Powrót boreliozy

Farmakoterapia
Farmakoterapia
Powrót boreliozy
Boreliozę wywołuje krętek Borrelia burgdoferi. Przenoszony
jest on przez kleszcze, w Polsce należące do gatunku Ixodes ricinus. Rezerwuarem krętków jest natomiast zwierzyna
płowa, np. sarny.
Na boreliozę zachorowało do lipca br.
co najmniej 5 tysięcy Polaków. Liczba
zachorowań w roku ubiegłym wynosiła 12 tysięcy. Czy rok 2014 będzie rekordowy? Tym bardziej że realna liczba zachorowań może być kilkakrotnie
wyższa. U części chorych mogą minąć
lata, zanim pojawią się objawy sugerujące zakażenie boreliozą. Wzrost tegorocznych zachorowań może być
spowodowany łagodną zimą, która
umożliwiła przetrwanie większej liczbie pajęczaków. Z drugiej strony coraz
większa jest wykrywalność boreliozy, co
ma związek z rosnącą świadomością
Polaków. Okres wylęgania choroby
wynosi od 3 do 32 dni, a do zakażenia
dochodzi, gdy kleszcz ssie ciało ofiary
przez 12 godzin.
Kleszcze są różnej wielkości – od praktycznie niewidocznych drobinek po kilkumilimetrowe okazy. Na miejsce ataku
wybierają najczęściej głowę, szyję czy
szczeliny ciała, takie jak pachy albo pachwiny. Dzięki substancji znieczulającej sączonej do ciała ofiary zazwyczaj
atakują niepostrzeżenie.
W efekcie intruza dostrzega się dopiero wtedy, gdy jego ciało zaczyna
puchnąć od krwi.
Szacuje się, że boreliozę przenosi co
trzeci kleszcz, przy czym w niektórych
rejonach kraju odsetek ten może być
dwukrotnie wyższy. Nawet ugryzienie
przez zakażonego pajęczaka nie oznacza automatycznie zachorowania na
boreliozę – prawdopodobieństwo rośnie wraz z czasem, w którym kleszcz
jest przytwierdzony do ciała.
Choroba przebiega w trzech okresach:
• w I okresie choroby w miejscu ukąszenia przez kleszcza tworzy się plamka,
która rozszerza się w postać wykwitu
plamisto-girlandowatego; zmianom
na skórze towarzyszą następujące
objawy kliniczne: gorączka, stany
podgorączkowe, osłabienie, objawy
grypopodobne, bóle mięśniowo-stawowe, powiększenie węzłów chłonnych,
• w II okresie choroby występuje wysiew bakterii do krwi; objawy kliniczne
zależą od narządowego umiejscowienia się drobnoustrojów – może
dojść do zajęcia stawów, oczu, serca, centralnego układu nerwowego,
• w III okresie choroby przedstawione
wyżej objawy chorobowe ze strony
zajętych narządów przybierają charakter przewlekły i mogą prowadzić
do ciężkich nieodwracalnych zmian.
Jedyny ewidentny objaw wczesny boreliozy to rumień wędrujący. Jest to
szybko rozrastający się i tworzący się na obwodzie intensywnie
czerwony pierścień. Może pojawić się około tygodnia po ukąsze-
16
niu, ale wcale nie musi. Występuje u blisko połowy zarażonych osób.
Warto jednak zaznaczyć, że u części
zarażonych przebieg choroby może
być bezobjawowy, a konsekwencje są
bardzo poważne. Ponieważ objawy nie
są specyficzne, diagnoza może być
postawiona dopiero po wielu latach
bezskutecznego leczenia. Przebieg
kliniczny boreliozy może być bardzo
zróżnicowany. W przypadku, gdy ukąszenie kleszcza zostało przeoczone,
a rumień albo nie wystąpił, albo został
niezauważony, chorobę podejrzewa
się najczęściej w przypadku wystąpienia licznych objawów pochodzących
z różnych układów (układ nerwowy,
szkieletowo-mięśniowy, pokarmowy,
rozrodczy, wydalniczy, hormonalny)
u człowieka poprzednio zdrowego.
Istnieją symptomy, które wiążą się
z przebiegiem przewlekłej boreliozy:
gorączka, poty, dreszcze, fale gorąca
z nieznanych powodów, zmiana masy
ciała (przybranie lub utrata), zmęczenie (napadowe lub stałe), ociężałość,
słaba wytrzymałość fizyczna, bezsenność, płytki sen, bezdech nocny, wypadanie włosów z nieznanych powodów, drętwienie kończyn lub tylko palców budzące ze snu (czasem bardzo
zmienne), drętwienie języka, zwłaszcza jego czubka lub warg, zaburzenia smaku, bóle gardła, jąder, bioder,
bóle i kurcze mięśni, tiki mięśni twarzy
lub innych mięśni, bóle głowy, zwykle
części potylicznej, bóle i obrzmienia
stawów, często zmienne i wędrujące,
sztywność stawów i kręgosłupa szyjnego, trzeszczenie szyi, bóle zębów
(bez wyraźnych powodów stomatologicznych), nieregularna menstruacja
z nieznanych powodów, podrażniony
pęcherz lub zakłócenie działania pęcherza moczowego, utrata sprawności
seksualnej lub utrata libido, bóle i podrażnienie żołądka, refluks żołądkowoprzełykowy, zmiana rytmu wypróżnień
(zaparcia lub biegunka), bóle w klatce
piersiowej i w żebrach, krótki oddech,
kaszel, zadyszka, skoki pulsu i skoki
ciśnienia krwi, bloki serca lub inne
arytmie (zwykle zmienne i oporne na
leczenie), szmery w sercu, kardiomiopatia przerostowa, kłucia, mrowienie
o zmiennym charakterze, utrata czucia jak w polineuropatii, palenie skóry,
zapalenie nerwu trójdzielnego, paraliż
twarzy (paraliż Bella), zaburzenia widzenia: podwójne rozmyte widzenie,
czarne plamy w polu widzenia, nadwrażliwość na światło (zwykle badanie
okulistyczne nie wykazuje zmian), zaburzenia słuchu: dzwonienie w uszach,
bóle uszu, nadwrażliwość na dźwięk,
nasilona choroba lokomocyjna, zawroty głowy, utrata równowagi, zła tolerancja alkoholu i nasilanie się objawów
po alkoholu, zaburzenia koncentracji
i otępienie: trudności w znalezieniu
potrzebnego słowa, problemy z rozumieniem tekstu czytanego, wzmożona
liczba błędów ortograficznych, trudności w rozumieniu dłuższych zdań
lub szybkich dialogów, liczne wypadki „z nieuwagi”, zapominalstwo, luki
pamięciowe, dezorientacja, zmiany
nastroju, drażliwość, depresja, czterotygodniowa cykliczność symptomów:
dwa tygodnie lepiej, dwa tygodnie gorzej, nadwrażliwość skóry, bolesność
na dotyk, idiopatyczne zapalenie prostaty, nadwrażliwość na chemikalia
i zapachy, nietypowe ataki padaczkowe, zapalenie wątroby, porażenia
nerwów obwodowych.
Leczenie
Pierwszy i drugi etap infekcji leczy się
kilkutygodniową lub kilkumiesięczną
terapią antybiotykiem. Zwykle stosuje
się penicyliny, cefalosporyny lub tetracykliny. Przewlekłą boreliozę standardowo leczy się 3–4 tygodnie antybiotykiem, a zwykle utrzymujące się po
tym okresie objawy choroby określa
mianem zespołu poboreliozowego.
Natomiast według lekarzy ILADS (International Lyme and Associated Diseases
Society) leczenie boreliozy powinno
być bardzo długie, trwać wiele miesięcy lub nawet lat, z uwagi na istnienie
form przetrwalnikowych bakterii: spor
(blebs) i cyst. Spory i cysty pozwalają
bakterii na przetrwanie w roztworze
antybiotyków i odpowiadają za nawroty choroby po zaprzestaniu terapii.
Zespół poboreliozowy według lekarzy
ILADS jest kontynuacją choroby, a nie
pozostałością po niej, o czym świadczy fakt, że w pobranych tkankach od
chorych z zespołem poboreliozowym
można często stwierdzić obecność
krętków. Lekarze ILADS stosują na ogół
kilka antybiotyków naraz. Zwykle jest
to kombinacja penicyliny lub parenteralnej cefalosporyny III generacji,
makrolidu lub ketolidu i metronidazolu.
Czasem stosują minocyklinę, doksycyklinę, klindamycynę albo minocyklinę
w monoterapii. Niestety, wciąż nie ma
zatwierdzonych do użytku szczepionek
na boreliozę.
Jak się nie dać kleszczom?
Podczas wędrówek po parku czy lesie należy zasłaniać ciało i stosować
spreje lub żele na ręce, nogi, głowę
czy szyję. Po spacerze warto oglądać
skórę naszych bliskich. Jeśli już zauważymy kleszcza, powinno się go jak najszybciej usunąć, wyciągając go pęsetą
lub montowaną na uchwycie pętelką
z apteki, wcześniej złapawszy go przy
samej skórze.
W rozpoznaniu, czy kleszcz zaraził nas
boreliozą, mogą pomóc kupione w aptece testy na boreliozę. Jednak skuteczność wielu z nich jest dyskusyjna.
dr n. farm. Anna Gajos
(wykorzystano materiały z „Wprost”)
17