OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO W XXI WIEKU – NOWE
Transkrypt
OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO W XXI WIEKU – NOWE
OCHRONA RODOWISKA NATURALNEGO W XXI WIEKU NOWE WYZWANIA I ZAGRO¯ENIA Pod redakcj¹: Kazimierza Wiecha Henryka Ko³oczka Paw³a Kaszyckiego FUNDACJA NA RZECZ WSPIERANIA BADAÑ NAUKOWYCH Wydzia³u Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. Hugona Ko³³¹taja w Krakowie Kraków 2005 1 Copyright © by Fundacja na Rzecz Wspierania Badañ Naukowych (F.W.O.) Wydzia³u Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. Hugona Ko³³¹taja w Krakowie, Kraków 2005 REDAKCJA NAUKOWA, TECHNICZNA I KOREKTY prof. dr hab. Kazimierz Wiech dr hab. Henryk Ko³oczek, prof. AR dr Pawe³ Kaszycki RECENZENT Prof. dr hab. Bogdan Zemanek Wydawnictwo monograficzne wspó³finansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Fotografie na ok³adce: Kazimierz Wiech ISBN: 8388934627 Wydanie I, Kraków 2005 Oficyna Wydawnicza TEXT 30-003 Kraków; ul. Lubelska 1418 tel./fax: (012) 2945450 e-mail: [email protected] www.text.bci.pl Koedycja: Poligrafia Inspektoratu Towarzystwa Salezjañskiego 30-306 Kraków; ul. Konfederacka 6 2 PRZEDMOWA We wspó³czesnej nauce tradycyjny podzia³ badañ na tzw. podstawowe i stosowane traci stopniowo na znaczeniu. Wiedza naukowców oraz ich dowiadczenie, wynikaj¹ce z prowadzonych badañ, w coraz wiêkszym stopniu ukierunkowane zostaj¹ na rozwi¹zywanie aktualnych problemów zwi¹zanych z rozwojem cywilizacji oraz oczekiwaniami spo³ecznymi. Podstawowym zadaniem staje siê m.in. dba³oæ o stan rodowiska naturalnego, ochrona jego bioró¿norodnoci, wartoci kulturowych oraz opracowywanie nowych bezpiecznych technologii produkcji zarówno przemys³owej, jak i rolniczej. Przemys³ i rolnictwo pozostaj¹ ze sob¹ w cis³ym zwi¹zku, a podstawowym celem, oprócz zaopatrzenia w rodki do produkcji rolniczej oraz wytwarzania ¿ywnoci, staje siê zapewnienie bezpieczeñstwa zarówno konsumenta, jak i producenta. Wymienione zagadnienia le¿¹ u podstaw koncepcji integrowanej produkcji rolniczej oraz zrównowa¿onego rozwoju, zak³adaj¹cej takie przekszta³canie produkcji, które w powi¹zaniu z przemys³em dostarczy produktów o najwy¿szej jakoci i wartoci biologicznej oraz od¿ywczej, zapewniaj¹c równoczenie ochronê naturalnego rodowiska, dostarczaj¹c miejsc pracy, poprawiaj¹c warunki ¿ycia spo³eczeñstwa. Oznacza to m.in. poszukiwanie metod produkcji, bezpiecznych dla cz³owieka i rodowiska, poprzez np. siêganie do tradycyjnych w dalszym ci¹gu efektywnych metod uprawy roli i rolin, lepsze wykorzystanie naturalnego oporu rodowiska, ochronê po¿ytecznych organizmów zwierzêcych itp. Szczególnego znaczenia nabiera ochrona ró¿norodnoci rolinnej, tradycyjnych odmian warzyw i owoców oraz krajobrazu rolniczego. Pielêgnowanie dorobku poprzednich pokoleñ w dziedzinie rozwoju kultury rolnej, urz¹dzania ogrodów czy architektury wiejskiej ukszta³tuje poczucie wartoci oraz podkreli odrêbnoæ cech polskiego rolnictwa. Stosowanie chemicznych rodków ochrony rolin oraz innych agrochemikaliów powinno byæ ograniczane do niezbêdnego minimum, a ich zastêpowanie bezpiecznymi dla rodowiska preparatami powinno wejæ do sta³ej praktyki rolniczej. Stosowanie nawozów mineralnych oraz ich dawki nale¿y dostosowaæ do zasobnoci gleby, zapotrzebowania rolin na sk³adniki od¿ywcze, a zawartoæ pozosta³oci nawozów i pestycydów w rolinach powinna byæ stale monitorowana tak, aby uzyskiwany produkt nie stanowi³ zagro¿enia dla zdrowia konsumenta. Ograniczenie chemizacji rolnictwa mo¿na tak¿e osi¹gn¹æ poprzez rozwój metod biologicznych, polegaj¹cych na praktycznym wykorzystaniu po¿ytecznych organizmów do zwalczania agrofagów, jak i poprzez dalszy rozwój biotechnologii w kierunku uzyskiwania rolin odpornych na choroby, szkodniki czy niektóre herbicydy. 5 Szczególnego znaczenia nabiera tak¿e ochrona rodowiska glebowego, którego bioró¿norodnoæ, czystoæ i zasobnoæ stanowi podstawê bezpiecznej i efektywnej produkcji rolniczej. Poszukiwanie bezpiecznych dla rodowiska metod eliminacji ska¿enia gleb i przeciwdzia³ania ryzyku przedostania siê toksycznych substancji do produktów spo¿ywczych jest dziedzin¹, która w coraz wiêkszym stopniu koncentruje na sobie myl badawcz¹ wielu laboratoriów biochemicznych. Rolnictwo na pocz¹tku XXI wieku jest wiêc w dalszym ci¹gu jedn¹ z najbardziej dynamicznie rozwijaj¹cych siê i stale unowoczenianych dziedzin gospodarki. Od jego poziomu, na który sk³adaj¹ siê zarówno nowoczesne rozwi¹zania technologiczne, jak i troska o szeroko rozumiane rodowisko, zale¿y dalszy rozwój spo³eczeñstwa, wiadomego zagro¿eñ jakie wynikaj¹ z ignorowania ró¿norodnoci i wa¿noci powi¹zañ wszystkich sk³adników agro- i biocenoz. Kazimierz Wiech 6