej). W okresie l gowym obszar
zasiedla 10% populacji krajowej cyraneczki, g goła i krakwy, co najmniej 1%
populacji krajowej nast puj cych gatunków ptaków: cyranka, g gawa, nurog ,
perkoz rdzawoszyi, samotnik, b k, bielik, błotniak stawowy, bocian czarny, kania
czarna, kania ruda, łab d krzykliwy, orlik krzykliwy, puchacz, rybitwa czarna, rybitwa
białow sa i zimorodek; w stosunkowo wysokim zag szczeniu wyst puj : bocian
biały, derkacz, g siorek, lerka, muchołówka mała, trzmielojad i perkozek, a tak e
strumieniówka (1% populacji krajowej).
W okresie w drówek wyst puje co najmniej 1% populacji szlaku
w drówkowego nast puj cych gatunków: bielik, łab d krzykliwy i uraw; w
70
stosunkowo wysokim zag szczeniu wyst puj siewka złota (do 450 osobników) i
batalion (do 1200 osobników).
Dobrze zachowane zbiorowiska ro linne zwłaszcza le ne, oprócz nich, du e
znaczenie przyrodnicze ma ro linno wodna i terenów podmokłych. Wyst puj tu
te cenne zespoły ro linno ci ł kowej. Na terenie ostoi znajduj si stanowiska
licznych storczykowatych. Jeziora: , Wisola i Krzemie s jeziorami ramienicowymi, o
bardzo dobrze wykształconych siedliskach, wyst puj w nich rzadkie i zagro one
gatunki glonów. Obszar ma du e znaczenie dla fauny, w szczególno ci dla ptaków
(patrz wy ej) oraz płazów (12 gatunków) i gadów (4 gatunki) ze wzgl du na du y
udział dobrze zachowanych siedlisk podmokłych. Wyst puj tu 3 gatunki ryb z
Zał cznika II Dyrektywy Siedliskowej.
Stosunkowo niska g sto
zaludnienia, niski stopie
urbanizacji i
uprzemysłowienia oraz od rodkowy układ hydrograficzny ostoi sprzyja zachowaniu i
ochronie warto ci przyrodniczych. Zachodni skraj areału wilka w Polsce.
Gatunki ro lin wyst puj ce na terenie ostoi, to gatunki prawnie chronione w
Polsce. Zagro enie stanowi : zanieczyszczenia i eutrofizacja wód; spływ nawozów z
pól, przede wszystkim brzegów jezior, rekreacja pobytowa i wzrost penetracji terenu.
Zdj cie nr 4.1.1.1.: Krajobraz gminy Dobrzany
4.1.2.
LASY I U YTKI ZIELONE
Gmina charakteryzuje si wysokim poziomem lesisto ci (24% w strukturze
u ytków).
Celem nadrz dnym jest przeznaczenie na
cele le ne gruntów uprzednio
u ytkowanych rolniczo, obecnie wył czonych z u ytkowania rolniczego oraz
powi kszenie powierzchni lasów w gminie.
Do tego celu przeznaczy nale y grunty najsłabsze kl. VI i VIz wyst puj ce w
pobli u kompleksów le nych, w zagł bieniach terenu, itp.
Podstawowymi celami, jakie zamierza si osi gn
przy realizacji programu
zalesie to mo liwo
uzyskania przez ludno
wiejsk alternatywnych ródeł
dochodu poprzez:
zatrudnienie przy zalesianiu gruntów i piel gnacji upraw le nych,
przy piel gnacji drzewostanów;
w turystyce poprzez zwi kszenie ruchu turystycznego w wyniku podniesienia
atrakcyjno ci regionu;
71
poprzez zwi kszone mo liwo ci pozyskiwania runa le nego i łowiectwa;
wykorzystanie gruntów rolnych nieprzydatnych w produkcji rolniczej;
racjonalizacj struktury u ytkowania ziemi;
popraw walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu;
popraw ładu w gospodarce przestrzennej.
Działania
Przeznaczy pod zalesienie grunty klasy V i VI w obr bie lasów i utworzy
granic rolno-le n .
Nale y przeprowadzi
weryfikacj
gruntów rolnych pod wzgl dem
przydatno ci do zalesie .
Uzgodnienie z Lasami Pa stwowymi i AWRSP oraz indywidualnymi
wła cicielami gruntów co do perspektywicznej koncepcji zalesie w dalszych
etapach. Na bazie przeprowadzonej analizy planowanych zalesie , zlecenie
Nadle nictwom zabezpieczenia potrzebnych ilo ci materiału szkółkarskiego.
W wyniku realizacji Programu szacuje si , i osi gnie si do 2010 roku nowe
miejsca pracy w ilo ci 30÷40 osób.
Zdj cie nr: Siedziba Nadle nictwa Dobrzany
Na podstawie: www.dobrzany.internet.pl
Wielofunkcyjny model gospodarki le nej – kierunki
Wielofunkcyjny model gospodarki le nej spełnia jednocze nie funkcje
produkcyjne i społeczne z zachowaniem zgodno ci biocenozy i biotopu zbli onym do
wzoru naturalnego lasu. Zachowanie wielofunkcyjnego charakteru lasu wymaga:
optymalnego kształtowania struktury przestrzennej rozmieszczenia lasów
przez nowe zalesienia;
półnaturalnej hodowli lasów i aktywnej ochrony zbiorowisk półnaturalnych i
zbli onych do stanu naturalnego;
naturalizacji odkształconych zbiorowisk le nych, w zakresie zgodno ci składu
gatunkowego drzewostanów z warunkami siedliskowymi;
zwi kszenia biologicznej odporno ci ekosystemów le nych przez
wykonywanie zabiegów hodowlanych i stosowanie biologicznych metod
ochrony lasów;
nadania wysokiego znaczenia zarówno funkcjom rodowiskowym jak i
ochrony ró norodno ci biologicznej lasów;
racjonalnego u ytkowania zasobów le nych.
72
4.1.3.
WALORY TURYSTYCZNE
Gmina Dobrzany nale y do atrakcyjnych turystycznie gmin województwa
zachodniopomorskiego. Jej unikatowe walory przyrodnicze, krajobrazowe oraz
nieska one rodowisko to wielkie atuty.
W wyniku przeprowadzonej waloryzacji obszarów gminy, wyró niono obszary
najbardziej predestynowane dla rozwoju funkcji turystycznej. Tworz one wyra nie
wyodr bniaj ce si strefy.
Pierwsz stref tworz obszary le ne wschodnie cz ci gminy – w rejonie
miejscowo ci Krzemie , Bytowo, Błotno, Dolice, Grabnica a tak e obszary rolnicze
towarzysz ce w/w miejscowo ciom.
Najcenniejszymi obszarami dla rozwoju funkcji turystycznej s tu rejony jezior
Krzemie , Dolice i Błotno. Drug stref stanowi tereny poło one w zachodniej
cz ci gminy zwi zane przede wszystkim z miejscowo ci
Dobrzany i jeziorem
Szadzko.
Pomi dzy głównymi strefami predestynowanymi dla rozwoju funkcji
turystycznej wyra nie zaznaczaj si enklawy obszarów, które równie posiadaj
walory znacz ce dla rozwoju tej funkcji. Enklawy te zwi zane s głównie z wi kszymi
kompleksami le nymi i jeziorami.
W parze z bardzo wysokimi walorami turystycznymi nie idzie jednak poziom
zagospodarowania turystycznego. Głównymi formami turystyki obecnie rozwijanymi
na terenie gminy jest turystyka krajoznawcza, w drowna . Inne formy turystyki maj
znaczenie marginalne. Obecne zagospodarowanie turystyczne jest nie w pełni
wystarczaj ce i to w zakresie bazy noclegowo-gastronomicznej, jak i pozostałych
elementów infrastruktury turystycznej.
Zasadnicz cz
gminy zajmuje I ski Park Krajobrazowy wraz z otulin ,
dlatego celem winna by turystyka nie zagra aj ca naturalnemu rodowisku, a wi c
turystyka zrównowa ona. Turystyka zrównowa ona przyniesie korzy ci zarówno
rodowisku przyrodniczemu, jak i lokalnej społeczno ci w postaci chocia by miejsc
pracy.
Zadania
Powstanie Informacji Turystycznej
Modernizacja i budowa bazy noclegowej, gastronomicznej o odpowiednim
standardzie
Modernizacja i rozwój pozostałej infrastruktury turystycznej
Rozwój infrastruktury towarzysz cej
Zintegrowany system promocji i informacji
Rozwój produktu turystycznego pod katem mo liwo ci przedłu enia sezonu
turystycznego
Przygotowanie kadr obsługi turystycznej
Poprawa wiadomo ci ekologicznej
Realizacja
Wdro enie tych zało e wi e si z podj ciem szeregu przedsi wzi .
Wiele z nich powinno si realizowa wspólnie z innymi gminami tworz c
zwi zki gmin s siaduj cych ze sob i koordynuj cych rozwój funkcji turystycznej .
73
Zwi zek gmin mo e ubiega si o fundusze strukturalne z Unii Europejskiej w
celu realizacji okre lonych zada .
Agroturystyka
W zrównowa onym rozwoju turystyki wa n rol odgrywa agroturysyka
uzupełniona produkcj zdrowej ywno ci.
Agroturystyka jest form turystyki pobytowej w gospodarstwie rolnym. Daje
mo liwo kontaktu z przyrod bez negatywnego oddziaływania na ni . Podnosi ona
wiadomo ekologiczn zarówno go ci jak i kwaterodawców. Rozwój agroturystyki
dodatkowo sprzyja podtrzymywaniu lokalnych tradycji w zakresie sztuki i
wytwórczo ci ludowej.
Zasadnicze
cechy
prawidłowo
prowadzonego
przedsi wzi cia
w
gospodarstwie agroturystycznym to przede wszystkim:
wysoki standard proponowanych usług, który ponownie sprowadzi klientów
podniesienie warunków higieniczno - sanitarnych mieszka i
obej gospodarskich,
zadbanie o wygl d estetyczny elewacji domów, posesji, ogrodów
przydomowych,
upi kszenie otoczenia zieleni ,
wyznaczenie miejsc rekreacji, wypoczynku w gospodarstwie,
zainwestowany kapitał w proporcji z potencjalnymi wpływami z prowadzonej
działalno ci (cena potencjalnych klientów, aktualne koszty, wymagania
rodziny),
dobra reklama i promocja,
zapewnienie atrakcji w gospodarstwie np. r kodzielnictwo, praca w
gospodarstwie, przeja d ki konne itd.
znajomo ofert kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych w gminie, powiecie,
województwie,
zdolno
do przyj cia zmiennych trendów i podejmowania decyzji na
przyszło ,
utworzenie
lokalnego
lub
przynale no
do
ponadregionalnego
stowarzyszenia agroturystycznego.
Budownictwo letniskowe
Mo liwy jest rozwój budownictwa letniskowego pod warunkiem spełenienia
nast puj cych wymogów:
Wyposa enie obiektów letniskowych w niezb dn infrastruktur techniczn
zabezpieczaj c przed degradacj rodowiska,
Wprowadzenie elementów zieleni,
Zracjonalizowanie przestrzennych układów osadniczych tworzonych przez
budownictwo rekreacyjne tak, aby z jednej strony nie zajmowało ono
odizolowanych działek bez odpowiedniej infrastruktury, a z drugiej strony nie
tworzyło zbyt du ych aglomeracji zaburzaj cych lokalne układy ekologiczne.
Ze wzgl du na usytuowanie gminy w I skim Parku Krajobrazowym i jego
otulinie wa ne jest:
uwzgl dnienie zało e Planu Ochrony Parku,
zapobieganie szpeceniu krajobrazu niskimi walorami estetycznymi domków
rekreacyjnych,
74
zapobieganie sprzeda y na działki rekreacyjne terenów o najwy szych
walorach przyrodniczych przez odpowiednie sformułowanie miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego.
Modernizacja i rozwój pozostałej infrastruktury turystycznej
Walory turystyczne gminy Dobrzany pozwalaj na uprawianie ro nych form
turystyki przy jednoczesnym ich ł czeniu. Maj c na uwadze walory przyrodnicze,
krajobrazowe, kulturowe proponuje si nast puj ce formy turystyki:
Turystyka krajoznawcza
Ma na celu poznanie gminy. Zwiedzanie terenu mo e odbywa si grupowo
lub indywidualnie, w sposób niezorganizowany lub zorganizowany z przewodnikiem
Na całym obszarze o ciekawych walorach krajobrazowych, przyrodniczych,
kulturowych preferuje si ten rodzaj turystyki poprzez wyznaczenie szlaków i tras.
Turystyka piesza
oznakowanie, opisanie nowych szlaków pieszych, weryfikacja i odnowienie
istniej cych szlaków turystycznych,
wyznaczenie miejsc biwakowych, pól namiotowych z towarzysz c
infrastruktur ,
oznaczenie najciekawszych miejsc gminy – tablice, kierunkowskazy, foldery,
wyznaczenie i oznakowanie punktów widokowych.
Turystyka rowerowa
Dzi ki walorom zdrowotnym i niewielkim zagro eniom dla rodowiska
przyrodniczego turystyka rowerowa mo e ograniczy rozwój turystyki samochodowej.
W celu uatrakcyjnienia turystyki rowerowej niezb dne jest ponadgminne
opracowanie i oznakowanie tras rowerowych. Turystyka rowerowa wymaga lepszego
ni turystyka piesza oznakowania szlaków zarówno pod wzgl dem technicznym, jak i
ze wzgl du na zapewnienie bezpiecze stwa na drogach publicznych.
Nale y zapewni :
mo liwo wypo yczenia roweru,
strze one parkingi samochodowe na pocz tkach tras rowerowych,
wydanie materiałów: map, folderów itp. przynajmniej w trzech j zykach,
wyznaczenie miejsc biwakowych,
obsług
ruchu turystycznego (pola biwakowe, gastronomia itd.) wykorzystanie budynków stacji kolejki w skotorowej, która prowadziła przez
cztery gminy Stargard Szcz. – Marianowo – Dobrzany – na punkty
gastronomiczne, wypo yczalnie rowerów, miejsca postojowe, toalety itp.
wyznaczenie nowych tras,
- ponadgminnych - Trasa Kolejki W skotorowej,
- lokalnych - wokół jeziora Krzemie , Szadzko ,
Wyznaczenie
nowych
tras,
zgodnie
z
zało eniami
Koncepcji
Mi dzynarodowych
Tras
Rowerowych
w
Województwie
Zachodniopomorskim.
cie ki przyrodnicze
Gmina Dobrzany le y w obr bie I skiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny.
Dla miło ników obserwacji przyrody, prze y na łonie natury i kształcenia w
dziedzinie rodowiska ta forma odpoczynku ma du e znaczenie. Wszelkie
75
oznakowanie tras niezb dne jest przy współpracy stra ników przyrody z
Nadle nictwa w Dobrzanach.
Oferty winny by ukierunkowane na:
W drówki tematyczne z przewodnikiem,
Bezkrwawe łowy, czyli fotografowanie fauny i flory,
Aktywne uczestnictwo w pracy na rzecz ochrony przyrody i
krajobrazu,
Utworzenie cie ek przyrodniczych.
Turystyka wi teczno-weekendowa
Wykorzystanie bazy noclegowej, infrastruktury turystycznej
Wyznaczenie wielko ci działek rekreacyjnych
Całoroczna informacja o mo liwo ci wypoczynku w gminie / wykorzystanie
INTERNETU
Oferta agroturystyczna
Turystyka wodna
Dla obszarów pojeziernych szczególnego znaczenia nabiera taka wła nie
forma turystyki, głównie kajakowa i eglarska.
Przygotowanie szlaku kajakowego, reaktywowanie dawnych szlaków
kajakowych (jeziora Wy yny I skiej s wielk atrakcj ze wzgl du na długo
linii brzegowej, zatoczki, półwyspy i wyspy).
Utworzenie stanic i przystani sprz tu pływaj cego,
Organizowanie cyklicznych imprez o charakterze lokalnym i regionalnym.
W dkarstwo
Wody jezior i rzek gminy Dobrzany, to siedlisko wielu cennych gatunków ryb,
ciesz si , wi c du ym zainteresowaniem w dkarzy. W przypadku tej formy
wypoczynku nale y uwzgl dni :
Doprowadzenie czysto ci wód płyn cych i stoj cych do I klasy czysto ci,
Prowadzenie racjonalnej gospodarki rybackiej,
Sukcesywne zarybianie wód,
Wyznaczenie i oznakowanie stanowisk w dkarskich,
Budowa systemów pomostów.
Je dziectwo konne
Wyznaczenie tras jazdy konnej,
Wykorzystanie baz agroturystycznych, Stadniny Ogierów w Łobzie oraz
innych prywatnych o rodków je dzieckich, które mog powsta na terenie
całej gminy,
Przygotowanie i promocja oferty dla miło ników sp dzania wolnego czasu w
siodle.
Inne formy sp dzania wolnego czasu
Windsurfing,
Nurkowanie,
Łowiectwo.
Poprawa wiadomo ci ekologicznej
76
Rozwój turystyki na obszarze gminy Dobrzany nie mo e odbywa si ze
szkod dla rodowiska przyrodniczego i dlatego powinien podlega pewnym
ograniczeniom:
obiekty infrastruktury turystycznej winny by wyposa one w niezb dne
media,
obiekty turystyczne o odpowiednim standardzie winny by lokowane poza
najcenniejszymi obszarami przyrodniczymi,
ruch turystyczny na obszarach cennych przyrodniczo winien by tak
zorganizowany, aby nie zniszczył walorów naturalnego rodowiska,
zast pienie turystyki pobytowej – biernej
w turystyk kwalifikowan ,
turystyk przyrodnicz , agroturystyk ,
współdziałanie organizatorów turystyki ze stra nikami przyrody, gmin ,
le nictwem,
wzrost wiadomo ci ekologicznej miejscowej społeczno ci – edukacja
ekologiczna.
Rozwój ochrony rodowiska
okre lenie w lokalnych planach nieprzekraczalnych granic rozwoju
przestrzennego
miejscowo ci
turystycznych
oraz
wył czenie
z
zagospodarowania obszarów o wysokich walorach rodowiskowych,
porozumienia mi dzy gminami w zakresie wspólnych celów rozwoju ochrony
rodowiska (zwi zki gmin),
zmniejszenie zanieczyszcze poprzez budow infrastruktury technicznej,
wytyczenie terenów cennych przyrodniczo zgodnie z sugestiami
konserwatorów przyrody.
4.1.4.
U YTKI ROLNE
Funkcja rolnicza b dzie nadal znacz c w rozwoju gospodarczym gminy
Dobrzany.
Zakłada si konieczno
jej odbudowy i wzmocnienia ekonomiczno –
organizacyjnego.
Proces - rozło ony w czasie, w znacznej cz ci uzale niony b dzie jednak od
ogólnej polityki rolnej oraz poziomu rozwoju gospodarczego kraju.
Wa nymi czynnikami stymuluj cymi program mo e by tak e integracja z Uni
Europejsk , dalsze przekształcenia strukturalne oraz prywatyzacja otoczenia
rolnictwa.
W perspektywie najbli szych lat przewiduje si
wsparcie procesu
modernizacji gospodarstw rolnych, marketingu i przetwórstwa rolno – spo ywczego
oraz podnoszenie ich jako ci.
Zmierza si do tego by rolnik produkował lepiej ale niekoniecznie wi cej za
wszelk cen .
Wsparcie b dzie dotyczy :
inwestycji w gospodarstwach rolnych (modernizacji budynków inwentarskich,
parku maszynowego, inwestycji zwi zanych z zagospodarowaniem
odchodów zwierz cych oraz popraw jako ci produkcji),
przetwórstwa i marketingu produktów rolno – spo ywczych. Słu y to ma
wzmocnieniu pozycji konkurencyjnej gospodarstw rolnych oraz uzyskaniu
wy szych dochodów (dotyczy to gospodarstw rozwojowych),
77
przechodzenia na wcze niejsze emerytury rolników oraz zagospodarowanie
si
młodych rolników, tworzenie nowoczesnych konkurencyjnych
gospodarstw rolnych,
tworzenie grup producenckich i poprawa organizacji rynku rolnego,
wykorzystywanie innych funkcji w rozwoju terenów wiejskich np.
agroturystyka.
Zadania
W oparciu o przewidywane w perspektywie członkostwo w Unii Europejskiej i
zmiany w polityce rolnej w Polsce, zakłada si w gminie realizacj nast puj cych
zada :
popraw struktury władania i u ytkowania gruntów i tworzenie efektywnej
struktury agrarnej,
przekazanie cz ci gruntów gospodarstw AWRSP (dzier aw) do dalszego
wykorzystania na cele rolnicze na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych,
lub wył czenie ich na cele nierolnicze: pod zalesienia, urz dzenia
rekreacyjne, infrastruktur techniczn , socjaln i mieszkaniow oraz na rzecz
innych pozarolniczych działów i gał zi gospodarczych np. turystyka wiejska,
zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo,
przeznaczenie cz ci zasobów trwałych (budynków i budowli) nieprzydatnych
dla rolnictwa na cele nierolnicze (drobna wytwórczo , usługi, rzemiosło oraz
inna pozarolnicza działalno ),
intensyfikacj rolnictwa zwłaszcza niektórych działów i gał zi produkcji o
wysokiej chłonno ci czynnika pracy ywej (tzw. działy specjalne, np. uprawa
ro lin jagodowych i warzyw) oraz osi gni cie wysokiego poziomu produkcji
rolnej zwi zanej z systemem kontraktacji i przemysłem rolno – spo ywczym,
przy wzro cie konkurencyjno ci kosztów wytwarzania,
pozytywn selekcj indywidualnych gospodarstw rolnych tj. wspieranie
gospodarstw rodzinnych zapewniaj cych dochody na poziomie parytetowym,
a gospodarstw drobnych wykorzystuj cych alternatywne ródła dochodów,
w indywidualnych gospodarstwach rolnych o odpowiednich uwarunkowaniach
organizacyjnych – wykorzystanie ich zasobów na rzecz innych,
pozarolniczych kierunków działalno ci gospodarczej, szczególnie w
dziedzinach usług rekreacyjnych (agroturystyka), czy tzw. usług i produkcji
nakładczej,
kreowanie warunków i podstaw organizacyjno – finansowych na rzecz
integracji sfery produkcji rolnej ze sfer przetwórstwa rolnego oraz z
dziedzin obrotu artykułami rolnymi, zwłaszcza z organizacjami skupu,
przechowalnictwa, rynkami hurtowymi (równie
z giełdami rolno –
towarowymi),
inicjowanie, tworzenie grup producentów (marketingowych) rolnych,
spółdzielni,
utworzenie nowych jednostek usługowo – rolniczych lub przetwórczych w
oparciu o istniej ce obiekty i instytucje,
poprawa wiedzy fachowej rolników i ich rodzin.
Rozwój rolnictwa ekologicznego - rolnictwo zintegrowane
Szans dla rozwoju rolnictwa na obszarach przyrodniczo - chronionych mo e
by produkcja metodami proekologicznymi:
78
gospodarstwa ekologiczne (organiczne) – gospodarowanie, w którym
wyklucza si stosowanie syntetycznych nawozów mineralnych, pestycydów,
regulatorów wzrostu i syntetycznych dodatków do pasz.
Sposób ten to produkcja w obiegu zamkni tym : gleba – ro lina – zwierz ,
przy zachowaniu du ej samowystarczalno ci gospodarstw
gospodarstwa zintegrowane – gospodarowanie, w którym wykorzystuje si
harmonijnie post p techniczny i biologiczny w uprawie, nawo eniu i
piel gnacji ro lin. Nawozy sztuczne i pestycydy s
stosowane w
umiarkowanych ilo ciach, wykorzystanie ich jest efektywne. Gospodarstwo
d y do zharmonizowania realizacji celów ekologicznych i ekonomicznych
rolnictwa
gospodarstwa zrównowa one – gospodarowanie pozwalaj ce zachowa
zasoby naturalne i dobry stan rodowiska w nieograniczonym czasie, a
zarazem pozwalaj ce rolnikom produkowa potrzebn ilo
ywno ci przy
opłacalno ci produkcji. Zakłada ono gospodarowanie w harmonii z
krajobrazem oraz realne koszty produkcji.
Rozwijanie ekologizacji rolnictwa, słu cej przede wszystkim ochronie
rodowiska naturalnego, a w dalszej kolejno ci produkcji zdrowej ywno ci.
Ekologizacja mo e by te szans na cz ciowe rozwi zanie problemu bezrobocia i
depopulacji, z racji rozwoju w jej ramach pracochłonnych kierunków produkcji.
Produkcja zdrowej ywno ci nabiera b dzie coraz wi kszego znaczenia z racji
spodziewanego w najbli szych latach wzrostu popytu na usługi turystyczne, w tym
ekoturystyczne i agroturystyczne.
Przewiduje si powstanie 3-4 gospodarstw ekologicznych, które mog
zrzeszy si w Ekolandzie i sprzedawa swoje produkty w Szczecinie, Stargardzie
oraz okolicznych miejscowo ciach.
Rozwój rolnictwa zrównowa onego i zintegrowanego ma na celu:
wiadome kształtowanie krajobrazu
poszerzenie i zachowanie u ytków ekologicznych
wprowadzenie zintegrowanej ochrony ro lin
odbudow
i zachowanie równowagi pokarmowej gleb
zrównowa one)
ograniczenie erozji gleb
(nawo enie
Mo na w zdecydowany sposób, nawet o 30-50%, ograniczy zu ycie
pestycydów i nawozów mineralnych i nie spowoduje to wi kszego spadku produkcji
ni o 3-5%. Koncepcja ta zakłada, e cz
nakładów ponoszonych na te rodki
produkcji mo e by skompensowana zabiegami agrotechnicznymi i biologicznymi
zastosowanymi zgodnie z wiedz rolnicz i ekologiczn . Ten system produkcji
powinien zapewni :
uzyskanie produkcji na odpowiednio wysokim poziomie, ale nie
maksymalnym dzi ki wykorzystaniu naturalnych zasobów siedliska i
umiej tnemu wspomaganiu ich rodkami przemysłowymi;
dobr jako ci produktów rolniczych;
ekonomiczn stabilno
gospodarstw, okre lan dora nie, jak równie w
długiej perspektywie czasowej;
eliminacj lub wyra ne ograniczenie ska e obszarowych rodowiska
przyrodniczego powodowanych przez rolnictwo;
79
mniejsze zu ycie energii.
W zwi zku z lokalizacj na terenie gminy I skiego Parku Krajobrazowego
wskazane s nast puj ce działania na poziomie gminy lub zwi zku gmin:
opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego zgodnie z wymogami
AGENDY 21,
opracowanie i realizacja pełnej sanitacji wsi uwzgl dniaj c magazynowanie i
zagospodarowanie gnojówki, gnojowicy, obornika oraz zagospodarowanie
odpadów,
kształtowanie krajobrazu rolniczego pod k tem
zachowania trwałych
u ytków zielonych i zadrzewie ,
w zwi zku z zagro eniem erozj gleb nale y wspomaga nieprzerwane
u ytkowanie gleb rolniczych.
4.2.
RODOWISKO KULTUROWE
Na terenie gminy Dobrzany zaewidencjonowano w trakcie prospekcji
terenowej realizowanej w ramach Archeologicznego Zdj cia Polski oraz bada
archeologicznych, ogółem 236 stanowisk archeologicznych, o bardzo zró nicowanej
lokalizacji i funkcji. Relikty osadnictwa pradziejowego i redniowiecznego s istotnym
elementem rodowiska kulturowego, którego zachowanie jest wa nym elementem
polityki przestrzennej, wynikaj cym z obowi zuj cych ustaw i konwencji
mi dzynarodowych.
Celem ochrony stanowisk archeologicznych jest zachowanie rozpoznanych
stanowisk archeologicznych w stanie niezmienionym, ograniczenie do niezb dnego
minimum prowadzenia archeologicznych bada
ratowniczych oraz prawne
uregulowanie sposobu zgłaszania i wykonywania prac ziemnych na terenach, na
których stwierdzono w ramach bada AZP lady dawnego osadnictwa.
Zachowane układy przestrzenne wsi na terenie gminy, pomimo znacznych
przekształce i skromnej formy zabudowy przedstawiaj znaczn warto . W
szczególno ci powstałe w redniowieczu owalnice i ulicówki, które winny by
utrzymane i chronione przed dalszymi zniekształceniami. Nale y utrzyma przekroje i
trasy dróg wiejskich, tradycyjne linie zabudowy i lokalizacje budynków w ramach niwy
siedliskowej. Zalecane jest uzupełnienie ubytków w zabudowie ulicy wiejskiej,
lokalizowanie nowej zabudowy jedynie w granicach zainwestowania wsi i bez
tworzenia drugiej linii zabudowy. Na terenach folwarcznych wskazane jest
lokalizowanie funkcji produkcyjno - składowych z wykorzystaniem historycznej
zabudowy lub nowej realizowanej z tradycyjnych materiałów z zachowaniem
kompozycji historycznej.
Szczegółowe zalecenia, dotycz ce ochrony rodowiska kulturowego znajduj
si w Studium Uwarunkowa i Kierunków Zagospodarowania przestrzennego Miasta
i Gminy Dobrzany.
4.3.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Cele i działania w zakresie infrastruktury technicznej:
Ograniczanie zanieczyszcze powietrza, wód i gleb poprzez:
80
prowadzenie działa
zmierzaj cych w kierunku rozwi zania utylizacji
cieków,
niezb dnych
do
wyeliminowania
zanieczyszcze
wód
powierzchniowych i podziemnych
kanalizacja – doko czenie kanalizacji miasta oraz kanalizacja
pozostałych miejscowo ci,
oczyszczalnie przyzagrodowe,
w przypadku produkcji zwierz cej uwzgl dni magazynowanie
i zagospodarowanie gnojówki, gnojowicy, obornika.
wprowadzenie systemu monitoringu czysto ci wód i odprowadzonych
cieków,
modernizacja istniej cych lokalnych kotłowni, zast pienie kotłowni
w glowych kotłowniami przyjaznymi dla rodowiska,
nawo enie zrównowa one u ytków rolnych – odbudowa i zachowanie
równowagi pokarmowej gleb.
Gospodarka odpadami komunalnymi
prowadzenie działa
w kierunku segregacji i recyklingu odpadów
komunalnych nadaj cych si do ponownego wykorzystania,
prowadzenie stałego nadzoru nad gminnym składowiskiem odpadów
komunalnych, zabezpieczenie przed przedostaniem si
szkodliwych
substancji do wód powierzchniowych i podziemnych,
likwidacja dzikich wysypisk,
rekultywacja i uzdatnianie terenów zdegradowanych przez działalno
gospodarcz ( wirownie) oraz stała kontrola jako ci rodowiska w obr bie
zdegradowanych terenów.
4.3.1 ZMIANY
TECHNICZNA
W
ZAKRESIE
WYPOSA ENIA
W
INFRASTRUKTUR
Zaopatrzenie w wod
Potrzeby inwestycyjne w gminie to
• doprowadzenie wodoci gu z Ognicy do Bytowa
• doprowadzenie ruroci gu z Dolic, Grabnicy, Okola i Sierakowa.
Zgodnie ze Studium uwarunkowa i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy nie planuje si nowych stacji wodoci gowych.
Na terenie gminy zinwentaryzowano siedem uj
wód podziemnych- nale y ustali
(przez próbne pompowanie) ich aktualn wydajno .
Poza wymienionymi uj ciami na trenie gminy istniej równie :
• uj cie (120 m3/h) i stacja wodoci gowa na terenie nieczynnej mleczarni
• uj cie (39 m3/h) i stacja wodoci gowa na terenie nieczynnego POM – u
Gospodarka ciekowa
Budowa systemu kanalizacji jest jednym z priorytetowych zada inwestycyjnych
gminy i obejmuje : gminy
• rozbudow kanalizacji w Dobrzanach
• budow kanalizacji w pozostałych miejscowo ciach gminy
• budow systemów przysyłania cieków do centralnej oczyszczalni w Dobrzanach
81
Planowane inwestycje do 2005 r :
• dalsza kanalizacja m. Dobrzany : u. Ko ciuszki, Staszica,
Krótka i inne wraz z przepompowni • budowa kanalizacji sanitarnej Odargowo i Szadzko
wierczewskiego ,
Gospodarka odpadowa
Kierunki rozwoju zgodne z planami gospodarki odpadami wy szego szczebla :
•
•
•
•
•
•
utrzymanie wywozu odpadów stałych na składowisko w Ł czycy
scentralizowanie gospodarki odpadami - dostarczanie odpadów do jednego
zakładu unieszkodliwiania bez wzgl du na ródło ich pochodzenia
obj cie 100 % mieszka ców zorganizowanym wywozem odpadów
rozwijanie systemu selektywnej zbiórki odpadów
stworzenie Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON)
likwidacja dzikich wysypisk odpadów
Zaopatrzenie w paliwa gazowe
Zgodnie z opracowan w 1995 r. koncepcj gazyfikacji zało ono realizacje
gazoci gu wysokiego ci nienia w kierunku Dobrzan i Wegorzyna.
W Dobrzanach przewidziano stacje redukcyjn pierwszego stopnia. Zało ono
zaopatrzenie wszystkich miejscowo ci gazoci gami
redniego ci nienia z
podł czeniem do odbiorców poprzez zastosowanie indywidualnych reduktorów lub
stacji redukcyjnych drugiego stopnia.
Dla realizacji sieci gazoci gów redniego ci nienia poza miejscowo ciami wzdłu
terenów przeznaczonych na komunikacje.
Poza pasem drogowym nale y zarezerwowa teren na infrastruktur in ynieryjna.
Przez tereny le ne mo na prowadzi gazoci gi w pasie drogowym
Zaopatrzenie w ciepło
Dla potrzeb rozwoju ciepłownictwa zakłada si w studium wykorzystanie istniej cych
lokalnych kotłowni na terenie gminy, po przeprowadzeniu gruntownej modernizacji
cz ci z nich, wyposa onych w urz dzenia o niskich parametrach technicznych.
Rozwój ciepłownictwa na obszarze gminy jest ci le powi zany z planowan budow
sieci gazowej, poniewa głównie to paliwo na by docelowo wykorzystywane do
wytwarzania ciepła.
Zabiegi temomodernizacyjne
Zabiegi te maja fundamentalne znaczenie dla ograniczenia strat ciepła i
poszanowania energii.
Tabela nr 4.3.1.1 Przeci tne roczne zu ycie energii w zale no ci od wieku budynku
OKRES BUDOWY
WYMAGANY
PRZECI TNE ROCZNE
WSPÓŁCZYNNIK
ZU YCIE ENERGII
PRZENIKANIA CIEPŁA
KONCOWEJ NA OGRZANIE
BUDYNKU
K (dla cian pełnych)
82
W / m2 * K
przed 1967
1967 – 85
1986 – 92
1993 – 97
od 1998
1,16 – 1,40
1,16
0,5
0,55
0,30 – 0,45
KWh/m2
240 – 350
240 – 280
160 – 200
120 – 160
90 -120
KWh/m3
95 – 140
59 – 110
65 – 80
50 –05
29 - 37
na podstawie artykułu Mo liwo ci zmniejszenia zu ycia energii w budownictwie mieszkaniowym Dorota Chwieduk - Przegl d Komunalny 13 (15) 98
Wg zalece KAPE - Krajowej Agencji Poszanowania Energii, do podstawowych
zabiegów termorenowacyjnych nale :
•
Zabiegi termomodernizacyjne budowlane, czyli:
•
poprawa wła ciwo ci termicznych przegród budowlanych, uszczelnienie
miejsc o nadmiernej infiltracji poprzez:
• ocieplenie cian zewn trznych, stropodachu, stropu poddasza i stropu nad
nieogrzewanymi piwnicami
• wymiana lub poprawa stanu okien (dodatkowa szyba), stolarki okiennej
• wymiana lub poprawa stanu drzwi - uszczelnienie, ocieplenie
• poprawa stanu otoczenia budynku - osłony, zadrzewienia
Poprawienie izolacyjno ci cieplnej – na przykładzie budynku jednorodzinnego
wolnostoj cego wynosi:
• dzi ki poprawie cian ok.
19, 5 %
• dzi ki poprawie stropu poddasza
9 %
• dzi ki poprawie stropu nad piwnic
5,5 %
• wymiana okien na bardziej szczelne
5%
Ł czna oszcz dno
39,0 %
Zaopatrzenie w energie elektryczn na terenie gminy
Dostosowanie sieci do zwi kszaj cego si zapotrzebowania wymaga b dzie
sukcesywnej rozbudowy sieci 15 kV polegaj cej na zwi kszeniu przepustowo ci linii
(wymianie przewodów na przewody o wi kszych przekrojach) i budowie nowych linii
stosownie do lokalizacji nowych odbiorców. Nowa zabudowa w rejonach
mieszkaniowo – usługowych b dzie wymaga budowy nowych stacji 15/0,4n kV
stosownie do narastaj cych potrzeb.
Nale y zapewni c dwustronne zasilanie wszystkich miejscowo ci.
Telekomunikacja
Wymiana sieci kablowych na
wiatłowodowe Rozwój telefonii komórkowej
uwzgl dnieniem oddziaływania pola elektromagnetycznego przy lokalizacji masztów
– zachowanie ich odpowiedniej wysoko ci.
Mo liwo ci wykorzystania alternatywnych ródeł energii
Energia wiatru
83
W Polsce pn – zachodniej istniej korzystne warunki dla rozwoju energetyki
wiatrowej.
Z opracowa Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej wynika, i na wysoko ci
50m nad poziomem terenu pr dko ci wiatru pozwalaj na wybór miejsca
zapewniaj cego rentowno budowy elektrownii wiatrowych.
Za przykład mo na poda inwestycj w gminie Nowogard w której uruchomiono
elektrowni wiatrow dla zasilania oczyszczalni cieków.
Produkcja energii elektrycznej rozpoczyna si przy minimalnej szybko ci wiatru
wynosz cej 3,5 m / s, moc maksymalna – 225 kW osi gana jest przy pr dko ci
12 m /s.
Dla redniej pr dko ci wiatru 5 m/s oczekiwana roczna produkcja energii elektrycznej
wynosi 323 MWh i ro nie z t pr dko ci osi gaj c 858 MWh dla 8 m /s.
Podj cie decyzji o lokalizacji elektrowni wiatrowej musi by poprzedzone dokładn
analiz warunków wietrzno ci.
Warunki wietrzno ci dla powiatu Stargardu Szczeci skiego.
Przewa aj tutaj wiatry z sektora zachodniego : SW, W i NW – których rednia
roczna cz sto dla lat 1956 –90 wynosiła 39,4 %.
W ci gu roku najrzadziej obserwuje si wiatry z kierunków: E i N, S i N oraz NE i N.
Zim przewa aj wiatry z sektora południowego, natomiast latem z sektora
zachodniego.
redni udział cisz wynosi ok. 14 .
Najwi ksze pr dko ci wiatru przypadaj na okres od listopada do kwietnia, a
zwłaszcza listopad, grudzie i marzec – rednio 4,2 m /s. Latem głównie w sierpniu i
we wrze niu przewa aj wiatry o mniejszych pr dko ciach 3,2 –3,5 m / s.
Tabela 4.3.1.1: rednie miesi czne pr dko ci wiatru (w m /s) za lata 1956 –90
Miesi c
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Pr dko
4,2
4,1
4,2
4,0
3,6
3,5
3,4
3,2
3,5
3,8
4,3
4,2
wiatru
w m/s
Na podstawie: Zało enia do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczna i paliwa gazowe dla
gminy Stara D browa
Wg powy szego redni udział cisz wynosi ok. 14 % - przy redniej dla całego
Pomorza Zachodniego – 7 %.
Najwi ksze pr dko ci wiatru przypadaj na okres od listopada do kwietnia, a
zwłaszcza listopad, grudzie i marzec – rednio 4,2 m / s.
Latem głównie w sierpniu i we wrze niu przewa aj wiatry o mniejszych
pr dko ciach 3,2 –3,5 m / s.
rednio - roczna pr dko wiatru wynosi ok. 3,8 m /s.
Jak powiedziano wcze niej minimalna pr dko
wiatru pozwalaj ca na produkcj
energii elektrycznej wynosi 3,5 m / s.
Energi wiatru mo na wykorzysta do :
• produkcji energii elektrycznej,
• nap dzania pomp odwadniaj cych,
• nap dzania urz dze napowietrznych,
• podgrzewania wody u ytkowej,
• w instalacjach skojarzonych.
Zalety elektrowni wiatrowej :
84
•
•
•
•
•
•
•
•
Oszcz dno
paliw (eliminacja zu ycia w gla, ropy i gazu w produkcji energii
elektrycznej), energia ekologicznie czysta.
Brak zanieczyszcze rodowiska naturalnego.
Stały koszt jednostkowy uzyskiwania energii elektrycznej.
Minimalne straty przesyłu energii (lokalizacja w pobli u u ytkowników).
Mo liwo
współpracy elektrowni wiatrowej z sieci energetyki pa stwowej lub
praca na sie wydzielon .
Mo liwo
uzyskania kredytu preferencyjnego na zakup elektrownii z Banku
Ochrony rodowiska.
Praca bezobsługowa.
Trwało szacowana na ok. 20 lat.
Energia słoneczna
Moc wi zki promieniowania słonecznego wysyłanego w kierunku Ziemi wynosi
173 000 TW, z tego około 30 % ulega odbiciu od atmosfery ziemskiej, około 47 %
jest pochłaniane w postaci ciepła przez lady i morza, a ok. 23 % jest zu ywane w
obiegu hydrologicznym .
Na 1 m2 powierzchni umieszczonej prostopadle do kierunku promieni słonecznych
ponad atmosfera Ziemi pada strumie energii rednio 1,35 kW. W Polsce przeci tna
dawka napromieniowania w kWh / m2 waha si od około 970 – 1070, przy
przeci tnym rocznym nasłonecznieniu (w godzinach ) : 1580 –1624.
Najwi ksz dawk napromieniowania – górne warto ci zakresu oraz najwi ksze
przeci tne nasłonecznienie notuje si w obr bie pasa nadmorskiego.
Powiat stargardzki charakteryzuje si umiarkowanymi walorami w tym zakresie.
Charakterystyczne jest, i nasłonecznienie to nie osi ga 50 % mo liwego
nasłonecznienia.
Okolice Stargardu Szczeci skiego charakteryzuj si do wysokim współczynnikiem
zachmurzenia w skali 0- 10 :
Tabela 4.3.1.2 Współczynnik zachmurzenia w zale no ci od miesi ca
Miesi c
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
Zachmurzenie
7,9
6,7
5,9
5,7
5,2
4,9
5,0
5,7
IX
6,0
X
XI
6,9
XII
8,3
8,5
Na podstawie : Zało enia do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczna i paliwa gazowe dla
gminy Stara D browa
Z powy szego wynika, i mo liwo ci wykorzystania energii słonecznej nie stanowi
tutaj powa nej alternatywy dla innych ródeł energii.
Niemniej jednak mo liwe jest wykorzystanie energii słonecznej w mniejszym zakresie
do:
• podgrzewania ciepłej wody u ytkowej,
• podgrzewania powietrza w suszarniach,
• podgrzewania wody w basenach,
• podgrzewania wody w stawach rybnych,
• podgrzewania wody w instalacjach centralnego ogrzewania,
• w rolnictwie i hodowli, do suszenia ziół i płodów rolnych,
• ogrzewania szklarni,
• podgrzewania wody w umywalkach polowych.
85
Jako ogniwa fotogalwaniczne :
• zasilanie systemów telekomunikacyjnych,
• zasilania sygnalizacji drogowej i znaków drogowych,
• zasilania aparatury meteorologicznej,
• zasilania kolejowych systemów sterowania awaryjnego,
• zasilania małych obiektów np. altanek działkowych,
• w rolnictwie i hodowli
Energia wody
Jedna z alternatywnych mo liwo ci pozyskania energii elektrycznej jest – mała
energetyka wodna (MEW).
Krajowe zasoby hydroenergetyczne mo na podzieli na trzy regiony :
• Region północny : obejmuj cy tereny Pomorza i Pojezierza Mazurskiego.
Charakteryzuje si do dobrymi warunkami hydroenergetycznymi. Urozmaicona
rze ba terenu umo liwia uzyskanie do
du ych spadków bez konieczno ci
zalewania znacznych terenów, a obecno jezior i lasów korzystnie wpływa na
wyrównanie spływu wód, co ułatwia wykorzystanie energii cieku.
• Region centralny : obejmuj cy Nizin Mazowieck i Wielkopolsk . Jest to teren
niekorzystny do rozwoju małej energetyki wodnej. Warunki terenowe umo liwiaj
osi ganie najcz ciej niewielkich spadów.
• Rejon podgórski i górski –jest to obszar o najlepszych warunkach do realizacji
małej energetyki wodnej. Na terenach tych mo liwe jest uzyskiwanie znacznych
spadów. Niekorzystn
cech
rzek górskich jest cz ste wyst powanie
krótkotrwałych du ych wezbra wody, co stwarza kłopoty eksploatacyjne.
Zatem Województwo Zachodniopomorskie usytuowane jest w rejonie stosunkowo
korzystnym do rozwoju małej energetyki wodnej, wiadcz o tym ju funkcjonuj ce
elektrownie.
Miasto Stargard Szczeci ski usytuowane jest w dolinie rzeki Iny.
Dno doliny poło one jest 20 m n. p. m., za najwy szy punkt miasta znajduje si na
wysoko ci 40 m. n. p. m. Wody gruntowe w pasie doliny rzeki mog zalega na
gł boko ci 1 – 2 m, a w pozostałych cz ciach miasta na gł boko ci 2-4 m.
Sie wodn tworzy Ina wraz z jej dopływami : Młynówk i Kr piel nad któr
zlokalizowana jest mała elektrownia wodna 15 kW na terenie gminy Stara D browa.
Rzeka Ina wymieniona jest w Strategii dla województwa Zachodniopomorskiego jako
rzeka o potencjalnych mo liwo ciach lokalizowania inwestycji w zakresie małej
energetyki wodnej .
Zalety stosowania hydroelektrowni:
• Oszcz dno
paliw (eliminacja zu ycia w gla, ropy i gazu w produkcji energii
elektrycznej), energia ekologicznie czysta;
• Brak zanieczyszcze rodowiska naturalnego;
• Regulacja poziomu wód w rowach melioracyjnych, zahamowania nadmiernego i
niekontrolowanego spływu wód;
• Zabezpieczenie przez erozj gleb i spływem najwarto ciowszych cz stek
glebowych;
• Zbiorniki retencyjne przeciwdziałaj powodziom przejmuj c nadmiar wody;
• Wykorzystanie zbiorników zaporowych dla rozwoju gospodarki rybnej i turystyki.
86
•
Małe elektrownie wodne wymagaj
cieplne.
wielokrotnie mniej nakładów ni elektrownie
Energia geotermalna
Region powiatu Stargardzkiego znajduje si
w obr bie wi kszej jednostki
geologicznej zwanej Niecka Szczeci ska.
Pozyskiwanie energii geotermalnej oparte jest na bazie gor cych wód cyrkuluj cych
w przepuszczalnej warstwie skalnej skorupy ziemskiej poni ej 1000 m.
Ze wzgl du na niezbyt wysokie temperatury wód geotermalnych w Polsce 45 –
750°C mog by wykorzystywane do ogrzewania : budynków, szklarni, o rodków
rekreacyjnych itp.
W ciepłownictwie instalacja wykorzystuj ca wody geotermalne wymaga zapewnienia
współpracy ze szczytowym
ródłem ogrzewania (kotłem wodnym lub
elektrociepłowni ).
W rejonie powiatu stargardzkiego temperatury wód geotermalnych kształtuj si w.
Woda geotermalna eksploatowana otworem produkcyjnym za pomoc pompy
gł binowej kierowana jest głównego wymiennika ciepła usytuowanego w
napowierzchniowej cz ci instalacji, w którym przekazuje ciepło wodzie sieciowej
obiegu wtórnego zasilaj cej systemy grzewcze odbiorców oraz układy przygotowania
ciepłej wody u ytkowej. Schłodzona w wymienniku woda geotermalna kierowana jest
ruroci giem przesyłowym do otworu chłonnego, którym powraca do macierzystej
warstwy wodono nej.
Energia biomasy
Poprzez biomas rozumie si :
Odpady powstaj ce przy produkcji i przetwarzaniu produktów ro linnych i drewna
• Szybko rosn ce ro liny hodowlane na specjalnych plantacjach w celach
energetycznych
• Odpady komunalne (w tym odpady ro linne z piel gnacji terenów zielonych) i
odchody zwierz ce z ferm hodowlanych
Czyli substancje organiczne powstaj ce w wyniku przetwarzania energii
promieniowania słonecznego w procesie fotosyntezy stanowi ce potencjał
energetyczny (zakumulowana energia słoneczna)
Korzy ci płyn ce z zagospodarowania biomasy:
• Oszcz dno ci paliw kopalnych
• Unikniecie kosztów wywiezienia i składowania wilgotnych odpadów w
kompostowni lub na wysypisku
• Zmniejszenie opłat za korzystanie ze rodowiska
• Ograniczenie emisji dwutlenku siarki, dwutlenku w gla, a tak e istotna redukcja
emisji tlenku w gla i pyłów
Na terenie gmin powiatu stargardzkiego o charakterze rolniczym mo na wykorzysta
do opalania kotłów odpadow słom z produkcji rolnej.
4.4.
EDUKACJA EKOLOGICZNA
Niezb dnym elementem powodzenia realizacji „Programu”, zarówno w okresie
krótkoterminowym, jak i długoterminowym, jest program edukacji społecze stwa,
87
który musi wyprzedza wszelkie działania, zwi zane z ochron rodowiska na terenie
całego powiatu stargardzkiego, w tym gminy Dobrzany.
Program Ochrony rodowiska Powiatu Stargardzkiego zawiera propozycj
koncepcji edukacji ekologicznej mieszka ców w zakresie ochrony rodowiska.
Propozycj t zawiera zał cznik nr 1. Proponuje si , aby gmina Dobrzany
przyst piła do realizacji programu edukacji ekologicznej, zgodnie z koncepcj
powiatow .
Powodzenie realizacji działa zało onych i zaproponowanych w niniejszym
programie, w du ej mierze zale y od wiadomo ci, aktywno ci i zmiany nawyków
społecze stwa. Potrzebne jest wi c wskazanie celu i konieczno ci wprowadzenia
tych systemów w ycie. Niezb dna jest zatem informacja i motywacja wyboru
okre lonej metody. W propagowaniu tematu powinna by zachowana ci gło .
Edukacja ekologiczna nie jest bowiem działaniem chwilowym. Aby osi gn
zamierzony cel trzeba czasu, bywa, e dochodzi si do niego latami. Sukces zale y
w du ym stopniu od skutecznej kampanii edukacyjnej. Warunkiem tego powodzenia
jest jednak szeroki udział społecze stwa.
Program edukacyjny powinien by skierowany praktycznie do wszystkich.
Dla sprawnego przebiegu kampanii edukacyjnej mieszka ców niezb dna jest
informacja. Program edukacji mieszka ców powinien by realizowany na wielu
płaszczyznach i ró nymi metodami.
Metody i sposoby edukacji mog by wielorakie, od edukacji formalnej (szkoły)
poprzez akcje, kampanie, konferencje po ró norodne i wielofunkcyjne o rodki
edukacji ekologicznej.
Istot takiego programu winno by poł czenie edukacji z praktycznymi
działaniami na rzecz ochrony rodowiska.
Naczelnym i wiod cym celem programu jest osi gni cie poprawy stanu
rodowiska. Zakłada si , e do pierwszego półrocza 2006 roku zostanie opracowany,
a nast pnie wdro ony Kompleksowy Program Edukacji Ekologicznej Mieszka ców
Powiatu Stargardzkiego, zgodny z zało eniami Narodowej Strategii Edukacji
Ekologicznej, a w nast pnych latach wdro ony.
88
5. HARMONOGRAM DZIAŁA 2004-2015
Cele i zadania do realizacji w ramach programu ochrony rodowiska dla gminy
Dobrzany
Cel 2. Gospodarka wodna - zapewnienie odpowiedniej jako ci u ytkowej wód,
racjonalizacja zu ycia wody, zwi kszenie zasobów w zlewniach oraz ochrona
przed powodzi .
rozbudow kanalizacji w Dobrzanach
budow kanalizacji w pozostałych miejscowo ciach gminy
budow systemów przysyłania cieków do centralnej oczyszczalni w
Dobrzanach
przeznaczanie pod zabudow nowych terenów pod warunkiem wyposa enia
ich w wydajne systemy zaopatrzenia w wod i oczyszczania cieków, z
dopuszczeniem do czasu obj cia sieci kanalizacyjn wszystkich terenów
gminy, alternatywnego stosowania małych przydomowych oczyszczalni
cieków lub zbiorników bezodpływowych.
Poprawa jako ci wody pitnej – modernizacja SUW (Stacji Uzdatniania Wody)
i budowa nowych
Cel 3. Gospodarka odpadami
Opracowanie gminnego Planu Gospodarki odpadami
Opracowanie i wdro enie systemu selektywnej zbiórki
scentralizowanie gospodarki odpadowej (dostarczanie do jednego zakładu
unieszkodliwiania bez wzgl du na ródło pochodzenia
obj cie 100 % mieszka ców zorganizowanym wywozem odpadów
rozwijanie systemu selektywnej zbiórki odpadów
stworzenie Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON)
likwidacja dzikich wysypisk odpadów
Cel 4. Poprawa jako ci rodowiska (powietrze, hałas, promieniowanie
elektromagnetyczne) - zapewnienie wysokiej jako ci powietrza, redukcja
emisji gazów cieplarnianych i niszcz cych warstw ozonow ,
zminimalizowanie uci liwego hałasu i ochrona przed promieniowaniem
elektromagnetycznym.
Powietrze
Inwentaryzacja ródeł emisji zanieczyszcze powietrza na terenie gminy :
punktowych (kominy powy ej 10 m i ródła mocy powy ej 10 mW)
Gazyfikacja gminy
Modernizacja kotłów ( zamiana kotłów na paliwa stałe na inne no niki energii
np. olej opałowy, gaz, biomas )
Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem włóknami azbestowymi –
likwidacja dachów z pokryciem azbestowym prowadzona przez
specjalistyczne firmy
89
Hałas
Układ drogowy w gminie nie wymaga budowy obwodnicy
Optymalizacja płynno ci ruchu pojazdów
Stosowanie maszyn, urz dze i pojazdów o ni szej uci liwo ci hałasowej
Budowa ekranów akustycznych przy budynkach mieszkalnych poło onych
wzdłu dróg krajowych i wojewódzkich
Zakładanie pasów zieleni ochronnej (izolacyjnej)
Budowa chodników na terenach wiejskich
Promieniowanie elekromagnetyczne
Kontrola nat enia pola w rejonie lokalizacji masztów telefonii komórkowej
Zastosowanie nowoczesnych słupów rurowych o odpowiedniej wysoko ci
Zaniechanie lokalizacji pod liniami wysokich napi
Cel 5. Racjonalizacja u ytkowania surowców - racjonalizacja zu ycia energii,
surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych
zasobów odnawialnych.
Ochrona złó kopalin przed trwałym zainwestowaniem i zalesianiem oraz
niekontrolowan eksploatacj
Weryfikacja stanu zagospodarowania złó kopalin
Opracowanie rozwoju energetyki opartej o odnawialne ródła energii,
Obj cie ochron wszystkich złó torfowych na terenie gminy.
Cel 6. Ochrona powierzchni ziemi - ochrona przed degradacj , rekultywacja
terenów zdegradowanych.
Rekultywacja gleb zdegradowanych
Ochrona gleb przed erozj – program zalesie dla gleb erodowanych,
zapobieganie dewastacji brzegów zbiorników wodnych
podniesienia retencji wód na kompleksach torfowisk i ł k w obr bie
wyznaczonych stref faunistycznych
wyeliminowanie w granicach gminy ródeł ska enia cieków, uporz dkowanie
gospodarki wodno- ciekowej zwłaszcza w obr bie miejscowo ci o du ym
nasileniu ruchu turystycznego
utrzymanie małych cieków w strefach faunistycznej oraz utrzymanie
dro no ci przepustów pod drogami
Cel 7. Racjonalne u ytkowanie zasobów przyrodniczych - zachowanie walorów i
zasobów przyrodniczych z uwzgl dnieniem georó norodno ci
i bioró norodno ci oraz rozwoju zasobów le nych.
Zadania nale w głównej mierze do Ministerstwa rodowiska, Wojewody i
Lasów Pa stwowych
Opracowanie (aktualizacja) planu ochrony I skiego Parku Krajobrazowego
(Dyrekcja parku krajobrazowego, Wojewoda),
sukcesywne tworzenie obszarów chronionych, które wraz z lasami i terenami
zieleni komunalnej poł czone byłyby korytarzami ekologicznymi
optymalne kształtowanie struktury przestrzennej rozmieszczania lasów
poprzez nowe zalesienia, jak równie obj cie szczególnym nadzorem lasów
pozostaj cych poza własno ci Skarbu Pa stwa
utworzenie nowych obszarów chronionych:
3 rezerwatów przyrody
90
5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych
2 u ytków ekologicznych
25 pomników przyrody
opracowanie planów ochrony dla 3 rezerwatów,
utworzenie 16 obszarów cennych przyrodniczo (OC)
wyznaczenie obszarów NATURA 2000 („Ostoja I ska”)
utrzymanie przewagi lasów ochronnych w strefach faunistycznych
utrzymywanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych szczególnie na
torfowiskach, w olsach i ł gach
przebudowa lasów w kierunku zgodnym z typem siedliskowym
korzystanie z lokalnych ekotypów przy odnowie drzewostanów
przekazanie cz ci gruntów gospodarstw AWRSP (dzier aw) do dalszego
wykorzystania na cele rolnicze na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych,
lub wył czenie ich na cele nierolnicze: pod zalesienia, urz dzenia
rekreacyjne, infrastruktur techniczn , socjaln i mieszkaniow oraz na rzecz
innych pozarolniczych działów i gał zi gospodarczych np. turystyka wiejska,
zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo,
Cel 8. Przeciwdziałanie powa nym awariom - ochrona przed powa nymi awariami
oraz sprostanie nowym wyzwaniom, czyli zapewnienie bezpiecze stwa
chemicznego i biologicznego.
Zwi kszenie bezpiecze stwa przewozu substancji niebezpiecznychwyznaczenie optymalnych tras przewozu substancji niebezpiecznych
niebezpiecznych parkingów dla pojazdów przewo cych substancje
niebezpieczne
Utworzenie gminnego „deponatora” – miejsca czasowego składowania
odpadów powstałych w wyniku awarii, katastrof
Cel 9. Zwi kszenie wiadomo ci społecznej - edukacja ekologiczna.
Opracowanie spójnego kompleksowego programu edukacji ekologicznej
mieszka ców w ramach współpracy mi dzygminnej w powiecie,
Utworzenie w urz dach administracji publicznej systemów gromadzeni
informacji o rodowisku i udost pniania ich społecze stwu
Prowadzenie kursów, szkole , konkursów, promocja wydawnictw w zakresie
edukacji ekologicznej
Prowadzenie konkursu „Najbardziej ekologiczna gmina”
Opracowanie programu badawczo – obserwacyjnego najbli szego otoczenia
(działalno w szkołach)
Medialna promocja rzemiosła artystycznego i rolnictwa
Opracowanie internetowej mapy problemów dotycz cych ochrony rodowiska
Wprowadzenie „Małych projektów ekologicznych” – rozstrzygniecie
problemów lokalnych w gminie
Szkolenia i opracowywanie- opracowywanie wniosków do organizacji
pomocowych
Informowanie społecze stwa o stanie rodowiska – rozpowszechnianie
informacji obj tych pa stwowym monitoringiem rodowiska – w Internecie
91
Cel 10. Monitoring rodowiska - zbudowanie systemu monitoringu i oceny
rodowiska, dostosowanego do wymaga i standardów UE.
Zorganizowanie przez WIO systemu sieci pomiarowych : powietrza, wód
powierzchniowych
System monitoringu zanieczyszcze odprowadzanych do powietrza i wód
Monitoring przyrody- opracowanie i wdra anie monitoringu dla ró nych form
ochrony przyrody
Wdro enie monitoringu gleb w oparciu o ilo ciowe zestawienie gleb, w wyniku
waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Zdj cie nr 5.1: Centrum Dobrzan
6. KOSZT REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY RODOWISKA
W LATACH 2004-2008
Poni sza tabela zawiera szacunkow analiz kosztów niezb dnych do
realizacji Programu Ochrony rodowiska dla Miasta i Gminy Dobrzany.
Działania zało one w niniejszym programie finansowane b d przez Bud et
Pa stwa, NFO iGW, WFO iGW oraz fundusz powiatowy i gminny, a tak e ze
rodków własnych gminy oraz wynika b d z u ytkowania rodowiska.
92
cel
rodzaj działania/inwestycji
Cel 2. Gospodarka wodna
Cel 3. Gospodarka
odpadami
Cel 4. Poprawa jako ci
rodowiska
Cel 5. Racjonalizacja
u ytkowania
surowców -
Cel 6. Ochrona powierzchni
ziemi
Cel
7.
Racjonalne
u ytkowanie
okres realizacji
2004- 2008
rozbudow kanalizacji w
Dobrzanach
budow
kanalizacji
w
pozostałych
miejscowo ciach
gminy
budow systemów przysyłania
cieków
do
centralnej
oczyszczalni w Dobrzanach
Poprawa jako ci wody pitnej –
modernizacja SUW (Stacji
Uzdatniania Wody) i budowa
nowych
2004 (czerwiec)
Opracowanie gminnego planu
gospodarki odpadami
szacunkowy koszt
(PLN)
odpowiedzialny
U ytkownicy
rodowiska
2.013.600,00 Gmina
U ytkownicy
rodowiska
600.000,00
7.500,00 Gmina
Inwentaryzacja ródeł emisji
zanieczyszcze powietrza na
terenie gminy
Rozeznanie zagro enia
wywołanego przez pole
elektromagnetyczne pola
elektromagnetycznego
Weryfikacja stanu
zagospodarowania złó kopalin
Opracowanie programu rozwoju
energetyki opartej o odnawialne
ródła energii,
2004
2006
8.200,00 Gmina
Ochrona gleb przed erozj –
program zalesie dla gleb
zdegradowanych
Utworzenie nowych obszarów
2006
3.500,00 Gmina
2006
2006
2008
93
2.500,00 Gmina,
U ytkownicy
rodowiska
2.500,00 Gmina
16.000,00 Gmina (Wojewoda)
20.000,00 Wojewoda (Gmina)
cel
rodzaj działania/inwestycji
u ytkowanie
zasobów
przyrodniczych -
Cel 8. Przeciwdziałanie
powa nym awariom
Cel 9. Zwi kszenie
wiadomo ci
społecznej
Cel 10. Monitoring
rodowiska -
okres realizacji
chronionych
Ochrona, powi kszania i
poprawa struktury gatunkowej
zasobów le nych
Opracowanie
(aktualizacja)
planu ochrony I skiego Parku
Krajobrazowego (Dyrekcja Parku
Krajobrazowego, Wojewoda),
Działania
zwi zane
z
zapobieganiem
powa nym
awariom
Opracowanie programu edukacji
ekologicznej
Realzacja programu e.e.
Koordynacja wdra ania
programu
94
szacunkowy koszt
(PLN)
odpowiedzialny
12.000,00
8. 000,0 Dyrekcja PK
45.000,00 Gmina U ytkownicy
rodowiska
ci gły
2006
2.500,00 Gmina (Powiat)
ci gły
ci gły
150.000,00 Gmina (Powiat)
30.000,00 Gmina
Razem koszty
2.921.300,00
7. ZARZ DZANIE RODOWISKIEM ORAZ PROGRAMEM
Program Ochrony
rodowiska dla Miasta i Gminy Dobrzany b dzie
realizowany w długim okresie czasu. W wyniku podejmowanych działa stopniowo
b d osi gane jego cele i w zwi zku z tym b d zmieniały si priorytety.
Na pocz tku realizacja Programu powinna doprowadzi do rozwi zania
najpilniejszych problemów – osi gni cia najwa niejszych celów.
Po tym czasie do osi gni cia pozostan cele, które obecnie s oceniane jako
mniej wa ne, a w przyszło ci stan si priorytetami.
Rysunek 9.1.1. Schemat zarz dzania Programem Ochrony rodowiska
PLANOWANIE
Podstawowe zadanie kierownictwa,
opieraj ce si na ci głym okre laniu
nowych celów i programów z zakresu
ochrony rodowiska
K OR E K T A
REALIZACJA
Podejmowanie działa naprawczych w
stosunku do zdefiniowanych, na etapie
oceny, odchyle od stanu docelowego
OCENA
Osi ganie wcze niej zało onych
celów poprzez wdra anie nowych
rozwi za , procedur post powania,
technologii
Opracowanie efektywnego systemu
rejestracji i przetwarzania danych
zapewniaj cego ocen stopnia
realizacji ustalonych celów
Narz dzia i instrumenty realizacji programu
Niniejszy rozdział opisuje instrumenty wspomagaj ce realizacj programu
ochrony rodowiska, tzw. instrumenty polityki ekologicznej, zasady zarz dzania
rodowiskiem, wynikaj ce z zakresu kompetencyjnego administracji samorz dowej
szczebla gminnego. W zarz dzaniu rodowiskiem szczególn rol pełni „Program
ochrony rodowiska”, który to program, mo e by postrzegany jako instrument
koordynacji działa na rzecz ochrony rodowiska oraz intensyfikacji współpracy
ró nych instytucji / organizacji, opartej o dobrowolne porozumienia na rzecz
efektywnego wdra ania niniejszego Programu.
Instrumentarium słu ce realizacji polityki ochrony rodowiska wynika z
szeregu ustaw, w ród których najwa niejsze to: prawo ochrony rodowiska, prawo
wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o
odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Tradycyjny podział
instrumentów zarz dzania rodowiskiem wyró nia instrumenty o charakterze
prawnym, finansowym i społecznym.
95
Instrumenty prawne
Poni ej wymieniono wa niejsze kompetencje gminy w zakresie ochrony
rodowiska:
Eliminowanie lub ograniczanie okre lonych zagro e
powodowanych
funkcjonowaniem społeczno ci lokalnych, tj. zanieczyszczenie wód,
powstawanie odpadów komunalnych, niszczenie gleby, powierzchni ziemi i
terenów zielonych,
Zbiorowe zaopatrzenie w wod i zbiorowe odprowadzanie cieków,
Przyj cie gminnego programu ochrony
rodowiska (wraz z planem
gospodarki odpadami), sporz dzanie co 2 lata raportów z jego realizacji,
Podejmowanie działa zwi zanych z gospodarowaniem przestrzeni , tak aby
w ich trakcie realizowane były cele ochrony rodowiska (zapobieganie
powstawaniu zanieczyszcze , przywracanie rodowiska do wła ciwego
stanu, zachowanie walorów krajobrazowych),
Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych (w celu kontroli
cz stotliwo ci ich opró niania) i przydomowych oczyszczalni cieków (w celu
kontroli cz stotliwo ci pozbywania si osadów ciekowych),
Wprowadzanie okre lonych form ochrony przyrody (obszary chronionego
krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody
nieo ywionej, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, u ytki ekologiczne),
Przyjmowanie wyników pomiarów wielko ci emisji z instalacji,
Wydawanie zezwole na usuwanie drzew i krzewów z terenu nieruchomo ci,
Wydawanie decyzji zobowi zuj cej do prowadzenia dodatkowych (poza
okre lone ustaw ) pomiarów wielko ci emisji z instalacji oraz przyjmowanie
wyników tych pomiarów,
Wydawanie decyzji nakazuj cej posiadaczowi odpadów usuni cie odpadów z
miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania,
wskazuj c sposób wykonania tej decyzji,
Przyjmowanie zgłoszenia instalacji nie wymagaj cej pozwolenia emisyjnego,
Wydawanie decyzji ustalaj cej wymagania dotycz ce ochrony rodowiska dla
instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia,
Wydawanie pozwole na wiadczenie okre lonych usług komunalnych,
Przyjmowanie od wskazanych podmiotów i przekazywanie wojewodzie
informacji o wykorzystanych substancjach stwarzaj cych szczególne
zagro enie dla rodowiska,
Przyjmowanie informacji o wyst pieniu powa nej awarii,
Współdziałanie przy tworzeniu planu operacyjno-ratowniczego,
Przyjmowanie wykazu dotycz cego składowanych odpadów,
Wydawanie zezwole w drodze decyzji na prowadzenie zbiorowego
zaopatrzenia w wod lub zbiorowego odprowadzania cieków,
Wydawanie decyzji wyznaczaj cej cz
nieruchomo ci umo liwiaj cej
dost p do wody,
Podejmowanie uchwał wyznaczaj cych miejsca wydobywania kamienia,
wiru, piasku i innych materiałów z wód,
Wydawanie decyzji nakazuj cej wła cicielowi gruntu przywrócenie do
poprzedniego stanu wody,
Nakładanie w drodze decyzji obowi zku wykonania przez osob fizyczn
czynno ci zmierzaj cych do ograniczeni negatywnego oddziaływania
instalacji lub urz dzenia na rodowisko oraz ze wstrzymywaniem eksploatacji
instalacji,
96
Mo liwo ustanawiania ograniczenia, co do czasu funkcjonowania instalacji
lub korzystania z urz dze , z których emitowany hałas mo e negatywnie
oddziaływa na rodowisko,
Dysponowanie rodkami gminnego funduszu ochrony rodowiska.
Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych nale
przede wszystkim: opłaty za
gospodarcze korzystanie ze rodowiska, kary za przekroczenie warto ci
dopuszczalnych i fundusze celowe.
Opłaty za gospodarcze korzystanie ze rodowiska
Opłaty pobierane s za:
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ,
pobór wód i wprowadzanie cieków do wód lub do ziemi,
składowanie odpadów,
wył czanie gruntów rolnych i le nych z produkcji,
usuwanie drzew i krzewów
System opłat za gospodarcze korzystanie ze
rodowiska skłania
przedsi biorstwa do minimalizowania negatywnego oddziaływania na rodowisko
m.in. poprzez lokalizacj produkcji, dobór technologii, oszcz dniejsze korzystanie z
zasobów naturalnych czy instalowanie urz dze ochronnych. Gromadzone rodki
finansowe przekazywane s nast pnie do Funduszy Ochrony rodowiska ró nych
szczebli oraz funduszu ochrony gruntów.
Osoby fizyczne, nie b d ce przedsi biorcami ponosz opłaty za korzystanie
ze rodowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na
wprowadzanie substancji lub energii do
rodowiska oraz pozwolenia
wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne.
Nale y tak e wspomnie , e podobne opłaty pobiera si na podstawie
przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalno koncesjonowan .
Administracyjne kary pieni ne.
Kary pobiera si w tych samych sytuacjach, co opłaty, lecz za działania
niezgodne z prawem.
W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, kar wymierza
wojewódzki inspektor ochrony rodowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów organ gminy. Stawki kar zwykle s kilkakrotnie wy sze ni opłaty i trafiaj do
funduszy celowych. Ustawa PO przewiduje mo liwo odraczania, zmniejszania lub
umarzania administracyjnych kar pieni nych.
Fundusze celowe
rodki funduszy przeznacza si na finansowanie ochrony rodowiska i
gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównowa onego rozwoju, a w
szczególno ci na:
edukacj ekologiczn oraz propagowanie działa proekologicznych i zasady
zrównowa onego rozwoju,
wspomaganie realizacji zada pa stwowego monitoringu rodowiska,
wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada stanu
rodowiska, a tak e systemów pomiarowych zu ycia wody i ciepła,
97
realizowanie zada modernizacyjnych i inwestycyjnych, słu cych ochronie
rodowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urz dze ochrony
przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,
urz dzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewie , zakrzewie oraz
parków,
realizacj przedsi wzi zwi zanych z gospodark odpadami,
wspieranie działa przeciwdziałaj cych zanieczyszczeniom,
profilaktyk
zdrowotn
dzieci na obszarach, na których wyst puj
przekroczenia standardów jako ci rodowiska,
wspieranie wykorzystania lokalnych ródeł energii odnawialnej oraz pomoc
dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla rodowiska no ników energii,
wspieranie ekologicznych form transportu,
działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo rednio oddziałuj ce na
stan gleby, powietrza i wód, w szczególno ci na prowadzenie gospodarstw
rolnych produkuj cych metodami ekologicznymi, poło onych na obszarach
szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie
przyrody,
inne zadania ustalone przez rad gminy, słu ce ochronie rodowiska i
gospodarce wodnej, wynikaj ce z zasady zrównowa onego rozwoju, w tym
na programy ochrony rodowiska.
Instrumenty społeczne
Instrumenty społeczne wspomagaj realizacj programu ochrony rodowiska.
W ród instrumentów społecznych mo na wyró ni narz dzia dla usprawniania
współpracy i budowania partnerstwa, tzw. „uczenie si poprzez działanie” z
podziałem na dwie kategorie wewn trzne. Pierwsza (I) z nich dotyczy działa
samorz dów, druga (II) polega na budowaniu powi za
mi dzy władzami
samorz dowymi a społecze stwem.
Narz dziami w poszczególnych kategoriach s :
dokształcanie profesjonalne i systemy szkole (I),
interdyscyplinarny model pracy (I),
współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych (I).
udział społecze stwa w zarz dzaniu poprzez systemy konsultacji i debat
publicznych (II),
wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania wiadomo ci np. kampanie
edukacyjne (II).
Narz dzia dla formułowania, integrowania i wdra ania polityk
rodowiskowych:
rodowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty,
strategie i plany działa ,
systemy zarz dzania rodowiskiem,
ocena wpływu na rodowisko,
ocena strategii rodowiskowych.
Narz dzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków rozwoju
zrównowa onego:
wska niki równowagi rodowiskowej,
ustalenie wyra nych celów operacyjnych,
monitorowanie skuteczno ci procesów zarz dzania.
98
Stosowanie instrumentów społecznych winno by wspierane przez edukacj
ekologiczn . Działania edukacyjne realizowane s w ró nych formach i na ró nych
poziomach, pocz wszy od szkół wszystkich szczebli, a sko czywszy na
tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i
organizacji.
Wypracowane procedury i strategie działa powinny po ustaleniu i weryfikacji
sta si rutyn i podstaw współpracy pomi dzy partnerami ró nych szczebli
decyzyjnych.
Kontrola realizacji programu
Głównym realizatorem Programu Ochrony rodowiska dla Miasta i Gminy
Dobrzany jest Burmistrz.
Proponuje si wyznaczenie przez Burmistrza osoby odpowiedzialnej za
wdra anie Programu (Kierownika Programu). Osoba ta pełniłaby rol koordynatora
pomi dzy samorz dem lokalnym, organizacjami pozarz dowymi, przedsi biorstwami
i instytucjami monitoruj cymi stan rodowiska. Byłaby tak e odpowiedzialna za
monitorowanie efektów Programu i uruchamianie procedur koryguj cych.
Za realizacj poszczególnych zada odpowiada b d osoby lub jednostki
organizacyjne, które po zako czeniu prac nad zadaniami obowi zane b d do
sporz dzenia sprawozdania z wykonania zadania, obejmuj ce m.in. przedmiot i
poniesione nakłady.
Podstaw zarz dzania Programem b dzie stałe monitorowanie uzyskiwanych
efektów, stwierdzanych jako poprawa jako ci rodowiska, zmniejszenie emisji
zanieczyszcze oraz skutki podejmowanych działa .
W celu monitorowania stanu rodowiska proponuje si zastosowanie
wska ników stanu rodowiska, oddziaływania na rodowisko oraz wska ników
reakcji na zł jako
rodowiska albo na nadmierne oddziaływania. Przydatne jest
pokazywanie tendencji zmian poszczególnych wska ników w kolejnych latach.
Zgodnie z Prawem ochrony rodowiska, co dwa lata b dzie sporz dzany
przez Kierownika Programu raport szczegółowy z wykonania Programu, a dotycz cy
szczególnie działa , które s zwi zane z likwidacj przekroczenia przepisów prawa,
wynikami monitorowania jako ci rodowiska, konieczno ci wprowadzenia korekt do
Programu itp. Raporty szczegółowe winny by przedstawiane na posiedzeniach
Rady Miejskiej. Wskazane jest, by korekty Programu były wprowadzane w drodze
uchwały Rady Miejskiej.
Na potrzeby tworzenia raportów nale y wykorzystywa wszelkie dost pne
dane i informacje.
Poszczególne informacje s dost pne m.in. w:
Wydziałach Urz du Miasta i Gminy Dobrzany,
Starostwie Powiatowym w Stargardzie Szczeci skim,
Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej,
WIO w Szczecinie,
Urz dzie Statystycznym w Szczecinie,
RDLP w Szczecinie oraz Nadle nictwie Dobrzany.
ródłem informacji mog by tak e przeprowadzone badania i wykonane
opracowania.
99
Tabela nr 9.1.. Organizacja zarz dzania Programem Ochrony rodowiska
JEDNOSTKA
ODPOWIEDZIALNA
ZAKRES
ODPOWIEDZIALNO CI
TERMIN
Burmistrz
Główny realizator
Programu
Okres realizacji Programu
Rada Miejska
Uchwalenie Programu,
przyjmowanie raportów
szczegółowych na sesjach
Rady Miejskiej
Co dwa lata
Kierownik Programu
Koordynacja prac,
monitorowanie realizacji,
uruchamianie korekty,
przygotowanie rocznego
sprawozdania zbiorczego oraz
raportów szczegółowych
Zarz dzanie
Programem
–
stale,
Raporty szczegółowe - co 2 lata
Osoba/Jednostka
Odpowiedzialna za realizacj
zadania
Nadzór nad realizacj zadania,
sporz dzenie sprawozdania z
jego wykonania i przekazanie
Kierownikowi Programu
Czas realizacji zadania
Podmioty Gospodarcze
Realizacja zada
Czas realizacji zadania
Edukacja ekologiczna
Edukacja jest niezwykle istotnym aspektem podejmowania działa w zakresie
ochrony
rodowiska, mog cym zadecydowa
o powodzeniu Programu w
perspektywie długookresowej. Tradycyjnie edukacj obj ta jest młodzie szkolna,
uczestnicz ca w imprezach organizowanych na terenie gminy.
Wa ne jest, aby informowa , szkoli i promowa zachowania przyjazne
rodowisku równie w ród osób dorosłych. Z tego wzgl du edukacja ekologiczna
powinna obejmowa nie tylko programy szkolne, ale te kampanie informacyjne i
promocyjne dla wszystkich mieszka ców gminy.
Działania podnosz ce wiadomo
ekologiczn
mieszka ców, pomog
spełni wszystkie cele Programu. W szczególno ci nale y prowadzi kampanie
edukacyjne w zakresie:
gospodarki odpadami. Proponowane jest prowadzenie kampanii na rzecz
selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, kontynuacja corocznych akcji:
Sprz tanie wiata oraz innych, polegaj cych np. na przeprowadzaniu akcji
informacyjnej
odnosz cej
si
do szkodliwo ci
spalania
odpadów
w warunkach domowych,
wdra ania odpowiednich praktyk w gospodarce ciekowej na terenach
nieskanalizowanych,
promocji ekologicznych sposobów ogrzewania i u wiadamiania skutków
spalania odpadów w paleniskach domowych,
promocji lokalnych walorów przyrodniczych w programach szkolnych i
poprzez wydawane publikacje o rodowisku gminy,
działania zach caj ce do oszcz dno ci zu ycia wody przez mieszka ców.
Nale y mie na uwadze, e na efekty działa podejmowanych w zakresie
edukacji ekologicznej trzeba b dzie cierpliwie poczeka .
Szczecin marzec 2004
100
101

program_ochr._srod

Transkrypt

Podobne dokumenty

Regulamin konkursu dla uczniów Zespołu Szkół

Um uns die Umwelt „ – Wortschatzübungen und Gru

uchwała sprzedaż nieruchomości.

Organizacja targów

BIURO DOKUMENTACJI ZABYTKÓW

OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO W XXI WIEKU – NOWE

8. przewidywane nakłady na realizację programu ochrony środowiska

Warszawa, dnia 4 / 0 2016 r. geologiczne i górnicze oraz niektórych

programu ochrony środowiska dla miasta kielce

Skan obwieszczenia RDOŚ w Krakowie z dnia 9 września 2016 r